IREN ONOP 18
KOUL 1 Sapwellimen Siohwa Irair kan
Likih “Sounkopwung en Sampah Pwon” me Ketin Kadek Kalahngan!
“Sounkopwung en sampah pwon uhdahn pahn kin pwung.”—SEN. 18:25.
DAHME KITAIL PAHN SUKUHLKI
Kitail en kalaudehla atail wehwehki sapwellimen Siohwa kadek kalahngan oh pwung pahrek ong irail me sapwung kan me pahn iasada.
1. Mehn kasukuhl dah me Siohwa ketin padahkihong Eipraam?
SOUNPAR tohto samwalahr ko, Koht ketin doadoahngki tohnleng men pwehn padahkihong Eipraam me e pahn ketin kasohrehla kahnimw kan en Sodom oh Komora. Eipraam uhdahn apwalki wehwehki met mendahki e uhdahn pwoson Koht. E keinemwe rehn Koht: “Ia duwe, komw uhdahn pahn ketin kamwomwala me dipan akan, iangahki me sohte dipe kan? . . . Sounkopwung en sampah pwon uhdahn pahn kin pwung.” (Sen. 18:23-33) Ni kanengamah, Siohwa ketin sewese kompoakepaho Eipraam en sukuhlki mehn kasukuhl kesempwal ehu: Koht sohte pahn ketin kasohrehla aramas pwung kan. Kitail kak paiekihda mehn kasukuhl wet oh e kin kansenamwahwih kitail koaros rahnwet.
2. Dahme kamehlelehiong kitail me sapwellimen Siohwa kadeik kin pwung oh kasalehda kadek kalahngan?
2 Ia duwen atail kak kamehlele me ni Siohwa eh kin ketin kadeik aramas akan, e kin ahnsou koaros ketin wia dahme pwung oh kasalehda kadek kalahngan? Pwehki kitail ese me “Siohwa kin ketin kasawih nan mohngiong” en aramas akan. (1 Sam. 16:7) E ketin mwahngih “audepen atail lamalam oh ineng koaros.” (1 Kron. 28:9; 1 Nan. 8:39) Met uhdahn kapwuriamwei. Sapwellimen Siohwa erpit uhdahn laudsang uwen me kitail kak wehwehki, ihme kahrehda ele kitail sohte kak wehwehki ekei koasoandi kan me e ketin wiahda. Wahnpoaron Pohl ndahki Siohwa Koht: “Ihs me kak ese sapwellime koasoandi kan!”—Rom 11:33.
3-4. Peidek dah kan me kitail kakete ahneki ekei pak, oh dahme kitail pahn koasoiapene nan iren onop wet? (Sohn 5:28, 29)
3 Ahpw, kitail kakete ahneki soangen peideko me Eipraam idek. Kitail pil kakete medewe: ‘Irail kan me Siohwa ketin kasohrehla nan Sodom oh Komora kak pwurehng mourda? Ekei irail pahn kak iang ‘kaiasadahn . . . me sapwung kan’?’—Wiewia 24:15.
4 Kitail pahn koasoiapene dahme kitail esehier duwen kaiasada. Me keren, kitail kalaudehla atail wehwehki duwen “iasadahng mour oh “iasadahng kadeik.”a (Wadek Sohn 5:28, 29.) Met kahrehda kitail anahne wekidala atail wehwehki pil ekei ire kan. Kitail pahn koasoiapene wekidekla pwukat nan iren onop wet oh nan iren onop en mwuhr. Me pid sapwellimen Siohwa koasoandi pwung kan, kitail pahn koasoiapene mahs dahme kitail sohte ese oh mwuri dahme kitail ese.
DAHME KITAIL SOHTE ESE
5. Dahme kitail kin ndahki mahso aramas akan me Siohwa ketin kasohrehla nan Sodom oh Komora?
5 Mahso, neitail sawasepen Paipel kan koasoiaier dahme wiawihong irail kan me Siohwa ketin kadeikada nin duwen aramas sapwung kei. Kitail kin koasoia me aramas akan nan Sodom oh Komora sohte ahneki koapworopwor en iasada ni ahnsou kohkohdo. Ahpw mwurin ladu lelepeko eh onopki oh kapakapki mwahu ire wet, e sansal me kitail sohte kak nda ma met mehlel. Dahme kahrehda?
6. Ia ekei karasepen Siohwa eh ketin kadeikada aramas sapwung kan, oh dahme kitail sohte ese?
6 Medewehla ekei peidek kan me pidada met. Mie koasoiepen Paipel tohto me padahkihong kitail duwen Siohwa eh ketin kadeikada aramas sapwung kan. Karasepe, Siohwa ketin kasohrehla aramas koaros nan Nohliko, ihte Noha oh eh peneineio me luwehdi. E pil ketin doadoahngki mehn Israel kan en kasohrehla wehi isuh en aramas me kin mi nan Sapwen Inowo. Oh e ketin doadoahngki tohnleng emente pwehn kemehla sounpei en Asiria 185,000 pwohng ehute. (Sen. 7:23; Deud. 7:1-3; Ais. 37:36, 37) Me pid koasoiepen Paipel pwukat, ia duwe, Paipel padahkihong kitail ni sansal me Siohwa ketin pilada me aramas ako koaros pahn mehla soutuk oh e sohte pahn ketin kaiasada irail? Soh, Paipel sohte mahsanih met. Dahme kahrehda?
7. Dahme kitail sohte ese duwen aramas akan me kasohrala ni Nohliko de irail kan me kasohrala ni mehn Israel kan ar kalowehdi sapwen Kenan? (Menlau kilang kilel ni Kahn Iroir wet.)
7 Nan karasaras kan me kitail ahpwtehn koasoiapene, kitail sehse ia duwen Siohwa eh ketin kadeikada emenemen aramas pwukat. Kitail pil sehse ma irail kan me kamakamala ahneki ahnsou mwahu en sukuhlki duwen Siohwa oh koluhla. Ni Paipel eh mahsanih duwen ahnsoun Nohliko, e mahsanih me Noha wia “sounkalohki pwung.” (2 Pit. 2:5) Ahpw e sohte mahsanih me erein eh kaukauwada lapalahn warihmwo, e pil song en kalohk ong aramas koaros nin sampah. Duwehte met, kitail sehse ma aramas suwed koaros me mi nan sapwen Kenan ahneki ahnsou mwahu en sukuhlki duwen Siohwa oh wekidala arail mour.
Noha oh eh peneineio kaukauwada lapalahn warihmwo. Kitail sehse ma Noha kin kalohk ong aramas koaros nin sampah mwohn Nohliko (Menlau kilang parakrap 7)
8. Dahme kitail sohte ese duwen aramas akan nan Sodom oh Komora?
8 Ia duwen mehn Sodom oh Komora kan? Ohl pwungo me adaneki Lohd kin mi nanpwungen mehn Sodom ko. Ahpw ia duwe, kitail ese ma Lohd kalohk ong irail koaros? Soh. Irail uhdahn aramas suwed kei, ahpw ia duwe, irail ese dahme pwung oh dahme sapwung? E mwomwen kaidehn met me wiawi. Paipel mahsanih me mie pwihn en ohl kei nan kahnimwo me men angkehlailih ohl riemeno me kohla rehn Lohd. Paipel mahsanih me ‘me pwulopwul oh me mah kan’ pil iang. (Sen. 19:4; 2 Pit. 2:7) Ia duwe, kitail ese ma Siohwa Koht me ketin kadek kalahngan ketin koasoanedier me sohte emen rehrail pahn iasada? Soh kitail sohte kak nda met. Siohwa ketin kamehlelehiong Eipraam me pil sohte ohl pwung ehk nan kahnimwo. (Sen. 18:32) Eri pwehki irail aramas suwed kei, Siohwa ketin pwung ni eh kasohrehkihla arail wiewia kan. Ahpw kitail kak nda ni mehlel me sohte emen irail pahn iang “kaiasada ong . . . me sapwung kan”? Soh, kitail sohte kak nda ma met mehlel!
9. Dahme kitail sohte ese me pid duwen Solomon?
9 Pil mie koasoiepen Paipel kan duwen aramas pwung kan me wiahla aramas sapwung. Karasepe Nanmwarki Solomon. E ese duwen Siohwa oh ia duwen eh pahn kaudokiong, oh Siohwa ketin kapaiahda laud. Ahpw mwuhr, Solomon tepida kaudokiong koht likamw kan. Dipe ko kahrehiong Siohwa en ketin engiengda laud oh kahrehda wehin Israel en lokolongki erein sounpar epwiki kei. Ni ahnsou me Solomon mehla, Paipel mahsanih me e “kommoaldi rehn seme mehn mahs ako,” iangahki ohl lelepek kan duwehte Nanmwarki Depit. (1 Nan. 11:5-9, 43; 2 Nan. 23:13) Met wehwehki me Siohwa pahn ketin kaiasada Solomon? Paipel sohte mahsanih. Ekei kakete medewe me “emen me kin mehla maiaudahsang dipe.” (Rom 6:7) Ei mehlel, ahpw met sohte wehwehki me koaros me mehla pahn iasada. Kaidehn ma aramas emen mehla, eri e ahneki pwuhng en pwurehng mourda. Kaiasada wia kisakis ehu sang atail Koht limpoako. E kin ketikihong irail kan me e kupwurki ren ahneki ahnsou mwahu en papah ih kohkohlahte. (Sohp 14:13, 14; Sohn 6:44) Ia duwe, Solomon pahn alehdi soangen kisakis wet? Siohwa me ketin mwahngih; kaidehn kitail. Ahpw kitail ese me Siohwa pahn ketin wia dahme pwung.
DAHME KITAIL ESE
10. Ia sapwellimen Siohwa pepehm duwen en kasohrehla aramas akan? (Esekiel 33:11) (Pil kilang kilel.)
10 Wadek Esekiel 33:11. Ni Siohwa eh kin ketin kadeik aramas akan, ni kadek e kin ketin kasalehiong kitail ia sapwellime pepehm. Duwehte dahme Esekiel ntingihedi, wahnpoaron Piter pil koasoia: “Siohwa . . . sohte kin ketin kupwurki emen en kasohrala.” (2 Pit. 3:9) Mahsen pwukat kin kansenamwahwihkitailla. Kitail ese me Siohwa sohte pahn ketin kasohrehla douluhl emen, ihte ma mie kahrepe mwahu en ketin wia met. E kin ketin diren kadek kalahngan oh kin kasalehda met ahnsou me kak.
Ni kaiasadahn me sapwung kan, soangsoangen aramas akan pahn ahneki ahnsou mwahu en sukuhlki duwen Siohwa (Menlau kilang parakrap 10)
11. Ihs me sohte pahn iasada, oh ia duwen atail ese met?
11 Dahme kitail ese duwen aramas akan me sohte pahn iasada? Paipel kihda ekeite karasepe kan.b Sises ketin kasalehda me Sudas Iskariot sohte pahn iasada. (Mark 14:21; pil kilang Sohn 17:12)c Sudas uhdahn ese me dahme e wiao uhwong Siohwa oh sapwellime Ohlo. Ahpw e wia. (Mark 3:29)d Duwehte met, Sises mahsanih me ekei kaunen pelien lamalam kan me uhwong ih pahn mehla oh sohte ahneki koapworopwor en kaiasada. (Mad. 23:33) Oh wahnpoaron Pohl kehkehlingki me irail kan me kesehla oh uhwongada kaudok mehlel oh sohte koluhla sohte pahn kaiasada.—Ipru 6:4-8; 10:29.
12. Dahme kitail ese duwen sapwellimen Siohwa kadek kalahngan? Menlau kihda karasepe.
12 Ahpw dahme kitail ese duwen sapwellimen Siohwa kadek kalahngan? Ia duwen eh ketin kasalehdahr me e “sohte kin ketin kupwurki emen en kasohrala”? Medewehla sapwellime kadek me e ketin kasalehiong ekei irail kan me wiahda dihp laud kan. Nanmwarki Depit wiahda dihp laud kan, me duwehte kamwahl oh kemehla aramas. Ahpw Depit koluhla, eri Siohwa ketin kadek kalahngan oh mahkohng. (2 Sam. 12:1-13) Nanmwarki Manase wiahda dihp laud tohto erein pali laud en eh mour. Ahpw, mendahki eh uhdahn suwed, Siohwa ketin kasalehiong Manase mahk kalahngan pwehki eh uhdahn koluhla. (2 Kron. 33:9-16) Mehn kahlemeng pwukat katamankihong kitail me Siohwa kin ketin kasalehda kadek kalahngan ahnsou koaros me e ketin mwahngih me mie kahrepen en wia met. E pahn ketin kaiasada soangen aramas pwukat pwehki irail ese me re wiahda dihp laud kan oh eri koluhla.
13. (a) Dahme kahrehda Siohwa ketin kasalehiong mehn Ninipe ko kadek kalahngan? (b) Dahme Sises mahsanihki duwen mehn Ninipe ko mwuhr?
13 Kitail pil ese duwen sapwellimen Siohwa kadek kalahngan ong mehn Ninipe kan. Koht ketin mahsanihong Sona: “I rongehr duwen suwed laud en aramas akan wasao.” Ahpw ni arail koluhkihla diparail kan, ni kadek Siohwa ketin mahkohng irail. E ketin sapwellimanki kadek kalahngan laudsang Sona. Sona uhdahn lingeringerda, oh Koht anahne ketin katamankihong me mehn Ninipe ko “sehse dahme pwung oh sapwung.” (Sona 1:1, 2; 3:10; 4:9-11, NW) Mwuhr, Sises ketin doadoahngki mehn kahlemengo pwehn padahngki sapwellimen Siohwa pwung pahrek oh kadek kalahngan. Sises mahsanih me mehn Ninipe ko me koluhla pahn “iasada ni Rahnen Kadeik.”—Mad. 12:41.
14. Ia wehwehn “iasadahng kadeik” ong mehn Ninipe kan?
14 Ahpw ia wehwehn mehn Ninipe ko ar pahn “iasada ni Rahnen Kadeik”? Sises mahsanih me e pahn mie “iasadahng kadeik” ahnsou kohkohdo. (Sohn 5:29) E mahmahsanih duwen sapwellime Kaundahn Pahr Kido, ahnsou me koaros “me pwung kan oh me sapwung kan” pahn iasada. (Wiewia 24:15) Ong me sapwung kan, met pahn wia “iasadahng kadeik.” Met wehwehki me mwurin irail pwukat pahn iasada, Siohwa oh Sises pahn ketin tehk ma irail kin peikiong oh kapwaiada dahme irail kin sukuhlki. Ma mehn Ninipe men iasada oh sohte men peikiong Siohwa, Siohwa sohte pahn ketin mweidohng en momourte. (Ais. 65:20) Ahpw ong irail koaros me pilada en kaudokiong Siohwa ni lelepek pahn ahneki ahnsou mwahu en mour kohkohlahte!—Dan. 12:2.
15. (a) Dahme kahrehda kitail en dehr nda me sohte emen me kasohrala nan Sodom oh Komora pahn iasada? (b) Ia duwen atail kak wehwehki dahme Sud 7 mahsanih? (Menlau kilang koakono “Ia Wehwehn Dahme Sud Mahsanih?”)
15 Ni Sises eh mahsanih duwen mehn Sodom oh Komora kan, e mahsanih me ‘Rahnen Kadeiko’ pahn mengei ong irail laudsang ong irail kan me kin soikala ih oh sapwellime padahk kan. (Mad. 10:14, 15; 11:23, 24; Luk 10:12) Ia wehwehn met? Ia duwe, Sises ketin doadoahngki karasaras pwehn kasalehda me aramas ako ni eh ahnsowo suwedsang aramas akan nan Sodom oh Komora? Tamataman me ni Sises eh mahsanih me mehn Ninipe ko pahn “iasadahng kadeik” e sohte mahmahsanih met ni lokaiahn karasaras. ‘Rahnen Kadeiko’ me e mahmahsanih wasaht ih pil rahnen kadeikohte me e mahsanihki mehn Ninipe ko. Tamataman dahme Sises mahsanihki “iasadahng kadeik.” “Irail me wiewia me suwed” pahn iang. (Sohn 5:29) Duwehte mehn Ninipe ko, aramas akan en Sodom oh Komora kin wia soahng suwed kan. Ahpw mehn Ninipe ko ahneki ahnsou mwahu en koluhla. Eri e mwomwen me mie koapworopwor ong aramas akan nan Sodom oh Komora. Ekei irail pwukat pahn kakete iasada, oh ele kitail pahn kak padahkihong irail duwen Siohwa oh Sises Krais.
16. Dahme kitail ese me pid ia duwen Siohwa eh pahn ketin pilada ihs me e pahn kaiasada? (Seremaia 17:10)
16 Wadek Seremaia 17:10. Nan iretikitik wet, kitail wadek dahme kitail ese duwen mwomwen Siohwa eh kin ketin kadeik aramas akan: Siohwa kin ketin ahnsou koaros “rapahki oh tehk mwahu nan kapehd en aramas akan, oh song loalarail kan.” Ni eh ketin pilada ihs me e pahn kaiasada, e pahn ketin “katingih emenemen nin duwen me konehng mwomwen eh mour.” Siohwa pahn ketin tengedihongete dahme pwung, ahpw e kak ketin kasalehda kadek kalahngan ni ahnsou me konehng. Eri kitail en dehr medewe me aramas emen sohte pahn iasada ihte ma kitail ese ma Paipel mahsanih duwen met!
“SOUNKOPWUNG EN SAMPAH PWON UHDAHN PAHN KIN PWUNG”
17. Dahme pahn wiawihong aramas akan me melahr?
17 Sangete ahnsou me Adam oh Ihp iangala Sehdan oh uhwongada Siohwa Koht, aramas lik lik kei melahr. Mehla iei “imwintihti” me keieu suwed! (1 Kor. 15:26) Dahme pahn wiawihong aramas pwukat koaros? Kisin pwihn tikitik en 144,000 ko koaros, me kin idawehn Krais ni lelepek, pahn iasada pwehn ahneki mour soutuk nanleng. (Kaud. 14:1) Ohl oh lih lelepek tohto me kin poakohng Siohwa pahn wia kisehn “kaiasada ong me pwung kan,” oh irail pahn mour kohkohlahte nin sampah ma irail lelepekte erein Kaundahn Krais Pahr Kido oh erein kaimwiseklahn kasongosongo. (Dan. 12:13; Ipru 12:1) Oh pil erein Pahr Kido, “me sapwung kan”—iangahki irail kan me sohte kin papah Siohwa de pil “irail me wiewia me suwed”—pahn ahneki ahnsou mwahu en wekidala arail wiewia kan oh wiahla sapwellimen Siohwa ladu lelepek kei. (Luk 23:42, 43) Ahpw, ekei aramas akan uhdahn suwed, oh kin koasoanehdi teng en uhwong Siohwa oh kupwure kan, me kahrehda e ketin koasoanehdi me irail sohte mwahn pahn iasada.—Luk 12:4, 5.
18-19. (a) Dahme kahrehda kitail kak likih duwen sapwellimen Siohwa kadeik ong irail kan me melahr? (Aiseia 55:8, 9) (b) Dahme kitail pahn koasoiapene nan iren onop mwuhr?
18 Ia duwe, kitail kak kamehlele me ni Siohwa eh kin ketin kadeik aramas akan, e kin ketin ahnsou koaros wia pilipil mwahu? Ei! Nin duwen me Eipraam wehwehki, Siohwa iei “Sounkopwung en sampah pwon” me unsek, erpit, oh kadek kalahngan. E ketin kaiahnehda sapwellime Ohlo oh ketikihong pwukoa en kadeik aramas koaros. (Sohn 5:22) Ira koaros ketin mwahngih dahme mi nan mohngiong en aramas koaros nin sampah. (Mad. 9:4) Eri ni ara kin ketin kadeik emenemen aramas, ira pahn ahnsou koaros ketin ‘pwung ni sapwellimara wiewia kan’!
19 Kitail en koasoanehdi teng en likih Siohwa oh sapwellime koasoandi kan koaros. Kitail kin pohnese me kitail sohte warohng kadeik meteikan—ahpw ih me ketin warohng! (Wadek Aiseia 55:8, 9.) Ihme kahrehda kitail kin likih Siohwa oh sapwellime Ohlo en wia kadeik koaros. Kitail pil ese me atail Nanmwarkio, Sises, pahn ni unsek alasang pwung pahrek oh kadek kalahngan me Semeo kin ketin kasalehda. (Ais. 11:3, 4) Ahpw, dahme kitail kak ndahki Siohwa oh Sises ara pahn ketin kadeikada aramas akan ni ahnsoun kahn kamakam kowahlapo? Dahme kitail sohte ese? Oh dahme kitail ese? Iren onop en mwuhr pahn sapengala peidek pwukat.
KOUL 57 Kalohk ong Soangen Aramas Koaros
a Menlau kilang Kahn Iroir en September 2022, pali 14-19.
b Me pid Adam, Ihp, oh Kain, menlau kilang The Watchtower, January 1, 2013, p. 12, ntp.
c Lepin lokaiao me kawehwehdi ong “me pahn kasohralao” nan Sohn 17:12 kin wehwehki me ni Sudas eh mehla, e pahn kasohrala soutuk oh sohte ahneki koapworopwor en kaiasada.
d Menlau kilang Kahn Iroir en October 1, 2007, pali 13-17.