SADUCEUSZE

Znacząca sekta w obrębie judaizmu, związana z kapłaństwem (Dz 5:17). Saduceusze nie wierzyli w zmartwychwstanie ani w aniołów (Dz 23:8).

Nie wiadomo dokładnie, kiedy powstało to ugrupowanie religijne. Nazwa „saduceusze” po raz pierwszy pojawia się u Józefa Flawiusza, który w relacji historycznej z drugiej połowy II w. p.n.e. przedstawia ich jako oponentów faryzeuszy (Dawne dzieje Izraela, XIII, X, 6). Poza tym opisuje ich nauki, ale wiarogodność jego przekazu budzi pewne wątpliwości. Jak podaje, saduceusze — w przeciwieństwie do faryzeuszy — nie wierzyli w przeznaczenie; twierdzili, że to, co spotyka każdego człowieka, jest wyłącznie skutkiem jego postępowania (Dawne dzieje Izraela, XIII, V, 9). Odrzucali też podtrzymywane przez faryzeuszy liczne ustne tradycje i głoszoną przez nich naukę o nieśmiertelności duszy oraz karze lub nagrodzie po śmierci. Byli szorstcy we wzajemnych stosunkach i skłonni do toczenia sporów. Ich poglądy pociągały ludzi bogatych (Dawne dzieje Izraela, XIII, X, 6; XVIII, I, 4; Wojna żydowska, II, VIII, 14 [162-166]).

Jan Chrzciciel nawoływał saduceuszy i faryzeuszy, by ‛wydawali owoc odpowiadający skrusze’, gdyż oba te ugrupowania w gruncie rzeczy nie przestrzegały prawa Bożego (Mt 3:7, 8). Sam Chrystus Jezus przyrównał ich szkodliwe nauki do zakwasu (Mt 16:6, 11, 12).

Na temat ich przekonań religijnych w Dziejach 23:8 powiedziano: „Saduceusze bowiem mówią, że nie ma ani zmartwychwstania, ani anioła, ani ducha, faryzeusze zaś wszystko to publicznie wyznają”. Właśnie pytaniem związanym ze zmartwychwstaniem i małżeństwem lewirackim grupa saduceuszy próbowała wprawić w zakłopotanie Chrystusa. Ale on zmusił ich do milczenia: powołując się na pisma Mojżesza, które rzekomo uznawali, zadał kłam ich twierdzeniu, że nie ma zmartwychwstania (Mt 22:23-34; Mk 12:18-27; Łk 20:27-40). A kiedy później apostoł Paweł stanął przed Sanhedrynem, doprowadził do podziału w łonie tego najwyższego sądu żydowskiego — wywołał zatarg między faryzeuszami i saduceuszami, wykorzystując istniejące między nimi różnice religijne (Dz 23:6-10).

Mimo rozbieżności poglądów saduceusze razem z faryzeuszami usiłowali kusić Jezusa, prosząc go o jakiś znak (Mt 16:1), i jednomyślnie mu się sprzeciwiali. Z Biblii wynika, że to saduceusze wiedli prym w dążeniu do uśmiercenia go — jako członkowie Sanhedrynu, który spiskował przeciw niemu, a następnie skazał go na śmierć. Spośród saduceuszy w skład tego sądu wchodził arcykapłan Kajfasz oraz najwyraźniej inni znamienici kapłani (Mt 26:59-66; Jn 11:47-53; Dz 5:17, 21). A zatem gdy w Chrześcijańskich Pismach Greckich jest mowa o jakichś poczynaniach naczelnych kapłanów, zapewne uczestniczyli w nich saduceusze (Mt 21:45, 46; 26:3, 4, 62-64; 28:11, 12; Jn 7:32). Wygląda też na to, że saduceusze przewodzili przeciwnikom usiłującym położyć kres rozprzestrzenianiu się chrystianizmu po śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa (Dz 4:1-23; 5:17-42; 9:14).