Imię Boże w późniejszych czasach

NIE ma co do tego wątpliwości, że imię Boże było w użyciu już we wczesnym okresie dziejów ludzkości. Ale co powiedzieć o późniejszych czasach? Dlaczego w niektórych przekładach Biblii pominięto to imię? I jakie znaczenie ma to imię dla nas dzisiaj?

IMIĘ „JEHOWA” ZDOBYWA ROZGŁOS

Warto wiedzieć, że pierwszym, który oddał Boskie imię jako „Jehowa”, był mnich hiszpański z zakonu dominikanów, Raymundus Martini. W tej formie ukazało się ono w jego książce Pugeo Fidei, wydanej w roku 1270 n.e., a więc ponad 700 lat temu.

Z czasem, gdy zarówno wewnątrz Kościoła katolickiego, jak i poza jego obrębem zaczęły się rozwijać ruchy reformatorskie, Biblię udostępniono pospolitemu ludowi, wobec czego szerzej znane stało się też imię „Jehowa”. W roku 1611 ukazał się przekład King James (Króla Jakuba), do dziś najbardziej rozpowszechniony w krajach, gdzie ludność posługuje się językiem angielskim. Czterokrotnie wymieniono w nim imię Jehowy (Wyjścia 6:3; Ps. 83:18; Izaj. 12:2; 26:4). Wspomniana poprzednio Biblia gdańska, z jedyną wzmianką o imieniu Jehowy w Księdze 2 Mojżeszowej (Wyjścia) 6:3, została wydana w roku 1632. Potem przetłumaczono Biblię jeszcze wiele, wiele razy.

W niektórych przekładach na wzór poprzednich zamieszczono imię Boże jedynie kilkakrotnie. Do kategorii tej należy An American Translation (Smitha i Goodspeeda), z tą niewielką różnicą, że zamiast „Jehowa” użyto tam formy „Jahwe”. To samo da się powiedzieć o polskim Nowym Przekładzie opublikowanym przez Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Biblijne (wydanie z roku 1976); można w nim znaleźć imię „Jahwe” w Księdze 2 Mojżeszowej (Wyjścia) 3:14 i 6:3, w 4 Mojżeszowej (Liczb) 14:35 oraz w proroctwie Izajasza 40:10 i 48:17. Nasuwa się jednak pytanie: Dlaczego tłumacze tak postąpili? Jeżeli posługiwanie się imieniem „Jehowa” bądź „Jahwe” jest niestosowne, to po co w ogóle je zamieszczać? A jeśli jest słuszne, to dlaczego nie być konsekwentnym i nie powtarzać go za każdym razem, gdy występuje w tekście biblijnym?

Na tle powyższych faktów oraz historii rozważmy teraz, co odpowiadają na to tłumacze.

CO MÓWIĄ TŁUMACZE

W przedmowie do wersji An American Translation powiedziano: „Poszliśmy w tym przekładzie za ortodoksyjną tradycją żydowską i imię ‛Jahwe’ zastępowaliśmy słowem ‛Pan’”. Ale czy zachowując „ortodoksyjną tradycję żydowską” tłumacze zdają sobie sprawę, jaką szkodę może wyrządzić lekceważenie wyraźnego postanowienia Boga, żeby Jego imię „zostało rozsławione po całej ziemi”? Co więcej, Jezus potępił ustanowione przez ludzi tradycje, które by unieważniały Słowo Boże (Wyjścia 9:16; Marka 7:5-9).

Przedmowa do przekładu Revised Standard Version stwierdza: „W obecnym wydaniu poprawionym powracamy do metody stosowanej w King James Version, polegającej na naśladowaniu (...) od dawna ustalonej praktyki związanej z czytaniem Pism Hebrajskich w synagodze. (...) Do bliższego czytelnikowi zwyczaju stosowanego w przekładzie King James Komitet powrócił z dwóch powodów: (1) Słowo ‛Jehowa’ nie jest wiernym odpowiednikiem żadnej z form Imienia, jakie występują w tekście hebrajskim; (2) używanie jakiegokolwiek imienia własnego w odniesieniu do jednego i jedynego Boga — jak gdyby istnieli inni bogowie, od których należałoby go odróżnić — zostało zarzucone w judaizmie jeszcze przed narodzeniem Chrystusa i całkiem nie harmonizuje z uniwersalistyczną wiarą Kościoła chrześcijańskiego”. (Kursywa nasza).

Tłumacze popełnili wielki błąd, idąc za przykładem King James Version i tradycji żydowskiej. Czy naprawdę sądzą, że było wolą Boga, by Jego imię pozostawało w cieniu? Czy imię Boże to coś, czego należy się wstydzić i dlatego je najlepiej usunąć z Biblii?

CZY CHODZI O UPRZEDZENIE RELIGIJNE?

Ciekawa jest okoliczność, że American Standard Version, przekład wydany w roku 1901, stosuje imię Jehowy w całych Pismach Hebrajskich. W przeciwieństwie do tego Revised Standard Version, opublikowany w roku 1952, zamieszcza w nawiązaniu do tetragramu tylko krótką wzmiankę w przypisie (do wersetu z Księgi Wyjścia 3:15). W tym czasie Świadkowie Jehowy rozgłosili imię Boże po całym świecie. Czyżby więc fakt, że w pewnych przekładach pominięto imię Boże, był następstwem niechęci do ich działalności głoszenia?

W pewnych wypadkach taka istotnie mogła być przyczyna, na co wskazuje poniższa wypowiedź z wydawanego w Niemczech czasopisma Katholische Bildepost: „Imię Boże wszakże, zmienione przez nich [Świadków Jehowy] na ‛Jehowa’, jest po prostu wynalazkiem tej sekty” (wydanie z 24 sierpnia 1969 r.). Wypowiedź ta zakrawa na uprzedzenie religijne; zdradza też słabe przygotowanie, skoro — jak wspomniano — pierwszym pisarzem, który użył określenia „Jehowa”, był mnich katolicki, rzecz oczywista nie zaliczający się do Świadków Jehowy!

DWOJAKIE MIERNIKI

Nadmieniliśmy już, że w przedmowie do Revised Standard Version powiedziano, iż „słowo ‛Jehowa’ nie jest wiernym odpowiednikiem żadnej z form Imienia, jakie występują w tekście hebrajskim”. Wobec tego jakie słowo jest „wiernym odpowiednikiem” Boskiego imienia, istniejącego przecież w języku hebrajskim? Niektórzy wolą „Jahwe”, inni „Jehwa”, jeszcze inni „Jawe” i tak dalej. Kłopot w tym, że w starożytnej hebrajszczyźnie utrwalano na piśmie jedynie spółgłoski i nawet znawcy przyznają, iż pozostaje kwestią domysłu, jakie samogłoski dopełniały brzmienia imienia Bożego.

Osoby zwalczające formę „Jehowa” można by zapytać, czemu nie protestują przeciw innym imionom, takim jak „Jezus” albo „Piotr”. Dlaczego owi krytycy nie upierają się przy wymawianiu tych imion w pierwotnym brzmieniu greckim (Iesous oraz Petros)? Czy odrzucając imię „Jehowa”, nie obarczają się winą stosowania dwojakich mierników?

INNE PRZEKŁADY

Wiele przekładów posługuje się jednak imieniem „Jehowa” lub „Jahwe” bądź też jakąś inną formą przedstawienia tetragramu. Ponadto istnieje około 40 przekładów Chrześcijańskich Pism Greckich (zwanych „Nowym Testamentem”) na języki narodowe, w których użyto miejscowych odpowiedników tetragramu, jak na przykład Iehova (po hawajsku) albo uJehova (w języku zulu).

W przekładzie The Bible in Living English (Stevena T. Byingtona) również występuje imię „Jehowa” w całym tekście hebrajskim. W przedmowie swej Byington zamieszcza taką uwagę na ten temat: „Pisownia i wymowa nie są specjalnie ważne. Najistotniejsze jest to, by rozumieć, że chodzi tu o imię własne”. Tak, imię Osobistości zajmującej najwyższą pozycję we wszechświecie jest jedyne w swoim rodzaju, wyjątkowe, niezrównane, wzniosłe.

CO ZNACZY TO NIEZRÓWNANE IMIĘ?

Aby odpowiedzieć na takie pytanie, trzeba znowu przenieść się na chwilę w przeszłość. Otrzymawszy od Najwyższego polecenie, by wyprowadzić Izraelitów z Egiptu, „Mojżesz (...) rzekł do prawdziwego Boga: ‛Przypuśćmy, że przychodzę teraz do synów Izraela i faktycznie mówię im: „Przysyła mnie do was Bóg waszych praojców”, a oni powiadają do mnie: „Jakie jest Jego imię?” Cóż im odpowiem?’ Wtenczas Bóg rzekł do Mojżesza: ‛OKAŻĘ SIĘ, JAKIM SIĘ OKAŻĘ’. I dodał: ‛Oto, co masz powiedzieć synom Izraela: „Posłał mnie do was OKAŻĘ, ŻE JESTEM”’” (Wyjścia 3:13, 14, NW). Oznacza to, że Jehowa doprowadzi do końca swoje wspaniałe zamierzenie, czym przywróci cześć swemu imieniu i zrehabilituje swoje zwierzchnictwo. Łatwiej nam w takim razie zrozumieć, czym jest pamiętne imię „Jehowa” podane w wersecie 15. Zgodnie z hebrajskim źródłosłowem znaczy ono najwidoczniej: „Sprawia, że się staje” (lub: „Okazuje się”) sam takim albo innym. Dla ludzi myślących imię Boże ma więc realny sens. Imię to wyjawia, że On niezawodnie spełnia swoje obietnice i doskonale panuje nad każdą sytuacją, jaka by się wyłoniła.

Jakże głęboka treść zawarta jest w świętym imieniu Boga! Jest to imię chwalebne, jedyne w swoim rodzaju w całym wszechświecie. Słowo „Pan” jest w porównaniu z nim wątłe i mdłe. Jezus miłował i szanował imię swojego Ojca; przy pewnej okazji powiedział: „Ojcze, wsław Twoje imię”. Sprawozdanie podaje dalej: „Wtem rozległ się głos z nieba: ‛Już wsławiłem i jeszcze wsławię’” (Jana 12:28).

Gdyby Jezus był dzisiaj tłumaczem Biblii, to czy usuwałby imię swego Ojca z nowych przekładów? Trudno byłoby tak wierzyć! Bez wątpienia Jezus, bardziej niż ktokolwiek inny, przejawiał właściwy stosunek do Boga Wszechmocnego i Jego imienia. Jaka więc powinna być nasza postawa wobec Boga i Jego imienia?