Lekcja 6

„Przykładaj się do publicznego czytania”

1, 2. Przy jakich okazjach zachodzi potrzeba publicznego czytania?

¹ Apostoł Paweł zachęcał Tymoteusza: „Przykładaj się do publicznego czytania”. Dał mu przy tym polecenie, żeby uczył swych chrześcijańskich współsług tej i innych umiejętności potrzebnych w służbie kaznodziejskiej (1 Tym. 4:13, NW). Ta natchniona rada również dzisiaj jest bardzo stosowna dla każdego sługi Bożego i warto ją wziąć pod uwagę.

² Kaznodzieja teokratyczny często musi czytać publicznie. Na studium Strażnicy i zborowym studium książki odczytuje się wersety biblijne i akapity z publikacji. Odczytuje się też wersety biblijne na zebraniach służby, w teokratycznej szkole służby kaznodziejskiej, jak również w służbie polowej. Dlatego opanowanie sztuki dobrego czytania leży w interesie każdego kaznodziei jak i tych, którzy go słuchają.

3. Dlaczego konieczne jest przygotowanie się?

³ Publiczne czytanie to odczytywanie na głos drugim. Czy jednak słuchacze rzeczywiście odniosą pełny pożytek, gdy czytający będzie się zacinał i błędnie wymawiał słowa lub źle rozmieszczał nacisk znaczeniowy, zaciemniając myśl? Czy wysłuchają go uważnie, gdy brak mu zapału i czyta monotonnie? Chcąc dobrze czytać grupie słuchaczy, trzeba się przygotować. Nigdy nie warto podejmować się takiego zadania bez wcześniejszego zapoznania się z materiałem, gdyby nawet chodziło tylko o czytanie na zborowym studium książki. W przeciwnym razie słuchacze nie odniosą tyle korzyści, ile mogliby odnieść, i łatwo mogą przejąć od lektora złą wymowę wyrazów. Zachodzi więc potrzeba, żeby każdy kaznodzieja przykładał się do publicznego czytania (Abak. 2:2).

4, 5. Jakie cechy są wymagane, żeby czytanie pobudzało słuchaczy i było łatwo zrozumiałe?

⁴ Wymagane cechy. Czytaj z zapałem. Niech to, co czytasz, promieniuje ciepłem; odzwierciedlaj uczucia opisywane słowami. W ten sposób unikniesz chłodu i bezduszności. Zważaj na to, by nie zniżać głosu do tego stopnia, że słuchacze mogliby nie dosłyszeć ważnych fragmentów. Siła głosu musi być taka, żeby cię dobrze słyszał każdy, kto się znajduje w danym pomieszczeniu. Nikt nie powinien mieć trudności z dosłyszeniem choćby jednego słowa.

⁵ Słowa trzeba wymawiać wyraźnie, bez połykania głosek lub bełkotania, bo wskutek tego mowa staje się niezrozumiała. Z drugiej strony nie jest dobrze wypowiadać słowa z przesadną dokładnością, bo wtedy sposobem czytania odwrócisz uwagę od treści. Czytanie z dobrą dykcją oznacza, że słuchacz nigdy nie ma wątpliwości co do tego, jakie słowa czytasz. Brak wyrazistości często wynika z tego, że głos czytającego nie dociera bezpośrednio do słuchaczy; dlatego naucz się czytać z podniesioną głową. Otwieraj usta, żeby dźwięki wydobywały się z nich bez przeszkód.

6. Co decyduje o właściwym akcentowaniu i jaką rolę w umieszczeniu nacisku odgrywają pauzy?

⁶ Istotne znaczenie ma poprawne akcentowanie. Jest ono nawet kluczem do zrozumienia tego, co czytasz. Wiadomo, że wskutek odmiennego akcentowania słuchacze mogą coś zrozumieć całkiem inaczej. Niekiedy pojedyncze słowo wymaga szczególnego nacisku, często jednak trzeba zaakcentować grupę słów, cały zwrot. O umieszczeniu nacisku powinna decydować wyrażana myśl, a to wynika nie tylko z reszty zdania, ale z całej argumentacji. Ważną rolę w akcentowaniu odgrywa odpowiednie rozmieszczenie pauz. Krótkie pauzy ułatwiają grupowanie słów w sensowny sposób oraz kierują uwagę na kluczowe myśli; dłuższe pauzy sygnalizują koniec głównej części wywodów.

7. Dzięki czemu czytanie upodabnia się do rozmowy?

⁷ Jeśli chcesz dobrze czytać, to musisz też uwzględniać urozmaicanie wysokości głosu i tempa. Bez tego czytanie byłoby nudne i bez wyrazu. Natomiast dzięki odpowiednio stosowanemu urozmaiceniu czytanie staje się bardzo podobne do normalnej, ożywionej rozmowy.

8. Kiedy przemawianie z rękopisu jest całkiem na miejscu?

⁸ Czytanie z rękopisu. Jedną z ważniejszych okazji, przy których czyta się publicznie, jest przemawianie z rękopisu. Ten sposób przemawiania jest zupełnie na miejscu. Od czasu do czasu Towarzystwo może na przykład zaplanować, żeby wszystkie zbory ludu Bożego w danym kraju usłyszały równocześnie jednakowe pouczenia. Wykłady z rękopisu stosuje się także w programach kongresów, istnieje bowiem możliwość, że wyjątki z takich przemówień będą cytowane przez środki masowego przekazu albo może zajść potrzeba bardzo dokładnego przedstawienia trudnego materiału.

9, 10. Co nastręcza największą trudność przy czytaniu z rękopisu i jak można się z nią uporać?

⁹ Największą trudność przy czytaniu z rękopisu nastręcza wywołanie wrażenia, że słowa i zwroty są układane w stylu konwersacyjnym. Trzeba jednak znacznie zwiększyć natężenie głosu. Sposób wysłowienia w takim opracowaniu zazwyczaj różni się znacznie od twojej mowy codziennej; zdania bywają dłuższe i bardziej złożone. Użyty dobór słów i rytm może brzmieć nienaturalnie w twojej mowie potocznej. Możesz odnosić wrażenie, że przemówienie wypadłoby lepiej, gdybyś przedstawił materiał własnymi słowami. Jednakże przez nabranie wprawy i doświadczenia będziesz mógł znacznie ulepszyć przemawianie z rękopisu.

¹⁰ Kluczem powodzenia jest przygotowanie się. Trzeba znaleźć czas na zapoznanie się z rękopisem. Powinieneś kilkakrotnie przeczytać materiał, żeby dobrze uchwycić główne myśli. Nieznane słowa odszukaj w jakimś dobrym słowniku i zaznacz w rękopisie ich wymowę. Następnie kilkakrotnie odczytaj przemówienie na głos, żeby się oswoić ze stylem jego autora. Zdaniem niektórych lektorów takie czytanie na głos przed lustrem jest bardzo pomocne w późniejszym nawiązywaniu kontaktu ze słuchaczami, co ma istotne znaczenie, gdy wykład jest wygłaszany w niewielkiej sali.

11. Jakie znaki w rękopisie mogą być pomocne?

¹¹ Dobrze jest podkreślić lub jakoś inaczej zaznaczyć w rękopisie słowa kluczowe, na które chcesz położyć nacisk. Niektórzy mają zwyczaj pomagać sobie rozdzielaniem poszczególnych zwrotów cienkimi kreseczkami pionowymi. Ponadto w trudnych lub niecodziennych grupach wyrazów możesz połączyć łukami słowa, które należy wymawiać razem, aby ci to przypomniało, że pauzę możesz zrobić dopiero po danej frazie. W ten sposób uniknie się nienaturalności lub zniekształcenia sensu. Można też zaznaczyć w rękopisie, gdzie należałoby zrobić odpowiednio długie pauzy. Pauzy mogą wywoływać nastrój oczekiwania, uwypuklać znaczenie i ułatwiać słuchaczom przyswojenie materiału. Ważne jest też wyłowienie kulminacyjnych punktów przemówienia. Gdy je sobie zaznaczysz, będziesz mógł stopniować napięcie aż do szczytu, żeby potem zmienić tempo.

12-15. Dlaczego uprzednie przygotowanie się do czytania z Biblii jest szczególnie ważne?

¹² Czytanie z Biblii. Czytanie Biblii ma żywotne znaczenie zarówno dla młodych, jak i dla starszych. Często zachodzi potrzeba głośnego odczytania jakiegoś urywka z Biblii. Od czasu do czasu można otrzymać takie zadanie w teokratycznej szkole służby kaznodziejskiej. Poza tym wszyscy odczytujemy wersety biblijne, gdy rozmawiamy z ludźmi w naszej służbie kaznodziejskiej. A czy je dobrze odczytujemy? Czy ćwiczymy się w tej czynności, żeby się nie zacinać, żeby uwydatniać fragmenty, które chcemy wykorzystać w swojej argumentacji, i żeby to czytanie brzmiało tak naturalnie, jak zwyczajna rozmowa?

¹³ Do odczytania czegoś z Biblii koniecznie trzeba się przygotować. Pamiętaj, że jest to Słowo Boże, że można w nim znaleźć mnóstwo wersetów o niepospolitej piękności i ładunku uczuciowym oraz liczne przykłady ścisłego, logicznego rozumowania. Dla dobra słuchaczy powinniśmy starać się należycie to odtworzyć. Gdy z góry wiemy, że wypadnie nam odczytać coś z Biblii, powinniśmy się starannie przygotować, by się nie zacinać przy rzadko spotykanych słowach, zwrotach lub sposobach wysłowienia się.

¹⁴ Zastanów się nad wzruszającą sceną, w której Izraelici po powrocie z wygnania zgromadzili się w Jeruzalem na placu publicznym przed Bramą Wodną, aby z napiętą uwagą posłuchać słów swego Boga. Czy może wyznaczeni do czytania Lewici byli źle przygotowani, czy spełniali swą powinność niedbale? W sprawozdaniu czytamy: „Czytano więc z tej księgi, księgi Prawa Bożego, dobitnie, z dodaniem objaśnienia, tak że lud rozumiał czytanie” (Neh. 8:8, BT). Ci lektorzy żywili głęboki szacunek dla Najwyższego, którego słowa przekazywali swoim współwyznawcom.

¹⁵ Czy więc czytamy coś głośno na własny użytek, czy w gronie rodziny, w Sali Królestwa czy komuś przy drzwiach jego domu, zawsze dążmy do wiernego odtworzenia pierwotnej treści z całym jej nastrojem oraz siłą, która krzepi wiarę. Pobudzające działanie publicznego czytania uwypukla następująca wypowiedź apostoła Jana: „Szczęśliwy, kto czyta na głos, oraz ci, którzy słuchają słów tego proroctwa i przestrzegają, co w nim napisano; bo czas wyznaczony jest bliski” (Obj. 1:3, NW).