Irelaud Eisek Pahieu
Wiahki Ehu Mahmahla
1, 2. (a) Wekidekla dah kan me kin wiawi ni atail kin mahla? (b) Ia duwen sapwellimen Koht ladu kan mahso ar kin diar nsenamwahu ni arail mahla?
WEKIDEKLA tohto kin wiawi ni atail kin mahla. Luwetalahn paliwaratail kin kihsang atail kehl. Ni atail kin irongen nan kilahs, kitail kin kilangada atail kin mwerekirekdi, moangepwetala oh moangamadla. Kitail pil kakete limanokonokla. Pahn pil mie wekidekla ni ahnsou me noumw seri kan kin pwopwoudida oh naineki seri. Ong ekei, neksang doadoahk kin kahrehda arail koasoandi en mour eh pil kin wekila.
2 Ni mehlel, mahla kak kahrehda kahpwal. (Eklesiasdes 12:1-8) Ahpw tehk sapwellimen Koht ladu en mahs ako. Mendahki mwuhr irail mehla, re ahneki erpit oh kupwurokong me kin kahrehiong irail nsenamwahu ni arail mahla. (Senesis 25:7, 8; 35:29; Sohp 12:12, 13; 42:17) Ia duwen arail kak nsenamwahu ni arail mahla? Sang ni arail kin mour pahrekiong kaweid kan me rahnwet kitail kin diar nan Paipel.—Melkahka 119:105; 2 Timoty 3:16, 17.
3. Mehnia kaweid me Pohl kihong ohl oh lih mah kan?
3 Wahnpoaron Pohl kin kihda kaweid me mwahu ong irail me mah kan nan nah kisinlikou ong Taitus. E ntingihedi: “Ohl mah kan re en ese kaunda pein irail, inen, oh re en kanahieng pein irail. Irail en pil kehlail nan arail pwoson, limpoak, oh nannanti nan ar apwal akan. Pil duwehte ong lih mah kan, padahkihong irail re en kin mour nin duwen me konehng lih poadidi kan. Re dehr kin karaun likamw, de kin men wia lidun wain. Re en kin kihwei padahk mwahu.” (Taitus 2:2, 3) Omw kin kapwaiada mahsen pwukat kin kak seweseiuk apwalihala omw kahpwal en me mah.
AHNLA SERI KAN AR UHTOHRADA
4, 5. Ia pepehm en pahpa nohno tohto ni ahnsou me neirail seri kan kin kohkohla, oh ia duwen ekei irail ar kin apwalihala irair kapw pwukat?
4 Ke anahne wekidala omw madamadau oh wiewia pwehki omw pwukoa kin wekila. Met kin uhdahn mehlel ni ahnsou me seri laud kan kin kohkohla sang ni imwamwailo oh pwopwoudida! Met iei tepin mehn kataman ong pahpa nohno tohto me irail mahlahr. Mendahki arail kin perenki neirail seri kan ar laudlahr, irail kin kalapw pwunodki ma iei irail wiahdahr soahng koaros me irail kak wia pwe seri kan en kak pein apwalih irail. Re pil kin loaleidkin irail.
5 E sansal me pahpa nohno pil kin nsenohkihte neirail seri kan mwurin arail kohkohla. Emen nohno nda: “Ma I kin kalapw rongasang irail pwe I en ese me irail mwahu, I pahn peren.” Emen pahpa nda: “Ahnsou me nait serepeino kohkohla, e wia ahnsou apwal ehu. Met wekidekla laud ehu ong kiht pwehki se kin wiapene soahng koaros.” Dahme pahpa nohno pwukat kin wia ni ahnsou me neirail seri kan sohla mie? Pali laud en ahnsou re kin nsenohki sewese meteikan.
6. Dahme kin sewese tohnpeneinei en kin ahneki madamadau toupahrek?
6 Ni ahnsou me seri kan pwopwoudida, ahn pahpa nohno pwukoa pil kin wekila. Senesis 2:24 mahsanih: “Ohl emen pahn kin mweikihsang seme oh ine oh ehukihong eh pwoud, pwe ira en kin wiahla ehu.” Arail kin pohnese sapwellimen Koht kaweid me pid koasoandi en tapwi oh koasoandi mwahu pahn kin sewese pahpa nohno en kin toupahrek ni madamadau.—1 Korint 11:3; 14:33, 40.
7. Madamadau mwahu dah me emen pahpa kakairada ni ahnsou me nah serepein ko pwopwoudida oh kohkohla?
7 Mwurin nein pwopwoud ehu serepein riemen ara pwopwoudida oh kohkohla, pwopwoudo kin sangat. Nin tapio, ohlo kin lingeringer pahn ahn nah serepein ko pwoud ko. Ahpw ni eh kin medemedewe duwen kaweid me pid moangen peneinei, e wehwehkihda me ahn nah serepein ko pwoud ko me pwukoahki ara peneinei. Ihme kahrehda, ni ahnsou me nah serepein ko kin peki kaweid reh, e kin idek rehra ma dahme ara pwoud ko kin medewe oh e kin nantihong utung ni uwen me e kak. Ahn nah serepein ko pwoud ko kin wiahkihla ih kompoakpara oh kin ale kaweid sang reh.
8, 9. Ia duwen ekei pahpa nohno ar kin wekidala arail madamadau oh wiewia ahnsou me neirail seri ko tohrohrala sang irail?
8 Ia duwen ma pwopwoud kapw ehu sohte kin wia dahme pahpa nohno medewe me keieu mwahu mendahki dahme ira kin wia sohte uhwong Paipel? Pwopwoud ehu me neira seri ko pwopwoudier nda: “Ahnsou koaros se kin sewese irail en wehwehki sapwellimen Siohwa madamadau. Ahpw mendahki ma se sohte pwungki arail pilipil, se kin utung oh kangoange irail.”
9 Nan ekei sapwen Eisia, ekei nohno sohte kin pwungki neirail pwutak kan en tohrohrala sang irail. Ahpw ma re kin wauneki koasoandi en Kristian oh koasoandi en tapwi, re pahn katikala kahpwal me re kin ahneki rehn serepein me pwoudiki neirail pwutak. Lih Kristian men nda me eh “kalahngan kin lalaudla” ahnsou me nah pwutak ko kohkohla. E perenki arail kakehr apwalih pein arail peneinei. Pwehki seri ko kohkohla, ara pwukoa oh pwunod kan pil tikitikla ni ara mahmahla.
PWUREHNG KAKEHLAHDA OMW PWOPWOUD
10, 11. Mehnia kaweid en Paipel me pahn sewese aramas en dehr lohdiong ekei kasongosong me kin lelohng irail kan me kin tepida mahla?
10 Mwekid en aramas sohte kin duwepenehte ni arail kin tepida mahla. Ekei ohl kin likouda duwehte me pwulopwul. Lih tohto kin pwunodki wekidekla kan me kin kohsang arail sohla wia arail pwong. Me kansensuwed pwe ekei me miher nan irair pwukat kin kalingeringerih oh kaluwake arail pwoud sang ni arail kin kalahiong me pwulopwul kan. Ahpw, ohl mah poadidi kan me ahneki madamadau pwung kin kaunda arail ineng suwed kan. (1 Piter 4:7) Pil duwehte lih mah kan, re kin nantihong arail pwopwoud en kehlail pwehki arail limpoak ong arail pwoud oh arail men kaperenda Siohwa.
11 Nanmwarki Lemuel ntingihedi duwen kaping me kohwong “lih pwopwoud me keieu koahiek,” me “erein eh momour, lih menet kin wia mwahu ong eh pwoud” oh “sohte kin kansensuwedihada.” Ohl pwopwoud Kristian men uhdahn pahn kalahnganki eh pwoud me kin nantihong powehdi eh nsensuwed ni eh kin tepida mahla. Eh limpoak pahn kin kamwakid ih en “kapikapinga.”—Lepin Padahk 31:10, 12, 28.
12. Ia duwen pwopwoud ehu ara kak karanihala emenemen ni ara wie mahmahla?
12 Erein sounpar kan me kumwa kin kedirepwki kakairada seri kan, ele kumwa koaros kin tounmeteikihla dahme kumwa men wia pwe kumwa en kak apwalihala ahn seri kan anahn. Mwurin arail kohkohla, ih ahnsoun pwurehng tehkada amwa mouren pwopwoud. Emen ohl pwopwoud nda: “Ahnsou me nei serepein ko kohkohsang ni ihmwo, I tepida pwurehng kapehsehiong ei pwoud.” Pil emen ohl pwopwoud nda: “Se kin tetehk mwahu ahn emenemen roson oh katamanki emenemen en eksersais.” Ih oh eh pwoud kin luke tohnmwomwohdiso teikan ren kohla ni imwarao pwe ira en dehr kin loaleid. Ei, atail nsenohki meteikan kin wahdo kapai. E pil kin kaperenda Siohwa.—Pilipai 2:4; Ipru 13:2, 16.
13. Dahme koasoi mehlel kin wiahiong pwopwoud ehu me kin mahmahla?
13 Kumwa dehr kin uhdihsang amwa kin koasoakoasoipene. Kumwa en kin saledek koasoipene. (Lepin Padahk 17:27) Emen ohl pwopwoud nda: “Se kin kamwahwihala at wehwehki emenemen ni at kin nsenohki oh apwalih emenemen.” Eh pwoud pwungki oh nda: “Ni at mahmahla, se kin perenki mwohdpene nim dih, koasoakoasoi oh sawaspene.” Amwa koasoi mehlel kak kakehlahda amwa pwopwoud, pwe kumwa en kak pelianda Sehdan me kin kauwehla pwopwoud kan.
PERENKI NEIN NOUMW KAN SERI
14. Dahme ahn Timoty nohno kahlap kin wiahiong ih ni eh kin kekeirda nin duwen Kristian men?
14 Aramas mah kan “kin suweiki” nein neirail kan seri. (Lepin Padahk 17:6) Uhdahn e kin kaperen en mihmi rehn nein noumw kan seri. Paipel kapinga Lois, ahn Timoty nohno kahlap. E iang nah serepein Iunis ehukihong Timoty, nein Iunis pwutak, dahme ira kamehlele. Pwutak pwulopwul menet kin kekeirda oh ese me eh nohno oh nohno kahlap kin kesempwalki padahk mehlel en Paipel.—2 Timoty 1:5; 3:14, 15.
15. Me pid nein noumw kan seri, sawas kesempwal dah me pahpa nohno kahlap kak wia, ahpw dahme re sohte pahn wia?
15 Met iei mehkot tohrohr me pahpa oh nohno kahlap kak sawaski me keieu kesempwal. Pahpa nohno kahlap kan, kumwail ehukihongehr noumwail seri kan dahme kumwail ese duwen kupwuren Siohwa. Met kumwail pil kak ehukihong nein noumwail kan seri. Seri tohto kin perenki rong arail pahpa nohno kahlap koasoia duwen poadopoad en Paipel kan. Ahpw kumwail sohte pahn kihsang ahn pahpa pwukoahn padahkihong nah seri kan padahk mehlel en Paipel. (Deuderonomi 6:7) Kumwail kin sewese ahn seri ko pahpa. Amwail kapakap en kin duwehte ahn sounmelkahkao me mahsanih: “A met ni ei mahlahr oh moangepwetalahr, Maing Koht, komw dehr ketin likidmelieiehla! Komw ketin ieiang ie nindokon ei pahn kalohki sapwellimomwi roson oh manaman ong dih en mwuhr kan.”—Melkahka 71:18; 78:5, 6.
16. Dahme pahpa nohno kahlap kak wia pwe ren dehr kahrehda uhpene nan peneinei?
16 Me kansensuwed pwe ekei pahpa nohno kahlap kin nohn mweidala nsenen nein neirail kan seri me kin kahrehda uhpene nanpwungen irail oh neirail kan. Ahpw, omw kin kadek kak kahrehda nein noumw seri kan seri en koasoiaiong uhk soahng kan me re sohte kin men kasalehiong arail pahpa nohno. Ekei pak, me pwulopwul kan kin kasik me arail pahpa nohno kahlap pahn iangirailla uhwong arail pahpa nohno. Eri dahme pahn wiawi? Kasalehda erpit oh kangoange nein noumw kan seri ren saledek oh koasoiong arail pahpa nohno. Ke kak kawehwehiong irail me met kin kaperenda Siohwa. (Episos 6:1-3) Ma e konehng, ke kak koasoiaiong mahs ahn seri ko pahpa nohno duwen arail kahpwal. Koasoi mehlelkiong nein noumw kan dahme ke sukuhlikidier sangehr mahs kohdo. Omw kin lokaia mehlel kak sewese irail.
WIAHDA WEKIDEKLA KAN NI OMW MAHMAHLA
17. Mehnia koasoandi en sounmelkahkao me Kristian mah kan en kin alasang?
17 Ni omw mahmahla, ke pahn diarada me ke sohla kak wia soahng koaros me ke kin wia mahso de soahng koaros me ke men wia. Ia duwen emen eh kin kak pohnese me e mahmahla? Mwein ke kin medewe me ke sounpar 30, ahpw ni omw irongen nan kilahs, e kin kasalehda dahme mehlel. Dehr nsensuwedla. Sounmelkahkao peki rehn Siohwa: “Komw dehr ketin likidmelieiehla ni ei likeilapalahr, komw pil dehr ketin keseiehla ni ei luwetalahr.” Alasang dahme sounmelkahkao koasoanehdi teng en wia. E nda: “Ahnsou koaros I pahn kin koapworopworkin komwi; I pahn kalaudehla ei kaping ong komwi kohkohlahte.”—Melkahka 71:9, 14.
18. Ia duwen Kristian mah men eh kak doadoahngki mwahu eh ahnsou ni eh neksang doadoahk?
18 Aramas tohto kin kaunopada mwowe pwe ren kalaudehla arail kaping ong Siohwa mwurin arail neksang doadoahk. Emen pahpa me neksang doadoahk nda: “Mwohn ei neksang doadoahk I kin medemedewe dahme I pahn wia ahnsou me nait serepeino pahn neksang sukuhl. I koasoanehdier me I pahn tepida doadoahngki pali laud en ei ahnsou ong doadoahk en kalohk, oh I netikihla ei pesines pwe I en kak pisekiong kalaudehla ei papah Siohwa. I kin peki sapwellimen Koht kaweid.” Ma ke pahn kereniong neksang doadoahk, ke kak ale kangoang sang mahsen en Sounkapikpatail Lapalap: “I pahn kin apwahpwalih kumwail lao kumwail likeilapala oh moangepwetala. Ngehi me wiaikumwailda oh I pahn apwahpwalih kumwail; I pahn sewesei kumwail.”—Aiseia 46:4.
19. Kaweid dah me kin kohwong irail kan me mahmahla?
19 Wekidala omw koasoandi ni omw neksang doadoahk sohte mengei. Wahnpoaron Pohl kaweid ohl mah kan ren kin “ese kaunda pein irail.” Met kak wehwehki me ken kalikedi omw kin men rapahki mour me kansenamwahu. Mwein ke pahn anahne wiahda koasoandi en ehuehu rahn oh kaiahne iuk laudsang mahs. Eri pwerisek oh ‘loalenohng omw doadoahk ong Kaun-o ahnsou koaros, pwe ke ese me papah Kaun-o kaidehk doadoahk mwahl ehu.’ (1 Korint 15:58) Kalaudehla omw doadoahk en sewese meteikan. (2 Korint 6:13) Kristian tohto kin wia met ni arail kin ngoangki kalohki rongamwahu ni uwen me re kakohng. Ni omw kin mahmahla, ken ‘kehlail nan omw pwoson, limpoak, oh nannanti nan omw apwal akan.’—Taitus 2:2.
DAHME KE PAHN WIA MA OMW PWOUD MEHLA?
20, 21. (a) Dahme kin katohrepeseng pwopwoud ehu nan koasoandi wet? (b) Ia duwen Ana eh wia mehn kahlemeng mwahu ong emen me eh pwoud mehla?
20 E kansensuwed ahpw mehlel me mehla kin katohrepeseng pwopwoud kan nan koasoandi wet. Kristian kan me arail pwoud me re kin poakohng mehla kin ese me arail pwoud memeir, oh re kin kamehlele me re pahn pwurehng kilang irail. (Sohn 11:11, 25) Ahpw mehlahn omw pwoud me kansensuwed. Dahme irail me momour pahn wia?a
21 Omw pahn tamanda dahme ekei aramas nan Paipel kin wia pahn sawas. Ana wiahla liohdi men mwurin eh pwopwoudki sounpar isuhte. Atail kin wadek koasoipen Ana nan Paipel, e sounpar 84. E sansal me e uhdahn pahtouki laud mehlahn eh pwoud. Dahme e wia? E kin papah Siohwa Koht nan tehnpas sarawio ni rahn oh nipwong. (Luk 2:36-38) Ahn Ana kin poadidiong kapakap oh papah Koht kin wia sawas laud ong eh pahtou oh loaleid.
22. Dahme ekei me arail pwoud mehla kak wia pwe ren kin powehdi arail kin loaleid?
22 Emen lih me sounpar 72 me wia liohdi sounpar 10 samwalahro, nda: “Ei kahpwal me keieu laud iei solahr me Ien kin koasoiong. Ei pwoud kin rong mwahu ahnsou me I kin koasoi. Se kin koasoia duwen mwomwohdiso oh at kalohk.” Pil emen liohdi koasoia: “Mendahki ahnsou eh kin katikala atail kin loaleid, ahpw ni mehlel, dahme emen kin wiahki eh ahnsou iei me kin katikala eh loaleid. Iei omw ahnsou mwahu en sewese meteikan.” Emen ohl me sounpar 67 me eh pwoud mehla kin pwungki met oh e nda: “Ehu ahl mwahu en powehdi omw nsensuwed iei en kaloalamwahwih meteikan ni uwen me ke kak.”
KOHT KIN KETIN KESEMPWALKI ME MAH
23, 24. Sawas laud dah me Paipel kin kihong me mah kan, ahpw mehlel irail me arail pwoud mehla?
23 Mendahki mehla kin kihsang omw pwoud me ke kin poakohng, Siohwa pahn kin ketin loalopwoatohng uhk ahnsou koaros. Nanmwarki Depit koasoia: “Meteieu me I patohwan peki rehn KAUN-O; mehteieu me I kin anahne: I en kin mihmihte nan tehnpas en KAUN-O erein ei mour, pwe I en kin uduhdiahl sapwellime lingan, oh I en peki sapwellime kaweid kan wasao.”—Melkahka 27:4.
24 Wahnpoaron Pohl kaweidki: “Wauneki liohdi kan me kelekelehpw.” (1 Timoty 5:3) Kaweid me kohda mwurin met kin kasalehda me liohdi kan me sohte arail peneinei kin warohng ale sawas sang mwomwohdiso. Ahpw kaweid me pid “wauneki” irail pil kin wehwehki kesempwalki irail. Irail me poadidi kan me arail pwoud mehla kak kin nsenamwahu ni arail ese me Siohwa kin ketin kesempwalkin irail oh pahn ketin apwahpwalih irail.—Seims 1:27.
25. Dahme me mah kan kak akadeiong?
25 Paipel kin mahsanih me aramas kin “wauneki me moangepwet” oh “mour werei iei ketingpen pwung; moangepwet iei kapwat lingan ehu.” (Lepin Padahk 16:31; 20:29) Eri, pousehlahte mwohneki papah Siohwa nan omw mour, sohte lipilipil ma ke pwopwoud de kiripwla. Ke pahn kin adamwahu rehn Koht ahnsouwet oh pil ahneki koapworopwor en mour soutuk nan sampah ehu me pahn sohte medek pwehki mahla.—Melkahka 37:3-5; Aiseia 65:20.
[Nting tikitik me kileldi pah]
a Pwehn kalaudehla omw wehwehki ire wet, menlau kilang pwuhken Dahme Paipel Uhdahn Padahngki?, irelaud 7 parakrap 4-6, me Sounkadehdehn Siohwa kan wiahda.
IA DUWEN IRE MEHLEL EN PAIPEL PWUKAT EH KAK SEWESE . . .
PWOPWOUD KAN NI ARAIL MAHMAHLA?
Aramas mah kan kin “suweiki” nein neirail seri kan seri.—Lepin Padahk 17:6.
Me mah kan kak kalaudehla arail ahnsoun papah Siohwa.—Melkahka 71:9, 14.
Kaweid kohwong me mah kan ren kin “ese kaunda pein irail.”—Taitus 2:2.
Mendahki irail me arail pwoud mehla kin nsensuwed laud, re kak diar kamweit sang Paipel.—Sohn 11:11, 25.
Siohwa kin ketin kesempwalki me mah kan me lelepek.—Lepin Padahk 16:31.
[Kilel nan pali 194]
Ni amwa mahmahla, pwurehng kakehlahda limpoak nanpwungamwa