Kodeks Bezy — manuskrypt jedyny w swoim rodzaju

THÉODORE DE BÈZE, znany szerzej pod nazwiskiem Beza, był wybitnym francuskim badaczem Chrześcijańskich Pism Greckich oraz bliskim współpracownikiem i następcą protestanckiego reformatora Jana Kalwina. W roku 1562 wydobył na jaw pewien niecodzienny starożytny rękopis. Twierdził, iż znalazł go w klasztorze „świętego” Ireneusza w Lyonie po splądrowaniu miasta przez hugenotów. Nie wiadomo dokładnie, gdzie powstał ów manuskrypt, ale najprawdopodobniej pochodzi z Afryki Północnej lub z Egiptu.

Kodeks ma wymiary dwadzieścia pięć na dwadzieścia centymetrów. Na ogół przyjmuje się, że sporządzono go w piątym wieku — nieco później niż Kodeks synaicki, watykański i aleksandryjski. Składa się z 406 kart i zawiera jedynie cztery ewangelie oraz Dzieje Apostolskie, w dodatku niekompletne. Pierwotnie mógł obejmować również listy, gdyż zachował się też fragment trzeciego listu Jana. Ewangelie Mateusza i Jana występują przed sprawozdaniami Łukasza i Marka.

Manuskrypt ma na lewej stronicy wersję grecką, a na prawej łacińską i stanowi wczesny przykład tekstu dwujęzycznego. Prawdopodobnie jest kopią dawnego rękopisu papirusowego, podobnego do tych, które są znane jako P²⁹, P³⁸ i P⁴⁸ z III lub IV wieku.

Piękne, grube pismo uncjalne (złożone z wielkich liter) nie pokrywa stron w sposób ciągły. Linie są niejednakowej długości, a koniec wiersza oznacza przerwę w czytaniu. Rzecz ciekawa, tekst łaciński napisano literami podobnymi do greckich, a w wielu miejscach dostosowano do greckiej wersji. Ta z kolei jest dość charakterystyczna i zawiera poprawki, w których daje się zauważyć niejedną rękę, między innymi pierwszego kopisty.

Kodeks Bezy oznaczono oficjalnie literą „D”. Różni się on od wszystkich innych poważniejszych rękopisów i zachowuje swoistą odrębność. Jak zaznaczono w przypisach w New World Translation of the Holy Scriptures (Pismo Święte w Przekładzie Nowego Świata), zgadza się on nieraz z Kodeksem synaickim (א), watykańskim (B) i aleksandryjskim (A), a nieraz im zaprzecza. Główna jego wartość nie polega na swoistych dopiskach lub pominięciach w tekście, ale na tym, że potwierdza on inne ważne manuskrypty (zob. przypisy do wersetów z Mateusza 23:14; 24:36; 27:49; Marka 7:16; 9:44, 46; 11:26; Łukasza 15:21; Jana 5:4 w New World Translation of the Holy Scriptures—With References [Pismo Święte w Przekładzie Nowego Świata, wydanie z odsyłaczami]).

Pomimo różnych jedynych w swoim rodzaju wersji i przeróbek Kodeks Bezy jest kolejnym świadectwem, że Biblia zachowała się do naszych czasów we właściwej postaci.

[Prawa własności do ilustracji, strona 24]

Powyżej: Za uprzejmą zgodą syndyków Cambridge University Library

Po lewej: Za uprzejmą zgodą zarządu British Museum