“Kumwail Pereperen”
“Kumwail kawauwihala KAUN-O, amwail Koht, ni amwail pahn kin wiewia sarawi wet . . . . Kumwail pereperen.”—DEUDERONOMI 16:15.
1. (a) Ire dah kan me Sehdan kihda? (b) Dahme Siohwa kohpada mwurin Adam oh Ihp sapeik ohng ih?
NI AHNSOU me Sehdan kahrehiong Adam oh Ihp en uhwongada Sounkapikadao, e kihda ire kesempwal riau. Keieu, e uhwongada sapwellimen Siohwa mehlel oh pwung en kaunda. Keriau, Sehdan kasalehda me aramas akan ihte kin kaudokiong Koht ki kahrepe roporop kan. E koasoia Ire keriauo ni sansal ni mwehin Sohp. (Senesis 3:1-6; Sohp 1:9, 10; 2:4, 5) Mendahki met, Siohwa ketin mwadangete apwalihala irair wet. Pil sangete ni ahnsou me Adam oh Ihp mihmihte nan mwetuwel en Ihden, Siohwa ketin kohpadahr iaduwen E pahn kapwungala kahpwal kan. E kohpada duwen ketido en “kadaudoko” me pahn kamwutepene moangen Sehdan, mwurin Sehdan pahn ke keimwen neh.—Senesis 3:15, NW.
2. Iaduwen Siohwa kasalehda duwen ah pahn kapwaiada kokohp me kileldi nan Senesis 3:15?
2 Ni ahnsou dower powe, Siohwa kin ketin kalaudehla wehwepen kokohpo oh met kin kasalehda me e uhdahn pahn pweida. Karasepe, Siohwa mahsanihong Eipraam me “kadaudoko” pahn wia emen kadaudoke. (Senesis 22:15-18) Nein nein Eipraam me adaneki Seikop me wia pahpa en keinek 12 en Israel. Nan 1513 B.C.E., ni ahnsou me keinek ko wiahla ehu wehi, Siohwa ketikihong irail kosonned kei me pil pidada duwen kasarawi kan me kin wiawi ehu ehu pahr. Wahnpoaron Pohl kasalehda me kasarawi pwukat wia “mwetehn soahng kan me pahn pwarodo.” (Kolose 2:16, 17; Ipru 10:1) Mepwukat kin ekis ekis kasalehda duwen pweida en kupwuren Siohwa ohng kadaudoko. Mehn Israel kan kin inenen perenda ni arail kin wia kasarawi pwukat. Ma kitail pahn ekis medewe duwen mepwukat, e pahn kakehle atail pwoson sapwellimen Siohwa inou kan.
Kadaudoko Pwarodo
3. Ihs me wia Kadaudok inoudao, oh iaduwen keimwen neho ah ohla?
3 Sounpar 4,000 kei dauliher mwurin Siohwa wiahda kokohpo, Kadaudoko me inoupe wiawiher pwarodo. Iei ih Sises. (Kalesia 3:16) Nin duwen ohl unsek men, Sises kolokolete ah lelepek lao lel mehla oh met kamehlelehiong kitail me ahn Sehdan karaun kan me likamw. Patehng met, pwehki sohte dipen Sises, ah mehla wia meirong ehu me inenen katapan laud. Pwehki met, Sises koasoanehdi komourala sang dihp oh mehla ong kadaudok en Adam oh Ihp lelepek kan. Matalahn Sises pohn tuhke en kalokoloko iei me wia ‘ohlahn keimwen nehn’ Kadaudok inoudao.—Ipru 9:11-14.
4. Dahme kin mwete sapwellimen Sises meirong?
4 Sises pwoula ni Nisan 14, 33 C.E.a Nan Israel, Nisan 14 wia rahn kaperen ehu pwe iei ahnsou me irail kin wia sarawien Pahsohpa. Ni rahno, nan ehu ehu sounpar, peneinei kin mwengepene oh irail pil kin kang kisin sihpw pwulopwul me sohte ohla men. Ni ahl wet, irail kin tamanda wehwehn ntahn sihmpwulo me pid komourla en nein mehn Israel kan mesenih ko ni ahnsou me tohnlengo kemehla nein mehn Isip kan mesenih koaros nan Nisan 14, 1513 B.C.E. (Eksodus 12:1-14) Sihpwo me irail kin kemehla ni ahnsou en Pahsohpa kin mwete Sises, ih me Wahnpoaron Pohl koasoiahki: “Krais, atail Sihmpwul en Pahsohpa, meirongalahr.” (1 Korint 5:7) Duwehte ntahn sihmpwulo ni ahnsoun Pahsohpa, ntahn Sises me keredi pil kin komourala me tohto.—Sohn 3:16, 36
‘Tepin Wahn me Mehlahr akan’
5, 6. Iahd me Sises kaiasada oh dahme kin mwete met nan Kosonnedo? (b) Iaduwen iasada en Sises kin kahrehda pweida en Senesis 3:15?
5 Ni rahn kesiluh, Sises kaiasada pwe en kihda kesempwalpen sapwellime meirongo ohng Semeo. (Ipru 9:24) Pil ehu kasarawi kin mwete sapwellime kaiasada. Rahno mwurin Nisan 14 me wia tepida en Kasarawi en pilawa sohte doal ihs. Mahnda en rahno, Nisan 16, irail mehn Israel kan kin mwowehiong irail samworo kan tepin wahnsapwarail kan. (Lipai 23:6-14) Ia uwen konehng me ni rahnohte, nan pahr 33 C.E., Siohwa ketin kauhdi ahn Sehdan kin songosong en kemehla soutik sapwellime “sounkadehde loalopwoat oh mehlel”! Nan Nisan 16, 33 C.E., Siohwa ketin kaiasada Sises sang mehla oh ketikihong ih mour en ngehn ehu me sohte kak mehla.—Kaudiahl 3:14; 1 Piter 3:18.
6 Sises wia “tepin kilel [‘wah keieu,’ NW] en irail akan me melahr.” (1 Korint 15:20) Weksang irail kan me kaiasadahr mwowe, Sises sohte pwurehng mehla. Ahpw, e ketidahla nanleng ni palimaun en Koht, oh awiawih ahnsou me e pahn wiahla Nanmwarki en sapwellimen Siohwa Wehio nanleng. (Melkahka 110:1; Wiewia 2:32, 33; Ipru 10:12, 13) Ni ah wiahier Nanmwarki, Sises met kakehr kauwehla soutik moangen sapwellime imwintihti lapalapo me iei Sehdan, oh pil iangahki kadaudoke kan.—Kaudiahl 11:15, 18; 20:1-3, 10.
Tohtohla Kadaudok en Eipraam
7. Dahkot Kasarawihen Wihk kan?
7 Sises iei Kadaudoko me inoupe mie nan Ihden oh me Siohwa pahn doadoahngki “pwe en kauwehla doadoahk en Tepilo.” (1 Sohn 3:8) Ahpw ni ahnsou me Siohwa mahsen ohng Eipraam, E kasalehda me “kadaudok”en Eipraam kaidehn aramas emente. E pahn “duwehte ngeder en usu kan en pahnlahng de ngeder en pihk kan pohn oaroahr kan.” (Senesis 22:17) Pwarodo en irail me pil iang wia kisehn “kadaudoko” pil sansalda ni pil ehu kasarawih tohrohr. Rahn limeisek mwurin Nisan 16, irail mehn Israel kan kin kasarawih Sarawien Wihk kan. Kosonned me pid met kasalehda: “Ni kelimeisek en rahn, mwurin rahnen Sapad keisuh, kumwail pahn kihda pil ehu meirong kapw en wahnsapwamwail kan ong KAUN-O. Ehuehu peneinei pahn wahdo lopwon en pilawa riau oh meirongkihong KAUN-O nin duwen kisakis tohrohr ehu. Ehuehu lopwon pwukat pahn wiawihkihda paunen pilawa pahieu, doal ihs oh umwda; oh pahn meironglahng KAUN-O nin duwen meirong en tepin wahnsapw.”b—Lipai 23:16, 17, 20.
8. Wiewia kesempwal dahieu me wiawi nan Pendekos 33 C.E.?
8 Ni ahnsou me Sises ketiket sampah, Kasarawihen Wihk kan kin adaneki Pendekos (sang ni lokaia en Krihk me wehwehki “kelimeisek”). Nan Pendekos 33 C.E., Samworo Lapalapo, Sises Krais me iasadahro, keiekihdi ngehn sarawi irail pwihn tikitik ehu me wiawihkihda sounpadahk 120 me pokonpene nan Serusalem. Eri, tohnpadahk pwukat wiahla sapwellimen Koht keidi kei oh wiahla rien Sises Krais. (Rom 8:15-17) Irail wiahla wehi kapw ehu, “Israel en Koht.” (Kalesia 6:16) Irail tepida malaulau ahpw met wehi wet tohtohkiher irail meh 144,000.—Kaudiahl 7:1-4.
9, 10. Dahme kin mwete mwomwohdiso keidi en Kristian kan nan Pendekos?
9 Lopwon en pilawa doal ihs riau pwukat me kin meirong ohng Siohwa ni rahn en Pendekos koaros kin mwete mwomwohdiso en Kristian keidi kan. Pilawa riauo wasaht kin doal ihs kasalehda me Kristian keidi kan sohsohkihte dihp me rasehng ihs. Ahpw, irail kak pwarala mwohn Siohwa pwehki meirong en Sises. (Rom 5:1, 2) Dahme kahrehda pilawa meh riau? Met ele pwe en kasalehda me sapwellimen Koht keidi kan pahn kohsang pwihn riau—keieu sang rehn irail mehn Suhs akan oh mwuri sang rehn irail mehn liki kan.—Kalesia 3:26-29; Episos 2:13-18.
10 Lopwon en pilawa me kin wia mehn meirong nan Pendekos kin kohsang tepin dondol en rahk en wihd kan. Duwehte met, irail Kristian en ngehn pwukat kin adaneki “mesenih en sapwellime kan koaros.” (Seims 1:18) Irail me tepin ale mahkpen diparail kan ki ntahn Sises, oh met kahrehda irail kak ale kapai en mour me sohte kak mehla nanleng, wasa me irail kin ieiang Sises kakaun sapwellime Wehio. (1 Korint 15:53; Pilipai 3:20, 21; Kaudiahl 20:6) Nan soangen irair wet, ahnsou keren, irail pahn “kaunkihda wehi kan sokon mete” oh ‘kamwutepene Sehdan pahn nehrail kan.’ (Kaudiahl 2:26, 27; Rom 16:20) Wahnpoaron Sohn koasoia: “Re kin idawehn Sihmpwulo wasa koaros me e pahn kin ketila ie; re kamaiaudahsangehr rehn aramas teikan oh iei irail me tepin meirongalahr ong Koht oh Sihmpwulo.”—Kaudiahl 14:4.
Rahn Ehu me Kasansalehda duwen Komourala
11, 12. (a) Dahme kin wiawi ni Rahn en Tomwo? (b) Kapai dah kan me irail mehn Israel kan kin ale sang meirong en kou wolo oh kuht ko?
11 Ni rahn kaeisek en Edanim (mwuhr adaneki Tishri),c Israel kin wia kasarawi ehu me kin mwete iaduwen kapai kan me kohsang sapwellimen Sises meirong pahn pweida. Ni rahno wehio pwon pahn kohpene ohng Rahnen Tomw en wia meirong kan me pahn pwainsang diparail kan.—Lipai 16:29, 30.
12 Ni Rahn en Tomw, samworo lapalapo kin kemehla emen kou wol pwulopwul oh usupihki pweinen Kohpwa sarawio ntahn mahno pak isuh nan Wasa Sarawiheo, en kasalehda me ntao kin meirong ohng Siohwa. Meirong wet iei meirong en dipen samworo lapalap kan oh “eh peneinei,” me iei samworo teikan oh mehn Lipai kan. Mwuri, samworo lapalapo pahn ale kuht riemen. E pahn kemehla emen ohng meirong en “dipen aramas akan.” E pil pahn usupihki ekis ntao pohn pweinen Kohpwa sarawio nan Wasa Sarawiheo. Mwuri, samworo lapalapo pahn kihdi peh kan pohn moangen kuht keriemeno oh wehkada sapwung kan en mehn Israel. Mwurin mwo, e pahn kahrehla kuhto nan sapwtehn pwe en wahweisang dipen wehio ni elen karasaras.—Lipai 16:3-16, 21, 22.
13. Iaduwen dahme wiawi ni Rahn en Tomwo kin mwete dahme Sises wiahier?
13 Nin duwen me wiewia pwukat kin mwete, Samworo Lapalapo, Sises, doadoahngki uwen pweilaud en pein sapwellime nta pwehn koasoanehdi mahkpen dihp kan. Keieu, kesempwalpen sapwellime nta kin meirong ohng irail Kristian keidi 144,000, me rasehng ihmw ehu, “tehnpas sarawi ehu,” oh kahrehiong irail pwukat en kak pwungla mwohn Siohwa oh paieki arail nanpwung mwahu reh. (Episos 2:19-22; 1 Korint 6:11) Kasalepen met kin sansalda ni meirong en kou wolo. Eri, met kin ritingada ohng irail ahl en ale arail sohso nanleng. Keriau, kesempwalpen sapwellime nta kin meirong ohng irail meh rar kei me kin pwoson Krais, me sansaldahr ni meirong en kuhto. Irail pwukat pahn ale kapai en mour soutik pohn sampah, sohso ehu me Adam oh Ihp kasalongehla. (Melkahka 37:10, 11) Pwehki nta me keredihero, Sises ketin kihsangehr dihp en aramas akan, duwehte kuhto me wahweisang dipen mehn Israel ko oh wahlahng sapwtehno.—Aiseia 53:4, 5.
Pereperen Mwohn Siohwa
14, 15. Dahme kin wiawi nan Kasarawihen Impwal kan, oh dahme met kin katamankihong irail mehn Israel kan?
14 Mwurin Rahn en Tomw, mehn Israel kan kin kasarawi Sarawien Impwal, iei kasarawi keieun kaperen nan pahro ohng mehn Suhs kan. (Lipai 23:34-43) Kasarawi wet kin wiawi sang ni 15 lel 21 en Edanim oh kin imwikihla kasarawi lapalap ehu ni 22 en sounpwongo. Met kin kilelehdi imwilahn ahnsoun rahk oh wia arail ahnsoun kalahnganki kupwuramwahu en Koht. Ki kahrepe wet, Siohwa ketin padahkiong irail me kin iang towehda kasarawi wet oh mahsanih: “Kumwail pereperen, pwehki KAUN-O eh ketin kupwuramwahwihkin kumwail wahnsapwamwail kan oh amwail doadoahk.” (Deuderonomi 16:15) Ia uwen ahnsou wet ah wia ahnsou kaperen ehu ni ahnsowo.
15 Erein kasarawio, irail mehn Israel kan kin kousoan nan impwal kan ni erein rahn isuh. Met kin katamaniong irail me mahs irail kin kousoan nan impwal kan nan sapwtehno. Kasarawi wet kin kihong irail ahnsou mwahu oh itar en kin doudouloale sapwellimen Siohwa epwel. (Deuderonomi 8:15, 16) Eri pwehki koaros me kepwehpwe oh semwehmwe kan kin duwepenehte oh kin kousoan nan impwal kan, eri kasarawio kin katamankihong irail mehn Israel ko me irail duwepenehte.—Nehmaia 8:14-16.
16. Dahme Kasarawihen Impwal kan kin mwete?
16 Kasarawihen Impwal wia ahnsoun rahk, kamadipw kaperen en ahnsoun dolung de rikpene, oh met kin mwete ahnsou en dolung kaperen ehu en irail akan me kin pwoson Sises Krais. Ahnsoun rikpene wet tepidahr nan Pendekos 33 C.E., ni ahnsou me sapwellimen Sises tohnpadahk 120 ko keidi pwe ren wiahla kisehn “pwihn samworo ehu.” Duwehte ahn mehn Israel kan kin kousoan nan impwal ko rahn keite, irail me keidi ko esehier me irail “mehn keiru kei” nan sampah wet. Arail koapworopwor iei nanleng. (1 Piter 2:5, 11) Doadoahk en rikpene irail Kristian keidi kan kaimwseklahr ni erein “imwin rahn akan” ni ahnsou me irail luwen me 144,000 kohpenehier.—2 Timoty 3:1.
17, 18. (a) Dahme kin kasalehda me meteikan likin Kristian me keidi kan kin paiekihda meirong en Sises? (b) Rahnwet, ihs me kin paiekihda dahme kasarawihen Impwal kan kin mwete, oh iahd kasarawi kaperen wet pahn lel ah kaimwiseklahn pweida?
17 E konehng kitail en tehk me erein Kasarawihen Impwalo, irail kin meirongkihla kou wol 70. (Nempe 29:12-34) Nempe 70 kin wehwehki 7 pahn pak 10, oh nan pwuhk sarawi nempe pwukat kin wehwehki unsek me pid nanleng oh sampah. Kahrehda, meirong en Sises pahn wia kamwahu ong me lelepek kan sang peneinei 70 koaros en tohnsampah me kohsang rehn Noha. (Senesis 10:1-29) Pahrekiong met, nan atail ahnsou, doadoahk en rikpene laudla oh e pid emenemen me kohsang wehi koaros me kin pwoson Sises oh ahneki koapworopwor en mour nan paradais pohn sampah.
18 Wahnpoaron Sohn kilangada kasansal en doadoahk en rikpene wet nan atail ahnsou. Keieu, e rong pakair en kihong kilel ong irail kisehn luwen me 144,000. Mwuri, e kilangada “pokon ehu me inenen kalaimwuhnie [‘pokon kalaimwun,’ NW]—me sohte aramas kak wadekedi uwen tohto,” kesikesihnen mwohn Siohwa oh Sises, “oh kolokol tehn paini.” Irail pitsang “kamakam laudo [‘kahn kamakam kowahlap,’ NW]” oh pidelong nan sampah kapw. Ni ahnsou wet, Irail pil wia mehn keiru kei nan koasoandi suwed mering wet, oh re kin kasikasik ki pwoson ahnsou me “Sihmpwulo . . . pahn wialahr sileparail, oh pahn kin kahluwairaillahng ni pilen komour.” Ni ahnsowo, “Koht pahn ketin limwihasang pilen masarail kan.” (Kaudiahl 7:1-10, 14-17) Dahme kasarawihen Impwal kan kin mwete pahn lel ah kaimwiseklahn pweida ni imwin Kaundahn Krais en Pahr Kido ni ahnsou me irail pokon kalaimwuno oh me lelepek kan me iasadahr pahn ale mour soutik.—Kaudiahl 20:5.
19. Iaduwen kitail kin paiekihda atail medewe duwen kasarawih kan me mehn Israel kan kin wia?
19 Kitail pil “pereperen” ni atail kin doudouloale duwen wehwehn kasarawi en mehn Suhs akan mahs. E kaperen en medewe me Siohwa ketikihda kasalepen iaduwen sapwellime kokohp me wiawihda nan Ihden pahn pweida, oh e kaperen en kilang eh uhdahn pweida kin ekis ekis wiawi. Rahnwet, kitail ese me Kadaudoko pwaradahr oh keimwen neho ah ohla. Met e wia Nanmwarki en nanleng. Oh pil pali laud en meh 144,000 kasalehdahr arail lelepek lel mehla. Dahme saikinte wiawi? Ia uwen keren kokohpo pahn pweida douluhl? Kitail pahn tehkpene duwen met nan artikel en mwurin met.
[Nting tikitik me mi pahs]
a Nisan kin pahrekiong March/April nan neitail kalendar en met.
b Meirong en lopwon en pilawa doal ihs riau wasaht, iei ahnsou me irail samworo kan kin koledi pilawa pwukat nan pehrail oh kaudahla pehrail kan kamwekamwekid sang elep lel elep. Met kin kasalehda duwen kohdahn kisakis en meirong kan ohng Siohwa.—Kilang Insight on the Scriptures (Kawehwehpen Iren Paipel kan), Volume 2, pali 528, me Sounkadehdehn Siohwa kan wiahda.
c Edanim, de Tishri kin pahrekiong sounpwong en September/October en neitail kalendar en rahnwet.
Ke Kak Kawehwehda?
• Dahme sihmpwul en Pahsohpa kin mwete?
• Kasarawi en Pendekos kin mwete mehnia rikpene?
• Ire dah kan en Rahn en Tomw kin mwete elen kadoadoahk en meirong en Sises?
• Ni ahl dahieu Kawarawihen Impwal kan kin mwete rikpenen Kristian akan?
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 20]
(For fully formatted text, see publication)
Kasarawio: Mwete:
Pahsohpa Nisan 14 Sihmpwul en Sises kamatala
Pahsohpa kamala
Kasarawi en Nisan 15 Sapad
Pilawa Sohte
doal ihs Nisan 16 Kohda en wahn parli Sises iasada
(Nisan 15-21)
↑
Rahn 50
↓
Kasarawi en Kohda en Lopwon Sises ketikihda
Wihk kan Sivan 6 en Pilawa Riau rie me keidi
(Pendekos) kan ohng Siohwa
Rahn en Tomw Tishri 10 Kohda en kouwol Sises ketikihda
men oh kuht kesempwalpen
riemen sapwellime nta
ohng tohn
sampah pwon
Kasarawi Tishri 15-21 Mehn Israel Rikpene en
en Impwal kan kin perenki irail me keidi
(Rikpene) kousoan nan kan oh “pokon
impwal ko oh kalaimwun”
dolung rahk kan,
kouwol 70 pil
kin kohda
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 19]
Duwehte ntan simpwulo en Pasohpa, ntahn Sises me keredi kin komourala me tohto
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 20]
Tepin wahnsahpw kan me meirongala ni Nisan 16 kin mwete iasadahn Sises
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 21]
Lopwon en pilawa riau me meirongala nan Pendekos kin mwete mwomwohdisohn Kristian me keidi kan