PEIDEK KAN ONG IRAIL AKAN ME MEN PAPIDAIS
Pali 2: Momour nin Duwen Kristian
Ni omw kin onopki Paipel, ke wehwehkidahr dahme Siohwa ketin kupwurki ken wia oh ia duwen omw pahn kapwaiada sapwellime koasoandi pwung kan. Ni omw kin kapwaiada dahme ke sukuhlkier, ele ke wiahda wekidekla tohto nan omw madamadau duwen mour oh omw wiewia kan. Pwehki met ke koasoanedier ken mour pahrekiong sapwellimen Siohwa koasoandi pwung kan, ke kakehr papah ih ni ahl me e ketin kupwurki nin duwen emen sounkalohki rongamwahu.
Kousapahl en peidek pwukat me kileldi pah pahn seweseiuk ken katengehdiong nan omw madamadau sapwellimen Siohwa koasoandi pwung kan oh pahn katamankin uhk ekei soahng kan me ke kak wia pwe ken wiahla sapwellime ladu me e kin ketin kupwurki. Met pahn katengehdiong nan omw madamadau kesempwalpen wia mehkoaros sang ni nsenmwakelekel oh pwehn kawauwih Siohwa.—2 Kor. 1:12; 1 Tim. 1:19; 1 Pit. 3:16, 21.
Pwehki dahme ke onopkiher leledo ahnsou wet, e sansal me ke uhdahn men uhpah sapwellimen Siohwa kaunda oh wiahla kisehn sapwellime pwihn. Peidek oh iren Paipel kan me pahn sansalda mwuhr pahn sewese iuk en kasawih omw wehwehki duwen uhpahiong sapwellimen Siohwa koasoandi, sohte lipilipil ma nan mwomwohdiso, nan peneinei, de soahng kan me pidada palien politik kan nan ahnsou wet. Ke pahn kesempwalikihla koasoandi kan me Siohwa ketin wiadahr pwehn kasukuhlih sapwellime aramas akan oh kakehlakahda arail pwoson. Mepwukat iangahki mihting en mwomwohdiso me ke pahn men iang towehda oh iang pasapeng ma mwahuong omw irairo.
Patehng met, pali wet pahn koasoia kesempwalpen en kin kaukaule iang doadoahk en kalohki Wehio, sewese meteikan en esehla Siohwa oh dahme e kin ketin wia ong aramas akan. (Mad. 24:14; 28:19, 20) E pil pahn kahrehiong uhk en medemedewe kesempwalpen omw inou me ke wiahda ong Siohwa Koht oh omw papidais. Ke kak kamehlele me Siohwa kin ketin kesempwalki omw uhdahn mwekidki sapwellime kadek sapan me e ketin wiahiong uhk.
Ia koasoandi en Kristian ong pwopwoud? Ia kahrepe ehute me Paipel kasalehda me pwopwoud kak mweipeseng?
“Kumwail sohte kin wadek me Ih me ketin kapikada ira, ketin wiahda ira ohl oh lih sang nin tapio oh mahsanih: ‘Ong ni kahrepe wet me ohl emen pahn mweikihsang seme oh ine oh pahn patehng eh pwoud oh ira pahn wiahla warteieu’? Pwe ira solahr wia riemen, ahpw warteieu. Ihme kahrehda, dahme Koht ketin kapatapene, aramas dehpa kihpeseng. . . . Mehmen me mweisang eh pwoud lih me sohte wiahda tiahk samin me pid wia nsenen pwopwoud oh pwoudikihda emen tohrohr, e kamwahl.”—Mad. 19:4-6, 9.
Dahme kahrehda ohl emen oh lih emen me kin kousoanpene anahne wiahda kisinlikoun kapwopwoud? De ma ke pwopwoud, mie noumwa kisinlikoun kapwopwoud sang mwoalen kopwung?
“Pousehlahte katamankin irail en kin uhpahiong oh peikiong koperment kan oh irail kan me ahneki manaman.”—Taitus 3:1.
“Aramas koaros en kin wauneki pwopwoud, oh lohs en pwopwoud en dehr saminla, pwe Koht pahn ketin kadeikada aramas me kin wia tiahk samin me pid wia nsenen pwopwoud oh me kamwahl kan.”—Ipru 13:4.
Ia omw pwukoa nan peneinei?
“Samwa, rong mahsen en omw pahpa, oh rong kanahieng padahk en omw nohno.”—Lep. Pad. 1:8.
“Ohl pwopwoud iei moangen eh pwoud duwehte Krais eh tapwin mwomwohdiso . . . Ohl pwopwoud kan, kumwail pousehlahte poakohng amwail pwoud kan duwehte Krais eh kin ketin poakohng mwomwohdiso.”—Ep. 5:23, 25.
“Oh pahpa kan, kumwail dehr kamwakara mwahl noumwail seri kan, ahpw kumwail pousehlahte kakairirailda ni kaiahn oh kaweid en Siohwa.”—Ep. 6:4.
“Kumwail seri kan, kumwail peikiong amwail pahpa nohno kan ni mehkoaros, pwe met kin kaperenda Kauno.”—Kol. 3:20.
“Kumwail lih pwopwoud kan, kumwail uhpahiong amwail pwoud kan.”—1 Pit. 3:1.
Dahme kahrehda kitail anahne kasalehda me kitail wauneki mour?
“[Koht] ketikihong aramas koaros mour oh esingek oh pil soahng koaros. . . Pwe kitail kin momour oh mwekimwekid oh mihmi pwehki ih.”—Wiewia 17:25, 28.
Dahme kahrehda kitail en dehr kemehla aramas, iangahki kauwehla liseian?
“Ma ohl kan pahn peida oh re uhdahn kahrehiong lih liseian men en medekla oh . . . ma mehla wiawi, eri kumwail anahne dupungki mour ong mour.”—Eks. 21:22, 23, NW.
“Komw ketin mahsanihieier mwohn ei ipwidi. Rahn akan en mouriet kileldi nan sapwellimomwi pwuhk, pil mwohn tepidahn keieun rahn.”—Mel. 139:16.
“KAUN-O kin ketin suwedki oh inenen kalahdeki mehlel . . . peh kan me kin kemehla aramas me soh-dipe.”—Lep. Pad. 6:16, 17.
Ia sapwellimen Koht kehkehlik me pid duwen nta?
“Kumwail en kin liksang . . . nta [oh] soahng kan me mwopwula.”—Wiewia 15:29.
Dahme kahrehda kitail anahne poakohng riatail Kristian kan?
“I pahn kihong kumwail kehkehlik kapw ehu, kumwail en poakohng emenemen; duwehte ei kin poakohng kumwail, kumwail pil poakohng emenemen. Pwe koaros pahn esehki me kumwail nei tohnpadahk kan—ma kumwail kin limpoakpene nanpwungamwail.”—Sohn 13:34, 35.
Pwehn dehr kadaur soumwahu keper ong meteikan: (a) Dahme kahrehda aramas me iang soumwahu lusulus keper ehu sohte pahn tiengla mwowe pwoalehdi emen de metik emen? (b) Dahme kahrehda e sohte pahn nsensuwedkihla ma ekei sohte kin luhkehla ni imwarail kan? (c) Dahme kahrehda emen me mwein iang soumwahu keper ehu pahn men kohla wia keseu en nta mwohn eh pahn tepida kapehsehiong emen me e men pwoudiki? (d) Dahme kahrehda emen me iang soumwahu lusulus ehu pahn anahne kehsehki soun koasoanehdi pwihn en elder kan mwohn eh pahn papidaisla?
“Dehr pweipwandkihong emen mehkot, ahpw ihte poakohng emenemen. . . . ‘Ke anahne poakohng mehn mpomw duwen omw kin poakohng pein uhk.’ Limpoak sohte kin wia me suwed ong mehn mpe.”—Rom 13:8-10.
“Raparapahki kamwahupen meteikan, a kaidehn amwail kante.”—Pil. 2:4.
Dahme kahrehda Siohwa ketin kasik kitail en mahkohng meteikan?
“Kumwail pousehlahte kanengamahiong emenemen oh mahkpene douluhl mehnda ma mie kahrepen en kaulimih emen. Nin duwen Siohwa eh kin ketin mahkohng kumwail, kumwail pil anahne wia duwehte.”—Kol. 3:13.
Dahme ke pahn wia ma riomw Kristian men nda mehkot likamw duwen kowe de pitihiukedi?
“Ma riomw men wiahda dihp ehu, kohla kelehpwkihla oh kasalehiong eh sapwungo. Ma e pahn rong uhk, eri ke kasapahldo riomwo. Ahpw ma e sohte pahn rong, kahrehda emen de riemen pwe soahng koaros en kak sansalda sang ni kadehde en sounkadehde riemen de silimen. Ma e sohte rong irail, koasoiong mwomwohdiso. Ma e pil sohte rong mwomwohdiso, eri wiahkihla ih mehn liki oh sounrik daksis.”—Mad. 18:15-17.
Ia sapwellimen Siohwa madamadau duwen dihp pwukat?
▪ Tiahk samin me pid wia nsenen pwopwoud
▪ Doadoahngki dikedik kan nan kaudok
▪ Ohl mwahuki ohl oh lih mwahuki lih
▪ Pirap
▪ Pilein mwohni
▪ Kamamsakau
“Kumwail dehr pitida. Irail me kin wia tiahk samin me pid wia nsenen pwopwoud, me kin pwongih dikedik kan, me kin kamwahl, ohl akan me kin dukiong wia tiahk en ohl mwahuki ohl, ohl akan me kin wendi rehn ohl akan, lipirap akan, aramas noahrok kan, me kin kamamsakau, me kin kauwe aramas, oh me kin loallap, sohte pahn sohsohki Wehin Koht.”—1 Kor. 6:9, 10.
Dahme ke koasoanehdi teng en wia ong tiahk samin me pid wia nsenen pwopwoud, me pil iangahki soangsoangen wiewiahn nsenen pwopwoud likin pwopwoud?
“Tangasang tiahk samin me pid wia nsenen pwopwoud!”—1 Kor. 6:18.
Dahme kahrehda kitail anahne soikala wini en kasahliel kan me kin kadoadoahk likin wiepen palien wini?
“Kumwail en mweidala paliwaramwail kan nin duwen meirong momour ehu, me sarawi oh me Koht ketin kupwurki, papah ih sang ni amwail koahiek en madamadau. Oh kumwail uhdihsang amwail kahlemengih aramas en koasoandi en mwehi wet, ahpw wekidala pein kumwail sang ni amwail wekidala elen amwail madamadau, pwe kumwail en kadehdehiong pein kumwail kupwuren Koht.”—Rom 12:1, 2.
Ia ekei tiahk kan me pidada ngehn suwed me Koht ketin keinapwihdi?
“Kumwail dehpa . . . wia soangen tiahk me duwehte kosetipw, pweh, wunahni de mesehl, oh dehr mweidohng re en kin katieni.”—Deud. 18:10, 11.
Ma emen wiahda dihp laud ehu oh men pwurehng pwungla rehn Siohwa, dahme e anahne mwadang wia?
“I ahpw wehkadahng komwi dipei kan, oh sohte ekihla ei sapwung kan. I lemedahr I en wehkadahng komwi ei ketihwo kan, komwi ahpw ketin mahkikihong ie dipei kan koaros.”—Mel. 32:5.
“Mie me soumwahu nanpwungamwail? En ekerodo sounapwalih kan en mwomwohdiso oh ren kapakapki ih, oh keiehki leh ni mwaren Siohwa. Oh kapakap ni pwoson pahn kamwahwihala me soumwahwo, oh Siohwa pahn ketin kakehlakahda ih. Oh pil ma e wiahda dihp, e pahn ale mahkpen dipe.”—Seims 5:14, 15.
Ma ke ese me riomw Kristian men wiahda dihp laud ehu, dahme ke anahne wia?
“Ma mehmen pahn likwerdohng ni mwoalen kopwung pwehn wia sounkadehde, e ahpw kahng kasalehda mehkot me e kilangehr de rongehr, eri e pahn pwukoahkihdi dihp wet.”—Lip. 5:1.
Ma pakair ehu kohda me emen solahr wia emen Sounkadehdehn Siohwa, ia pahn atail wiewia ong ih?
“Uhdihsang amwail werekiong emen me wia riatail me kin wia tiahk samin me pid wia nsenen pwopwoud de me kin noahrok de me kin pwongih dikedik de me kin kauwe aramas de me kin kamamsakau de me kin loallap, dehr pil iang soangen aramas menet mwenge.”—1 Kor. 5:11.
“Ma emen kohdo rehmwail oh sohte wahdo padahk wet, kumwail dehr kasamwolong ih nan imwamwail de pil rahnmwahwih.”—2 Sohn 10.
Dahme kahrehda kompoakepahmw keren kan anahne wia emen me poakohng Siohwa?
“Ma ke pahn padahngki mehkot sang rehn me loalokong kan, ke pahn pil loalokongla. A ma ke pahn kompoakepahnki me pweipwei kan, ke pahn ohkihla.”—Lep. Pad. 13:20.
“Kumwail dehr pitida. Werek suwed kin kauwehla tiahk mwahu.”—1 Kor. 15:33.
Dahme kahrehda Sounkadehdehn Siohwa kan kin soupoupali nan politik?
“Irail kaidehn kisehn sampah, duwehte ngehi [Sises] me kaidehn kisehn sampah.”—Sohn 17:16.
Dahme kahrehda ken peikiong palien koperment?
“Aramas koaros en uhpahiong irail kan me ahneki manaman, pwe sohte manaman ehu me sohte kohsang rehn Koht; Koht ketikidier manaman pwukat nan soangsoangen dake kan.”—Rom 13:1.
Ma kosonned en aramas kin uhwong kosonned en Koht, dahme ke pahn wia?
“Se anahne peikiong Koht nin duwen kaun emen, a kaidehn aramas.”—Wiewia 5:29.
Iren Paipel dah kan me kak sewese iuk en tohrohrasang sampah ni omw pahn pilada doadoahk ehu?
“Sohte wehi ehu pahn mahweniong ehu wehi, de pil pwurehng onopada ong mahwen.”—Maika 4:3.
“Pedoisang reh [Papilon Lapalap] nei aramas akan, ma kumwail sohte men iang ih nan dipe kan, oh ma kumwail sohte men iang lokolongki eh kalokolok kan.”—Kaud. 18:4.
Soangen mehn kamweit dah me ke pahn pilada, oh mehnia me ke pahn soikala?
“Siohwa . . . ketin kalahdeki kowahlap me kin perenki tiahk lemei.”—Mel. 11:5, NW.
“Tatki me suwed; tengediong me mwahu.”—Rom 12:9.
“Sohte lipilipil soahng kan me mehlel, soahng kan me kesempwal, soahng kan me pwung, soahng kan me mwakelekel, soahng kan me kahrehda limpoak, soahng kan me wahu, soahng kan me mwahu, oh soahng kan me warohng kaping, kumwail pousehlahte medemedewe mepwukat.”—Pil. 4:8.
Dahme kahrehda Sounkadehdehn Siohwa kan sohte kin iang pwihnen pelien lamalam teikan kaudok?
“Kumwail sohte kak iang tungoal ni “sapwellimen Siohwa tehpel” oh pil ni tehpel en ngehn suwed kan.”—1 Kor. 10:21.
“Siohwa ketin mahsanih: ‘. . . Katohreikumwailla oh dehr doahke mehkot samin’; ‘I ahpw pahn kasamwo kumwail.’”—2 Kor. 6:17.
Ire mehlel dah kan me pahn seweseiuk en pilada ma ke pahn iang pidada nan kasarawi ehu?
“Re kin pwoudikinirailda oh iang wia ar tiahk rotorot kan. Sapwellimen Koht aramas ako kin kaudokiong dikedik en eni kan, oh met kahrehda ar mwomwla.”—Mel. 106:35, 36.
“Me melahr akan sohte ese mehkot.”—Ekl. 9:5.
“Irail kaidehn kisehn sampah, duwehte ngehi me kaidehn kisehn sampah.”—Sohn 17:16.
“Pwe e itarehr ahnsou me kumwail doadoahngkilahr ong amwail wia dahme tohnsampah kin wiewia ni ahnsou me kumwail kin wia me suwed ni ngidingid, sohte kak kaunda ineng kehlail kan, sakau daulihala, wia kamadipw mwoarongorong kan, siai en kang sakau oh wia tiahk kasaut en pwongih dikedik.”—1 Pit. 4:3.
Ia duwen karasaras kan nan Paipel ar seweseiuk en pilada ma ke pahn iang kasarawien ipwidi?
“Eri, rahn siluh mwuri, rahnen ipwidien Parao, lapalahn kamadipw ehu ahpw wiawihong tohn tehnpeseo koaros. Ih eri malipehdo sapwellime sounkohwahn waino, oh pil kaunen pilawao, mwohn lapalap ako. Ih eri ketin kapwurehiong sounkohwahn waino nan dewe; a kaunen wie pilawao e ketin langahda nin tuhke pwoat.”—Sen. 40:20-22.
“Ahpw ni kasarawien ipwidien Erod eh wiawi, nein Erodias serepeino eri kahlek mwohrail oh uhdahn kaperenda Erod kahrehda e kahukihla me e pahn kihong mehkot sohte lipilipil me e pahn peki. Eri sang ni kaweid en eh nohno, e nda: ‘Ketikihong ie wasaht, moangen Sohn Sounpapidais nan dahl ehu.’ Ih eri ilekla pwe moangen Sohn en lupsang nan imwetengo.”—Mad. 14:6-8, 10.
Dahme kahrehda ke men idawehn en elder kan kaweid?
“Kumwail en peikiong irail kan me kin tiengla mwohmwail oh uhpahiong irail, pwe irail kin apwahpwalih kumwail oh pahn wehkada pein irail ong met, pwe irail en wia met ni peren oh sohte pwangada, pwe met pahn kauweikumwailla.”—Ipru 13:17.
Dahme kahrehda e kesempwal ong uhk oh omw peneinei en koasoanehdi ehu ahnsou pwehn kaukaule wadek oh onopki Paipel?
“Ahpw re kin perenki peikiong Kosonned en KAUN-O, oh medemedewe nan kapehdihr nin rahn oh nipwong. Re rasehng tuhke kan limwahn pihl akan, me kin materek nan rahk koaros, oh tehrail kan sohte kin mengila. Re kin pweida mwahu ni soahng koaros me re kin wia.”—Mel. 1:2, 3.
Dahme kahrehda ke perenki iang towehda oh pasapeng nan mihting kan?
“I pahn koasoiaiong nei aramas akan duwen wiepen nin limomwi kan; I pahn kapinga komwi nan pokon en aramas akan.”—Mel. 22:22.
“Kitail nsenoh sawaspene ni kasalepen atail limpoak oh atail wiewia mwahu kan. Kitail dehr tokedihsang atail tiahk en pokonpene, duwen ekei ar kin epwehnki wia. A kitail nantihong kakehlaka nan kapehd en emenemen, pwe duwen amwail ese Rahnen Kaun-o kerendohr.”—Ipru 10:24, 25.
Ia doadoahk me keieu kesempwal me Sises ketikihong kitail en wia?
“Kumwail eri kohwei oh padahkihong aramas en wehi koaros pwe ren wiahla nei tohnpadahk, papidaisihirailla . . . , padahkihong irail en kapwaiada mehkoaros me I kehkehlingkihong kumwail.”—Mad. 28:19, 20.
Ni atail kin toukihda sawas en mwohni de dipwisou kan ong doadoahk en Wehio de sewese riatail Kristian kan, madamadau dah me kin kaperenda Siohwa?
“Wauneki Siohwa ni omw pahn meirongkihong omw dipwisou kesempwal kan.”—Lep. Pad. 3:9, NW.
“Emenemen en wia nin duwen me e koasoanedier nan eh mohngiong, kaidehn ni mehnseiren de ni idihd, pwe Koht kin ketin poakohng me kin perenki kihwei.”—2 Kor. 9:7.
Soangen kahpwal dah me Kristian kan kasik me re pahn lelohng?
“Meid pai irail me kin kalokolok pwehki ar wia dahme pwung, pwe arail wehi iei Wehin nanleng. “Meid pai kumwail ni aramas ar kin kauwe kumwail oh kaloke kumwail oh kinehda soangen suwed koaros duwen kumwail pwehki ngehi. Kumwail perenda oh nsenamwahula mehlel, pwe ketingpamwail me laud nanleng, pwe ih pil duwen arail kin kaloke soukohp ko mwohmwail.”—Mad. 5:10-12.
Dahme kahrehda e wia pwais tohrohr ehu en papidaisla nin duwen emen Sounkadehdehn Siohwa?
“Komw ketin sapwellimankin ie, Maing KAUN, Koht Wasa Lapalahpie, iei me sapwellimomwi mahsen kan kadirehkilahr nan mohngiongi peren oh nsenamwahu.”—Ser. 15:16.