Tajemnica brakującego imienia odsłonięta

KIEDY wódz Izraelitów, Mojżesz, jakieś 3500 lat temu zajął się spisywaniem dziejów ludzkości, oczywiście posłużył się w tym celu swoim językiem ojczystym, to znaczy hebrajskim. Historia owa mieści się w pięciu pierwszych spośród trzydziestu dziewięciu ksiąg Pism Hebrajskich, szeroko znanych też pod nazwą Starego Testamentu. W pismach tych blisko 7000 razy występuje imię wyróżniające Boga. A co to za imię?

Otóż imię Stwórcy jest tak święte, że co do posługiwania się nim dał On w swoim czasie Izraelowi następujące przykazanie: „Nie powinieneś wypowiadać imienia Jahwe [po hebrajsku: יהוה], twojego Boga, aby go nadużywać” (Wyjścia 20:7, Biblia jerozolimska). „Imieniem Jehowy, twego Boga, nie posługuj się lekceważąco” (The Living Bible). „Nie będziesz wzywał imienia Boga twego, Jahwe, do czczych rzeczy” (Biblia Tysiąclecia, wydanie II). Czy jednak tobie, czytelniku, znane jest to imię w formie „Jahwe” albo „Jehowa”? Czy raczej brzmi ono dla ciebie obco?

Zwróć uwagę na wspomniane przykazanie. Czy Bóg zabronił posługiwania się swoim imieniem, zakazał wszelkiego wypowiadania go? Nie. Wyraźnie natomiast nie podobają Mu się nadużycia w tym zakresie.

Dlaczego nie miałbyś tego wersetu z Księgi Wyjścia (2 Mojżeszowej) 20:7 odszukać we własnym egzemplarzu Biblii? Prawdopodobnie będziesz zdziwiony. W większości przekładów jego treść brzmi mniej więcej tak: „Nie bierz imienia Pana, Boga twego, nadaremnie” (Biblia gdańska, Wujek). „Nie nadużywaj imienia Pana, Boga twojego” (Nowy Przekład). „Nie będziesz wzywał imienia Pana, Boga twego, do czczych rzeczy” (Biblia Tysiąclecia, wydanie III, opublikowane przez katolickie wydawnictwo Pallottinum w roku 1980).

Czy coś tutaj rzuciło ci się w oczy? Faktem jest, że w wielu tłumaczeniach Biblii nie da się znaleźć imienia Bożego! Najważniejsze imię we wszechświecie zostało usunięte z milionów egzemplarzy najpopularniejszych przekładów Biblii zarówno chrześcijańskich, jak i żydowskich. Czy to nie dziwne?

Czy taki stan rzeczy można przypisać po prostu nieporozumieniu? A może w grę wchodzi świadome usiłowanie usunięcia w cień Wszechwładnego Pana, Jehowy? Jeżeli przyczyną jest ów drugi motyw, zakrawa to na bardzo poważne oszustwo, które nie może się nie odbić na stosunkach łączących człowieka z jego Stworzycielem.

CZY W CZASACH STAROŻYTNYCH IMIĘ BOŻE BYŁO W UŻYCIU?

Omawiane imię było znane i używane już od samego zarania dziejów ludzkich. Skąd możemy być tego pewni? Z historycznego sprawozdania Biblii, w którym czytamy: „Adam wówczas zbliżył się do swej żony Ewy i stała się brzemienną. W swoim czasie urodziła Kaina i rzekła: ‛Wydałam mężczyznę z pomocą Jehowy’”. W angielskim międzywierszowym przekładzie The NIV Interlinear Hebrew-English Old Testament werset ten wygląda następująco:

אֶת־ קַיִן וַתֹּאמֶר קָנִיתִי

wydałam i-rzekła Kaina ***

אִישׁ אֶת־ יְהוָה ‏׃ וַתֹּסֶף

i-dalej (2) Jahwe z mężczyznę

Imię wyróżniające Boga rzuca się tu wyraźnie w oczy, podane w formie „Jahwe” (Rodz. 4:1).

Na co to wskazuje? Na fakt, że pierwsi ludzie mieszkający na ziemi znali osobiste imię swego Stwórcy. Imieniem tym w dalszym ciągu określano jedynego prawdziwego Boga w całym okresie powstawania Pism Hebrajskich, a więc przez ponad tysiąc lat. W tej sytuacji nasuwa się pytanie: Jak i kiedy weszło w zwyczaj zatajanie imienia „Jehowa” lub „Jahwe”?

CZY TRADYCJA ŻYDOWSKA WYWARŁA WPŁYW NA TWOJĄ BIBLIĘ?

Trudno ustalić dokładnie, kiedy zaczęto unikać używania imienia Bożego. Istnieją jednak przesłanki pozwalające wnioskować, że przed rokiem 70 n.e. wśród Żydów przywiązanych do tradycji już pojawił się przesąd skłaniający ich do wystrzegania się wymawiania osobistego imienia Boga. Po całych stuleciach posługiwania się imieniem Bożym duchowi przywódcy Żydów najwidoczniej uznali, że jest ono zbyt święte, aby je można było wymawiać, i że jedynym sposobem na zapobieżenie nadużywaniu go jest całkowity zakaz jego wypowiadania. Decyzja tego typu jest równie logiczna jak zabronienie wstępowania w związki małżeńskie, żeby uchronić ludzi od splamienia się cudzołóstwem.

Czy ten tradycyjny pogląd żydowski wywarł wpływ na tłumaczy Biblii z obszarów chrześcijaństwa? Czy tłumacze ci uszanowali imię Boże, czy raczej poszli za błędem Żydów i się go wyparli? Czy twoja Biblia nie wykazuje w tym zakresie braków? Krótkie przyjrzenie się kilku współczesnym przekładom dostarczy nam odpowiedzi na te pytania.

Wydawca Biblii An American Translation (tłumaczenie Smitha i Goodspeeda z roku 1923) napisał wyraźnie: „W przekładzie tym poszliśmy śladami tradycji Żydów ortodoksyjnych i imię ‛Jahwe’ zastąpiliśmy słowem ‛Pan’”. W przedmowie do przekładu The New International Version (z roku 1978) znajduje się stwierdzenie: „Jeżeli chodzi o Boskie imię JHWH (...), tłumacze kierowali się dewizą przyjętą w większości przekładów angielskich, oddając je w formie ‛PAN’”. W uwadze marginesowej do Księgi Wyjścia 3:14, zamieszczonej w polskim przekładzie ks. Jakuba Wujka (w wydaniu krakowskim z roku 1962), podano między innymi: „W późniejszych czasach Żydzi z uszanowania nie wymawiali imienia Jahwe, choć było pisane, lecz czytali ‛Adonaj, Pan’; za tym poszło, że św. Hieronim w tłumaczeniu łacińskim (a za nim Wujek) zamiast Jahwe pisze stale ‛Dominus (Pan)’”.

Specjaliści opracowujący Revised Standard Version (1952) odrzucili dobry przykład swoich poprzedników, którzy w roku 1901 wydali American Standard Version, gdzie konsekwentnie występowało imię „Jehowa”. Na swoje usprawiedliwienie podali: „Przy obecnej rewizji wracamy do zasady zastosowanej w wersji króla Jakuba [1611], która oparła się na wzorze dawnych tłumaczy greckich i łacińskich oraz na praktyce uświęconej starym zwyczajem czytania pism hebrajskich po synagogach”. Nie lepsi okazali się wydawcy polskiej Biblii Tysiąclecia; ugięli się pod naporem opinii biskupów. W słowie wstępnym do jej trzeciego wydania złożyli następujące wyjaśnienie: „Zgodnie z uchwałą 151 Konferencji Plenarnej Episkopatu Polski z dnia 19 II 1976, zakomunikowaną Redakcji Naukowej BT pismem Prymasa Polski z dnia 23 II 1976, w niniejszym wydaniu wprowadza się w miejsce wyrazu JAHWE, stosowanego w dwóch pierwszych wydaniach BT, tradycyjne zwroty ‛Pan’ lub ‛Pan Bóg’ czy też ‛Bóg’”.

Tradycja żydowska niewątpliwie przyczyniła się do powszechnej niewiedzy o najważniejszym imieniu we wszechświecie. Większość tłumaczy w chrześcijaństwie chętnie poszła za tą tradycją. Ale dlaczego? Z jakiej racji miałoby im zależeć na tym, żebyś w swojej Biblii nie znalazł imienia Jehowa, ewentualnie Jahwe?

JAKIE ZA TYM KRYJĄ SIĘ POBUDKI?

David Clines, wykładowca na Wydziale Studiów Biblijnych uniwersytetu w angielskim mieście Sheffield, mimo woli naprowadza nas na trop motywów, jakimi kierują się tłumacze. Na łamach czasopisma Theology napisał on: „Jednym z następstw nieobecności Jahwe w świadomości chrześcijan jest skłonność do koncentrowania się na osobie Chrystusa jako wyłącznej manifestacji bóstwa (...). W takich pieśniach, jak: (...) ‛Cóż za przyjaciela mamy w Jezusie’, (...) znajdujemy w praktyce to, czemu w teorii stanowczo się zaprzecza, mianowicie unitariańskie ujęcie drugiej osoby Trójcy”. Profesor Clines dochodzi dalej do wniosku: „Zatem w praktyce coraz częściej działo się tak, że teologia trynitarska wysuwała na czoło osobę i działalność Chrystusa. Pozycja Ojca [Jehowy] oraz Ducha systematycznie bywa, czy to w teologii, czy w liturgii, podporządkowywana roli Syna”.

Do czego to wszystko prowadzi? Dla Żydów Wszechwładny Pan Jehowa stał się bezimiennym, abstrakcyjnym pojęciem — po prostu „Bóstwem”. U wielu protestantów scalił się z Chrystusem lub został zepchnięty na drugie miejsce w wyznawanym przez nich trójjedynym bożyszczu. W kościele katolickim przed Jehowę wysunięto nie tylko Jezusa Chrystusa, lecz także jego matkę, Marię. Dlaczego? Otóż pod wpływem doktryny o trójcy uważa się ją także za „Matkę Boga”. Tak doszło do tego, że przeciętny katolik nie czuje się związany z Jehową.

Kim więc Jehowa jest dla ciebie? Czy chcesz Go bliżej poznać? Decyzja, jaką osobiście podejmiesz, wywrze zasadniczy wpływ na twoją przyszłość, gdyż Jehowa zapowiedział: „‛Stanowczo uświęcę swoje wielkie imię, które bezczeszczono między narodami, (...) i narody będą musiały się dowiedzieć, że ja jestem Jehowa’, brzmi wypowiedź Wszechwładnego Pana, Jehowy, ‛gdy będę uświęcony u was na ich oczach’” (Ezech. 36:23).

Na szczęście dla ludzkości Jehowa wzbudził sobie świadków, którzy w obecnym dwudziestym wieku nieustraszenie rozgłaszają Jego imię oraz zamierzenie. Jeżeli pragniesz poznać prawdziwego i żywego Boga, Jehowę, skontaktuj się ze Świadkami Jehowy mieszkającymi w twojej okolicy. Z zadowoleniem pomogą ci bezpłatnie i bez żadnych zobowiązań poszerzyć wiedzę o niebiańskim Ojcu, Jehowie (Izaj. 43:10; Mat. 6:9).

[Napis na stronie 3]

W hebrajskim tekście Pisma Świętego imię wyróżniające Boga występuje 7000 razy. Czy znalazłeś je również w swojej Biblii?