Ke Sou Men Esehla Duwen Padahk Mehlel?
ME mehlel me pid duwen dah? E kin pidada peidek keieu kesempwal akan me aramas kin kalapw peidengki. Mwein ke kin pil medemedewe duwen peidek pwukat me kileldi pah:
Ia duwe, Koht kin ketin uhdahn nsenohkin kitail?
Mahwen oh kahpwal akan pahn kak imwisekla?
Dahme kin wiawihiong kitail ni ahnsou me kitail kin mehla?
E kin mie koapworopwor ong me melahr akan?
Iaduwen ei pahn kapakap pwe Koht en kak karonge ie?
Iaduwen ei pahn kak diarada nsenamwahu nan ei mour?
Iawasa me ke pahn kak diarada pasapengpen peidek pwukat? Ma ke pahn peidek rehn soangsoangen aramas akan, ke pahn ale soangen pasapeng kan me wekpeseng. Ma ke pil peidek rehn irail akan me kin iang sarawi de kaun en palien lamalam kan, ke pahn pil ale pasapeng kan me pil weksang. Ekei pasapeng pwukat mwomwen kin mie katepe ongete lepin ahnsou.
Ahpw mie ehu pwuhk me audaudki pasapeng kan me kitail kak kamehlele. Pwuhk wet iei pwuhk ehu me kin audaudkihda padahk de ire kan me pwung oh mehlel. Sises Krais kin mahsanih nan sapwellime loulou ong Koht nin duwen met: “Sapwellimomwi mahsen, iei me mehlel.” (Sohn 17:17) Nan rahn pwukat kitail kin ese me Mahseno iei Pwuhk Sarawi de Paipel. Nan pali en mwuhr kan en doaropwe wet, ke pahn kak ekis kilang iaduwen Paipel kin kihda pasapeng sansal oh mehlel kan ong peidek kan me sansaldahr mwowe.
Ia Duwe, Koht Kin Ketin Uhdahn Nsenohkin Kitail?
IA KAHREPEN PEIDEK WET EH KIN KOHDA: Kitail kin mihmi nan sampah ehu me diren lemei oh tenek sapahrek. Tohto palien lamalam akan kin padahngki me kahpwal akan me kitail kin lelong iei kupwuren Koht.
DAHME PAIPEL KIN PADAHNGKI?: Koht sohte kin ketin wiahda me suwed. Sohp 34:12 kin mahsanihki met: “Koht Wasa Lapalahpie sohte kin ketin wia me suwed; e sohte kin ketin kupwur sapahrek ong emen.” Koht me kupwur limpoak ong aramas. Ihme kahrehda Sises kin ketin padahkihong kitail duwen atail pahn kin kapakap: “Samat me ketiket nanleng . . . mweimwi en pweida wasa koaros, kupwuromwi en kin wiawi nin sampah duwen eh kin wiawi nanleng.” (Madiu 6:9, 10) Uwen Koht eh ketin loalloale kitail kahrehda e kin ketin wiahda tounmetei me inenen laud pwe kupwureo en kak uhdahn pweida.—Sohn 3:16.
Pil kilang nan Senesis 1:26-28; Seims 1:13; oh 1 Piter 5:6, 7.
Mahwen oh Kahpwal akan Pahn Kak Imwisekla?
IA KAHREPEN PEIDEK WET EH KIN KOHDA: Mahwen kin wia kemekemehlahte aramas ni uwen tohto ieu me sohte me kak wadekedi. Kitail koaros pil kin iangehr kehn kahpwal akan me aramas kin lokolongki.
DAHME PAIPEL KIN PADAHNGKI: Koht ketin kohpada ahnsou ehu me e pahn kahrehiong popohl en mihla wasa koaros nin sampah. Ni ahnsou me Wehin Koht pahn tepida kaunda sampah, aramas akan solahr pahn “pwurehng pelianda ehu wehi, de pil kaunopada nair sounpei kan ong mahwen.” Ahpw re pahn “wekidohng neirail kedlahs akan ong ni mehn deipwel.” (Aiseia 2:4) Koht pahn ketin katokehdi soangen sapwung oh lokolok koaros. Paipel inoukihdi: “[Koht] pahn kin ketin limwihasang pilen masarail koaros. Mehla solahr pahn wiawi, solahr mwahiei, solahr nsensuwed, solahr medek. Soahng mering kan [me pil wehwehki soangen sapwung oh lokolok koaros] sohralahr.”—Kaudiahl 21:3, 4.
Pil kilang nan Melkahka 37:10, 11; 46:9; oh Maika 4:1-4.
Dahme Kin Wiawihong Kitail ni Ahnsou me Kitail Kin Mehla?
IA KAHREPEN PEIDEK WET EH KIN KOHDA: Tohto palien lamalam kan nan sampah kin padahngki me mie mehkot nan loalen aramas me kin wia memourte mwurin aramaso mehla. Ekei kin medemedewe me irail me melahr akan kak lidere irail kan me momour de Koht kin ketin kaloke me suwed kan ni eh kin keriahkin irail lokolok poatopoat nan ehl kisiniei ehu.
DAHME PAIPEL KIN PADAHNGKI: Ni en aramas kin mehla, re solahr kin mie. Eklesiasdes 9:5 kin mahsanih: “Me melahr akan sohte ese mehkot.” Pwehki me melahr kan sohte kak ese, de pehm de kehnda mehkot, irail sohte kak lidere—de sewese—irail akan me momour.—Melkahka 146:3, 4.
Pil kilang nan pwuhken Senesis 3:19 oh Eklesiasdes 9:6, 10.
E Kin Mie Koapworopwor ong me Melahr akan?
IA KAHREPEN PEIDEK WET EH KIN KOHDA: Kitail kin men momour oh kin men mour rehn irail akan me kitail poakohng. Ihme e kin uhdahn pwung atail kin men pwurehng kilang kompoakpatail me melahr akan.
DAHME PAIPEL KIN PADAHNGKI: Tohto aramas akan me melahr pahn iasadahng mour. Sises ketin inoukihda me “irail koaros me mihmi nan sousou kan . . . pahn pedoisang nan arail sousou kan.” (Sohn 5:28, 29) Nin duwen me pahrekiong kupwuren Koht nin tepio, irail akan me pahn kaiasada pahn kak paiekihda mour nan paradais nin sampah. (Luk 23:43) Inou en soangen mour wet ong ahnsou kohkohdo pil kin inoukihda me aramas peik kan pahn ahneki paliwar unsek oh roson oh pil mour kohkohlahte. Paipel kin mahsanih: “Me pwung kan pahn koukousoan nan sahpwo oh re pahn sapwenikihla kohkohlahte.”—Melkahka 37:29.
Pil kilang nan pwuhken Sohp 14:14, 15; Luk 7:11-17; oh Wiewia 24:15.
Iaduwen Ei Pahn Kapakap Pwe Koht en Kak Karonge Ie?
IA KAHREPEN PEIDEK WET EH KIN KOHDA: Nan palien lamalam akan koaros kereniong aramas akan koaros kin kapakap. Ahpw irail kin pehm me sohte me kin karonge arail kapakap akan.
DAHME PAIPEL KIN PADAHNGKI: Sises ketin padahkihong kitail en dehr doadoahngki “lokaia mwahl tohto.” (Madiu 6:7) Met wehwehki me kitail en dehr pwurepwurehng doadoahngki nan atail kapakap kan lepin lokaia kan me kitail wadilikihlahte. Ma kitail men Koht en ketin karonge atail kapakap akan, kitail anahne en kapakap nin duwen me e ketin kupwurki. Pwe en wia met, kitail anahne en sukuhliki dahme Koht kin ketin kupwurki oh kapakapki mehkan me pahrekiong kupwure. 1 Sohn 5:14 kin kawehwehda: “Pwe kitail kin uhdahn kin kamehlele me pein ih pahn karonge atail pekipek kan, ma kitail pahn peki mehkot nin duwen kupwure.”
Pil kilang nan pwuhken Melkahka 65:2; Sohn 14:6, 14; oh 1 Sohn 3:22.
Iaduwen Ei Pahn Kak Diarada Nsenamwahu nan Ei Mour?
IA KAHREPEN PEIDEK WET EH KIN KOHDA: Aramas tohto kin kamehlele me en naineki mwohni, en masamasala mwohn aramas akan, de en masamwahu pahn kihong irail nsenamwahu. Ihme kahrehda re kin rapahki soahng pwukat—ahpw re kin diarada me mepwukat sohte kak wahdo nsenamwahu.
DAHME PAIPEL KIN PADAHNGKI: Sises ketin kawehwehda ia elen diarada nsenamwahu ni eh mahsanih: “Meid pai me kin tehk arail anahn en esehla Koht.” (Madiu 5:3, New World Translation) Kitail kak diarada nsenamwahu mehlel ihte ma kitail kin idawehn kahk kan me pahn kaitarala atail anahn me keieu kesempwalo—iei atail anahn en esehla me mehlel me pid duwen Koht oh ia kupwure ong kitail. Padahk mehlel wet kin dierek nan Paipel. Atail kin esehla padahk mehlel wet kak sewese kitail en wehwehkihda dahme uhdahn kin kesempwal ong kitail oh dahme sohte kin kesempwal. Atail kin mweidohng padahk mehlel kan en Paipel en kaweidih mwomwen atail pilipil kan oh wiewia kan pahn elehiong kitail en paiekihda mour mwahu oh katepe.—Luk 11:28.
Pil kilang nan pwuhken Lepin Padahk 3:5, 6, 13-18; oh 1 Timoty 6:9, 10.
Ire pwukat me sansalehr powe kin kawehwehda ni mwotomwot pasapeng kan ong peidek weneu ko. Ke men wehwehkihla laudsang met? Ma komwi emen me kin iang “tehk arail anahn en esehla Koht,” ke uhdahn pahn men wia met. Ele ke pil kin iang medemedewe duwen peidek pwukat: ‘Ma Koht kin ketin nsenohkin kitail, dahme kahrehda e kin ketin mweidohng kahpwal akan en mihmihte sangete mahs leledo met? Iaduwen I kak kamwahwihala ei mour en peneinei?’ Paipel kin kihda pasapeng mwahu kan ong peidek pwukat oh pil ekei peidek tohrohr kan.
Ahpw aramas tohto rahnpwukat kin peikasalki ren esehla Paipel. Re kin wiahki Paipel pwuhk ehu me nohk reirei oh apwal en wehwehki. Ke men emen en sewese iuk rapahkihda pasapeng kan nan Paipel? Sounkadehdehn Siohwa kan kak kihda soangen sawas riau me pahn kak sewese iuk.
Keieu, pwuhken Dahme Koht Kupwurki Kitail en Wia? kin wiawihda pwehn sewesehki aramas soupisek kan en tehk iaduwen Paipel kin ni sansal sapengla peidek kesempwal akan. Keriau, iei prokram en onop Paipel. Ni soh isepe, emen irail Sounkadehdehn Siohwa kan me ahneki koahiek en padahki Paipel oh me kin kousoan limwahmw kak mwemweitwei ni ahmw wasahn kousoan de ehu wasa me soanamwahu ong uhk pwehn kak koasoia ong uhk duwen Paipel ahnsou kis nan ehuehu wihk. Aramas rar kei nan sampah pwon kin paiekihda prokram wet. Imwilahn met, tohtohn irail pwukat kin perenkihda oh uhd koasoia: “I diaradahr padahk mehlel!”
Sohte pai kesempwal ehu me kak dierek me duwehte met. Padahk mehlel kan en Paipel kin kasaledek kitail sang katieni, sawehwe kan oh pepehm en lommw de perki laud mehkot. E kin kihong kitail koapworopwor, oh pepehm me mie katepen atail mour oh peren. Sises kin mahsanih: “Kumwail pahn dehdehki dahme mehlel, oh me mehlelo pahn kasaledengkumwailla.”—Sohn 8:32.