Watchtower ONLINE LIBRARY
Watchtower
ONLINE LIBRARY
Ponapean
  • PAIPEL
  • SAWASEPEN PAIPEL KAN
  • MIHTING KAN
  • bt irelaud 3 pp. 22-30
  • “Audaudkihda Sapwellimen Koht Manaman”

Sohte kasdo ong met

Kupwurmahk, mehkot sapwung en kihda kasdo

  • “Audaudkihda Sapwellimen Koht Manaman”
  • “Kadehdehda ni Unsek” Duwen Wehin Koht
  • Sawaspen Oaralap kan
  • Ire kan me Duwehte Met
  • “Irail Koaros Ahpw Pokonpene Wasatehkis” (Wiewia 2:1-4)
  • “Emenemen Irail Kak Rong Pein Eh Lokaia” (Wiewia 2:5-13)
  • “Piter Ahpw Kesihnenda” (Wiewia 2:14-37)
  • “Emenemen Kumwail en Papidaisla” (Wiewia 2:38-47)
  • Aramas “Sang Ni Lokaia Koaros” Rong Rongamwahuo
    Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—2006
  • Papidaisla ni Mwaren Ihs oh Dahieu?
    Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—2010
  • Met Kumwail Wialahr Sapwellimen Koht Aramas akan
    Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—2014
  • Tohnpadahk ko Alehdi Sapwellimen Koht Manaman
    Mehn Kasukuhl kan me Ke Kak Sukuhlkihsang Paipel
Kilang Pil Ekei
“Kadehdehda ni Unsek” Duwen Wehin Koht
bt irelaud 3 pp. 22-30

IRELAUD 3

“Audaudkihda Sapwellimen Koht Manaman”

Dahme wiawi ni ahnsou me re audaudkihda sapwellimen Koht manaman ni Pendekos

Poahsoankihda Wiewia 2:1-47

1. Kawehwehda mwomwen ahnsoun Kasarawi en Pendekos.

NANIAL en Serusalem direkihla aramas peren kan.a Ediniei kohkohda sang pei sarawi en tehnpas sarawio ni mehn Lipai kan ar kokoulki koulen kaping kan me adaneki Alel (Melkahka 113 lel 118), mweinte koul pwepweki kan, koul me ekei kin ndahla mehkot, a ekei kin sapeng mwuri. Aramas tohto me mwemweitdo Serusalem kin alialuhseli nanialo. Irail kohsang wasa doh kan me duwehte Elam, Mesopodamia, Kapedosia, Pondus, Isip oh Rom.b Soangen ahnsou dahieu met? Iei ahnsoun kasarawien Pendekos, me pil adaneki “rahnen tepin wahnsahpw.” (Nemp. 28:26, NW) Kasarawi wet kin wiawi ehuehu pahr ni imwin ahnsoun dolung wahn parli oh ni tepin ahnsoun dolung wahn wihd. E wia rahn kaperen ehu.

Map ehu me kasalehda wasa kan me irail me iang rong rongamwahwo ni Pendekos Pahr 33 kohsang ie. 1. Wasa kan: Lipia, Isip, Idiopia, Pidinia, Pondus, Kapedosia, Sudia, Mesopodamia, Papilon, Elam, Media, oh Pardia. 2. Kahnimw kan: Rom, Aleksandria, Mempis, Andiok (en Siria), Serusalem, oh Papilon. 3. Sehd akan: Sehd Mediderenien, Sehd Toantoal, Sehd Weitahta, Sehd Kaspian, oh Persian Gulf.

SERUSALEM—WASA KESEMPWAL ONG PELIEN LAMALAM EN MEHN SUHS

Mwekid tohto me kileldi nan tepin irelaud kan nan Wiewia wiawi nan Serusalem. Kahnimwo mi nanpwungen dohl akan en wasa nahnahn Sudia, mi mpen mwail 34 ni paliepeng en Sehd Mediderenien. Nan pahr 1070 Mwohn Krais, Nanmwarki Depit kalowehdi ihmw laud kehl kehlail ehu me mi wasaht pohn Nahna Saion, oh kahnimw me kokouda kapilpene wiahla kahnimw kesempwal en wehin Israel en mahs.

Mie nahna ehu limwahn Nahna Saion me adaneki Nahna Moria, wasa me nin duwen poadopoad en mehn Suhs akan mahs, Eipraam song en meirongkihla Aisek ieo, pahr 1,900 samwa mwohn mwekid me wiawi me ntingdi nan Wiewia. Nahna Moria wiahla kisehn kahnimwo ni ahnsou me Solomon kauwada ie tepin tehnpas sarawi en Siohwa. Tehnpas sarawio wia wasa kesempwal ehu ong en mehn Suhs kan kaudok oh ong ar mouren ehuehu rahn.

Mehn Suhs lelepek koaros me kin seiloak sang soangsoangen wasa kan nin sampah kin pokonpene ni sapwellimen Siohwa tehnpas sarawio pwe ren wia meirong ong Koht, kaudokiong ih oh wia soangsoangen kasarawi kan. Re kin wia met pwe ren peikiong sapwellimen Koht kehkehliko: “Ohl koaros en amwail wehi pahn kin pokonpene oh kaudokiong KAUN-O pak siluh nan sounpar ehu ni wasahn kaudokteieuo.” (Deud. 16:16) Mwoalen kopwung en mehn Suhs oh kaunen koperment en wehio kin adaneki Sanedrin Lapalap oh kin mi Serusalem.

2. Mwekid kapwuriamwei dah kan me wiawi ni Pendekos Pahr 33?

2 Nimenseng ehu mpen kuloak duwau, mwurin ahnsoun kopou nan pahr 33, mehkot kapwuriamwei wiawi me aramas sohte kak manokehla leledo atail ahnsou. Ngihl ehu pa “peidihdo sang nanleng me duwehte kisinieng kehlail ehu me ipido.” (Wiewia 2:2) Ngihl laudo kadirehla ihmwo pwon, wasa me tohnpadahk 120 ko pokonpene ie. Mwuri, mehkot kapwuriamwei wiawi. Mehkot me likamwete mpwulen kisiniei me mwomwen lowen aramas pwarada pohn emenemen tohnpadahk ko.c Tohnpadahk ko eri “audaudkihda sapwellimen Koht manaman” oh tepida lokolokaiahki soangsoangen lokaia kan! Ni tohnpadahk ko ar kohkohsang ihmwo, irail kan me re tuhwong nanialo, me mwemweitdo Serusalem, ahpw pwuriamweila pwehki tohnpadahk ko kak koasoiong irail! Ei, emenemen irail kak rong “pein eh lokaia ni tohnpadahk ko ar lokolokaia.”—Wiewia 2:1-6.

3. (a) Dahme kahrehda Pendekos Pahr 33 wia ahnsou kesempwal ehu nan poadopoad en kaudok mehlel? (b) Ia duwen en Piter kapahreko eh pidada ‘kih kan en Wehio’?

3 Mwekid kaperen wet uhdahn kesempwal nan poadopoad en kaudok en Siohwa pwehki met iei tepidahn wehin Israel en Koht, me iei mwomwohdisohn Kristian me keidi. (Kal. 6:16) Ahpw mie soahng kesempwal teikan me wiewiawi. Ni ahnsou me Piter kapahrek ong pokono rahno, e doadoahngki tepin kih siluh kan en Wehio, oh ehuehu kih ko pahn kak elehieng pwihn en aramas kei en alehdi kapai tohrohr kan. (Mad. 16:18, 19) Kih keieuo kahrehiong mehn Suhs kan oh irail me iangala lamalam en mehn Suhs ren kak alehda rongamwahwo oh keikihdi sapwellimen Koht manaman.d Irail pahn wiahla kisehn Israel en Koht oh pwehki met, irail pahn ahneki koapworopwor en iang kaunda nin duwen nanmwarki oh samworo kei nan Wehin Mesaia. (Kaud. 5:9, 10) Kedekedeo pwais tohrohr wet pahn pil kohieng mehn Sameria kan oh mwuri mehn liki kan. Dahme Kristian kan rahnpwukat kak sukuhlkihsang mwekid kesempwal me wiawi ni Pendekos Pahr 33?

“Irail Koaros Ahpw Pokonpene Wasatehkis” (Wiewia 2:1-4)

4. Ia duwen mwomwohdisohn Kristian kan rahnwet eh pousehlahte doadoahk en mwomwohdiso me tepida nan pahr 33?

4 Mwomwohdisohn Kristian tepikihda mpen tohnpadahk 120, me ‘irail koaros pokonpene wasatehkis’ nan pere ehu powe oh me keikihdi sapwellimen Koht manaman. (Wiewia 2:1) Oh ni kaimwiseklahn rahno, aramas kid kei papidaisla. Oh pwihn wet wie lalaudla leledo rahnwet! Pwihn en mwomwohdisohn Kristian akan rahnwet wiawihkihda ohl oh lih akan me kin wauneki mehlel Koht. Irail me kin lohkiseli rongamwahu en Wehio “wasa koaros me aramas kin mi ie nin sampah pwe en mie kadehde ong tohnwehi koaros” mwohn imwin koasoandi en mwehi wet.—Mad. 24:14.

5. Kapai dah kan me kin kohsang en patehng mwomwohdisohn Kristian, ni mwehin tepin Kristian kan oh rahnwet?

5 Mwomwohdiso en Kristian kin sewese oh kangoange towe kan, me iei irail me keidi oh pil mwuhr, “sihpw teikan.” (Sohn 10:16) Pohl kasalehda ia uwen eh kesempwalki tohnmwomwohdiso ar kin sawaspene ni eh ntinglahng Kristian kan nan Rom oh koasoia: “I uhdahn men tuhwong kumwail pwe I en kak kihong kumwail kisakis sang rehn Koht pwe kumwail en tengeteng nan pwoson; de kitail en kangoange emenemen sang ni atail pwoson, amwail oh pil ahi.”—Rom 1:11, 12.

ROM​—POASEN KAUNEN WEHI EHU

Mwekid kan me kileldi nan Wiewia kin wiawi erein Rom eh wia kahnimw me keieu laud oh kehlail. Rom iei poasen kaunen wehi kehlail me kakaun sahpw akan sang Britain lel Paliepeng en Aperika oh sang Atlantic Ocean lel Dahun Persia.

Aramas akan me kin kousoan Rom kohsang ni soangsoangen tiahk, keinek oh lokaia kan, oh irail ahneki soangsoangen pelien lamalam tohto. Mie ahl mwahu tohto me tang nan sahpwo, kahrehda aramas sang soangsoangen sahpw akan kak seiloaklahng Rom. Oh pil sohp tohto kin seiloakla ni wap en Ostia, oh walahng rehn irail kan me kin kousoan Rom mwenge oh kepwe pweilaud tohto.

Ni mwehin tepin Kristian ko, aramas daulih rar kin kousoan nan Rom. Ele elep en tohn wasao wia lidu kei—aramas akan me kauwehla kosonned, seri kan me netila de arail pahpa nohno keseirailla, oh me sensel kan me sounpei en Rom kan koledi erein mahwen. Ekei lidu pwukat iei mehn Suhs kei sang Serusalem me kolokoldi ni ahnsou me Kaunen Sounpei en Rom me adaneki Pompey kalowehdi Serusalem nan pahr 63 Mwohn Krais.

Pali laud en aramas akan me kousoan Rom uhdahn semwehmwe oh re kin kousoan nan ihmw ile kan me aramas nohn tohtohla loale. Aramas pwukat kin mourki mwohni sang koperment. Ahpw nanmwarki lapalap kan kin kauwada ihmw laud me uhdahn kaselel ong wehipokon. Ihmw pwukat kin iangahki wasahn poudiahl oh wasahn mwadong kan me aramas kin kohla ie pwe ren kilang pei nanpwungen aramas oh mahn akan lao re mehla oh weiren tang en oahs kuruma kan—soahng pwukat koaros sohte isepe.

6, 7. Ia duwen mwomwohdisohn Kristian rahnpwukat eh kin kapwaiada sapwellimen Sises kehkehlik en kalohk ong wehi koaros?

6 Rahnpwukat, mwomwohdisohn Kristian kin wia doadoahkohte me tepin Kristian ko kin wia. Sises ketikihong sapwellime tohnpadahk kan doadoahk apwal ahpw pil kaperen ehu ren wia. E mahsanihong irail: “Padahkihong aramas en wehi koaros pwe ren wiahla nei tohnpadahk, papidaisihirailla ni mwaren Sahm oh Sapwellime Ohl oh sapwellimen Koht manaman, padahkihong irail en kapwaiada mehkoaros me I kehkehlingkihong kumwail.”—Mad. 28:19, 20.

7 Rahnwet, Siohwa kin ketin doadoahngki mwomwohdisohn Kristian en Sounkadehdehn Siohwa kan pwe ren kapwaiada doadoahk wet. Mehlel, e kin apwal en kalohk ong aramas akan me kin doadoahngki soangsoangen lokaia kan. Ahpw Sounkadehdehn Siohwa kan kin wiahda mehn sawas kan me poahsoankihda Paipel ni lokaia daulih 1,000. Mie kahrepen ken peren ma ke kin patehng mwomwohdisohn Kristian oh kin iang doadoahk en kalohki Wehio oh katohnpadahk. Ke kin iang me malaulau kei nan sampah me ahneki pwais kaselel en kadehdehda ni unsek mwaren Siohwa!

8. Sawas dah me emenemen tohnmwomwohdiso kin alehdi?

8 Siohwa Koht ketikihda riomw Kristian akan nan sampah pwon pwehn seweseiuk dadaur ni peren erein ahnsou apwal pwukat. Pohl ntingkiwohng mehn Ipru Kristian kan: “Kitail en medemedewe emenemen pwe kitail en kangoange emenemen en kasalehda limpoak oh wiewia mwahu kan, dehr seukautihong atail kin tuhpene duwen ekei ar kin epwehnki wia, ahpw kitail en kangoange emenemen, oh wia mepwukat laud sang mahs ni amwail kilang rahno kerendohr.” (Ipru 10:24, 25) Siohwa ketikihda mwomwohdisohn Kristian pwe ken kak kangoange meteikan oh pil ale kangoang. Eri karanihala riomw Kristian akan. Dehr seukautihong iang towehda mihting en Kristian kan!

“Emenemen Irail Kak Rong Pein Eh Lokaia” (Wiewia 2:5-13)

Sapwellimen Sises tohnpadahk ko kalokalohk ong mehn Suhs kan oh irail kan me iangala lamalam en mehn Suhs pohn ahl ehu me aramas tohto alialu ie.

“Kitail rongorong pein atail lokaia kan arail koasoakoasoia duwen sapwellimen Koht doadoahk kapwuriamwei kan.”—Wiewia 2:11

9, 10. Ia duwen ekei ar kasalehda me re men kalohk ong irail akan me kin lokaiahki ehu soangen lokaia tohrohr?

9 Medewehla ia uwen mehn Suhs kan oh irail me iangala lamalam en mehn Suhs ar peren ni Pendekos Pahr 33. Pali laud me mihmi wasao kin lokaiahki lokaia ehu me aramas tohto kin doadoahngki, mwein lokaiahn Krihs de Ipru. Ahpw met, “emenemen irail kak rong pein eh lokaia ni tohnpadahk ko ar lokolokaia.” (Wiewia 2:6) Irail me rongorong ko uhdahn perenki arail kak rong rongamwahwo ni pein arail lokaia. Ei mehlel, Kristian akan rahnpwukat sohte kin mwadang alehdi koahiek en lokaiahki soangsoangen lokaia kan sang ni manaman. Ahpw me tohto rahnpwukat kin kalohki rongamwahu en Wehio ong aramas en wehi koaros. Ia duwen? Ekei kin sukuhlki ehu lokaia kapw pwe ren kak papah nan mwomwohdiso keren ehu me kin doadoahngki ehu lokaia tohrohr de re kin keseula ehu sahpw tohrohr. Re kin kalapw diarada me irail kan me re kin kalohk ong kin uhdahn pwuriamweikihla arail kin nannanti.

10 Medewehla karasepen Christine, me iangih Sounkadehde isimen teikan ale kasukuhl en lokaiahki lokaiahn Gujarati. Ni eh tuhwong emen ienge tohndoadoahk me kin lokaiahki lokaiahn Gujarati, e rahnmwahwih lih pwulopwul menet ni lokaiahn Gujarati. Liho pwuriamweila oh men ese dahme kahrehda Christine nantihong en sukuhlki lokaiahn Gujarati. Eri Christine ahneki ahnsou mwahu en kalohk ong ih. Lih pwulopwulo ndahng Christine: “Sohte ehu pelien lamalam tohrohr pahn kangoange towe kan ren sukuhlki soangen lokaia apwal wet. Uhdahn mwein mie mehkot kesempwal me ke men koasoia.”

11. Ia duwen atail kak kaunopada en kalohki rongen Wehio ong aramas akan me kin lokaiahki ehu lokaia tohrohr?

11 Ei mehlel, kaidehn kitail koaros kak sukuhlki ehu lokaia tohrohr. Ahpw kitail kak kaunopada pwehn kalohki rongen Wehio ong aramas me kin lokaiahki lokaia teikan. Ia duwen? Ehu ahl iei sang ni omw pahn doadoahngki JW Language® app pwehn sukuhlki ehu rahnmwahu mengei ni lokaia me aramas tohto kin doadoahngki nan omw wasa. Ke kak pil sukuhlki ekei lepin lokaia kan ni lokaiao me pahn kahrehiong aramas akan ren men sukuhlki duwen Paipel. Sewese irail en kohla nan jw.org oh mwein kasalehiong irail soangsoangen kasdo kan oh sawaspen Paipel kan me mie ni arail lokaia. Sang ni atail kin doadoahngki mehn doadoahk pwukat nan kalohk, kitail kak ahneki soangen perenohte me riatail tepin Kristian ko ahneki ni ahnsou me aramas akan sang sahpw teikan kin pwuriamweiki ni ar kin rong rongamwahwo ni ‘pein arail lokaia.’

MEHN SUHS KAN NAN MESOPODAMIA OH ISIP

Pwuhk me adaneki The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ (175 B.C.–A.D. 135) koasoia: “Kadaudok en keinek eisek [en wehin Israel] oh wehin Suda kin kousoan nan Mesopodamia, Media oh Papilon mwurin mehn Asiria oh Papilon ar kalipeirailla wasao.” Nin duwen me Esra 2:64 kasalehda, ihte mehn Israel 42,360 me pwurala Serusalem mwurin arail kalipilipala Papilon. Re pwurala nan pahr 537 Mwohn Krais. Flavius Josephus ntingihedi me ni mwehin tepin Kristian akan, mehn Suhs kan me kin “kousoan nan Papilon” tohtohki aramas nen kei. Mehn Suhs akan wasao ntingihada neirail pwuhk me adaneki Talmud erein pahr 200 samwa lel pahr 500.

Mie mehn kadehde kan nan doaropwe me koasoia me mehn Suhs kan kin kousoan nan Isip sangete pahr 500 samwa Mwohn Krais. Erein ahnsowo, Seremaia wahla rohng pwoat rehn mehn Suhs kan me koukousoan nan Isip, iangahki Mempis. (Ser. 44:1) Mwein me tohto kohla kousoanla Isip erein pahr 323 lel pahr 30 Mwohn Krais. Josephus koasoia me mehn Suhs akan iang tepin irail kan me kousoanla Aleksandria. Re uhd ahnekihla ehu wasa pwon nan kahnimwo. Ni mwehin tepin Kristian ko, sounnting en mehn Suhso Philo koasoia me ienge tohnwehi rar kei kin kousoan nan Isip, “sang Lipia lel irepen Idiopia.”

“Piter Ahpw Kesihnenda” (Wiewia 2:14-37)

12. (a) Dahme soukohp Soel koasoia me dokedoke manamano me wiawi ni Pendekos Pahr 33? (b) Dahme kahrehda sapwellimen Sises tohnpadahk ko kasikasik pweidahn en Soel kokohpo?

12 “Piter ahpw kesihnenda” pwehn koasoiong aramas akan nan pokono me kin lokaiahki soangsoangen lokaia kan. (Wiewia 2:14) E kawehwehda me Koht ketikihongehr tohnpadahk ko koahiek en lokaiahki soangsoangen lokaia kan oh me met kokohp me Soel kohpada pweidahier, me mahsanih: “I pahn kamwerehdi ei manaman pohn soangen aramas koaros.” (Soel 2:28, NW) Mwohn eh ketidahla nanleng, Sises mahsanihong sapwellime tohnpadahk ko: “I pahn peki rehn Sahmo oh e pahn ketikihong kumwail pil emen sounsawas,” oh Sises ketin kawehwehda me met iei ‘sapwellimen Koht manaman.’—Sohn 14:16, 17. 

13, 14. Ia duwen Piter eh song en sair mohngiong en irail me rongorong ih, oh ia duwen atail kak alasang mwomwen eh padahk?

13 En Piter kaimwiseklahn koasoi ko ong pokono kin inen ni eh nda: “Aramas koaros nan wehin Israel en uhdahn esehla me Koht ketin idihada ih en wia Kaun oh Krais, Sises menet me kumwail kemelahr nin tuhkeo.” (Wiewia 2:36) Mehlel, pali laud en irail me rongorong Piter sohte iang mi mwo ni Sises eh ketin kamakamala ni tuhkehn kalokoloko. Ahpw pwehki irail iang kisehn wehio me kemehla ih, irail pil iang pwukoahki. Ahpw tehk me Piter koasoiong ienge mehn Suhs ko ni wahu oh song en kamwakid arail mohngiong. En Piter mehn akadei iei en kamwakid me rongorong kan en koluhla, a kaidehn en kadeik irail. Ia duwe, aramas ako lingeringerkihda dahme Piter koasoia? Soh. Ahpw “likamwete mohngiongirail dokdi.” Re idek: “Dahme se anahne wia?” En Piter pasapeng wahu ong irail sewese ih en kak sair mohngiong en me tohto pwe ren kak mwekidki oh koluhla.—Wiewia 2:37.

14 Kitail kak alasang en Piter kin kamwakid mohngiong en aramas akan. Ni atail kin kalohk ong meteikan, kitail sohte anahne kapwungala en tohnihmwo eh madamadau koaros me sohte pahrekiong Paipel. Ahpw e pahn mwahu kitail en koasoia ire kan me kitail kak pwungkipene. Ma kitail diarada soahng kan me kitail kak koasoiapene rehn tohnihmwo, eri kitail kak sewese irail en wehwehki Mahsen en Koht. Ma kitail kin alasang mwomwen en Piter kin padahk, aramas kan me ahneki mohngiong mehlel kak mwekidki padahk mehlel.

PELIEN LAMALAM EN KRISTIAN NAN PONDUS

Ekei me rong en Piter kapahrek ni Pendekos Pahr 33 iei mehn Suhs kan sang Pondus, sahpw ehu ni paliepeng en Eisia. (Wiewia 2:9) E sansal me ekei irail wahla rongamwahwo nan sapwarail kan, pwehki irail kan me Piter kadaralahng nah keieun kisinlikowo iangahki me pwoson akan me “mwarahkpeseng” nan soangen wasa kan me duwehte Pondus.g (1 Pit. 1:1) E sansal sang nah kisinlikowo me Kristian pwukat “nsensuwedlahr sang ni soangsoangen kahpwal kan” pwehki arail pwoson. (1 Pit. 1:6) Mweinte met pil kin pidada uhwong oh kalokolok.

Kisinlikou kan nanpwungen nanmwarki lapalap en Rom, Trajan oh kepinahn Pondus, Pliny Younger, kin kasalehda me Kristian akan nan Pondus kin lellong lokolok. Nein Pliny kisinlikou sang Pondus ni mpen pahr 112 kasalehda me en Kristian kan tohtohla wasao kin keper ong koaros sohte lipilipil ma irail lih de ohl, uwen ar sounpar, de ma re lapalap de soh. Pliny kihong Kristian akan ahnsou mwahu ren kahmahmkihla Krais, oh ma re sohte kin wia met, re kin kamakamala. Mehmen me keriahla Krais de kapakap ong koht akan de sansal ong Trajan kin kak saledekla. Pliny pohnese me soahng pwukat iei soahng kan me “irail me wia uhdahn Kristian kei sohte kak wia.”

g Lepin lokaiao “mwarahkpeseng” kin kawehwehda lokaiahn Krihs ehu me kin kadoadoahk ong en mehn Suhs akan wasahn kousoan kan. Met kasalehda me ekei aramas kan me tepin wiahla Kristian iei mehn Suhs kan.

“Emenemen Kumwail en Papidaisla” (Wiewia 2:38-47)

15. (a) Dahme Piter nda, oh dahme met imwikihla? (b) Dahme kahrehda aramas kid kei me rong rongamwahwo ni rahnen Pendekoso kakehr papidaisla ni rahnohte?

15 Rahn kapereno, Pendekos Pahr 33, Piter ndaiong mehn Suhs oh irail me iangala lamalam en mehn Suhs me mwekidki eh padahko: “Kumwail koluhla oh emenemen kumwail en papidaisla.” (Wiewia 2:38) Met imwikihla mpen meh 3,000 me papidaisla, mwein kakete nan lepin leh kan me mi Serusalem de karanih.e Ia duwe, re nohn karuwaru en papidaisla? Met wehwehki me tohnsukuhl en Paipel kan oh nein Kristian kan seri pahn anahne papidaisla mwohn ar kaunopada? Soh. Tamataman me mehn Suhs ko oh irail me iangala lamalam en mehn Suhs me papidaisla ni rahnen Pendekos Pahr 33, kin sukusukuhlki Mahsen en Koht, oh re wia kisehn wehi me inoudahr rehn Siohwa. Oh re pil kin kasalehdahr arail ngoang—ekei irail kin seiloak sang wasa doh pwe ren iang towehda kasarawi wet me kin wiawi pahr koaros. Mwurin arail alehdier padahk mehlel me pid duwen en Sises Krais eh ketin wia pwukoa kesempwal ehu ong pweidahn kupwuren Koht, re onopadahr en pousehlahte papah Koht—ahpw met nin duwen tohnpadahk en Krais me papidaislahr kan.

IHS IRAIL ME IANGALA LAMALAM EN MEHN SUHS?

“Mehn Suhs oh mehn liki me iangala lamalam en mehn Suhs” rong en Piter kalohk ni Pendekos Pahr 33.—Wiewia 2:10.

Nikolaus iei emen nanpwungen ohl koahiek kan me idihdida pwehn apwalih “anahn” ong nehnehn mwenge en ehuehu rahn. Ih ohl emen “sang Andiok me iangala lamalam en mehn Suhs.” (Wiewia 6:3-5) Irail me iangala lamalam en mehn Suhs wia Mehn Liki kei oh kaidehn irail uhdahn mehn Suhs kei. Mehn Suhs kan wiahkiniraillahr mehn Suhs kei, pwehki irail kin kamehlele Koht oh Kosonned en Israel, soikala koht teikan koaros, sirkumsaisla (ma irail ohl), oh wiahla towe mehlel en wehin Israel.

Mwurin mehn Suhs kan ar pwurodo sang arail kalipilipala nan Papilon nan pahr 537 Mwohn Krais, me tohto kousoanla wasa me dohsang sapwen Israel ahpw re kin ieiangete lamalam en Suhs. Pwehki met, aramas akan ahnsowo me kin kousoan nan sahpw akan me kapilpene Israel oh sahpw doh teikan esehla duwen lamalam en mehn Suhs. Irail sounnting en mahs me duwehte Horace oh Seneca, koasoia me aramas tohto me kin kousoan limwahn mehn Suhs kan nan soangsoangen sahpw akan kin pwungki mehn Suhs kan oh dahme re kin kamehlele, irail eri duweirailla. Iei irail me iangala lamalam en mehn Suhs.

16. Ia duwen tepin Kristian ko kasalehda madamadau en tounmetei?

16 Sapwellimen Siohwa kapai uhdahn kin iang pwihno. Ireo mahsanih: “Irail koaros me pwosonlahr kin pokonpene oh sawaskipene soahng koaros me re ahneki, oh irail netikihla sapwarail ko oh soahng koaros me re ahneki oh nehkohng irail koaros mwohni ko, nin duwen anahn en emenemen.”f (Wiewia 2:44, 45) Kristian mehlel kan koaros uhdahn pahn men alasang soangen madamadauohte me kasalehda limpoak oh tounmetei.

17. Kahk dah kan me emen anahne wia pwehn kak papidaisla?

17 Paipel kasalehda me mie soahng kei me aramas emen anahne wia mwohn eh pahn kak inoukihda eh mour ong Siohwa oh papidaisla. E anahne skuhlki Mahsen en Koht. (Sohn 17:3) E anahne kasalehda pwoson oh koluhkihla eh wiewiahn mahs akan ni eh kasalehda me e nsensuwedkihla eh wiewia ko. (Wiewia 3:19) Mwuri e anahne wekila oh tepida wia soahng kan me Koht ketin kupwurki en wia. (Rom 12:2; Ep. 4:23, 24) Mwurin eh kapwaiada kahk pwukat, e kak inoukihong Koht eh mour ni kapakap oh mwuri papidaisla.—Mad. 16:24; 1 Pit. 3:21.

18. Pwais kaselel dah me mie ong sapwellimen Krais tohnpadahk kan me papidaislahr?

18 Ia duwe, ke inoukidahr omw mour oh papidaislahr nin duwen emen tohnpadahk en Sises Krais? Ma iei, kasalehda omw kalahnganki me pwais kaselel wet kohwonguhkehr. Duwehte tepin Kristian ko me audaudkihda sapwellimen Koht manaman, manamano kak kakehlakaiuk en kalohk ni unsek oh kapwaiada kupwuren Siohwa!

a Menlau kilang koakon “Serusalem—Wasa Kesempwal ong Pelien Lamalam en Mehn Suhs.”

b Menlau kilang koakon pwukat, “Rom—Poasen Kaunen Wehi Ehu,” “Mehn Suhs kan nan Mesopodamia oh Isip,” oh “Pelien Lamalam en Kristian nan Pondus.”

c “Lowen aramas” kaidehn uhdahn kisiniei nan ire wet, ahpw ireo mahsanih me e “likamwete mpwulen kisiniei kei.” Met kadehdehda me ni ahnsou me sapwellimen Koht manaman kohdiong pohn emenemen tohnpadahk ko, lingan en manamano oh mwomwe duwehte kisiniei.

d Menlau kilang koakon “Ihs Irail me Iangala Lamalam en Mehn Suhs.”

e Papidais wet kaidehn papidais me wiawi me keieu laud pwehki nan August 7, 1993, ni mihting tohrohr laud en Sounkadehdehn Siohwa kan me wiawi nan Kiev, Ukraine, aramas 7,402 papidaisla nan swimingpwuhl weneu. Oh papidaiso reireiki awa riau minit eisek limau.

f Koasoandi wet apwalihala anahn en irail kan me kohsang wasa doh pwe ren kak kareireila arail mihmi Serusalem oh kalaudehla arail skuhlki duwen lamalam kapw wet. Irail kin ehukihpene soahng pwukat pwehki re men, a kaidehn pwehki mie me idingkihong irail. Eri met kaidehn wiepen communism, duwehte me ekei kin nda.—Wiewia 5:1-4.

    Pwuhk kan en lokaiahn Pohnpei (1987-2025)
    Log Out
    Log In
    • Ponapean
    • Share
    • Me Ke Mwahuki
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Share