IREN ONOP 22
KOUL 127 Soangen Aramas Dah me I men Wia
Ia Duwen Omw Kin Date Eh Kawauwih Siohwa
“Dahme mi loalamwail . . . kin uhdahn kesempwal.”—1 PIT. 3:4.
DAHME KITAIL PAHN SUKUHLKI
Dahme irail kan me kin date kak wia pwehn wiahda pilipil mwahu, oh ia duwen meteikan nan mwomwohdiso ar kak sewese irail.
1-2. Ia ahn ekei pepehm duwen date?
DATE kak wia ahnsou kaperen ehu. Ma ke kin date ahnsou wet, ele ke men perenki soangen ahnsowo. Ong me tohto, e wia ahnsou kaperen ehu. Tsion,a sister men sang Ethiopia, koasoia: “Ahnsou me ngehi oh ei pwoudo kin date, e wia ahnsou me keieu kaperen nan ei mour. Se kin koasoiapene soahng kesempwal kan, oh se pil kin kalapw kouruhr. I peren ni ei esehda me I diarada emen me I poakohng oh pil me poakohng ie.”
2 Ahpw Alessio, brother men sang Netherlands, koasoia, “E kaperen en esehla ei pwoudo ni ahnsou me se kin date, ahpw e pil kin apwal.” Nan iren onop wet, kitail pahn koasoiapene ekei kahpwal kan oh ekei kaweid en Paipel kan me kak sewese irail kan me kin date ren pweida. Kitail pahn pil koasoiapene ia duwen meteikan nan mwomwohdiso ar kak sewese irail kan me kin date.
KAHREPEN MEH RIEMEN KIN DATE
3. Ia kahrepen meh riemen kin date? (Lepin Padahk 20:25)
3 Mendahki date kak wia ahnsou kaperen, ohl emen oh lih emen anahne medemedewe uwen kesempwal en met pwehki met kak imwikihla ara pwopwoudida. Ni rahnen ara kapwopwoudo, pwopwoud ehu kin wiahda inou mwohn Siohwa en poakohng oh wauneki emenemen erein ara momour. Mwohn atail wiahda inou ehu, kitail anahne medemedewe kanahieng. (Wadek Lepin Padahk 20:25.) Met pil kin wiawi ni pwopwoud ehu kin wiahda inou. Date kin sewese meh riemen en esehla emenemen oh wiahda pilipil mwahu. Ekei pak ira kin pilada en pwopwoudida; oh ekei pak ira kin pilada en sohla date. Ma ira sohla date, met sohte wehwehki me ira wiahda mehkot sapwung. Ahpw ira kin diarada ma ira pahn pwopwoudida de soh.
4. Dahme kahrehda kitail anahne ahneki madamadau pwung ong date?
4 Dahme kahrehda e kesempwal en ahneki madamadau pwung ong date? Pwehki irail me kiripw kan ese me re sohte pahn tepida pehsehiong emen ma re ese me re sohte pahn pwoudiki. Ahpw, kaidehn me kiripw kante me anahne ahneki madamadau pwung. Kitail koaros anahne kakairada met. Karasepe, ekei kin medewe me ma meh riemen kin date, ira anahne pwopwoudla. Ahpw ia ahn ekei Kristian kiripw kan pepehm ong met? Melissa, sister kiripw men nan Wehin Amerika, koasoia: “Ni brother men oh sister men ara kin date, ekei Sounkadehde kan kin kasik me ira pahn pwopwoudida. Pwehki met, ekei kin doulahte date mendahki ira ese me ira sohte pahn wia pwopwoud mwahu. Ekei me kiripw kan sohte douluhl kin date. Met kak kahrehda pwunod laud.”
ESEHLA MWAHU EMENEMEN
5-6. Dahme meh riemen anahne esehda duwen emenemen? (1 Piter 3:4)
5 Ma ke kin date, dahme kak seweseiuk en pilada ma ke pahn pwopwoudida de soh? Esehla mwahu emenemen. Ele ke esehier soahng kei duwen me ke men esehlao mwohn amwa tepida date. Ahpw met ke ahneki ahnsou mwahu en esehla dahme mi loalen aramaso. (Wadek 1 Piter 3:4.) Ni amwa kin date, ke kak kalaudehla omw ese ahn aramaso nanpwungmwahu rehn Siohwa, eh irair kan oh mwomwen eh madamadau. Mwuhr, ke pahn kakehr sapengala soangen peidek pwukat: ‘E pahn wia ei pwoud mwahu?’ (Lep. Pad. 31:26, 27, 30; Ep. 5:33; 1 Tim. 5:8) ‘I kak kasalehiong limpoak oh nsenoh me e anahne oh e kak kasalehiong ie soahngohte? E pahn mengei ong ie en pohnsehsehla eh wiewia sapwung kan?’b (Rom 3:23) Ni amwa esehla emenemen, tamataman me dahme keieu kesempwal iei kaidehn ia uwen amwa irair kan eh duwepenehte, ahpw kumwa en ahnla amwa irair me wekpeseng.
6 Soahng dah teikan me ke anahne esehla duwen aramaso erein amwa date? Mwohn amwa pepehm ong emenemen eh laudla, ele kumwa anahne koasoiapene ekei soahng kesempwal kan, me duwehte ahn meteio mehn akadei. Ahpw ia duwen soahng kan me pidada amwa palien roson, kahpwal en mwohni, de soahng suwed me wiawi mahso? Ke sohte anahne koasoiahda soahng koaros ni amwa tepida date. (Pil kilang Sohn 16:12.) Ma ke pehm me ke saikinte kak sapengala peidek ko, padahkihong meteio. Uhdahn ehu rahn, aramaso anahne ese soahng pwukat pwehn kak wiahda pilipil mwahu. Eri, ahnsou me konehng, ke pahn anahne koasoiahda ni mehlel duwen soahng pwukat.
7. Ia duwen meh riemen ara kak esehla mwahu emenemen? (Menlau pil kilang koakono “Ni Omw Kin Date Emen me Mi Wasa Doh.”) (Pil kilang kilel kan.)
7 Ia duwen omw kak esehla mwahu emen? Ke kak wia met sang ni omw idek peidek kan oh rong mwahu emenemen. Kumwa koaros anahne kasalehda ia uhdahn amwa pepehm oh en kin sapeng ni mehlel. (Lep. Pad. 20:5; Seims 1:19) Mwein kumwa kak pilada en ehupene wia soahng kan me kak kahrehda en mengei ong kumwa en koasoipene, me duwehte en mwengepene, kohla alu, oh kalohk. Kumwa pil kak esehla emenemen ni amwa patehng kompoakpamwah kan oh amwa peneinei. Patehng met, koasoanehdi en wia soahng kan me pahn kasalehiong uhk mwomwen ahn aramaso mwekid nan soangsoangen irair kan oh rehn aramas teikan. Tehk dahme Aschwin sang Netherlands song en wia. E ndahki ahnsou me ih oh Alicia kin date: “Se kin rapahki soahng kan me se kak ehupene wia pwehn esehla emenemen. Soahng pwukat sohte kin apwal, duwehte kaunopada mwenge de wia doadoahk teikan. Ni aht wia soahng pwukat, se kak kilang ahn emenemen irair mwahu kan oh soh unsek kan.”
Ma kumwa wiapene soahng kan me kahrehda kumwa en koasoipene, kumwa pahn esehla mwahu emenemen (Menlau kilang parakrap 7-8)
8. Ia duwen meh riemen me kin date ara kak paiekihda ara onoppene?
8 Kumwa pil kak esehla mwahu emenemen ni amwa onopkipene iren Paipel kan. Ma kumwa pwopwoudla, kumwa anahne wiahda amwa ahnsou en kaudok en peneinei pwe Koht en ketin ieiangete amwa mouren pwopwoud. (Ekl. 4:12) Eri, kumwa kak wiahda ahnsou en onoppene ahnsou wet erein amwa kin date. Ei mehlel, kumwa saikinte wiahla peneinei ehu, oh brothero saikinte wiahla ahn sistero tapwi. Ahpw, sang ni amwa kin kaukaule onoppene, kumwa kak esehla ahn emenemen nanpwungmwahu rehn Siohwa. Max oh Laysa, pwopwoud ehu sang Wehin Amerika, diarada pil ehu kamwahu. Max koasoia: “Ahnsou me se tepida date, se tepida onopki sawasepen Paipel kan me pid duwen date, pwopwoud, oh mouren peneinei. Sawasepen Paipel pwukat sewesei kiht en koasoiapene soahng kesempwal tohto me apwal ong kiht en pein tepida koasoia.”
SOAHNG TEIKAN ME KE ANAHNE MEDEMEDEWE
9. Soahng dah kan me irail me kin date anahne medemedewe ni arail pilada ihs me re pahn ndaiong?
9 Ihs me ke anahne padahkihong me ke kin date? Kumwa me pahn pilada. Ni ahnsou me kumwa tepida date, mwein me malaulaute me kumwa pahn ndaiong. (Lep. Pad. 17:27) Ni amwa wia met, kumwa kakete soikala peidek tohto me pid nanpwungamwa oh amwa pilipil. Ahpw, ma kumwa sohte padahkihong emen, kumwa kakete katohrekumwahsang meteikan pwe ren deh esehda. Met kak keper. Eri e pahn wia elen loalokong en padahkihong irail kan me kak kihda kaweid mwahu oh sawas. (Lep. Pad. 15:22) Karasepe, kumwa kak padahkihong emen nan amwa peneinei, kompoakpamwah kan me koahiek, de elder kan.
10. Dahme meh riemen kak wia pwe ara wiewia kan en kaperenda Siohwa? (Lepin Padahk 22:3)
10 Ia duwen amwa date eh kak kaperenda Siohwa? Ele amwa mwahuki emenemen pahn lalaudla. Dahme kumwa kak wia pwehn dehr wia mehkot me pahn kansensuwedihala Siohwa? (1 Kor. 6:18) Dehr koasoia soahng samin kan, kelehpwla, oh sakau laud. (Ep. 5:3) Soahng pwukat kakete kalaudehla amwa men wia tiahk samin oh kahrehda en uhdahn apwal ong kumwa en wia dahme pwung. E pahn wia elen loalokong kumwa en kaukaule koasoiapene dahme kumwa pahn wia pwehn wauneki emenemen oh sapwellimen Siohwa koasoandi kan. (Wadek Lepin Padahk 22:3.) Tehk dahme sewese Dawit oh Almaz sang Ethiopia. Ira koasoia: “Se pahn kin mihmi wasa kan me mie aramas tohto de rehn kompoakepaht kan. Se sohte kin kelehpwla nan sidohsa ehu de ihmw ehu. Eri, se kin soikala irair kan me kakete kahrehda kasongosong.”
11. Soahng dah kan me meh riemen anahne medemedewe ni ara pilada en kasalehpene ara limpoak?
11 Ia duwe, meh riemen me kin date kak kasalehda ara limpoak ong emenemen? Ni amwa poakohng emenemen eh laudla, ele kumwa pilada en kasalehda met ni ahl me konehng. Ahpw, ma amwa ineng suwed en wia nsenen pwopwoud eh laudla, e pahn uhdahn apwal ong kumwa en wiahda pilipil mwahu ong emenemen. (Mel. Mel. 1:2; 2:6) Oh pil ehu, ni amwa kin kasalehpene limpoak nanpwungamwa, e pahn apwal en kaunda amwa pepehm oh eri wiahda mehkot me kakete kansensuwedihala Siohwa. (Lep. Pad. 6:27) Eri koasoiapene sapwellimen Siohwa koasoandi kan oh dahme kumwa pahn oh sohte pahn wia pwehn kasalehda amwa limpoak.c (1 Des. 4:3-7) Pein idek rehmwa: ‘Ia duwen aramas akan nan wasa me se kin kousoan kin kilengwohng aht kin kasalehpene limpoak? Wiewia pwukat kak kalaudehla aht ineng ong emenemen?’
12. Ma meh riemen sohte kin pwungkipene soahng kei, dahme ira anahne medemedewe?
12 Ia duwen amwa kak apwalihala kahpwal kan? Ma ekei pak kumwa sohte kin pwungkihpene mehkot, met wehwehki me kumwa sohte warohng emenemen? Soh, koaros kin ekei pak sohte pwungpene. Mouren pwopwoud me kehlail kin pidada meh riemen me kin wauneki emenemen oh kapwaiada dahme mehteio mwahuki. Eri ia duwen amwa kin apwalihala kahpwal kan ahnsou wet pahn kasalehda ma amwa mouren pwopwoud pahn pweida. Kumwa kak pein idek: ‘Se kak koasoiapene soahng kan ni meleilei oh ni wahu? Se kin mwadang pohnese aht sapwung kan oh song en kamwahwihala? Se kin mwadang uhdi, pekimahk, oh mahkohng?’ (Ep. 4:31, 32) Eri ma kumwa kin kalapw akamai erein amwa kin date, ele irairo sohte pahn mwahula mwurin amwa pwopwoudla. Ma ke esehda me mehteio sohte pahn wia omw pwoud mwahu, amwa uhdihsang date me pahn keieu mwahu ong kumwa.d
13. Dahme pahn sewese meh riemen me kin date pwehn pilada ia uwen werein ara pahn date?
13 Ia uwen werei me kumwa en date? Ma kumwa kin mwadang en wiahda pilipil kan, met kin kalapw imwila suwed. (Lep. Pad. 21:5) Eri amwa date anahne ahnsou me itar pwehn esehla mwahu emenemen. Ahpw, amwa date en dehr pil nohn reirei. Paipel pil mahsanih: “Ni ahnsou me omw koapworopwor kin ohla, mohngiongomw pil kin ohla.” (Lep. Pad. 13:12) Patehng met, ma e wereilahr amwa kin date, e pahn uhdahn apwal ong kumwa en pelianda amwa ineng en wia nsenen pwopwoud. (1 Kor. 7:9) Dehr medemedewehte ia uwen werei me kumwa date kiher, ahpw ke kak pein idek rehmw, ‘Mie soahng kan me I anahnehte sukuhlki duwen mehteio pwehn wiahda pilipil?’
IA DUWEN METEIKAN AR KAK SEWESE MEH RIEMEN ME KIN DATE?
14. Soangen ahl mwahu dah kan me meteikan kak sewese meh riemen me kin date? (Pil kilang kilel.)
14 Ma kitail ese meh riemen me kin date, ia duwen atail kak sewese ira? Kitail kak luke ira en iang kitail mwenge, kaudok en peneinei, de kohla mwemweit. (Rom 12:13) Erein ahnsou ko, ele ira kak kalaudehla ara ese emenemen. Ele ke iang ira kohseli, iang ira nan sidohsa, de luke irahla imwomwo pwe ira en dehr kelehpw. (Kal. 6:10) Alicia, me kitail koasoiapene mwoweo, koasoia dahme ih oh Aschwin kalahnganki. E koasoia, “Se uhdahn perenki ni ekei riat Kristian kan nda me se kak mwemweitla rehrail ma se anahne wasa pwe sen koasoakoasoipene ahpw sohte kelehpwla.” Ma meh riemen peki rehmw ken kin iang ira, wiahki met pwais kaselel ehu. Dehr mweidohng ira en uhdahn kelehpwla, ahpw ken pil ese me ira anahne ahnsou en koasoakoasoipene.—Pil. 2:4.
Ma kitail ese meh riemen me kin date, kitail kak rapahki ahl mwahu kan en sewese ira (Menlau kilang parakrap 14-15)
15. Dahme meteikan pil kak wia pwehn sewese meh riemen me kin date? (Lepin Padahk 12:18)
15 Kitail pil kak sewese meh riemen me kin date sang ni dahme kitail kin nda de sohte nda. Ekei pak kitail anahne kaunda pein kitail oh dehr nda mehkot. (Wadek Lepin Padahk 12:18.) Karasepe, ele kitail men padahkihong meteikan ma meh riemen tepidahr date, ahpw ira me men wia met. Kitail en dehr lipahnede de kauwe ira. (Lep. Pad. 20:19; Rom 14:10; 1 Des. 4:11) Pil ehu, kitail anahne kanahieng en dehr nda de idek peidek kan me kak kahrehiong ira en medewe me ira anahne pwopwoudla. Sister men me adaneki Elise oh eh pwoudo koasoia, “Se kin namenekda ni meteikan kin idek duwen aht pilahn en kapwopwoud ni aht saikinte koasoiapene.”
16. Dahme kitail anahne wia ma meh riemen sohla date?
16 Ia duwen ma meh riemen pilada en sohla date? Kitail en dehr idek peidek kan me pid ira de kapwukoahki emen ira pwehki ara sohla date. (1 Pit. 4:15) Sister men me adaneki Lea koasoia: “I rong meteikan koasokoasoia dahme kahrehda ngehi oh emen brother sohla date. I uhdahn mworusala.” Ma meh riemen pilada en sohla date, kitail en dehr medewe me ira wiahda pilipil sapwung. Ahpw ara date kin sewese ira en wiahda pilipil mwahu. Ele ira nsensuwedkihte pilipil me ira wiahdao oh kahrehiong emenemen ira en pehm me e kelehpwla. Eri kitail kak rapahki ahl akan en sewese ira.—Lep. Pad. 17:17.
17. Dahme meh riemen me kin date anahne pousehlahte wia?
17 Nin duwen me kitail kilangehr, e kin kak mie kahpwal kan nan date, ahpw e pil kak kaperen. Jessica koasoia: “En date kin doadoahk laud. Ahpw I perenki me se doadoahngki aht ahnsou oh kehl pwehn esehla mwahu emenemen.” Ma kumwa kin date, esehla mwahu emenemen. Ma kumwa wia met, amwa date pahn pweida oh pahn sewese kumwa en wiahda pilipil mwahu.
KOUL 49 Kaperenda Kupwuren Siohwa
a Ekei ahd kan me pwarada wasaht kaidehn uhdahn adarail.
b Pwehn kilang peidek teikan, menlau kilang Questions Young People Ask—Answers That Work, Volume 2, pali 39-40.
c En doahdoahke nein emen dipwisoun kaparapar kin wia kisehn tiahk samin me pid wia nsenen pwopwoud, oh pwihn en elder me kin apwalihala dihp laud anahne kohpene pwehn koasoiapene duwen met. En doahdoahke dihdi oh koasoia soahng samin kan nan text de delepwohn pil kak imwikihla pwihn en eldero en tuhkihpene, ma e konehng irairo.
d Menlau kilang “Questions From Readers” nan The Watchtower en August 15, 1999.