Iren Sawas kan ong Doaropwehn Kasukuhl ong Mihting en Mour oh Kalohk
December 5-11
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT | AISEIA 1-5
“Nna, Kitail Kohdalahng Pohn Dohlen [“Siohwa,” NW]”
ip-1-E 38-41 par. 6-11
Sapwellimen Siohwa Tehnpas Sarawio Kokouda
6 Iahd me ahn Aiseia kokohpo pahn pweida? “Ni rahn ekei me pahn kohdo.” Paipel me adaneki New International Version kawehwehdi met: “Ni imwin rahn akan.” Palien Paipel ni Lokaiahn Krihk kohpada duwen soahng kan me pahn wiawi ni ahnsowo. Me iangahki soahng pwukat iei mahwen, rerrer en sahpw, soumwahu lusulus, lehk lapalap, oh “ahnsou apwal” akan. (2 Timoty 3:1-5; Luk 21:10, 11) Pweidahn kokohp pwukat kihda mehn kadehde tohto me kitail miher ni imwin rahn akan en koasoandi en sampah wet. Eri e sansal me kitail pahn kasik en kilang nan atail ahnsou pweidahn soahng kan me Aiseia kohpada.
Nahna Ehu ong Kaudok
7 Ni lokaia keite, Aiseia kawehwehda ni sansal duwen kokohp ehu. Kitail kilang nahna ileile ehu me tehnpas lingan en Siohwa ketiket powe. Nahna wet ilehsang nahna oh dohl teikan me kapilpene. E sohte kamasepwehk, ahpw e lingan. Aramas akan sang wehi koaros kin men kohdahla pohn nahnao me sapwellimen Siohwa tehnpaso mi ie; re kin pokondohng wasao. E mengei en medewehla met, ahpw ia wehwehn?
8 Ni mwehin Aiseiao, dohl oh nahna kan kin kalapw dokedoke kaudok. Karasepe, wasa pwukat kin wia wasahn kaudokiong dikedik kan oh pil imwen kaudok en koht likamw kan. (Deuderonomi 12:2; Seremaia 3:6) Ahpw, sapwellimen Siohwa tehnpaso kalinganahla Nahna Moria nan Serusalem. Mehn Israel lelepek kan kin kohla Serusalem pak siluh nan pahr ehu oh kohdahla pohn Nahna Moria pwehn kaudokiong Koht mehlelo. (Deuderonomi 16:16) Eri wehi kan ar pokondohng “nahnao, wasa me Tehnpas Sarawio kokouda ie” kin karasaraskihong aramas tohto ar pokondohng kaudok mehlel.
9 Rahnwet, sapwellimen Koht aramas akan sohte kin pokonpene ni uhdahn nahna ieu me tehnpas sarawi ehu kokouda ie. Karis en sounpei en mehn Rom kan kauwehla sapwellimen Siohwa tehnpas sarawio nan Serusalem nan pahr 70. Wahnpoaron Pohl pil kasalehda ni sansal me tehnpas sarawio nan Serusalem oh impwal sarawio me wiahwihda mahso wiahte karasaras kei. Tehnpas sarawi ko kin karasarakihong “impwal sarawi mehlelo me wiawihkihda nin limen Koht, kaidehkin ni pehn aramas.” (Ipru 8:2) Impwal sarawio iei koasoandi en kaudokiong Siohwa me poasoankihda pweinen pweipwei sapahlo me Sises Krais ketikihda. (Ipru 9:2-10, 23) Pahrekiong met, “nahnao, wasa me Tehnpas Sarawio kokouda ie” me kileldi nan Aiseia 2:2 kin dokedoke sapwellimen Siohwa koasoandi en kaudok min nan atail ahnsou. Irail me kin wiewia kaudok min sohte kin pokonpene ni wasa tohrohr ehu de ni nahna kan, ahpw irail kin miniminpene oh kaudok.
Kekeirdahn Kaudok Min
10 Soukohpo nda me “nahnao, wasa me Tehnpas Sarawio kokouda ie,” de kaudok min, pahn “wiahla nahna keieu ile, ilehsang dohl akan koaros.” Mwohn mwehin Aiseia, Nanmwarki Depit wahdahla kohpwahn inowo pohn Nahna Saion nan Serusalem, me ilehki piht 2,500 [760 m] sang nansed. Kohpwao mi wasao lao re wahla ni tehnpas sarawio me wiawidahr pohn Nahna Moria. (2 Samuel 5:7; 6:14-19; 2 Kronikel 3:1; 5:1-10) Eri, ni mwehin Aiseiao, kohpwahn inowo mihehier wasa ileile ehu nan tehnpas sarawio, ileile sang dohl tohto me kapilpene wasao me kaudok likamw kan kin wiawi ie.
11 Ei, sapwellimen Siohwa kaudok kin ahnsou koaros ileile sang koasoandi en kaudok en irail kan me kin papah koht likamw akan. Ahpw nan atail ahnsou, Siohwa ketin kesepwildahr sapwellime koasoandi en kaudok en ileilehsang soangen kaudok samin koaros, ileilehsang “dohl akan koaros” oh “nahna” kan. Ia duwen? Pali laud iei sang ni eh ketikihpene irail kan me kin men kaudokiong ih ni mohngiong unsek oh ni “mehlel.”—Sohn 4:23.
ip-1-E 44-45 par. 20-21
Sapwellimen Siohwa Tehnpas Sarawio Kokouda
20 Siohwa sohte kin ketin mweidohng sapwellime aramas akan en sansaruaruseli duwehte sihpw salongala kei. E ketikihda Paipel oh sawaspen Paipel kan pwehn padahkihong irail duwen sapwellime “kosonned” oh “mahsen” pwe ren sukuhlki sapwellime ahl akan. Met kin sewese irail en “keid nan sapwellime ahl.” Pwehki mohngiongirail kin direkihla kalahngan oh kin pahrekiong sapwellimen Koht kaweid, re kin koasaiapene nanpwungarail duwen sapwellimen Siohwa ahl akan. Irail kin pokonpene ni mihting tohrohr laud oh tikitik kan, ni Wasahn Kaudok oh ni imwarail kan, pwehn karonge oh sukuhlki duwen sapwellimen Koht ahl akan. (Deuderonomi 31:12, 13) Eri re kin alasang tepin Kristian ko me kin pokonpene pwehn kangoange emenemen oh kasalehda ‘limpoak oh arail wiewia mwahu kan.’—Ipru 10:24, 25.
21 Re kin luke meteikan ren “kohdalahng” sapwellimen Siohwa Koht kaudok min. Ia uwen met eh pahrehkihong dahme Sises ketin kehkehlingkihong sapwellime tohnpadahk ko mwohnte e ketidahla nanleng! E mahsanihong irail: “Kumwail eri kohwei wasa koaros oh padahkihong tohn wehi kan koaros; pwe re en wiahla nei tohnpadahk: papidaisihirailla ni mwaren Sahm oh Sapwellime oh [“sapwellimen Koht manaman,” NW] oh kehkehlingkihong irail re en peikiong mehkoaros me I koasoanediong kumwail.” (Madiu 28:19, 20) Pwehki sawas sang rehn Koht, Sounkadehdehn Siohwa kan kin peikiong kehkehlik wet oh kohla wasa koaros nin sampah, padapadahk ong koaros oh katohnpadahk oh papidaisihirailla.
ip-1-E 46-47 par. 24-25
Sapwellimen Siohwa Tehnpas Koukouda
24 Wehi koaros patpene sohte pahn kak kapwaiada koasoandi ileile wet. Uhdahn re sohte kak. Dahme Aiseia kohpada kin pweida sang ni aramas en wehi tohtohie ar kin miniminpene nan kaudok min. Siohwa ketin “wia kopwung” de kapwungala nanpwungarail. E ketin padahkihong sapwellime aramas akan ren ahneki popohl nanpwungarail. Nan sampah ehu me tohrohrkihpeseng wiewiahn lemei, irail wekidohngehr neirail “kedlahs akan ong ni mehn deipwel, oh neirail ketieu kan ong ni naipokos.” Ia duwen?
25 Ehu iei sang ni arail sohte kin uhpahli wehi kan nan mahwen kan. Mwohnte Sises pwoula, aramas kei kohla pwehn saliehdi. Ni Piter eh usada nah kedlahso pwehn uhpahli eh Soumaso, Sises mahsanihong: “Kapwurehiong noumw kedlahs en nan dewe, pwe koaros me kin doadoahngki kedlahs pahn mehkihla kedlahs.” (Madiu 26:52) Sangete ahnsowo, sapwellimen Sises tohnpadahk kan wekidohngehr neirail kedlas akan ong ni mehn deipwel oh sohte kin iang mahwen pwehn kemehla iengerail kan. Re sohte pil kin utungada wiewiahn mahwen teikan. Re kin “nantihong popohl ong aramas koaros.”—Ipru 12:14.
Raparapahki Soahng Kesempwal kan Sang Mahsen en Koht
Ire Kesempwal akan Sang nan Pwuhken Aiseia—I
Pasapengpen Peidek kan me Pid Duwen Iren Paipel kan:
1:8, 9—Ia duwen nein Saion serepeino pahn “wiahla duwehte uhr nan mwetin wain, duwehte imwen kairoir nan mwetuwel en kiuhri kan”? Met wehwehki me nin doken mehn Asiria ah pahn kalowehdi wasa, Serusalem pahn likamwete e me luwet, rasehng uhr nan mwetin wain de kisin pelien ihmw luwet ieu nan mwetin kiuhri ieu. Ahpw Siohwa pahn sewesehda ih oh kahrehda e sohte pahn mweidohng ih en duwehla Sodom oh Komora.
Ire Kesempwal akan Sang nan Pwuhken Aiseia—I
1:18—Ia wehwehn mahsen pwukat: “Kumwail kohdo kitail kapwungala mahs ire pwukat”? Met kaidehn luhk ehu pwehn koasoiahpene ire kan oh eri pwungkihpene mehkan ni emen ah pahn ale-ekis-ah-kihwei-ekis. Iretikitik wet inenen weksang met pwe e mahsanih me irair en kopwungpwung pahn sansalda ni ahnsou me Sounkopwung pwung, Siohwa, pahn ketikihong Israel ahnsou mwahu en wekidekla oh kamwakelehda pein ih.
it-2-E 761 par. 3
Pwurehng Nanpwungmwahupene
Kahk kan me anahn pwehn pwurehng ahneki nanpwungmwahu rehn Koht. Pwehki aramas me kauwehlahr sapwellimen Koht kosonned kan, irail me anahne wia tepin kahk pwehn pwurehng wiahla kompoakepahn Koht, ahpw kaidehn Koht me anahne ketin wia met. (Mel 51:1-4) Koasoandi en aramas sohte pahrekiong sapwellimen Koht koasoandi kan, oh sapwellime koasoandi ong dahme pwung sohte kin wekila de kopwungpwungla. (Ais 55:6-11; Mal 3:6; pil kilang Seims 1:17.) Sohte me kak pelian de peidengki sapwellime koasoandi kan me pid aramas ar kak pwurehng ahneki nanpwungmwahu reh. (Pil kilang Sohp 40:1, 2, 6-8; Ais 40:13, 14.) Kawehwehn Paipel tohto kawehwehdi Aiseia 1:18 ni ahl wet, “Kumwail kohdo, oh kitail en koasoipene, KAUN-O ketin mahsanih” (KJ; AT; JP; RS), ahpw kawehwe me pwung oh konehngo iei: “‘Kumwail kohdo, nei aramas akan, oh kitail kapwungala mahs ire pwukat [“kitail kapwungala atail sawehwehpene,” Ro] nanpwungatail,’ Siohwa ketin mahsanih.” (NW) Kaidehn sapwellimen Koht sapwung me kahrehda tohrohrpeseng en nanpwungen ih oh aramas akan, ahpw met ahn aramas sapwung.—Pil kilang Ese 18:25, 29-32.
December 12-18
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT | AISEIA 6–10
“Mesaia Kapwaiada Kokohp”
Re Awiawih Mesaiao
13 Kokohp ehu padahkihong kitail duwen sapwellimen Mesaia doadoahk en kalohk nan Kalili. Aiseia kohpada duwen “Sepulon” oh “Napdali” oh “Kalili wasa me mehn liki kan kin koukousoan ie.” E ntingihedi: “Aramas akan me weweid nan rotorot kilangehr marain lapalap ehu. Marain ehu dakeradahr irail kan me kin mihmi nan sapwen seukoapworopwor.” (Ais. 9:1, 2) Sises ketin tapiada doadoahk en kalohk nan Kalili nan kahnimw ehu adaneki Kapernaum. E pil padapadahk seli nan Sepulon oh Napdali. Sises ketin sewese aramas akan nan wasa pwukat ni eh ketin padahkihong irail padahk mehlel me kin kamarainih irail rasehng marain lingaling ehu. (Mad. 4:12-16) Nan Kalili me Sises ketin wia sapwellime Kapahrek en Pohn Dohl, e ketin pilada sapwellime wahnpoaron ko oh ketin wiahda tepin manaman. Wasao me Sises pil ketin pwarowohng tohnpadahk daulih 500 mwurin eh ketin iasada. (Mad. 5:1–7:27; 28:16-20; Mark 3:13, 14; Sohn 2:8-11; 1 Kor. 15:6) Eri, kokohp en Aiseiao pweidahr ni Sises eh ketin kalohk nan “sapwen kadaudok en Sepulon oh Napdali.” Sises pil ketin kalohki rongamwahu duwen Wehio nan wasa teikan nan Israel.
ip-1-E 124-126 par. 13-17
Inowo me Pid Nanmwarki en Popohl
Sahpw Ehu me “Sarohdier”
13 Met Aiseia uhd koasoia duwen ehu kahpwal me inenen suwed me lelohng kadaudok en Eipraam ko: “Sapwen kadaudok en Sepulon oh Napdali sarohdier ahnsou ehu, ahpw ni ahnsou kohkohdo sahpw pwukat pahn waunla, sang ni Sehd Mediderenien lellahng sahpw palio Pillap Sordan ni palimese, iangahki Kalili wasa me mehn liki kan kin koukousoan ie.” (Aiseia 9:1) Kalili iei wasa ehu me mi paliepeng en wehin Israel. Nan kokohp en Aiseia, wasaht pidada “sapwen . . . Sepulon oh Napdali” oh keid limwahn nansed, ahl ehu mahso me tang keilen Sehd en Kalili kohlahng “Sehd Mediderenien.” Ni mwehin Aiseiao, wasaht adaneki “Kalili wasa me mehn liki kan kin koukousoan ie.” Met pwehki kaidehn mehn Israel kei me kousoan nan kahnimw tohto pwukat. Ia duwen sahpw wet eh “sarohdier”? Mehn Asiria kan powehdi sahpw wet, wahsang mehn Israel ko oh kihdihong mehn liki kei me kaidehn kadaudok en Eipraam ren kousoan wasao. Eri keinek eisek ko salongasang nan poadopoad nin duwen wehi tohrohr ehu!—2 Nanmwarki 17:5, 6, 18, 23, 24.
14 Mehn Asiria ko pil uhwongada wehin Suda. Ia duwe, Suda pahn pil sarohdi duwehte wehin keinek eisek ko me kohsang kadaudok en Sepulon oh Napdali? Soh. “Ni ahnsou kohkohdo,” Siohwa pahn ketin kapaiada wasa kan me mi palieir en wehin Suda oh pil sahpw akan me mahso mi pahn kaundahn wehi me mi paliepeng. Ia duwen?
15 Wahnpoaron Madiu sapengala peidek wet ni eh ntingihedi duwen sapwellimen Sises doadoahk en kalohk nin sampah. Madiu kawehwehda duwen doadoahk en kalohko ni ahl wet: “Sises ahpw sohte ketin kousoan nan Nasaret, pwe e ketila oh kin ketiket Kapernaum, kahnimw ehu me mi ni oaroahr en Lehen Kalili, limwahn irepen Sepulon oh Napdali. Met wiawiher pwe en pweida me soukohp Aiseia kohpadahr, ni eh mahsanih, ‘Sapwen Sepulon, sapwen Napdali, ni elen kolahng sehdo, palio Sordan, Kalili, sapwen mehn liki kan! Aramas me kin mihmi nan rotorot, re pahn kilangada marain lapalap ehu! Maraino pahn daker irail akan me kin mihmi nan rotorot en mehla.’”—Madiu 4:13-16.
16 Ei, “ahnsou kohkohdo” me Aiseia kohpada duwe iei ahnsowo me Sises ketin wiewia sapwellime doadoahk en kalohk nin sampah. Pali laud en ahnsou me Sises ketiket sampah, e kin ketiket nan Kalili. Iei wasao me e ketin tapiada kalohk oh pakapakairki: “Wehin Koht kerendohr!” (Madiu 4:17) E pil ketin wia sapwellime Kapahrek en Pohn Dohl nan Kalili, ketin pilada sapwellime tohnpadahk ko, wiahda tepin manaman, oh pwarawohng mpen tohnpadahk 500 mwurin eh ketin iasada. (Madiu 5:1–7:27; 28:16-20; Mark 3:13, 14; Sohn 2:8-11; 1 Korint 15:6) Ni ahl wet, Sises ketin kapwaiada kokohp en Aiseia sang ni eh ketin kawauwihala “sapwen . . . Sepulon oh Napdali.” Sises sohte ketin kalohk ongete aramas en Kalili kan. Sang ni Sises eh ketin kalohki rongamwahwo nan sahpwo, e ketin kahrehiong wehin Israel pwon, iangahki wehin Suda, en “waunla.”
“Marain Lapalap” Ehu
17 Ia wehwehn “marain lapalap ehu” nan Kalili me Madiu koasoia duwe? Mahsen pwukat pil kohsang ahn Aiseia kokohpo me mahsanih: “Aramas akan me weweid nan rotorot kilangehr marain lapalap ehu. Marain ehu dakeradahr irail kan me kin mihmi nan sapwen seukoapworopwor.” (Aiseia 9:2) Ni mwehin tepin Kristian ko, marain en padahk mehlel salongalahr pwehki padahk likamw kan. Kaun en pelien lamalam en mehn Suhs ko kalaudehla kahpwal wet sang ni arail dadaurete arail tiahk en kaudok kan oh “mwamwahliki mahsen en Koht.” (Madiu 15:6) Me aktikitik kan kin lelohng lokolok ni arail idawehn “sounkaweid maskun kan.” (Madiu 23:2-4, 16) Ni Sises me wia Mesaia eh pwarodo, aramas aktikitik tohto alehdi marain mehlelo ni ahl kaselel ehu. (Sohn 1:9, 12) Sapwellimen Sises doadoahk me e ketin wia sampah oh pil kapai kan me kohsang sapwellime meirongo iei “marain lapalap ehu” me Aiseia kohpada duwe ni pwung.—Sohn 8:12.
Perenkihda Kapwopwoud en Sihmpwulo!
18 Erein sapwellime kaundahn sounpar kido, Krais pil pahn ketin wiahla sahm men ong meteikan. Ia duwen? Irail me kin pwoson sapwellimen Sises meirong pahn mour kohkohlahte nin sampah. (Sohn 3:16) Ih ahnsowo me Krais pahn ketin wiahla “Sahm Poatopoat” ong irail.—Ais. 9:6, 7.
w07-E 5/15 par. 6
Diar Koapworopwor nan Sampah Ehu me Diren Lokolok
Poahsoan en Koapworopwor Mehlel
Sises Krais mahsanihong sapwellime tohnpadahk ko: “Iet duwen amwail pahn kin kapakap: ‘Samat me ketiket nanleng: Mwaromwi en sarawihla rehn aramas koaros, mweimwi en pweida wasa koaros, kupwuromwi en kin wiawi nin sampah duwen eh kin wiawi nanleng.’” (Madiu 6:9, 10) Wehin nanleng wet, me iei koperment ehu pahn manaman en Sises Krais, iei me Koht pahn ketin doadoahngki pwehn kasalehda sapwellime pwuhng en kaunda sampah pwon.—Melkahka 2:7-12; Daniel 7:13, 14.
Soangsoangen pepehm en masak me kitail ahneki rahnpwukat kin kasalehda me kitail anahne sapwellimen Koht sawas. E kaperen en ese me sawas wet kerendohr! Nin duwen Nanmwarki me Koht ketin kasapwilada, Sises Krais alehdier manaman en kadehdehda sapwelllimen Siohwa pwuhng en kaunda oh pil kasarawihla mwareo. (Madiu 28:18) Ahnsou keren, kaundahn Wehi wet pahn wiawi sampah oh pahn kihsang soahng koaros me kin kahrehda pepehm en masak oh pwunod. Aiseia 9:6 kasalehda duwen Sises eh ketin warohng wia Kaun emen me kak ketikihsang soangen pepehm pwukat. Karasepe, iretikitik wet kamwarenki Sises “Sahm Poatopoat,” “Sounkaweid Kupwurokong,”oh “Nanmwarkien Popohl.”
Medewehla duwen mwar wet “Sahm Poatopoat.” Nin duwen Sahm poatopoat, Sises sapwellimanki kehl oh manaman oh pil kupwurki ketikihong aramas peik kan koapworopwor en mour soutuk nin sampah sang ni eh ketin doadoahngki sapwellime pweipwei sapahlo. Met wehwehki me re pahn kakehr maiaudahsang dihp oh soh unsek me re sohsohkisang tepin ohlo Adam. (Madiu 20:28; Rom 5:12; 6:23) Krais pahn pil doadoahngki manamano me Koht ketikihong ih pwehn kaiasada me tohto sang mehla.—Sohn 11:25, 26.
Ni eh ketiket sampah, Sises ketin kadehdehda me e ketin wia “Sounkaweid Kupwurokong.” Pwehki e mwahngih mehlel Mahsen en Koht oh pil mwomwen aramas, Sises mwahngih ia duwen e kak ketin kamwahwiahla kahpwal kan en ehuehu rahn. Sangete ahnsou me e ketin wiahla nanmwarki men nanleng, Krais ketin pousehlahte wia “Sounkaweid Kupwurokong,” oh iei ih me Koht ketin doadoahngki pwehn kaweid aramas akan nin sampah. Sapwellimen Sises kaweid kan me kileldi nan Paipel kin ahnsou koaros erpit oh uhdahn mwahu. En ese oh kamehlele met kak kahrehiong uhk en ahneki mour ehu me saledeksang pepehm en peikasal oh masak.
Aiseia 9:6 pil kamwarenki Sises “Nanmwarkien Popohl.” Nin duwen nanmwarki en popohl, Krais pahn kereniong doadoahngki sapwellime manaman pwehn ketikihsang wiewiahn sapahrek koaros, nan koperment, nanpwungen aramas akan, oh nan palien pisnes kan. Ia duwen? Sang ni eh pahn ketkihpene aramas koaros en mi pahn kaunda ehute en Wehin Mesaia me mie popohl ie.—Daniel 2:44.
Pahn kaundahn Wehio, popohl poatopoat pahn kipehdi sampah pwon. Dahme kahrehda kitail kak kamehlele met? Pwehki Aiseia 11:9 mahsanih: “Sohte meninkau de mehkot suwed pahn mie nan Saion, sapwellimen Koht dohl sarawio. Pwe sampah pahn direkihla kupwurokong en KAUN-O, duwehte madau eh kin direkihla pihl.” Mwuhr, aramas koaros nin sampah pahn marainkihla Koht oh pahn peikiong ih. Ia duwe, koapworopwor wet sou sair omw mohngiong? Ma ei, dehr pwand en sukuhlki duwen “kupwurokong” en Siohwa.
Ke kak sukuhlki ire kan duwen Koht me kak kakehlakahda omw pwoson oh kihong uhk mour soutuk sang ni omw kasawih mwahu dahme Paipel uhdahn padahngki duwen mwekid kan en atail ahnsou oh ahnsou kaselel me Paipel inoukihda ong ahnsou kohkohdo. Eri se kangoange iuk en isaneki koasoandi en onop Paipel ni soh isepe me Sounkadehdehn Siohwa kan kin kihda nan omw wasa. Met iei ehu ahl me pahn kauhdi omw pepehm en masak oh seweseiuk en diar koapworopwor mehlel nan sampah ehu me diren lokolok.
ip-1-E 132 par. 28-29
Inowo me Pid Nanmwarki en Popohl
28 Ahnsou me Koht ketin koasoanehdi, Krais pahn kahrehiong popohl en miehla sampah pwon kohkohlahte. (Wiewia 1:7) “Sapwellime manaman pahn wie lapalapala, oh popohl pahn poatopoat nan sapwellime wehi. E pahn ketin kaunda wasa nin duwen kadaudok en Nanmwarki Depit, oh sapwellime manaman pahn poahsoankihda pwung oh pwuhng pahrek, sang met oh pil kohkohlahte.” (Aiseia 9:7a) Nin duwen Nanmwarki en Popohl, Sises sohte pahn ketin kaunda ni elen lemei oh sapahrek. E sohte pahn ketikihsang saledek en wiahda pilipil me tohn sapwellime wehio ahneki oh ketin kaunirailda ni elen idihd. Ahpw soahng koaros me e pahn ketin wiahda pahn “poahsoankihda pwung oh pwuhng pahrek.” Wekidekla wet inenen mwahu!
29 Ni atail medewehla uwen kaselel en lengileng pwukat me Sises sapwellimanki, dahme Aiseia nda ni imwiseklahn kokohpo wet pil uhdahn kaperen. E ntingihedi: “KAUN-O, Wasa Lapalahpie, ketin ngoangki kowahlap mepwukat koaros en pweida.” (Aiseia 9:7b) Ei, Siohwa kin ketin kasalehda ngoang laud. E kin ketin wia soahng koaros ni unsek. Kitail kak kamehlele me sohte lipilipil dahme e ketin inoukihda, e pahn uhdahn ketin kapwaiada. Eri ma mehmen kin inengieng en ahneki popohl poatopoat, a en papah Siohwa sang nan eh mohngiong unsek. Duwehte Siohwa Koht oh Sises, Nanmwarki en Popohl, sapwellimen Koht ladu kan koaros en “ngoangkihte wiewia me mwahu.”—Taitus 2:14.
Raparapahki Soahng Kesempwal kan Sang Mahsen en Koht
Ire Kesempwal akan Sang nan Pwuhken Aiseia—I
7:3, 4—Dahme kahrehda Siohwa ketikihong komourala ohng Nanmwarki suwedo Ahas? Nanmwarki kan en Siria oh Israel pilahn en kihsang Nanmwarki Ahas nan dewe oh uhd weliankihdi nein Tapeel pwutak—emen me sohte wia kadaudok en Depit. Pilahn wet me wia kisehn pilahn en Sehdan me Tepil pahn kakete uhwongada kosonndi ohng Depit me pid inoupen Wehio. Siohwa ketikihong Ahas komourala pwe en kak doarehla keinek me “Nanmwarkien Popohl” inoudahro pahn kohsang ie.—Aiseia 9:6.
it-1-E 1219
Aiseia
Erein Aiseia wiewia kokohp nan Suda, ahpw mehlel ni mwehin Nanmwarki Ahas, wehio mihla nan irair me inenen suwed. Kaun ako oh aramas ako kin uhdahn uhpene, oh mwohn silangin Siohwa, madamadau oh wiewia en aramas ako uhdahn suwed. Kaun ako “duwehte . . . mehn Sodom” oh aramas ako “duwehte mehn . . . Komora.” (Ais 1:2-10) Siohwa mahsanihong Aiseia me aramas ako sohte pahn mwekidki dahme e nda. Siohwa ketin mahsanih me irair wet pahn pousehlahte wiawi lao wehi wet pahn mwomwla oh ihte “eisek kis ehun aramas,” me iei “sapwellimen Koht aramas akan” pahn luwehdi, rasehng tuken tuhke pwoat. Doadoahk en kokohp me Aiseia wia uhdahn kansenamwahu oh kakelakahda pwoson en irail malaulau ko me luwehdi, mendahte pali laud en wehio sohte men rong.—Ais 6:1-13.
Mendahte Aiseia kin ndinda duwen Suda, e pil kohpada duwen Israel oh wehi teikan me kapilpene wasao, pwehki wehi pwukat pil iang pidada irair oh poadopoad en Suda. Aiseia perenki eh doadoahk en wia kokohp ahnsou werei, tepida mpen pahr 778 mwohn Krais, ahnsou me Nanmwarki Usaia sipalla, de kakete mwohn mwo, oh e pousehlahte lao ahnsou ehu mwurin kaeisek pahieu en kaundahn nanmwarki Esekaia (732 mwohn Krais).—Ais 36:1, 2; 37:37, 38.
Peneinei en Aiseia. Aiseia pwopwoud. Eh pwoudo “lih soukohp men” (Ais 8:3, NW), ele met wehwehki me e sohte wiahte ahn soukohp men eh pwoud. Duwehte Depora ni mwehin Sounkopwung ko oh Ulda ni mwehin kaundahn Sosaia, en Aiseia eh pwoudo ahneki pwukoa sang rehn Siohwa en wia kokohp.—So 4:4; 2Na 22:14.
Paipel kasalehda eden nein Aiseia pwutak riemeno nin duwen “kilel kei oh sansal mehlel kei ong mehn Israel” me Aiseia alehdi. (Ais 8:18) Ni mwehin nanmwarki Ahas, Sear Sasup laudlahr oh iang eh pahpao Aiseia wahla rohng ehu rehn nanmwarkio. Ahd wet Sear Sasup kin wehwehki “Me Luwehdi keite Pahn Pwurodo.” Ahd wet wia kokohp ehu pwehki duwehte Aiseia eh nainekihda pwutak men, ih pil duwen wehin Suda pahn mwomwla ni ahnsawi oh me luwehdi malaulau keite me pahn pwurodo mwurin arail kalipilipala. (Ais 7:3; 10:20-23) Pwurodohn irail me luwehdi malaulau pwukat wiawi nan pahr 537 mwohn Krais, ni ahnsou me Nanmwarki Sairus en Persia kamanahla arail en saledeksang Papilon mwurin arail senselki sounpar 70.—2Kr 36:22, 23; Esr 1:1; 2:1, 2.
Pil eden emen nein Aiseia pwutak ko wiawihda mwohn en Aiseia eh pwoudo liseianda. Ahd wet ntingdi nan palien doaropwe ehu oh sounkadehde likilik kei me kilang. E sansal me met wia mehkot rir lao lel mwurin serio ipwidi, ni ahnsou me sounkadehde ko kak pwarodo pwe ira en kadehde duwen mehlelpen kokohp me soukohpo wiahda duwen ipwidien serio. Ahd me Koht ketin kehkehlingkihong Aiseia en kihong serio iei Pitipit en Kul, Pitipit en Adihada. Kokohpo mahsanih me mwohn seri menet eh pahn kak nda “Ipa!” oh “Ino!” irair apwal me wehin Siria oh wehin keinek eisek ko en Israel wiahiong wehin Suda pahn kohsang.—Ais 8:1-4.
Kokohpo kasalehda me Suda pahn alehdi sawas ahnsou keren; sawaso leledo ahnsou me Asiria kahudi uhwong me Nanmwarki Resin en Siria oh Nanmwarki Peka en Israel wiahiong Suda. Mehn Asiria ko kalowehdi Damaskus oh mwuhr, nan pahr 740 mwohn Krais, kulihasang dipwisou koaros nan Israel oh kamwomwala. Re kapwaiada ni unsek wehwehn kokohp me mi ni eden pwutako. (2Na 16:5-9; 17:1-6) Nanmwarki Ahas sohte likih Siohwa ahpw e song en kauhdi uhwong me Siria oh Israel wiahiong eh wehio. E wia met sang ni eh pwainki nanmwarki en Asiria silper oh kohl pwe Asiria en pere ih. Pwehki met, Siohwa ketin mweidohng Asiria en kahpwalihala laud wehin Suda oh audehla sahpwo leldahla Serusalem, nin duwen me Aiseia kohpada.—Ais 7:17-20.
Pak tohto Aiseia kin koasoia duwen “kilel kei” me Siohwa pahn ketikihda, nanpwungen kilel ko iei me pid duwen nah pwutak riemeno, oh pil duwen pein ih. Siohwa ketin mahsanihong Aiseia en alialuseli kilisou oh sohte suht erein sounpar siluh nin duwen kilel ehu ong Isip oh pil Idiopia, pwehn kasalehda me nanmwarki en Asiria pahn kalowehdi ira oh saliedi.—Ais 20:1-6; pil kilang Ais 7:11, 14; 19:20; 37:30; 38:7, 22; 55:13; 66:19.
Kokohp kan me Pid Kalipilipala oh Kapwurupwurodo. Aiseia pil ahneki pwais kaselel en kohpada me kaidehn wehin Asiria me pahn kesepwildi nanmwarki kan en Suda oh kasohrala Serusalem, ahpw Papilon me pahn wia met. (Ais 39:6, 7) Ni ahnsou me Asiria audehla Suda “kohda lel ni tepinweren aramas” ako, Aiseia wahla rohng kansenamwahu ong Nanmwarki Esekaia me koasoia me karis en Asiria ko sohte pahn kak pedolong nan kahnimwo. (Ais 8:7, 8) Siohwa ketin utungada rohng wet ni eh ketin poaroanehdo sapwellime tohnleng emen pwehn kemehla sounpei oh kaun kehlail kan en Asiria meh 185,000 oh kapitala Serusalem.—2Kr 32:21.
Dahme Aiseia keieu perenki iei eh pwais me Siohwa ketikihong ih pwehn koasoia oh ntingihedi kokohp tohto duwen Serusalem eh pahn pwurehng mwahula. Mendahki Siohwa pahn ketin mweidohng aramas ako en kalipilipala nan Papilon pwehki arail pelianda oh uhwongada ih, Koht pahn ehu rahn ketin kadeikada Papilon pwehki Papilon eh lemei ong sapwellime aramas akan oh men ren sensel kohkohlahte. Kokohp en Aiseia tohto kin koasoia duwen sapwellimen Koht kadeik ong Papilon oh pil duwen Papilon eh pahn tehnla oh sohte pwurehng kokouda.—Ais 45:1, 2; irelaud 13, 14, 46-48.
ip-1-E 111-112 par. 23-24
Likih Siohwa ni Ahnsou Apwal
Pweida Mehlel en Kokohp kan
23 Aiseia pil pwurehng koasoia duwen irair en ahnsowo. Ni Serusalem eh mihmihte pahn uhwong sang Siria oh Israel, Aiseia ripohtki: “KAUN-O ahpw mahsanihong ie, ‘Ale ehu pelien doaropwe laud oh ntingihediong loale ni nting dehde: “Pitipit en Kul, Pitipit en Adihada.” Ke pahn ale sounkadehde koahiek riemen, iei samworo Uraia oh Sekaraia, nein Seperekaia.’” (Aiseia 8:1, 2) Aiseia peki rehn ohl lapalap riemen sang wasao ira en kadehde eh ntingihedi ahd wet pohn pelien doaropwe laudo, pwe ira en kak kadehdehda mehlelpen nting pwukat. Ahpw me tepin sainihala doaropweo anahne emen en pil sain pwehn kadehde mehlelpen met.
24 Aiseia nda:: “Mwurin ekis ahnsou ei pwoud liseianda oh naitikihada pwutak emen. Eri, KAUN-O ahpw mahsanihong ie, ‘Kihong ede “Pitipit en Kul—Pitipit en Adihada.” Pwe mwohn kisin pwutako eh pahn esehla nda “Ipa” oh “Ino,” nanmwarkien Asiria pahn kulihasang dipwisou koaros en Damaskus oh e pahn adihasang kepwe koaros en Sameria.’” (Aiseia 8:3, 4) Pelien doaropwe laudo oh seri pwelelo pahn wia kilelpen Asiria eh pahn kereniong kasorehla Siria oh Israel me kin uhwong Suda. Ia uwen keren? Mwohn kisin pwutako pahn kak nda lokaia kan me kisin seri tohto kin tepin nda, me iei “Ipa” oh “Ino.” Mehlelpen kokohp pwukat anahne kalaudehla en aramas ako ar likih Siohwa. De e kak kahrehiong ekei en kapailoke Aiseia oh nah pwutangko. Sohte lipilip dahme wiawi, ahn Aiseia kokohpo pweida.—2 Nanmwarki 17:1-6.
December 19-25
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT | AISEIA 11–16
“Sampah Pahn Direkihla Kupwurokong en Siohwa”
ip-1-E 160-161 par. 9-11
Komour oh Peren Pahn Kaundahn Mesaia
Sounkopwung me Pwung Pahrek oh Kalahngan
9 Aiseia pil kohpada irair kaselel kan me Mesaia sapwellimanki: “E sohte pahn ketin kadeikada sang ni me e kin mahsanihete de ketin karongehte.” (Aiseia 11:3b) Ma ke mi nan mwoalen kopwung ehu, ke sou pahn kalahnganki ma sounkopwungo ahneki irair wet? Nin duwen Sounkopwung en tohnsampah pwon, Mesaia sohte pahn ketin mweidohng koasoi likamw, koasoi widing en nan mwoalen kopwung kan, rohng likamw de kepwehpwehn emen en kasonge ih. E kak mwahngihada wiewiahn widing oh kak kasawihada dahme mihmi loalen emen oh wehwehki irail. (1 Piter 3:4) Mehn kahlemeng mwahu en Sises kak sewese koaros me kin pwukoahki apwalihala ire kan nan mwomwohdisohn Kristian.—1 Korint 6:1-4.
10 Ia duwen sapwellimen Mesaia irair kaselel kan eh pahn kaweid sapwellime kosonned pwung kan? Aiseia kawehwehda: “E pahn ketin kadeik me semwehmwe kan nin duwen me pwung, oh doare pwungen me paisuwed kan. E pahn ketin kalokehki aramas akan oh kemehkihla me dipan akan sapwellime mahsen kan. E pahn ketin kaunkihda sapwellime aramas akan pwuhng oh loalopwoat.”—Aiseia 11:4, 5.
11 Ni Sises eh kin ketin kapwungala sapwellime tohnpadahk ko, e kin ketin wia met ni ahl ehu me pahn keieu mwahu ong irail—met wia mehn kahlemeng mwahu ong Kristian elder kan. Weksang met, irail kan me kin wia me suwed kak kasik kadeik ehu me laud. Ni Koht eh pahn ketin kadeikada koasoandi en sampah wet, Mesaiao pahn “kalowehkihdi wehi kan” sapwellime mahsen oh kasohrala me suwed kan koaros. (Melkahka 2:9; pil kilang Kaudiahl 19:15.) Ehu rahn, solahr aramas suwed kan pahn kauwehla popohl nin sampah. (Melkahka 37:10, 11) Sises, me kin ketin kasalehda pwung oh loalopwoat, sapwellimanki manaman en kapwaiada met.—Melkahka 45:3-7.
Popohl Erein Pahr Kid oh Kohkohlahte!
8 Ia duwe, aramas akan kak kaunda mahn koaros oh ahneki meleilei rehrail? Aramas tohto kin poakohng neirail mahn akan me duwehte kidi oh kaht. Ahpw ia duwen mahn lawalo kan? Saintis kan me kin kousoan limwahn mahn lawalo kan oh kin sukuhlkin irail diarada me mie ahn mahn akan arail pepehm. Kitail ese me mahn akan kin masepwehkada oh mwehlda ma aramas kin kamasak irail. Ahpw re kak kasalehda limpoak? Saintis kan nda me ni ahnsou me mahn akan kin apwalih neirail seri kan, re kin kasalehda me re uhdahn poakohng irail.
9 Kitail en dehr pwuriamweiki me Paipel mahsanih me e pahn mie meleilei nanpwungen aramas akan oh mahn akan. (Wadek Aiseia 11:6-9; 65:25.) Dahme kahrehda kitail en dehr pwuriamweiki? Tamanda ni ahnsou me Noha oh eh peneinei pedoi sang nan warihmwo mwurin Nohliko, Siohwa ketin mahsanihong irail: “Mahn koaros en sampah, iangahki menpihr kan oh mwahmw akan, pahn lammwikin kumwail.” Nan ahnsou pwukat, mahn akan kin tangasang aramas akan pwehn pere pein irail. (Sen. 9:2, 3) Ahpw Siohwa kak ketikihsang soangen pepehm en masepwehk wet pwe nanpwungen aramas oh mahn en duwehla dahme e ketin mahsanih nin tapio. (Os. 2:18) Ia uwen eh pahn wia ahnsou kaperen ong koaros me pahn mour nin sampah!
Kalahnganki Siohwa Eh Ketin Rasehng Sounwia Sah
9 Nan sampah kapwo, kitail pahn uhdahn paiekihda irair en popohl oh minimin wet. Kitail pil pahn perenki mour nan paradais pahn kaundahn Wehin Koht. Erein ahnsowo, Siohwa pahn ketin pousehlahte kaiahne oh kasukuhlih kitail ni ahl ehu me pahn apwal ong kitail en medewehla. (Ais. 11:9) Siohwa pahn pil ketin kahrehiong atail madamadau oh paliwaratail en unsekla. Met pahn kamengeihala atail en wehwehki oh uhdahn peikiong sapwellime kaweid kan. Eri kitail en pousehlahte mweidohng Siohwa en ketin kaiahne kitail, oh kitail en kasalehiong ih me kitail kesempwalki kadehdepen sapwellime limpoak ong kitail.—Lep. Pad. 3:11, 12.
w13 6/1 par. 7
Sampah Ehu me Sohte Lipilipilki Aramas—Iahd?
WEHIN KOHT PAHN KIHSANG MADAMADAU KOAROS EN LIPILIPILKI ARAMAS
Loalokongkihla Paipel kak sewese irehdi oh kihsang pepehm kehlail kan, ahpw mie soahng riau me anahne kohsang mwohn lipilipilki aramas eh kak sohrala douluhl. Keieu, dihp oh soh unsek en aramas. Paipel mahsanih: “Sohte emen me sohte dipe.” (1 Nanmwarki 8:46) Eri sohte lipilipil uwen atail kin nantihong, kitail ahneki soangen kahpwalohte me wahnpoaron Pohl ahneki. E ntingihedi: “Ni ahnsou me I kin inengieng wia dahme mwahu, mehkot me suwedte me mie me I kak pilada.” (Rom 7:21) Ihme kahrehda, mie ahnsou me loalatail me soh unsek pahn pwurehng ahneki “lamalam suwed” me kak kahrehiong kitail en ahneki pepehm en lipilipilki aramas.—Mark 7:21.
Keriau, Sehdan me Tepil ahneki manaman en kamwakid soahng kan. Paipel kahdaneki ih “sounkam aramas emen” oh me e “kin pitipitih sampah pwon.” (Sohn 8:44; Kaudiahl 12:9) Met kawehwehda kahrepen lipilipilki aramas mihla wasa koaros oh dahme kahrehda tohnsampah sohte kak kihsang madamadau kehlail wet. Re pil sohte kak kihsang wiakauwe aramas, kamalahn keinek kan oh pil wiewia teikan en kailongki pwihn en aramas ehu, pwihn en pelien lamalam ehu oh aramas me weksang irail.
Ihme kahrehda, mwohn pepehm en lipilipilki aramas eh pahn kohsang, dihp, soh unsek, oh manaman en Sehdan me Tepil anahne uhdahn kasohrala. Paipel kasalehda me Wehin Koht pahn kapwaiada met.
Sises Krais ketin padahkihong sapwellime tohnpadahk kan ren kapakapki ong Koht: “Mweimwi en pweida wasa koaros, kupwuromwi en kin wiawi nin sampah duwen eh kin wiawi nanleng.” (Madiu 6:10) Wehin Koht iei me pahn kihsang wiewia sapahrek koaros, me iangahki soangen wiewia koaros me pidada lipilipilki aramas.
Ahnsou me Wehin Koht pahn pweida oh pahn kaunda sampah, Sehdan pahn selidi douluhl pwe “e dehr kin pitih wehi kan.” (Kaudiahl 20:2, 3) Eri, e pahn mie “sampah kapw,” de pwihn en aramas ehu, me “pwungen kalahngan en Koht pahn poadada ie.”—2 Piter 3:13.
Irail me pahn mihmi nan koasoandi pwung wet pahn unsekla oh saledeksang dihp. (Rom 8:21) Nin duwen towe kei en Wehin Koht, re sohte pahn kahrehda “meninkau de mehkot suwed.” Dahme kahrehda? “Pwe sampah pahn direkihla kupwurokong en KAUN-O, duwehte madau eh kin direkihla pihl.” (Aiseia 11:9) Ni ahnsowo, tohnsampah koaros pahn sukuhlki duwen sapwellimen Siohwa Koht ahl akan oh kahlemengih sapwellime irair en limpoak. Met pahn wehwehki kaimwiseklahn pepehm koaros en lipilipilki aramas, “pwe Koht sohte kin ketin lipilipilki aramas.”—Rom 2:11.
Raparapahki Soahng Kesempwal kan Sang Mahsen en Koht
Ire Kesempwal akan Sang nan Pwuhken Aiseia—I
11:1, 10—Iaduwen Sises Krais ah kak wia “pons kapw me kohsang rehn Sehsi” oh ni ahnsowohte wia “kalo pwoat en Sehsi”? (Rom 15:12) Sises “kohsang ni kahlap en Sehsi” ni irair en uduk. E wia kadaudok men nan keinek en Sehsi sang rehn sapwellimen Sehsi pwutak me iei Depit. (Madiu 1:1-6; Luk 3:23-32) Ahpw, pil ni ah pahn ketin wiahla nanmwarki pahn pidada laud sapwellime dehu nan koasoandi en sapwellime keinek kan. Sang ni pwung me e sapwellimaniki pwehn alehda kehl oh manaman en ketikihong tohnsampah ren tungoaleniki pai en mour soutik pohn sampah, ni ahl wet Sises wiahla arail “Sahm Soutik.” (Aiseia 9:6) Kahrehda, ih me “kalewen” de utupen seme kahlapoko, iangahki Sehsi.
Ire Kesempwal akan Sang nan Pwuhken Aiseia—I
Pasapengpen Peidek kan me Pid Duwen Iren Paipel kan:
13:17—Ni soangen mwohmw dah me mehn Media kan kin wiahki silper mehkot mwahl oh sohte kin perenkihda kohl? Wehin Media oh Persia kin kesempwaliki lingan en kalowehdi wehi teikan laud sang arail kesempwaliki dipwisou kan me re kin kuhliada nan ahnsou en mahwen. Iei me sansal rehn Sairus, me kihong irail me seldohng Papilon oh pwurepwurelahn Serusalem ko ren pil wahda dahl kohl oh dahl silper kan me Nepukadnesar wahsang nan sapwellimen Siohwa tehnpas kaudoko.
December 26–January 1
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT | AISEIA 17–23
“Doadoahngki Manaman ni Sapwung Kin Kahrehda Sohla Manaman”
ip-1-E 238 par. 16-17
Mehn Kasukuhl Duwen Salelepek
Sounpapah Roporop
16 Soukohpo sohla koasoia aramas salelepek kan ahpw uhd koasoia duwen emen me sohte lelepek. Aiseia ntingihedi: “KAUN-O Wasa Lapalap ketin mahsanihong ie I en patohla rehn Sepna, sounapwalih tehnpaso, oh patohwanohng, ‘Ke lemelemehiong me ihs kowe? Ke kihsang ia omw pwung en weirada omw sousou ni paip en dohlo?’”—Aiseia 22:15, 16.
17 Sepna iei ‘sounapwalih en tehnpaso,’ ele tehnpas en nanmwarki Esekaia. Nin duwen sounapwalih men, mie eh manaman, e mihte pahn nanmwarkio. E ahneki pwukoa tohto. (1 Korint 4:2) Ahpw Sepna kin raparapahki kalinganpen pein ih oh sohte kin mwohneki apwalihala irair kan en wehio. E weirada eh sousou ni paip en dohlo oh wiahda en inenen lingan, duwehte ahn nanmwarkio. Ni Siohwa eh mahmahsanih duwen met, e ketin kamwakid Aiseia en katamankihong sounpapah salelepek menet: “Mweinele ke me kesempwal, ahpw KAUN-O pahn ketin pwekuhkada oh keseiukala. E pahn ketin pwekuhkada duwehte mpwei ehu oh keseiukalahng nan ehu wehi me laud sang met. Ke pahn mehla wasao limwahn werennansapw en mahwen kan me ke kin pohnmwahsohki. Ke wialahr mehn kanamenek ong tohn tehnpesen omw soumaso. KAUN-O pahn ketikihsang uhk nan deumw oh kasapwiluhkedi sang nan deumw ileile.” (Aiseia 22:17-19) Pwehki eh roporop, Sepna sohte pahn seridi nan sousou duwehte me kin wiawi nan Serusalem. Ahpw Koht pahn ketin koskihla ih duwehte mpwei ehu pwehn mehla nan sahpw doh. Met wia mehn kataman ong irail koaros me kin ahneki manaman nanpwungen sapwellimen Koht aramas akan. En doadoahngki sapwung arail manaman pahn kahrehiong irail en lussang manamano oh kakete koskoslasang nan mwomwodihso.
ip-1-E 238-239 par. 17-18
Mehn Kasukuhl Duwen Salelepek
17 Sepna iei ‘sounapwalih en tehnpaso,’ ele tehnpas en nanmwarki Esekaia. Nin duwen sounapwalih men, mie eh manaman, e mihte pahn nanmwarkio. E ahneki pwukoa tohto. (1 Korint 4:2) Ahpw Sepna kin raparapahki kalinganpen pein ih oh sohte kin mwohneki apwalihala irair kan en wehio. E weirada eh sousou ni paip en dohlo oh wiahda en inenen lingan, duwehte ahn nanmwarkio. Ni Siohwa eh mahmahsanih duwen met, e ketin kamwakid Aiseia en katamankihong sounpapah salelepek menet: “Mweinele ke me kesempwal, ahpw KAUN-O pahn ketin pwekuhkada oh keseiukala. E pahn ketin pwekuhkada duwehte mpwei ehu oh keseiukalahng nan ehu wehi me laud sang met. Ke pahn mehla wasao limwahn werennansapw en mahwen kan me ke kin pohnmwahsohki. Ke wialahr mehn kanamenek ong tohn tehnpesen omw soumaso. KAUN-O pahn ketikihsang uhk nan deumw oh kasapwiluhkedi sang nan deumw ileile.” (Aiseia 22:17-19) Pwehki eh roporop, Sepna sohte pahn seridi nan sousou duwehte me kin wiawi nan Serusalem. Ahpw Koht pahn ketin koskihla ih duwehte mpwei ehu pwehn mehla nan sahpw doh. Met wia mehn kataman ong irail koaros me kin ahneki manaman nanpwungen sapwellimen Koht aramas akan. En doadoahngki sapwung arail manaman pahn kahrehiong irail en lussang manamano oh kakete koskoslasang nan mwomwodihso.
18 Ahpw ia duwen Sepna eh pahn kesepwilidihsang nan dewe? Siohwa mahsanihong Aiseia: “Ni ahnsowo eh pahn pweida, I pahn kadarala nei ladu Elaiakim, nein Ilkaia. I pahn kapwatahkihda omw likou reirei oh omw kateng oh kihong manaman me ke ahneki mahs. E pahn duwehte pahpa men ong mehn Serusalem oh Suda. I pahn kihong en ahneki manaman unsek pahn kupwur en nanmwarkio, me kisehn kadaudok en Depit. E pahn kolokol kih en wehi; dahme e pahn ritingada, sohte emen pahn ritingedi, oh dahme e pahn ritingedi, sohte emen pahn ritingada.” (Aiseia 22:20-22) Ni Elaiakim eh wiliandi Sepna, e pahn likawih likoun sounpapah lapalap oh alehdi kih ong tehnpas en Depit. Paipel doadoahngki lepin lokaia wet “kih” pwehn karasaraskihong manaman de koperment. (Pil kilang Madiu 16:19.) Mahso, nein nanmwarkio sounkaweid kin alehdi kih kan oh ele ahneki manaman en apwahlih tehnpaso, e pil kak pilada tohndoahdoahk kan me pahn doadoahk ong nanmwarkio. (Pil kilang Kaudiahl 3:7, 8.) Eri, ohpis en sounpapah men kin kesempwal oh me kin doadoahk wasao kin ahneki pwukoa tohto. (Luk 12:48) Sepna ele wia aramas koahiek men ahpw eh salelepek, Siohwa ketikihong eh pwukoao emen tohrohr.
Ire Kesempwal akan Sang nan Pwuhken Aiseia—II
Mehn Kasukuhl kan ong Kitail:
36:2, 3, 22. Mendahki e kohsang eh pwukoahn nin duwen sounapwalih men en tehnpaso, mweimwei kohwong Sepna en pousehla oh doadoahk ohng nanmwarkio nin duwen sekteri men ohng weliepe. (Aiseia 22:15, 19) Ma kitail kohsang nan pwukoah ehu me kitail kin pwukoahki nan sapwellimen Siohwa pwihn, iaduwe, e sou konehng kitail en pousehlahte oh papah Siohwa nan irair de pwukoa soh lipilipil kan me e ketin mweidada?
ip-1-E 240-241 par. 19-20
Mehn Kasukuhl Duwen Salelepek
Karasaras en Kisin Tuhke Riapwoat
19 Siohwa eri ketin doadoahngki lokaiahn karasaras pwehn kawehwehda duwen manaman en Sepna eh uhd kohwong Elaiakim. E ketin mahsanih: “I pahn katengehdiong nan dehu ehu rasehng kisin tuhke me kin poasdiong ni mehkot, oh e [Elaiakim] pahn wia pwarer en wahu ong eh peneinei unsek. ‘Ahpw kiseh oh eh peneinei koaros pahn wiahla mehn katoutou ehu ong ih. Re pahn kin mwotomwotou sang rasehng einpwoat oh pwohl kan me kin mwotomwotou sang ni tuhke pwoat! Ni ahnsowo eh pahn pweida, kisin tuhke katengedio [Sepna] pahn mwerada oh pwupwudi. Oh met iei pahn imwiseklahn mehkoaros me mwotomwotou sang ie.’ KAUN-O me mahmahsen.”—Aiseia 22:23-25.
20 Nan ire tikitik pwukat, keieu en kisin tuhke ko iei Elaiakim. E pahn wiahla “pwarer en wahu” ni tehnpas en semeo, Ilkaia. Weksang Sepna, e sohte pahn kanamenekihala adamwahu en semeo oh tehnpas en semeo. Elaiakim pahn wia sawas laud ong tohndoadoahk teikan en nanmwarkio. (2 Timoty 2:20, 21) Ahpw keriau en kisin tuhke ko iei Sepna. Mendahki e mwomwen nsenamwahu, e pahn kesepwilidi sang nan deweo. Mehmen me kin pousehlahte koapworopworki ih pahn pwupwudi.
Raparapahki Soahng Kesempwal kan Sang Mahsen en Koht
Ire Kesempwal akan Sang nan Pwuhken Aiseia—I
21:1—Ia wasa me adaneki “sapwtehn en madau”? Mendahte Papilon ah sohte karanih sehd, e kin adaneki ahd wet. Met pwehki reken pihl sang pillap Iupreitis oh Daikris ah kin nan pahr koaros wiahda lapake me kin wiahda lehn pwehl akan me karasahiong “sehd.”
ip-1-E 253-254 par. 22-24
Siohwa Sohte Ketin Wauneki Dair
22 Aiseia pil nda: “Ni sounpar ako [sounpar isihsek] eh pahn imwisekla, Dair pahn duwehla lihen netiki paliwere men me mi nan koulo: Ale noumw arp en, kowe kohwei pidakih kahnimwo, kowe lih tiahk suwed solahr me taman uhk! Pwurehng keseng oh koulki omw koul kan pwehn kapwuredohng uhk ohl akan. Ni ahnsou me sounpar isihseko pahn imwisekla, KAUN-O pahn pwurehng kupwurehiong Dair nan eh doadoahk en mahs, oh e pahn wia doadoahk en pesines ong wehi koaros nin sampah.”—Aiseia 23:15b-17.
23 Mwurin ohlahn Papilon nan pahr 539 mwohn Krais, Penisia mihla pahn Medo-Persia. Kaun en Persia, Sairus lapalap, wia ohl kadek men. Pahn eh kaunda, Dair pahn pwurehng wia dahme e kin wiewia mahso oh nantihong pwurehng ndandla ni palien pesines. E pahn duwehte lih en netiki paliwere men me aramas manokehlahr oh irail me e kin sahpis ong kesehlahr ih, ahpw e kin nantihong en pwurehng rapahki me kapw kan sang ni eh kohkohseli nan kahnimwo oh kesekesengki nah arpo oh kokoul. Ia duwe, Dair pahn pweida? Ei, Siohwa pahn ketin mweidohng en pweida. Mwuhr, kahnimw wet pahn inenen pweida kahrehda sounpar kan mwohn pahr 501 mwohn Krais, soukohp Sekaraia pahn nda: “Dair kauwadahr kehl kehlail kei ong pein ih oh koasoakedahr silper oh kohl me inenen rek duwehte pwehl!”—Sekaraia 9:3.
‘Mwohni kan me E Pahn Alehsang nan Eh Pesines Pahn Wia Mehkot Sarawi’
24 Ia uwen kaselel en kokohp wet! “Mwohni kan me e pahn alehsang nan eh pesines pahn kasarawihong KAUN-O. E sohte pahn nekidala, pwe irail ko me kin kaudokiong KAUN-O pahn doadoahngki pwehn pwainda kisin tungoal oh likou me re anahne.” (Aiseia 23:18) Ia duwen mwohni me Dair alehsang eh pesineso eh sarawihla? Siohwa pahn ketin kamwakid soang kan pwe mwohni ko pahn kadoadoahk ong dahme e ketin kupwurki, me iei en pwainda kisin tungoal oh likou ong sapwellime aramas akan. Met pahn wiawi mwurin mehn Israel ko pwurodo sang arail kalipilipala Papilon. Mehn Dair ko sewesehki mehn Israel ko tuhke sidar kan pwe ren onohnsapahlda tehnpas sarawio. Re pil tapiada wia arail pesines en netinet nan kahnimw en Serusalem.—Esra 3:7; Nehmaia 13:16.