Młodzi ludzie pytają:
Jak się zapatrywać na dumę narodową?
„Jeden z moich kolegów szkolnych zawsze kieruje rozmowę na temat narodowości i koloru skóry innych ludzi” — wzdycha 17-letnia Tanya. „Nieraz twierdzi, że nie dorastają mu do pięt”.
CHLUBIENIE się własną rodziną, kulturą, językiem czy pochodzeniem to coś zupełnie naturalnego. „Jestem Wietnamką”, mówi 15-letnia Phung, „i szczycę się moim dziedzictwem kulturowym”.
Niestety, nader często duma narodowa wiąże się z nacjonalizmem i rasizmem. Może więc podstępnie zatruwać stosunki z drugimi, nawet wtedy, gdy jest ukryta pod maską uprzejmości. Jezus Chrystus powiedział: „Z obfitości serca mówią usta” (Mateusza 12:34). Głęboko zakorzenione poczucie własnej wyższości lub pogarda dla innych nierzadko wychodzą na wierzch, sprawiając przykrość i ból.
Czasami duma narodowa prowadzi nawet do agresji. W ostatnich latach stanowiła zarzewie wojen, zamieszek i krwawych czystek etnicznych. Aby jednak zetknąć się z jej mroczną stroną, wcale nie musisz być świadkiem przelewu krwi. Czy nie dostrzegasz jej na przykład w szkole, w pracy lub w sąsiedztwie? „Oczywiście” — odpowiada młoda chrześcijanka imieniem Melissa. „Niektórzy uczniowie twierdzą, że są lepsi od dzieci mających obcy akcent i się z nich wyśmiewają”. Podobnymi spostrzeżeniami dzieli się Tanya: „Słyszę, jak koledzy szkolni bez ogródek mówią drugim: ‚Jestem lepszy od ciebie’”. W pewnym sondażu przeprowadzonym w USA prawie połowa respondentów oświadczyła, że w poprzednim roku osobiście odczuli jakąś formę uprzedzeń etnicznych. „W mojej szkole dochodzi do dość ostrych spięć na tle narodowościowym” — nadmieniła młoda Natasha.
A może do twojej miejscowości napłynęło wielu imigrantów, wskutek czego bardzo wyraźnie zmieniło się oblicze twej szkoły, sąsiedztwa lub zboru chrześcijańskiego. Czy to cię trochę niepokoi? Jeżeli tak, niewykluczone, że duma narodowa wywiera na twój sposób myślenia większy wpływ, niż ci się wydaje.
Różnica między właściwą a szkodliwą dumą
Czy to oznacza, że duma jest z gruntu zła? Niekoniecznie. Jak wykazuje Biblia, istnieje stosowny rodzaj dumy. W liście do chrześcijan w Tesalonice apostoł Paweł napisał: „My sami szczycimy się wami wśród zborów Bożych” (2 Tesaloniczan 1:4). Również poczucie własnej wartości na ogół jest czymś wskazanym i naturalnym (Rzymian 12:3). Nic zatem zdrożnego, gdy ktoś w pewnym stopniu chlubi się swą narodowością, rodziną, językiem, kolorem skóry czy pochodzeniem. Bóg niewątpliwie nie wymaga od nas, byśmy się wstydzili tych rzeczy. Kiedy apostoła Pawła wzięto za egipskiego przestępcę, bez wahania oświadczył: „Ja w rzeczywistości jestem Żydem z Tarsu w Cylicji, obywatelem nie byle jakiego miasta” (Dzieje 21:39).
Jednakże duma narodowa odsłania swe brzydkie oblicze, gdy stanowi pożywkę dla wygórowanego mniemania o sobie albo lekceważenia drugich. W Biblii czytamy: „Bojaźń przed Jehową oznacza nienawidzenie zła. Nienawidzę wywyższania się i pychy, i złej drogi, i przewrotnych ust” (Przysłów 8:13). Natomiast w Księdze Przysłów 16:18 powiedziano: „Pycha poprzedza upadek, a duch wyniosły — potknięcie”. Tak więc chełpliwe twierdzenie, że jedna narodowość czy rasa góruje nad innymi, budzi u Boga wstręt (porównaj Jakuba 4:16).
Pochodzenie dumy narodowej
Dlaczego ludzie przesadnie szczycą się swym pochodzeniem? W książce Black, White, Other (Czarni, biali, inni) Lise Funderburg pisze: „U wielu osób pierwszy (i najtrwalszy) pogląd na narodowość kształtuje się pod wpływem domu rodzinnego”. Niestety, część rodziców przekazuje subiektywne lub wypaczone oceny. Niekiedy bezpośrednio mówią dzieciom, że ich naród bądź rasa dystansuje pozostałe, a ludzie do nich należący są inni lub gorsi. Częściej jednak młodzi po prostu dostrzegają, iż rodzice nie utrzymują kontaktów z osobami innej rasy czy narodowości. To również potrafi wywrzeć ogromny wpływ na sposób myślenia młodzieży. Jak wynika z sondaży, nastolatki i rodzice mogą się nie zgadzać w sprawie stroju lub muzyki, ale przeważnie mają jednakowy pogląd na kwestie etniczne.
Wypaczoną opinię można sobie też wyrobić na skutek szykan i złego traktowania (Kaznodziei 7:7). Pedagodzy zauważają na przykład, że dzieciom należącym do mniejszości etnicznych często brakuje poczucia własnej wartości. Chcąc rozwiązać ten problem, część wychowawców tak układa program zajęć, by dzieci uczyły się historii własnego narodu. Co ciekawe, zdaniem przeciwników takie podsycanie dumy narodowej wręcz szerzy uprzedzenia.
Źródłem nietolerancji bywają również osobiste przeżycia. Przykre zajście z osobą innej rasy bądź narodowości czasami prowadzi do wniosku, że wszyscy jej członkowie są nieprzyjemni lub fanatyczni. Poza tym uczucie niechęci może powstać, gdy media dużo uwagi poświęcają konfliktom na tle rasowym, brutalnemu zachowaniu policji, wiecom protestacyjnym oraz gdy w złym świetle przedstawiają różne grupy etniczne.
Mit o wyższości rasowej
A co z twierdzeniem, jakoby ludzie jakiejś rasy mieli prawo czuć się lepsi od innych? Przede wszystkim już sama koncepcja precyzyjnego podziału na rasy budzi wątpliwości. Tygodnik Newsweek donosi: „Dla naukowców badających tę sprawę rasa wciąż jest pojęciem mglistym, a każda poważna próba sformułowania definicji spełza na niczym”. To prawda, że istnieją „dostrzegalne różnice w barwie skóry, strukturze włosów oraz kształcie oczu lub nosa”. Jak jednak informuje Newsweek, „różnice te są tylko powierzchowne, toteż mimo usilnych starań uczeni na ogół nie potrafią wyodrębnić istotnego zbioru cech różniących jedną grupę rasową od drugiej. (...) Dla większości znawców tej dziedziny pojęcie rasy sprowadza się po prostu do ‚wytworu społecznego’ — [zwyrodniałej] mieszanki uprzedzeń, przesądów i mitów”.
Nawet gdyby nauce udało się sklasyfikować rasy, „czysta” rasa byłaby fikcją. W New Encyclopædia Britannica zauważono: „Nie ma czystych ras; wszystkie obecne grupy rasowe całkowicie się pokrzyżowały”. Tak czy inaczej, Biblia uczy, że Bóg „z jednego człowieka uczynił wszystkie narody ludzkie” (Dzieje 17:26). Bez względu na kolor skóry, strukturę włosów czy cechy twarzy w gruncie rzeczy istnieje tylko jeden rodzaj ludzki. Wszyscy jesteśmy spokrewnieni przez naszego praojca, Adama.
Starożytni Żydzi dobrze wiedzieli o wspólnym pochodzeniu całej ludzkości. Ale niektórzy z nich, nawet będąc już chrześcijanami, sądzili, że górują nad osobami pochodzenia nieżydowskiego — w tym również nad swymi współwyznawcami! Apostoł Paweł obalił twierdzenie o wyższości narodowej, wypowiadając słowa zapisane w Liście do Rzymian 3:9: „Zarówno Żydzi, jak i Grecy są wszyscy pod grzechem”. Żaden naród ani żadna rasa nie ma zatem prawa chełpić się uprzywilejowaną pozycją przed Bogiem. Poszczególne osoby mogą z Nim zadzierzgnąć więź tylko dzięki wierze w Jezusa Chrystusa (Jana 17:3). A wolą Bożą jest, by „ludzie wszelkiego pokroju zostali wybawieni i doszli do dokładnego poznania prawdy” (1 Tymoteusza 2:4).
Jeżeli uznasz, że w oczach Boga wszystkie narodowości są równe, prawdopodobnie wywrze to przemożny wpływ na twój sposób postrzegania siebie i drugich. Zapewne zechcesz ich traktować z godnością i szacunkiem, doceniając i podziwiając to, co was różni. Na przykład wspomniana wcześniej młoda Melissa nie wtóruje kolegom, gdy śmieją się z dzieci mających obcy akcent. Oto jej wypowiedź: „Według mnie mówienie dwoma językami świadczy o inteligencji. Sama władam tylko jednym, a chciałabym znać jeszcze inny”.
Pamiętaj również, że chociaż twoja grupa etniczna niewątpliwie ma się czym szczycić, podobnie jest z innymi ludźmi. I chociaż odrobina dumy z dziedzictwa kulturowego i dokonań przodków może być całkiem stosowna, o wiele więcej satysfakcji da ci to, do czego dojdziesz osobistym nakładem sił i pracy (Kaznodziei 2:24). Biblia wręcz zachęca do szczycenia się pewnym osiągnięciem. W Księdze Jeremiasza 9:24 zapisano słowa samego Boga: „Lecz kto się chełpi, niechże się chełpi tym, iż posiadł wnikliwość i poznał mnie, że ja jestem Jehowa”. Czy możesz tak z dumą powiedzieć?
[Ilustracja na stronie 26]
Poznanie Bożego poglądu na narodowość pomaga nam cieszyć się towarzystwem ludzi z różnych grup etnicznych