KUYUUJI 33
WAAÑI 4 “Jehová es mi Pastor”
Kupɨɨkɨ iga Jehová mityoyba
«Manamiñ kun toyoʼoyi kukaʼpsnewɨʼɨp» (JER. 31:3).
AN̈KEJAYOʼOYI
Tyiʼiga tanteguedataʼmiñ iga tan̈kupɨktaʼmiñ iga Jehová tatoytyaʼmpa y tyi tayooxpaʼttaʼmpa iga tumtum jaama jeempɨgam tan̈kupɨktaʼmiñ.
1. ¿Tyiʼiga impɨk iñjɨɨxi iga juchixkej in̈kuyooxatoʼoba Jehová? (Aʼmɨtyim jeʼm imágenes).
¿IÑJƗƗSPANAM jeʼm jaama jesɨk inin̈wejpaʼt Jehová y iññɨʼmay iga in̈kuyooxatoʼoba juchixkej? In̈wat jeempɨk iga in̈wɨixpɨkpam idyɨk y tsaam iñtyoyba. Jeʼyukmɨ iññɨʼmay iga maaj iñtyeguedaap in̈kuyooxa y juchixkej iñtyoyba idyɨk kun ityumpɨy iñanmaj, immɨjtay, iñjɨɨxi y impɨɨmi (Mar. 12:30). Dende jesɨgam majtyim iñtyoyba Jehová. Y siiga algun i mikwaʼkpa «¿Nunta iñtyoyba Jehová?», jobitytyi in̈kutson̈ba: «¡Jɨ, tsaam pɨɨmi antoyba!».
¿Iñjɨɨspanam juʼtspɨy idyɨk iñtyoyba Jehová jesɨk in̈kɨan̈koday iñityi y michin̈? (Aʼmɨ jeʼm párrafo 1).
2, 3. ¿Tyi ixunba Jehová iga tan̈wɨkupɨktaʼmiñ, y tyi tan̈kuyujkataʼmpa yɨʼp kuyujijom? (Jeremías 31:3).
2 Meʼega algun i mikwaʼkpa «¿In̈kupɨkpa iga Jehová mityoyba?», ¿Tyi idyɨk in̈kutson̈ba? Wɨapsɨ iga usan̈ tan̈kaʼ in̈kutson̈ iga iñjɨɨspa iga Jehová dyaʼ mityoyba. Tuum yoomtɨwɨ iga ixutyujom ijaampa idyɨk iga dyaʼ i ityoyba, jeʼ nɨm: «Ɨch antoyba Jehová kun ityumpɨy ananmaj. Pero a veces anjɨɨspa iga jeʼ dyaʼ atoyba». Y mich, ¿mityoybasɨ Jehová?
3 Jeʼ ixunba iga in̈kupɨguiñ iga mityoyba (maayɨʼ Jeremías 31:3).a Jehová ixunba idyɨk iga iñixpɨguiñ y iñamigojaiñ. Y jesɨk in̈kɨan̈koday iñityi y michin̈, michiʼ tuum wɨbɨk xaaja: jeʼm ityoyoʼoyi kukaʼpsnewɨʼɨp. Yɨʼp nɨmtoʼoba iga tsaam mityoyba y ni keman michakpa in̈kutyum. Jehová ikwiñkejaʼyba jeʼm iyooxakɨʼɨwiñyaj jeʼm toyoʼoyi kukaʼpsnewɨʼɨp. Jeʼyukmɨ jeʼ nɨmpa: «Ammɨɨchiayajpa» (Mal. 3:17, nota). Jehová ixunba iga in̈kupɨguiñ iga mityoyba, juʼuts ikupɨk jeʼm apóstol Pablo. Jeʼ ijaykunuʼk: «Ɨch aŋwɨ̱jo̱doŋ iga d́a t́i wɨa̱p tactsac jém Dios it́óyooyi. Siiga tacaaba o tavivo, ni jém sɨŋyucmɨpɨc pɨxiñt́am, ni jém malopɨc espíritu, ni cualquier jém aŋjagooyiyaj, ni jém cosa jém it́wɨɨp sɨɨp, ni jém cosa jém miñpáppɨc, ni jém sɨŋyucmɨpɨc ni jém naxyucmɨpɨc d́a wɨa̱p tactsac jém Dios it́óyooyi jém taŋquejayñewɨɨp tánO̱mi Jesucristo» (Rom. 8:38, 39). Yɨʼp kuyujijom tan̈kɨʼpin̈taʼmpa tyiʼiga tanteguedataʼmiñ tan̈kupɨktaʼm iga Jehová tatoytyaʼmpa y tyi tayooxpaʼttaʼmpa iga majnam tan̈kupɨktaʼmiñ jeempɨk.
TYIʼIGA TANTEGUEDATAʼMIÑ TAN̈KUPƗKTAʼM IGA JEHOVÁ TATOYTYAʼMPA
4. ¿Juutypɨk tamɨgoyaytyamtoʼoba jeʼm Wookkɨʼɨwiñ, y tyi tayooxpaʼttaʼmpa iga odoy tan̈kupɨktaʼmiñ jeʼm mɨgoʼoyi?
4 Siiga nunta tan̈kupɨktaʼmpa iga Jehová tatoytyaʼmpa, dyaʼ tanaʼmchiʼityaʼmpa iga jeʼm Wookkɨʼɨwiñ tamɨgoyaytyaʼmiñ (Efes. 6:11). Jeʼm Wookkɨʼɨwiñ ixunba iga om tan̈kuyooxataʼmiñ Jehová y iwatpa juʼtspɨyam wɨap iga tangajan̈tsaktaʼmiñ. Jeʼyukmɨ takkupɨktamtoʼoba iga Jehová dyaʼ tatoytyaʼmpa, pero jeʼ tuum mɨgoʼoyi. Jeʼm Biblia nɨmpa iga jeʼm Wookkɨʼɨwiñ jeex juʼuts tuum león (1 Ped. 5:8, 9). Jeʼm leones ikusuʼnɨyyajpa ikkaʼayaj jeʼm animatyaj jempɨk dyam kupɨɨmi y dyam wɨap inikupujyajta. Jeempɨktyim iwatpa jeʼm Wookkɨʼɨwiñ jesɨk iaʼmpa iga takupoʼnayñetaʼm, tasoʼpsnetaʼm o tan̈yaʼknetaʼm por tyityam tannaskanetaʼm pekaʼ, iga tanaitytyaʼm kobakpiijiyaj sɨɨ o iga takɨɨn̈taʼmpa iga dyaʼ tanjoodon̈tam tyityam naspa okmɨ (Prov. 24:10). Jeʼ ixunba iga takupoʼnakettaʼmiñ y tantsaktaʼmiñ iga tan̈kuyooxataʼmpa Jehová, jeʼyukmɨ odoy tanaʼmchiʼityaʼmiñ iga takmalwattaʼmiñ y tan̈wɨkupɨktaʼmiñ iga Jehová tsaam tatoytyaʼmpa (Sant. 4:7).
5. ¿Tyiʼiga nasuntaap iga tan̈kupɨktaʼmiñ iga Jehová tatoytyaʼmpa?
5 Siiga tan̈kupɨktaʼmpa iga Jehová tatoytyaʼmpa, majtyim tan̈kunuʼktaʼmpa. ¿Tyiʼiga tanɨmtaʼmpa jeempɨk? Jehová tawatnetaʼm iga tatoyoytyaʼmiñ y tatoytyamtaiñ. Jesɨk algun takwiñkejaytyaʼmpa iga tatoytyaʼmpa, taɨchtyam tantoytyaʼmpatyim. Jeʼyukmɨ jesɨk tanjaamtaʼmpa iga Jehová tatoytyaʼmpa, taɨchtyam tantoytyaʼmpatyim jeʼ (1 Juan 4:19). Jeʼm Biblia tanɨʼmaytyaʼmpa: «Cunúctaamɨ Dios, jesɨc micunúkpat́im Dios» (Sant. 4:8). Sɨɨ tan̈kɨʼpin̈taʼmpa tyi tayooxpaʼttaʼmpa iga tannunta kupɨktaʼmiñ iga Jehová tatoytyaʼmpa.
¿TYI MIYOOXPAʼTPA IN̈KUPƗK IGA JEHOVÁ MITYOYBA?
6. ¿Tyi wɨap in̈waʼgay Jehová siiga tan̈kaʼ in̈kupɨk iga jeʼ mityoyba?
6 An̈wejpaʼatɨ Jehová y nɨʼmaʼayɨ iga miyooxpaʼdyiñ in̈kutɨʼɨyɨy tyiʼiga mityoyba (Luc. 18:1; Rom. 12:12). Wɨapsɨ iga tuum jaama nasuntaap iga watykɨy iññɨʼmayiñ Jehová iga miyooxpaʼdyiñ iñaʼm iga jeʼ mityoyba. Jesɨk tan̈kaʼ in̈kupɨk, jɨɨsɨ iga Jehová dyaʼ jeex ijɨɨxi juʼuts mich iñjɨɨxi (1 Juan 3:19, 20). Jeʼ iaʼmpa jeʼm wɨtampɨk cualidades iga mich iniity mex iga iñjɨɨspa iga dyaʼ iniity (1 Sam. 16:7; 2 Crón. 6:30). Jeʼyukmɨ nɨʼmaʼayɨ Jehová juʼuts inin̈jaam y waʼgaʼayɨ iga miyooxpaʼdyiñ in̈kupɨk iga nunta mityoyba (Sal. 62:8). Okmɨ iga yajum inin̈wejpaʼt, waatɨ juʼuts iññɨʼmay. Tan̈kɨʼpin̈taʼmiñ tyityam wɨap in̈wat.
7, 8. ¿Juutypɨk tayooxpaʼttaʼmpa jeʼm Salmos iga tan̈kupɨktaʼmiñ iga Jehová tatoytyaʼmpa?
7 Kupɨɨkɨ Jehová. Jehová ichiʼ iespíritu santo jeʼm pɨxiñtyam jempɨk ijayyaj jeʼm Biblia, jeʼyukmɨ wɨap tan̈kupɨktaʼm iga jempɨk ijaykunuʼkyaj dyaʼ jeʼ mɨgoʼoyi. David ijaykunuʼk en tuum Salmo iga Jehová tsaam tateguettaʼm. Jeʼ nɨm: «Jehová dyaʼ ichakpa ikutyum jempɨk koʼowaneyaj ianmaj; iyooxpaʼtpa jempɨk tsaam pɨɨmi an̈yaʼkneyaj» (Sal. 34:18, nota). Jesɨk min̈yaʼkneʼeba wɨap iñjɨɨs iga ni i dyaʼ ikutɨʼɨyɨʼyba juʼuts inin̈jaam y ni i dyaʼ wɨap miyooxpaʼt. Pero Jehová miñɨʼmaʼyba iga miyooxpaʼtpa iga jeʼ iaʼmpa tyityam sɨʼ iññaskaʼ. En tun̈gak Salmo David nɨm: «Piin̈ɨ jeʼm añixkuyñɨʼ jeʼm in̈cuero bolsajom» (Sal. 56:8). Jehová iaʼmpa jesɨk min̈yaʼkneʼeba y miyaʼachaap iñxɨʼ, y dyaʼ ikusuʼnɨʼyba jesɨk iaʼmpa iga sɨʼ iññaskaʼ jeempɨk. Juʼutstyim algun i iga sɨʼɨba jeʼm tɨtsɨnaxyukmɨ y tsaam ichoowaixpa jeʼm nɨʼ inisɨʼɨpaʼap jeʼm cuero bolsajom, jeempɨktyim Jehová ichoowaixpa jeʼm iñixkuyñɨʼ y dyaʼ ikujaʼamaʼyba tyityam michɨgan̈wejneʼ. David iñɨʼmay Jehová: «In̈wɨjoodon̈ tyityam an̈watpa» (Sal. 139:3). Jehová iaʼmpa tyityam in̈watpa, pero maaj iaʼman̈tayaap tyityam in̈wɨwatpa (Heb. 6:10). ¿Tyiʼiga? Iga ichoowaixpa ityumpɨy tyityam in̈watpa iga maymayaiñ.b
8 Kun yɨʼpyaj versículos keʼnam iga Jehová sɨʼ miñɨʼmay: «Tsaam mantoyba y tsaam anteguet tyityam sɨʼ iññaskaʼ». Juʼuts tan̈kɨʼpin̈taʼm, jeʼm Wookkɨʼɨwiñ ixunba iga in̈kupɨguiñ iga Jehová dyaʼ mityoyba. Jeʼyukmɨ jesɨk iñjɨɨspa iga Jehová dyaʼ mityoyba, pɨɨkɨ iñjɨɨxi iapaʼap in̈kupɨgaʼyba: Jeʼm Wookkɨʼɨwiñ iga jeʼ «jém mɨgóypaap» o Jehová, «jeʼm Dios dyapɨk mɨgoʼyba» (Juan 8:44; Sal. 31:5).
9. ¿Tyi ijɨykamayñeʼ Jehová jempɨk ityoyyajpa? (Éxodo 20:5, 6).
9 Kujɨɨsɨ iga Jehová ityoyba jempɨk ityoyyajpa. Jɨɨsɨ jempɨk Jehová iñɨʼmay Moisés y jeʼm israelitas (maayɨʼ Éxodo 20:5, 6).c Dios juchixkej ikwiñkejaʼyba toyoʼoyi kukaʼpsnewɨʼɨp jempɨk ityoyyajpa (Neh. 1:5). Siiga tan̈kaʼ in̈kupɨk iga Jehová mityoyba, nakwaʼktaajɨ: «¿Ɨch antoyba Jehová?». Y siiga mich iñtyoyba y in̈watpa tyityam imaymaywatpa, wɨap in̈kupɨk iga jeʼ mityoybatyim (Dan. 9:4; 1 Cor. 8:3). Yɨʼp nɨmtoʼoba iga siiga iñtyoyba Jehová odoy jɨɨsɨ iga jeʼ dyaʼ mityoyba. Kupɨɨkɨ iga juchixkej mityoyba y ni keman michakpa in̈kutyum.
10, 11. ¿Juutypɨk ixunba Jehová iga iñaʼmiñ jeʼm kɨakpudoʼoyi? (Gálatas 2:20).
10 Kujɨɨsɨ jeʼm kɨakpudoʼoyi. Iga Jesús kaʼ por taɨchtyam jeʼ jeʼm maaj wɨbɨk xaaja iga Jehová tachiʼiñetaʼm (Juan 3:16). Pero, ¿Jehová ikutsat iMaanɨk iga kaʼiñ por mimich? Jɨ. Jɨɨsɨ jempɨk iñaskaʼ jeʼm apóstol Pablo. Wiñtyi iga ikuyooxaap Dios, iwat jaʼyan̈ tyidyin̈kej dyapɨk wɨtam y a veces imiñaʼybanam idyɨk jeʼm malojpɨk jɨɨxi (Rom. 7:24, 25; 1 Tim. 1:12-14). Pero tsaam iyooxpaʼt ijɨɨs iga jeʼm kɨakpudoʼoyi jeʼ tuum xaaja iga ichiʼiñeʼ Jehová (maayɨʼ Gálatas 2:20). Jɨɨsɨ iga Dios ichiʼ Pablo jeʼm iespíritu santo iga ijaykunuʼguiñ yɨʼpyaj an̈maatyi, y siiga Jehová iwat iga jaykunuʼktaiñ jeʼ iga tayooxpaʼttamtoʼoba (Rom. 15:4). Jehová ixunba iga iñaʼmiñ jeʼm kɨakpudoʼoyi juʼuts tuum xaaja iga michiʼiñeʼ. Siiga iñaʼmpa juʼuts tuum xaaja, in̈kupɨkpa iga Jehová nunta mityoyba.
11 Tamaymaytyam iga Jehová ikutsat iMaanɨk iga takɨakputtaʼmiñ. Pero Jesús dyaʼ numaaj miñ takɨakputtaʼm. In̈kejaytyim tun̈gakyaj iapaʼap Dios y juʼtspɨy toyoʼyba (Juan 18:37).
JESÚS IN̈KEJ IGA JEHOVÁ MITYOYBA
12. ¿Tyiʼiga wɨap tan̈kupɨktaʼm jempɨk Jesús in̈kej de Jehová?
12 Jesɨk Jesús jaʼy ityi yɨʼp naxyukmɨ in̈kej juʼuts Jehová (Luc. 10:22). Y wɨap tan̈kupɨktaʼm iga dyaʼ mɨgoy jesɨk in̈kej juʼuts iJaatun̈. Jeʼ jaʼy iwaganaity sɨn̈yukmɨ, jeʼyukmɨ iwɨixpɨkpa (Col. 1:15). Iaʼmneʼ iga Jehová tsaam ityoyba jempɨk kupɨgoyyajpa, jempɨk ityyaj sɨn̈yukmɨ y jempɨk ityyaj Naxyukmɨ. Tan̈kɨʼpin̈taʼmpa juutypɨk jempɨk Jesús in̈kej tayooxpaʼttaʼmpa tan̈kupɨktaʼm iga Jehová tatoytyaʼmpa.
13. ¿Juutypɨk ixunba Jesús iga tanaʼmtaʼmiñ Jehová?
13 Jesús ixunba iga tanaʼmtaʼmiñ Jehová juʼuts jeʼ iaʼmpa: juʼuts tuum Jaatun̈ tsampɨk toyoʼyba. En jeʼm Evangelios, Jesús watykɨy iñɨʼmaʼyba Jehová «manJaatun̈». Y jesɨk inimurupa idyɨk jeʼm idiscípulos ipɨkpa idyɨk yɨʼp an̈maatyi «tanJaatun̈ Dios» (Mat. 5:16; 6:26). Wiñtyi iga Jesús miñba yɨʼp naxyukmɨ, jeʼm Dios iyooxakɨʼɨwiñyaj iñɨʼmayyajpa idyɨk Jehová ‹jeʼm maaj Pɨɨmiɨywɨʼɨp›, ‹jeʼm maaj Yukmɨpɨk Dios›, ‹Jempɨk iwatneʼ ityumpɨy›. Pero Jesús iñɨʼmaʼyba idyɨk Jehová, «manJaatun̈». Yɨʼp iwɨakwiñkejpa iga Jehová ixunba iga tanaʼmtaʼmiñ juʼuts tuum Jaatun̈. Tan̈kɨʼpin̈taʼmiñ juchix Jesús iñɨʼmay Jehová «manJaatun̈».
14. ¿Juutypɨk ikwiñkej Jesús iga Jehová tsaam tatoytyaʼmpa? (Mateo 10:29-31; aʼmɨtyim jeʼm imagen).
14 Tan̈kɨʼpin̈taʼmiñ jempɨk nɨm Jesús en Mateo 10:29-31 (maayɨʼ). Jesús nɨm iga Jehová iwɨjoodon̈ juuty ityyajpa idyɨk tumtum jeʼm jon, pero tuum jon dyaʼ ityoyba Jehová y dyatyim ikoosteñaʼyba. Siiga Jehová ichoowaixpa tuum xutyu jon, wɨap tan̈kupɨktaʼm iga jeʼ tatoytyaʼmpa iga tan̈koosteñaytyaʼmpa y tantoytyaʼmpa. Jesús nɨmtyim iga jeʼm tanJaatun̈ ijoodon̈ juʼtsan̈ way tanaitytyaʼm cada tumtum de taɨchtyam. Iga Jehová tsaam tawɨixpɨktaʼmpa, wɨap tan̈wɨkupɨktaʼm iga jeʼ tsaam tatoytyaʼmpa.
Siiga Jehová ijoodon̈ juuty ity jeʼm jonyaj y tsaam ityeguet, wɨap in̈kupɨk iga mityeguettyim y mityoybatyim iga mich in̈koosteñaʼyba. (Aʼmɨ jeʼm párrafo 14).
15. ¿Tyi min̈kejaʼyba de Jehová jempɨk nɨmpa Juan 6:44?
15 Jesús iñɨʼmaytyim Jehová «anJaatun̈» juʼuts tammaytyaʼmpa en Juan 6:44 (maayɨʼ). Juʼuts wɨap tanaʼmtaʼm Jehová miixay juʼuts iñanmaj, jeʼyukmɨ miyooxpaʼt iga iñixpɨguiñ y iñtyoʼyiñ (Hech. 13:48). Jesɨk Jesús nɨm jeʼm an̈matyiyaj itywɨʼɨp en Juan 6:44 wɨapsɨ iga sɨʼ idyɨk ijɨykiʼm jempɨk nɨmpa jeʼm texto juuty topta yɨʼp kuyuuji. Jeem Jehová nɨm: «Manamiñ kun toyoʼoyi kukaʼpsnewɨʼɨp» (Jer. 31:3; nota; amɨtyim Oseas 11:4).
16. a) ¿Tyi sɨʼ tan̈kejaytyaʼm Jesús, y tyiʼiga wɨap tan̈kupɨktaʼm? b) ¿Tyi tayooxpaʼttaʼmpa tan̈kupɨktaʼm iga Jehová jeʼ jeʼm Jaatun̈ iga tantumpɨytyam tansuntaʼmpa? (Aʼmɨ jeʼm recuadro «El Padre que todos necesitamos»).
16 Kun tyityam tan̈kuyujkanetaʼm keʼnam iga Jesús sɨʼ tanɨʼmaytyaʼm: «Jehová dyaʼ numaaj ɨch anJaatun̈, jeʼ iñJaatun̈tyim. Nunta mityoyba y tsaam mityeguet». Jeʼyukmɨ siiga a veces tan̈kaʼ in̈kupɨk iga Jehová mityoyba, nakwaʼktaajɨ: «¿Wɨap an̈kupɨk jempɨk nɨm Jesús iga jeʼ dyaʼ mɨgoʼyba y iwɨixpɨkpa Jehová?» (1 Ped. 2:22).
WAATƗ JUʼTSPƗYAM MIWƗAP IGA IN̈KUPƗGUIÑ IGA JEHOVÁ MITYOYBA
17. ¿Tyiʼiga tan̈wɨkupɨktaʼmiñ iga Jehová tatoytyaʼmpa?
17 Juʼuts tan̈kuyujkataʼm, jeʼm Wookkɨʼɨwiñ jeʼ tuum enemigo iga iwatpa juʼtspɨyam wɨap iga tantsaktaʼmiñ iga tan̈kuyooxataʼmpa Jehová. Ixunba iga tan̈kupɨktaʼmiñ iga dyaʼ tatoytyaʼmpa. ¡Odoy tan̈kupɨktaʼmiñ yɨʼp mɨgoʼoyi! (Job 27:5). Jeʼyukmɨ tan̈wattaʼmiñ juʼtspɨyam tawɨataʼmpa iga tan̈kupɨktaʼmpa iga Jehová tatoytyaʼmpa.
18. ¿Tyi miyooxpaʼtpa iga majnam in̈kupɨguiñ iga Jehová mityoyba?
18 Yɨʼp kuyujijom in̈kuyujkaneʼ iga wɨap in̈kupɨk iga Jehová mityoyba. An̈wejpaʼatɨ y wagaʼayɨ iga miyooxpaʼdyiñ iñaʼm jeʼm wɨtampɨk cualidades iga iniity, iga miyooxpaʼdyiñ in̈kutɨʼɨyɨy iga jeʼ tsaam mityoyba y kujɨɨsɨ weeñi textos itywɨʼɨp Bibliajom iga in̈kejpa juʼtspɨy ityoyba Jehová jeʼm iyooxakɨʼɨwiñyaj. Odoy kujaʼamaʼayɨ iga jeʼ ityoyba jempɨk ityoyyajpa. Jɨɨskupakneɨʼ iga jeʼm kɨakpudoʼoyi jeʼ jeʼm maaj wɨbɨk xaaja iga michiʼiñeʼ Jehová. Y jɨɨsɨ jempɨk nɨm Jesús, Jehová jeʼ iñJaatun̈. Y siiga algun i mikwaʼkpa «¿In̈kupɨkpa iga Jehová mityoyba?», mich jobitytyi wɨap in̈kutson̈: «¡Jɨ, jeʼ atoyba! Y tumtum jaama an̈watpa juʼtspɨyam awɨap iga anakwiñkejaʼyba iga antoyba».
WAAÑI 154 Dyaʼ sɨʼ ikuyaj jeʼm toyoʼoyi
a Jeremías 31:3 Dende juʼumjom Jehová awiñkejay y nɨm: «Juchixkej mantoyñeʼ. Jeʼyukmɨ manamiñ kun toyoʼoyi kukaʼpsnewɨʼɨp».
b En jeʼm libro Textos bíblicos para la vida cristiana, juuty nɨmpa «Dudas», impaʼtpa majnam textos iga mianmajan̈chiʼiba y miyooxpaʼtpa in̈kupɨk iga Jehová mityoyba.
c Éxodo 20:5, 6 5 Odoy koosteñayyaajɨ y odoy kuyooxayaajɨ, iga aɨch, Jehová iñDios, ansunba iga nuumaj ɨch akoosteñaytyaiñ. Iga tan̈kaʼ watyaj jeʼm ijaatun̈yaj, imalnɨgayyajpa jeʼm imanɨktam y jeʼm iokmanɨktam iga dyaʼ atoyyajpa, 6 pero jempɨk atoyyajpa y ikupɨkyajpa anan̈kiʼmayoʼoyiyaj, jeʼm imanɨktam anakwiñkejayyajpa toyoʼoyi kukaʼpsnewɨʼɨp por jaʼyan̈ generaciones.