Me Pwulopwul kan Kin Idek—I Anahne Naineki Cellphone?
Cellphone kan kin wie tohtohla nan sahpw tohto. E uhdahn katapan. Kompoakepahmw kan oh omw pahpa oh nohno kak eker uhk sang wasa oh pil ahnsou sohte lipilipil. Ke pil kak wia duwehte. Tohto soangen cellphone kan me ke kak ntingihada text message, de lepin lokaia mwotomwot kan ong meteikan. Nin duwen doaropwehn rohng ehu koasoia: “Ih wiepe kapw wet me irail me pwulopwul kan kin doadoahngki pwe ren kaitarala arail men kapehse rehn meteikan.” (The Times en London) Pil mie soangen cellphone kan me ke kak doadoahngki ong cyberspace, Web site kan oh pil E-mail.
Mwein mie noumw cellphone, de ke medemedewe ken alehda ehu. Sohte lipilipil mehnia rehra, ken medewe lepin kahs me koasoia: “Mie pali riau ong soahng koaros.” Mie kamwahu kan en naineki cellphone. Ahpw ke anahne medewe pali keriauo, pwehki mehnda ma ke pilada ken pwainda ehu, omw wehwehki kasuwedpe kan pahn seweseiuk ken doadoahngki ni loalokong.
“Medemedewe Uwen Pweine”: Sises ketikihda kaweid erpit wet me emen anahne “medemedewe uwen pweine” mwohn eh pahn wia doadoahk kesempwal ehu. (Luk 14:28) Ia duwe, ke kak doadoahngki kaweid wet ong cellphone kan? Uhdahn. Ele ke pahn pwainda cellphone ehu me uhdahn pweitikitik, de mwehin sohte isepe. Ahpw ma ke sohte kanahieng, ke pahn kanekehla mwadang noumw minit kan oh anahne pwapwain card kan pwe ken kak doadoahngki cellphone. Pil mie kasongosong kan en kihong soangen wiepen sawas teikan nan noumw cellphone de mwehin ke pil men pwainda cellphone pweilaud kan. Ihme kahrehda, emen me pwulopwul ede Hiroshi koasoia: “Mie ei doadoahk en lepin ahnsou oh I kin nekidala mwohni pwe I en pwainda cellphone kapw nan pahr koaros.” Me pwulopwul tohto kin pil wia met.
Mehnda ma omw pahpa nohno kin pwungki ren pwain noumw card kan, e kesempwal ken wehwehki uwen mwohni me kin kadoadoahk ong met. Emen sounapwalih me kin seiloak nan Sapan koasoia: “Ekei nohno kan kin alehda doadoahk en lepin ahnsou pwe ren pwapwain uwen mwohni me neirail seri ko kin doadoahngki ong neirail cellphone, ahpw re sohte anahne wia met.” Uhdahn ke sohte men katoutouwihala omw pahpa nohno, kaidehn?
“Kauwehla Ahnsou Laud”: Me tohto me tepida doadoahngki cellphone kin diarada me e kin kauwehla arail ahnsou laud oh pil kihsangehr arail ahnsou ong mehkan me kesempwal. Mika kin kalapw mi seli rehn eh peneinei ni ahnsoun mwengehn soutik kan. Ahpw e koasoia: “Met, mwurinte mwenge, se kin kohla nan at pere ko iangahki nait [cellphone kan].”
Ehu pwuhk koasoia: “Me pwulopwul tohto, sang sounpar 16 lel 20, kin pilada ren doadoahngki text message sang ar pahn doadoahngki wiepe teikan en nting oh kapehse rehn meteikan.” (The Guardian en London) Doadoahngki text message kin pweitikitik sang omw pahn lokaia nan cellphone, ahpw ke anahne ahnsou laud pwe ken ntingihada nting ko. Mieko koasoia: “Ma emen kin textdo ‘pwong mwahu’ rehi, I pil pahn sapengki ‘pwong mwahu.’ Eri, se pahn kin ntintingpene erein awa ehu. Se kin koasoakoasoi mwahl.”
Me naineki cellphone kan ele pahn pwuriamweikihla ma re pahn mwohndi oh kapatahda uwen ahnsou me re kin doadoahngki ong neirail cellphone kan nan sounpwong ehu. Teija, emen serepein me sounpar 19, koasoia: “Ong me tohto, cellphone kin kauwehla ahnsou laud.” Ma e uhdahn konehng ken naineki cellphone, e kesempwal ken kin pohnese uwen ahnsou me ke kin doadoahngki ong cellphone.
Emen Kristian pwulopwul me ede Marja koasoia: “Ni kapokon kan, me pwulopwul tohto kin kadarewohng text message ong me pwulopwul teikan ni soh katepe. Me tohto kin wia met!” Soangen mwekid wet pil kin wiawi nanpwungen me pwulopwul kan ni ahnsou me re kin iang doadoahk en kalohk. Paipel kin kaweidki Kristian kan ren isaneki ahnsou mwahu koaros ong mehkan me pidada arail kaudok ong Siohwa. (Ep. 5:16) Ia uwen kansensuwed atail en doadoahngkihla mwahl soangen ahnsou kesempwal pwukat ong koasoakoasoipene nan telephone.
Koasoakoasoipene ni Rir: Marie pil koasoia duwen ehu kasuwedpen cellphone: “Pwehki audepen text pwukat kin kohdo ongete me naineki cellphono, a kaidehn ong tohn imweo, mie keperpen pahpa nohno kan ar sohte ese ihs me neirail seri kan kin koasoakoasoiong de pil ma seri ko kin doadoahngki cellphone de soh.” Ekei me pwulopwul kan kin doadoahngki cellphone pwehn tepida koasoiong serepein de pwutak kan ni rir. Ekei sohla kin kanahieng wiepen koasoi me re doadoahngki ni arail kin lokaia ong meteikan. Ia duwen?
Ehu pwuhk pil koasoia: “Doadoahngki text kin wehwehki me sohte emen kak tetehk dahme me pwulopwul kan kin wiewia.” (The Daily Telegraph en London) Omw sohte kilang de pil rong mehmeno me ke textsi kak kamwakid dahme ke pahn ntingih. Timo koasoia: “Ekei kin leme me doadoahngki text iei elen kapehse ehu me omw pepehm de madamadau sohte pahn sansalda. Ekei ele kin ntingihada mehkan me re sohte kak nda mwohn aramaso.”
Ahnsou me Keiko, emen Kristian me sounpar 17, tepida doadoahngki cellphone, e kihong nempehn nah cellphono rehn kompoakepah tohto. Sohte pwand, e tepida textsi emen pwutak nan eh mwomwohdiso rahn koaros. Keiko koasoia: “Nin tapio, se kin koasoiahte dahme kin wiawi nan ehuehu rahn, ahpw mwuhr, se tepida ehukihpene at kahpwal kan. Se kin mwomwen kelehpwla ehu wasa tohrohr ni at kin doadoahngki nait cellphone kan.”
Serepein menet alehdi sawas sang rehn eh pahpa nohno oh pil Kristian elder kan mwohn eh irairo suwedla. E koasoia: “Mwohn ei pahpa oh nohno kihong ie nei cellphone, ira kin kalekehkin ie ien dehr ntingwohng pwutak kan, ahpw mendahki met, I kin ntingwohng ih rahn koaros. Met kaidehn ahl mwahu ieu en doadoahngki cellphone.”
Paipel kaweidki me ‘kapehdatail kan en kin mwakelekel.’ (1 Pit. 3:16) Met wehwehki me ni ahnsou me ke kin doadoahngki cellphone, ke sohte anahne namenengki mehkot mehnda ma emen kilang noumw message de rong dahme ke koasoakoasoia. Ahnsou koaros tamataman me mehkoaros kin sansal mwohn silangin Samatail nanleng. Paipel mahsanih: “Sohte mehkot me kak rirsang silangin Koht. Mehkoaros nanleng oh sampah pokon kin sansal oh dehde mwohn silangi. Eri, kitail koaruhsie pahn wehkadahng ih atail wiewia kan.” (Ipru 4:13) Eri, ia kahrepen ken song en ekihla omw kin koasoakoasoiong meteikan?
Koasoanehdi Irepen Omw Pahn Doadoahngki Cellphone: Ma ke medemedewe ken pwainda noumw cellphone, dahme ke sou medewe mahs omw irairo oh kilang ma ke uhdahn anahne ehu? Koasoiaiong omw pahpa oh nohno. Ekei kin wehwehki pepehm en Jenna ni eh koasoia: “En naineki cellphone kin wia mehkot laud ong me pwulopwul tohto.”
Ma ke pilada en naineki cellphone, e kesempwal ken dehr mweidohng en kaunda iuk. Ia duwen? Koasoanehdi irepen omw pahn doadoahngki. Karasepe, irehdi soangen wiepen sawas kan me ke pahn doadoahngki de uwen ahnsou oh mwohni me ke pahn doadoahngki ong noumw cellphone.
Pil ehu, medemedewe mwahu iahd oh ia duwen ke pahn sapeng mehmen me pahn eker de textdo rehmw. Koasoanehdi dahme pahn mwahu ong uhk. Shinji koasoia: “I kin kilang nei mailbox pak ehu nan rahn ehu, oh kin sapengla text kante me kesempwal. Pwehki met, iengei kan kin uhdi oh sohla ntingihdo rehi text kan me sohte katepe. Ma mie mehkot uhdahn kesempwal, I ese me re pahn eker ie.” Kesempwal sang met, ke anahne pilada ni keneinei ihs irail kan me ke pahn kin koasoiong. Ken pil kanahieng ihs me ke pahn kihong noumw nempehn cellphone. Doadoahngkihte kaweido me ke kin idawehn ahnsou koaros me pid duwen werek mwahu.—1 Kor. 15:33.
Paipel mahsanih: “Mie ahnsou ong soahng koaros, . . . ahnsoun nennenla oh ahnsoun koasoi.” (Ekl. 3:1, 7, NW) Eri, e sansal me mie ahnsou me cellphone kan anahne pil “nennenla.” Atail mihting oh doadoahk en kalohk kin wia atail “ahnsou ong” kaudok ong Koht, kaidehn ahnsoun doadoahngki cellphone. Kaun kan en wasahn mwenge de kasdo kan kin kalapw peki rehn aramas akan ren dehr doadoahngki neirail cellphone. Kitail kin wauneki oh kapwaiada dahme re nda. Ahpw Kaun Lapalap en lahng oh sampah me uhdahn warohng sapwellimaniki wahu koaros!
Ma re sohte kasik emen en ekerki irail mehkot karuwaru, ekei kin kakunla de wiahiong en sohla ngilen neirail cellphono ahnsou me re kin wia arail doadoahk. Ekei kin pwilikihdi neirail cellphone kan wasa kis me dohsang irail. Re kak kilang neirail text message kan mwuhr.
Ma ke pilada ken naineki cellphone, nantihong ken dehr mweidohng cellphono en kaunuhkada. Ke uhdahn anahne kanahieng oh kolokolte dahme ke koasoanehdi. Paipel kin kangoange kitail mahsanih: “Kumwail kanahieng duwen amwail mour me kumwail weweidki . . . kumwail duwehte me loalokong kan.” (Ep. 5:15) Ma ke pilada ken naineki cellphone, menlau nantihong kasalehda omw loalokong ni omw pahn doadoahngki dipwisou wet.