Ke Pahn Idawehn Sapwellimen Siohwa Kaweid Limpoak?
“I . . . kailongki ahl sapwung koaros.”—MEL. 119:128.
1, 2. (a) Ni omw kin rapahki kaweid pwe ken lel wasa me ke men kohla ie, soangen kaweid dah kan me ke pahn kalahnganki? Dahme kahrehda? (b) Soangen kaweid dah kan me Siohwa kin ketikihong irail kan me kin papah ih? Dahme kahrehda?
NNA medewehla met: Ke anahne seiloaklahng ehu wasa. Ke peki rehn kompoakepahmw men me ese ahlo en kaweid uhk. E kihong uhk kaweid kan me ke anahne, oh pil ekei kaweid pwe en sewese iuk ken soikala keper kan nan ahlo. Karasepe, e panawihekin uhk me mie kilel ieu nan ahlo me sohte sansal. Aramas tohto idawehnla saino oh salongala. Ke pahn kalahnganki eh nsenohkin uhk oh kapwaiada eh kaweido? Siohwa ketin duwehte kompoakepahmwo. E kin ketikihong kitail kaweid kan me kitail anahne pwe kitail en mour kohkohlahte, ahpw e pil kin ketin panawihekin kitail duwen keper kan me kak kahrehiong kitail en sapeikiong ih.—Deud. 5:32; Mel. 25:8.
2 Nan iren onop wet oh iren onop en mwuhr, kitail pahn koasoiapene duwen ekei keper pwukat. Tamataman me kompoakepatail Siohwa Koht kin ketin panawihekin kitail duwen mepwukat pwehki eh kin ketin poakohng kitail. E kin ketin kupwurki kitail en mour kohkohlahte. E kin ketin kupwurtoutoula ni aramas akan ar wiahda pilipil sapwung oh sohla papah ih. (Esek. 33:11) Nan iren onop wet, kitail pahn tehkpene keper siluh kan. Keieun keper kin kohsang aramas teikan. Keriau kin kohsang loalatail. Kesiluh kin kohsang mehkot me sohte mehlel. Kitail anahne ese ia keper pwukat oh ia duwen Siohwa eh kin ketin sewese kitail en soikala mepwukat. Emen sounmelkahka patohwanohng Siohwa: “I . . . kailongki ahl sapwung koaros.” (Mel. 119:128) Ke pil kin ahneki pepehm wet? Kitail pahn kilang ia duwen atail kak kakehlaka soangen pepehm wet oh mwekidki met.
Ke Dehr Idawehn “Pali Moron en Aramas”
3. (a) Dahme kahrehda e kakete keper atail kin idawehn soun seiloak teikan ni atail sohte uhdahn ese mehnia ahl me kitail kohkohla ie? (b) Kaweid kesempwal dahieu me kitail diar nan Eksodus 23:2?
3 Ni omw pahn kin seiloak reirei, dahme ke pahn wia ma ke sohte uhdahn ese mehnia ahl me ke pahn kohla ie? Ke kakete men idawehn soun seiloak teikan ma ke kilang pali moron en aramas kin kohla wasa tehieu. Met keper. Soun seiloak pwukat ele sohte pahn kohla wasa me ke men kohla ie, de re pil kakete salongala. Karasepe wet kin sewese kitail en wehwehki kahrepe de mehn kasukuhl me Siohwa ketin kupwurki padahkihong mehn Israel kan nan kosonned ehu me e ketikihong irail. E panawihekin irail keperpen arail en “idawehn pali moron en aramas” oh wiahda pilipil sapwung pwe ren kaperenda meteikan ni arail kin papah nin duwen sounkopwung men de sounkadehde men nan mwoalen kopwung. (Wadek Eksodus 23:2.) Aramas soh unsek kan kin mengeiki wia met. Ahpw ia duwe, kaweid me ren dehr idawehn pokono kin pidadahte mwoalen kopwung? Uhdahn soh.
4, 5. Iahd me Sosua oh Kalep mihla nan irair en keper en idawehn pokono? Dahme sewese ira en eimah?
4 Mehlel, kasongosong en “idawehn pali moron en aramas” kak kamwakid kitail ahnsou sohte lipilipil. E kak mwadangete pwarada, oh e kakete uhdahn apwal en pelianda. Karasepe, medewehla dahme wiawihong Sosua oh Kalep. Ira iang pwihn en ohl 12 me kohlahng lipoarokih Sapwen Inowo. Ni ar pwurodo, irail me ehk ko koasoia soahng kan duwen Sapwen Inowo me kamasakada mehn Israel teikan. Re pil nda me dene ekei towe kan wia kodon kei me iei kadaudok en lih aramas akan oh tohnleng kan me uhwong Koht. (Sen. 6:4) Dahme re nda sohte mehlel. Nohliko kasohrehla irail kodon suwed pwukat sounpar kid kei mwowe oh sohte emen rehrail luwehdi. Ahpw mehn Israel kan kamehlele dahme irail ohl ehk ko koasoia pwehki ar pwoson me luwet. Ni en emen eh pwoson eh kin luwetala, e solahr likih Koht oh e tepida kamehlele madamadau likamw en aramas akan. Eri, pali laud en irail tepida medewe me ren dehr idawehn sapwellimen Siohwa kaweid en pedolong nan Sapwen Inowo. Ni irairo eh mwadangete wekila, dahme Sosua oh Kalep wia?—Nemp. 13:25-33.
5 Ira sohte idawehn pali moron en aramas. Ira ndaiong pokono dahme mehlel oh tengediong met mendahki pokono kahng rong ira. Ira wia dahme pwung mendahki mehn Israel kan men kemeirahla. Dahme kahrehiong ira en eimah? Ira kin pwoson Siohwa. Aramas me ahneki pwoson kin kilang ni sansal me mie wekpeseng nanpwungen koasoi likamw en aramas oh sapwellimen Siohwa Koht inou kan. Mwuhr, ira koaros kasalehda ara pepehm duwen Siohwa eh kin ketin kapwaiada sapwellime inou koaros. (Wadek Sosua 14:6, 8; 23:2, 14.) Sosua oh Kalep kin poakohng ara Koht oh kin likih ih. Ira sohte kak medewe me ira en kansensuwedihala ih sang ni ara idawehn pokono me seupwoson. Eri, ira kesihnenda teng oh wiahda mehn kahlemeng mwahu ong kitail rahnwet.—Nemp. 14:1-10.
6. Ia duwen omw kakete pehm me ke men idawehn pali moron en aramas?
6 Mie pak ke pehm me ke men idawehn pali moron en aramas? Pali moron en aramas sohte kin wauneki Siohwa. Re medewe me dahme e mahsanih duwen dahme pwung oh dahme sapwung kin pweipwei. Mie pein ar madamadau duwen dahme pwung oh sapwung oh song en kahrehiong kitail en kamehlele madamadau likamw pwukat. Karasepe, re nda me tiahk samin, tiahk lemei, oh wunahni me kin kalapw pwarada nan kasdo oh video game kan sohte kin keper. (2 Tim. 3:1-5) Ia duwen omw pahn pilada mehn kamweit ong pein kowe oh omw peneinei? Ke kin pilada mehkot me pwung de sapwung pwehki dahme meteikan kin nda oh wia? Ma ih duwen omw kin wiahda pilipil kan, ke kin idawehn pali moron en aramas.
7, 8. (a) Ia duwen atail koahiek en “eselahr wekpeseng en me mwahu oh me suwed” eh kin kaiahnda? Dahme kahrehda kaiahn wet kin katapan sang atail idawehn kosonned oaritik tohto? (b) Dahme kahrehda ke perenki mehn kahlemeng en Kristian pwulopwul tohto?
7 Siohwa kin ketikihong kitail kisakis kesempwal ehu pwe en sewese kitail en wiahda pilipil kan. Kisakis wet iei atail koahiek en “eselahr wekpeseng en me mwahu oh me suwed.” Ahpw kitail anahne “ahnlahr” doadoahngki kisakis wet. (Ipru 5:14) Kitail sohte kak kaiahnehda atail koahiek en ese wekpeseng en dahme pwung oh sapwung ma kitail kin wiahte dahme meteikan kin wia de ma kitail men meteikan en padahkihong kitail dahme kitail en wia. Kitail anahne doadoahngki kadeikpen loalatail oh wiahda atail pilipil kan ong soahng tohto. Ihme kahrehda, sapwellimen Siohwa aramas akan sohte kin ale doaropwe ehu me kin kilelehdi mehnia kasdo, pwuhk, oh Internet site kan me ren soikala. Pwehki sampah wet eh kin mwadang wekila, soangen doaropwe wet sohte katepe mwurinte eh wiawihda. Ahpw kahrepe keieu kesempwal me kitail sohte kin kasik meteikan en wiahda atail pilipil kan iei me kitail men doadoahngki atail koahiek me Siohwa ketikihong kitail pwe kitail en wia pilipil kan. Siohwa kin ketin kupwurki kitail en medewe mwahu duwen dahme Paipel mahsanih, kapakapki sapwellime sawas, oh eri wiahda pilipil kan me kin kaperenda ih.—Ep. 5:10.
8 Ni atail wiahda pilipil kan me kin pahrekiong Paipel, ekei aramas sohte pahn perenki. Kristian pwulopwul kan nan sukuhl ele kin lelohng kasongosong laud sang me tohto pwe re kin kilang oh wia dahme meteikan koaros kin kilikilang oh wiewia. (1 Pit. 4:4) Kahrehda, e kaperen en kilang Kristian pwulopwul kan oh me mah kan ar alasang pwoson me Sosua oh Kalep ahneki oh soikala idawehn pali moron en aramas.
Dehr Idawehn “Ineng en Kapehdamwail”
9. (a) Erein atail seiseiloaklahng wasa ieu, dahme kahrehda e kakete keper en dukiong nsenatail? (b) Dahme kahrehda kosonned nan Nempe 15:37-39 kin kesempwal ong mehn Israel kan?
9 Keriaun keper me kitail pahn tehkpene iei me kin kohsang loalatail. Ele kitail kak karasahda ni ahl wet: Ke seiseiloaklahng wasa ehu. Mie noumw map ieu me seweseiuk ken lella wasao. Dahme pahn wiawi ma ke pilada en dehr doadoahngki noumw mapo ahpw ke piladahte ken wetla ni ahl koaros me ke kilangada soahng kaselel kan ie? Ke sohte pahn lella wasa me ke men kohla ie. Karasepe wet kin sewese kitail en wehwehki kaweid tohrohr ehu me Siohwa kin ketin kupwurki padahkihong mehn Israel kan. Met mi nan ehu kosonned me e ketikihong irail. Kitail kak wadek met nan Nempe 15:37-39. (Wadek.) Me tohto rahnwet pahn apwalki wehwehki kahrepen kosonned ehu duwen ren wiahda pengkir ni pwungipen arail likou oh kihong kisin sahl poh mei. Ahpw ke wehwehki dahme kahrehda kosonned wet kin kesempwal? Ehu kahrepe iei e kin wiahiong sapwellimen Koht aramas akan ren weksang oh tohrohr sang wehi teikan me mi limwahrail. Oh ma irail uhdahn men kaperenda Siohwa, re anahne weksang wehi teikan. (Lip. 18:24, 25) Ahpw, pil mie ehu kahrepen kosonned wet. Kitail pahn koasoiapene duwen kahrepe wet oh sukuhlki duwen keper keriau me kakete kahrehiong kitail en sapeikiong Siohwa.
10. Ia duwen Siohwa eh ketin kasalehda me e kin ketin mwahngih duwen aramas akan?
10 Tehk duwen kahrepen kosonned wet me Siohwa ketikihong sapwellime aramas akan: “Kumwail dehr kin sohpeisang ie oh idawehn ineng en nan kapehdamwail kan.” Siohwa uhdahn ketin mwahngih duwen aramas akan. E ketin mwahngih me dahme kitail kin kilang kak mwadang kasonge mohngiongitail de loalatail. Paipel kin panawihekin kitail: “Ihs me kak wehwehki audepen mohngiong en aramas? Sohte mehkot me duwehte me diren piht; sohte kamwahupe ieu kak dierekda.” (Ser. 17:9) Ihme kahrehda Siohwa ketin mahsanihong mehn Israel kan ren dehr idawehn mohngiongirail oh dahme re kin kilang. E kin ketin mwahngih me ni ar pahn kilikilang wehi kan me sohte kin kaudokiong ih, ele re pahn men duweiraila. Mwein re men alasang mwomwarail, oh ele tepida medewe de mwekid duwehte irail.—Lep. Pad. 13:20.
11. Iahd me kitail kakete lelohng keper en idawehn mohngiongitail oh dahme kitail kin kilang?
11 Nan atail ahnsou, dahme kitail kilang kin mwadang kasonge mohngiongitail. Kitail mi nan sampah ehu me kin nsenohkihte mehkan me pahn kaperenda atail ineng kan. Eri, iahd me kaweid en Nempe 15:39 kak sawas? Kitail kakete mi nan keper en idawehn mohngiongitail oh dahme kitail kilang me pid duwen atail likou kan. Aramas akan kin likawih soangen likou me kin kasonge meteikan ren ahneki madamadau suwed. Kitail kin kilang aramas akan ar kin likouda duwehte met nan sukuhl, wasahn doadoahk oh atail wasahn kousoan. Pwehki kitail kin kilikilang met ahnsou koaros, atail men duweiraila kak lalaudla. Eri, kitail pahn tepida likouda duwehte irail a kaidehn duwehte Kristian men.—Rom 12:1, 2.
12, 13. (a) Dahme kitail anahne wia ma kitail kin men ekei pak kilang mehkot me suwed? (b) Dahme Paipel mahsanih me kitail anahne wia pwe meteikan en dehr ahnekihda ineng suwed?
12 E uhdahn kesempwal en kaunda atail ineng kan. Kitail anahne irehdihsang masatail kan kilang dahme suwed. Mehn kahlemeng en ohl lelepek Sohp kak sewese kitail en wia met. E nda me e wiahda inou ehu ong pein ih. E koasoanehdi en dehr kangkakil lih men me kaidehn eh pwoud. (Sohp 31:1) Met duwehte Nanmwarki Depit me koasoanehdi: “I sohte pahn kihdi mwohn meseikat mehkan me sohte katepe.” (Mel. 101:3, NW) Duwehte Depit, kitail anahne pilada en dehr kilang soahng koaros “me sohte katepe.” “Mehkan me sohte katepe” iei soahng koaros me kak kauwehla atail nanpwungmwahu rehn Siohwa. Met iangahki soahng koaros me kitail kilang me kak kihong mohngiongitail ineng suwed oh kahrehiong kitail en wia dahme suwed.
13 Kitail kak wiahla “mehkan me sohte katepe” ong meteikan ma kitail wia soahng kan me pahn kahrehiong irail ren ahneki ineng suwed. Ekei pak mwomen atail likouda kakete kahrehda met. Ihme kahrehda kitail anahne men pekiong kaweid en Paipel duwen atail en kanahieng oh likoumwahuda pwe en soandi mwahu oh dehr kasale paliwaratail. (1 Tim. 2:9) Ma kitail kin wia met, kitail sohte kin medewehte dahme kitail men wia. Ahpw kitail kin wauneki madamadau en meteikan oh men kaperenda irail laudsang pein kitail. (Rom 15:1, 2) Mie me pwulopwul tohto nan mwomwohdisohn Kristian me kin wia mehn kahlemeng mwahu ong mwomwen arail kin likouda. Kitail kin perenki kilang me re sohte kin idawehn dahme re kin kilang oh pil ineng en kapehdirail. Re pilada ren kaperenda Siohwa ni soahng koaros me re kin wia.
Dehr Idawehn Soahng kan me Sohte Uhdahn Mehlel
14. Kehkehlik dahieu Samuel wia me pid rapahki “koht likamw akan”?
14 Medewehla ma nan omw seiloako ke lella wasa ieu me ke anahne kotehla lepin sehd ieu. Ni omw kotkotehla, ke wiahki me ke kilangada kisin sahpw kis. Ahpw kaidehn uhdahn kisin sahpw ieu mwo. Uhdahno sohte mehkot wasao. Dahme pahn kak wiawi ma ke song ken kohla wasao? Ke kak salongala oh mehla nan sehdo. Duwehte met, Siohwa ketin mwahngih duwen keperpen likih mehkot me sohte uhdahn mie. Mie pak me e anahne ketin padahkihong mehn Israel kan duwen soangen keper wet. Wehi teikan koaros me mi limwahrail mie arail nanmwarki, eri mehn Israel kan pil men en mie arail nanmwarki. Ineng wet wia dihp laud ehu pwehki eh kasalehda me mehn Israel kan soikala Siohwa nin duwen arail Nanmwarki. Siohwa eri ketin mweidohng ren ahneki nanmwarki men, ahpw e ketin poaronehla soukohp Samuel en kehkehlingkihong irail keperpen ar pahn idawehn “koht likamw akan,” de mehkan me sohte uhdahn mehlel.—Wadek 1 Samuel 12:21.
15. Ni ahl dahkei me mehn Israel kan kin idawehn mehkan me sohte mehlel?
15 Ia duwe, mehn Israel ko medewe me re kak likih nanmwarki men laudsang Siohwa? Ma iei, eri re idawehn soahng kan me sohte uhdahn mehlel. Pwehki ar kin kamehlele mehkot me sohte uhdahn mehlel, e mengei ong irail ren tepida kamehlele soahng likamw teikan sang rehn Sehdan. Karasepe, Nanmwarki kan kak kahrehiong irail en pwongih dikedik kan. Soun pwongih dikedik kan kin medewe me re kak likih koht pwukat me wiawihkihda tuhke oh takai pwehki ar kak kilang oh doahke. Re sohte kin likih Siohwa Koht me soh sansal oh me ketin kapikada mehkoaros. Ahpw Pohl kasalehda me dikedik kan iei soahng kan “me sohte uhdahn mie.” (1 Kor. 8:4) Irail sohte kak kilang, rong, nda de wia mehkot. E pahn sohte katepen atail kaudokiong dikedik kan pwehki atail kak kilang oh doahke irail. Dikedik kan sohte kin sewese aramas. Irail sohte uhdahn mehlel oh me kin likih irail pahn “duwehla dikedik en eni kan.”—Mel. 115:4-8.
16. (a) Ia duwen Sehdan eh kin kahrehiong aramas en idawehn mehkot me sohte uhdahn mehlel rahnwet? (b) Dahme kahrehda kitail kak nda me mwohni oh kepwe kan wia mehkot me sohte uhdahn mehlel duwehte Siohwa?
16 Sehdan loalokong oh lel met e kin kamwakid aramas akan ren idawehn soahng kan me sohte uhdahn mehlel. Karasepe, e kahrehiong aramas tohto ren kamehlele me ma re naineki mwohni, ahneki doadoahk pweilaud oh kepwe kaselel kan, re pahn peren oh nsenamwahu. Re medewe me re kak koapworopworki mepwukat en apwalihala arail kahpwal kan koaros. Ahpw ia duwen mepwukat ar kak sewese irail ma re soumwahuda, pai en wehi apwalla oh melimel ape wiawi? Ia duwen mepwukat ar kak sewese irail ma re pehm me arail mour sohte katepe? Mepwukat kak sapengala arail peidek kesempwal kan me pid duwen arail mour? Mepwukat kak sewese aramas men ni eh pahn kereniong mehla? Ma kitail kin koapworopworki mwohni oh kepwe kan, kitail pahn mworusala. Soahng pwukat sohte uhdahn mehlel, oh re sohte kak kihong kitail dahme kitail anahne pwe kitail en peren, oh re sohte kak doare kitail sang soumwahu oh mehla. (Lep. Pad. 23:4, 5) Ahpw Siohwa Koht uhdahn ketin ieias oh mehlel! Ma atail nanpwungmwahu reh kehlail, kitail pahn nsenamwahu oh sohte perki mehkot. Siohwa kelehpw me kak ketin apwalihala atail kahpwal kan koaros. Kitail uhdahn peren pwehki atail kompoakepahnki ih. Kitail sohte men sohpeisang ih oh idawehn mehkan me sohte uhdahn mehlel.
17. Dahme ke pahn wia me pid kaweid kan nan iren onop wet?
17 Kitail sou kin paiekihda atail kak wiahki Siohwa kompoakepatail oh Sounkaweidpen atail mour? Ma kitail kin pousehlahte peikiong sapwellime kaweid kan, kitail kak mour kohkohlahte. Nan iren onop wet, kitail sukuhlkier soahng keper siluh me kin kahrehiong me tohto en pilada ahl sapwung: idawehn pali moron en aramas, atail mohngiong, oh mehkan me sohte uhdahn mehlel. Nan iren onop en mwuhr, kitail pahn tehkpene kaweid siluh duwen Siohwa eh ketikihda sawas pwe kitail en tatki oh soikala “ahl sapwung” kan.—Mel. 119:128.
Ia Omw Madamadau?
Ia duwen omw kak doadoahngki kaweid en iren Paipel pwukat?
• Eksodus 23:2
• Nempe 15:37-39
• 1 Samuel 12:21
• Melkahka 119:128
[Kilel nan pali 11]
Mie pak ke kin men idawehn pali moron en aramas?
[Kilel nan pali 12]
Dahme kahrehda e keper en uhdahte idawehn dahme ke men wia?
[Kilel nan pali 13]
Ke kin raparapahki mehkan me sohte mehlel?