Watchtower ONLINE LIBRARY
Watchtower
ONLINE LIBRARY
Ponapean
  • PAIPEL
  • SAWASEPEN PAIPEL KAN
  • MIHTING KAN
  • w97 10/1 pp. 5-9
  • Popohl Mehlel—Pahn Kohsang Ie?

Sohte kasdo ong met

Kupwurmahk, mehkot sapwung en kihda kasdo

  • Popohl Mehlel—Pahn Kohsang Ie?
  • Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—1997
  • Sawaspen Oaralap kan
  • Ire kan me Duwehte Met
  • Soh​-Pweida en Aramas Akan
  • Esehla Kahrepe
  • Elen Popohl
  • Rapahki Popohl Mehlel Oh Nantiong En Ale!
    Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—1997
  • Popohl—Ia Duwen Omw Kak Ahneki Met?
    Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa (Ong Onop)—2018
  • “Ahnsoun Mwehi Mwahu” Kerendohr!
    Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—2000
Kahn Iroir Pakpakairki Wehin Siohwa—1997
w97 10/1 pp. 5-9

Popohl Mehlel​—Pahn Kohsang Ie?

“[Siohwa] kin ketin katokehdi mahwen wasa koaros nin sampah.”​—MELKAHKA 46:9.

1. Inou en Popohl kaselel dahieu pwarada nan kokohp en Aiseia?

“WASA KOAROS nan sahpwo pwung oh pwuhng pahrek pahn mihla ie. Pwehki aramas koaros pahn weweidki me pwung, oh popohl oh meleilei pahn pahn kakaun kohkohlahte. Imwen sapwellimen Koht aramas akan pahn kin diren popohl oh nsenamwahu, oh re sohte pahn kin pwunodki mehkot.” (Aiseia 32:17, 18) Ia uwen met wia inou kaselel ehu! Iet ehu inou en popohl mehlel me kohsang rehn Koht.

2, 3. Kawehwehda popohl mehlel.

2 Ahpw, dahkot, popohl mehlel? E kin wehwehki ahnsou me mahwen sohte wiawi? De e kin wehwehki ahnsou me wehi kan kin kaunopada ong mahwen me pahn wiawi mwuhr? Popohl mehlel ihte auremen ehu? Kitail anahne pasepeng pwung kan ong peidek pwukat. Keieu, popohl mehlel kaidehn auremen ehu. Sapwellimen Koht inou duwen popohl kin deilasang dahme aramas akan kak medemedewe duwe. (Aiseia 64:4) Met kaidehn popohl ong ihte sounpahr kei de sounpahr eisek samwa te. Popohl wet pahn mihmihte kohkohlahte! Oh popohl wet sohte pahn kohwong ihte ekei aramas akan​—e kin pidada nanleng oh sampah, tohnleng kan oh aramas akan. E pahn kohwong wehi kan koaros, keinek kan, lokaia kan, oh poh koaros. Sohte mehkot kak irehdi popohl wet.​—Melkahka 72:7, 8; Aiseia 48:18.

3 Popohl mehlel kin wehwehki popohl rahn koaros. E kin wehwehki me ke pahn pirida ni menseng koaros oh sohte medemedewe duwen mahwen, sohte pahn pwunodki dahme pahn wiawi ni ahnsou kohkohdo, oh dahme pahn wiawi ni ahnsou kohkohdo ong noumw seri kan, de nein noumw seri kan. E kin wehwehki popohl unsek. (Kolose 3:15) Met wehwehki solahr mwersuwed, solahr peneinei saminiminpene kan, solahr aramas akan me sohte imwarail kan, sohlahr aramas duhpek kan oh aramas pwunod kan oh aramas me kin tihwohla. Pwehki, sapwellimen Koht popohl kin wehwehki me sampah ehu me solahr soumwahu, medek, mwahiei, solahr nsensuwed, solahr mehla. (Kaudiahl 21:4) Koapwoaroapwoar kaselel ehu kitail ahneki en paiekihda popohl mehlel ahnsou kohkohlahte! Kaidehn ih soahngen popohl oh peren me kitail koaros kin kaskasik? Kaidehn soahngen popohl wet me kitail anahne kapakapki oh doadoahk ong?

Soh​-Pweida en Aramas Akan

4. Dahme wehi kan wia ong wahdo popohl, oh e imwikihla dah?

4 Erein sounpar epwiki kei, aramas akan oh wehi kan kin koasoiapene duwen popohl, re kin peiki popohl, oh pil sainihda doaropwe epwiki kei en popohl nanpwungen wehi kan. Met kin imwikihla dah? Eri, sounpar 80 samwalahro lau lel ni ahnsowet, sohte ahnsou ehu me ekei wehi de pwihn sohte iang mahwen. Eri, peidek wet kohda, Dahme kahrehda nananti en aramas akan ong wahdo popohl nin sampah pwon sohte pweida, oh dahme kahrehda aramas akan sohte kak wahdo popohl mehlel me pahn poatopoat?

5. Dahme kahrehda an aramas rapahki popohl sohte pweida?

5 Pasepengo iei me aramas akan sohte sohpeiwong tapwi pwung en wahdo popohl mehlel. Sehdan me Tepil kin kamwekidada irail, ihme kahrehda aramas akan wiahda pwihn akan me kin pwupwudi pwehki pein ahr luwet akan​—ahr noahrok, oh ahr nannanti en ahneki manaman oh wiahla aramas ndand. Irail iang sukuhl ileile kan oh wiahda poahson kan, oh irail kin medemedewe duwen ahl en kalowehdi de kawehla aramas teikan. Utupen dah aramas kin ale sawas? Oh ia wasa irail kin sohpeiwong?

6, 7. (a) Rekohd dah pwihn en League of Nations wiahda? (b) Rekohd dah pwihn en United Nations wiahda?

6 Nan pahr 1919, wehi kan kin koapwoaropwoarki pwihn en League of Nations en wahdo popohl me sohte pahn imwisekla. Koapwoaroapwoar wet ohla ni ahnsou Mussolini mahwenong Ethiopia nan pahr 1935 oh mahwen nan Spain tepida nan pahr 1936. Pwihn en League sohlahr wiawi ni ahnsou Mahwen Kariau en Sampah tepida nan pahr 1939. Mwomwen popohl wet wiawi mwotomwot sang sounpar 20.

7 Iaduwen pwihn en United Nations? E kihda koapwoaroapwoar mehlel en popohl nin sampah pwon? Soh. Mahwen me daulihla me 150 wiawi sangete pahr 1945! Ihme kahrehda Gwynne Dyer, emen tohnsukuhl me kin onopki mahwen kan oh kahrepen mahwen kan tepkihda, me kohsang Canada, kawehwehda me pwihn en UN duwehte “pwihn en sounpirap de kamehla mahn akan me mwomwehda me irail wia soun perepen mahn akan, kaidehn pwihn en sarawi kan,” oh “pwihn kalaimwun en lokolokaiahte.”​—Pil kilang Seremaia 6:14; 8:15.

8. Edetehn ahr kin wia koasoia duwen popohl, dahme wehi kan kin wiewia? (Aiseia 59:8)

8 Edetehn wehi kan kin koasoi duwen popohl, irail kin pousehla wiahda dipwisou en mahwen kan. Wehi kan me kin apwalihada kapokon en popohl kan kin pali laud en ahnsou tiengala mwowe ni arail wiahda dipwisouhn mahwen kan. Noahrok en pisnes nan wehi pwukat kin kakairada ineng en wiahda pakudang me mih pahn pwel (land mines) me kin kamehla aramas mah oh seri me 26,000 me sohte kin iang mahwen. Noahrok oh mwersuwed me kin kamwekid aramas en wia met. Nahtih kin poahsonehda wehi kan ahr kin pisnes kihpene dipwisou en mahwen kan. Ekei sounpolitik kan kin kepwehpwehkihla pisnes wet.

9, 10. Dahme aramas koahiek kan en sampah wet kilangwong de medemedewe duwen mahwen kan oh nananti en aramas akan ong katokehdi mahwen kan?

9 Nan December 1995, emen physicist en Poland oh me wihnkihda Nobel Prize ong Popohl, me adaneki Joseph Rotblat peki rehn wehi kan en katokehdi wehir en wiahda dipwisohn mahwen kan. E nda: “Ihte ahl en irehdi [wehir en wiahda dipwisohn mahwen kapw] iei en katokehdi mahwen douluhl.” Ke lemeleme met pahn wiawi? Sang pahr 1928 lel met, wehi 62 pwungki duwen inoun Kellogg-Briand Pact ong en sohla iang mahwen nin duwen ahl ehu en kapwungala kahpwal akan nanpwungen wehi kan. Mahwen Kariau en Sampah ni sansal kasansalehda me inou nanpwungen wehi kan sohte katepe.

10 Sohte peikidpe, mahwen wiahla duwehte takain dipekelekel ong aramas akan sangete mahs lel met. Nin duwen Gwynne Dyer ntingihdi, “mahwen iei pwihn en poahson ehu ong mouren aramas akan, oh poadopoad en mahwen tepida sang ni ahnsou aramas miela.” Ei, ehu ehu pwihn en aramas oh wehi kan kin kapinga aramas ndand kan ong mahwen nan arail ahnsou, pwihn en sounpei kan, mahwen ndand kan, sukuhl en mahwen sarawi kan, nekinekidla dipwisouhn mahwenkan. Ahpw, nan atail ahnsou, mahwen me keieu tohto sang mahs, oh kin kamehla aramas tohtosang mahs oh kawehla sahpw oh kanihmw akan tohto sang mahs.

11. Irair dahieu kaun akan en sampah wet pohnsehsehla ni ahnsou irail rapahki popohl?

11 Inenen sansal me kaun akan en sampah pohnsehsehla kupwurokong en Seremaia 10:23: “Maing Kaun [Siohwa], I ese me sohte mehmen me kaunda pein imwilahn eh mour. Sohte aramas emen me kaunda pein eh mour.” Ma kitail pohnsehsehla Koht, popohl mehlel sohte pahn kak wiawi. Ahpw met kin wehwehki me mahwen uhdahn pahn wiawi nan pwihn en aramas me wia kekeirada? Met kin wehwehki me popohl​—popohl mehlel​—ihte auremen ehu?

Esehla Kahrepe

12, 13. (a) Dahme Paipel kasansalehda duwen utupen mahwen soh sansal? (b) Iaduwen Sehdan kahrehong aramas akan en sohpeweisang sawas mehlel ong kamwahuiala kahpwal akan nin sampah wet?

12 Pwen sapengki peidek pwukat, kitail anahne wehwehki ia karepen mahwen kan kin wiawi. Paipel ni sansal mahsanih duwen tohnleng en uhweng men, Sehdan, me iei ih me “sounkam aramas” oh “sounlikamw” oh “sampah unsek mih pahn manaman en Me Suwedo.” (Sohn 8:44; 1 Sohn 5:19) Dahme e wia ong kalaudehla de utungada eh doadoahk widing kan? Kitail wadek nan 2 Korint 4:3, 4: “Pwe ma rongamwahu me se kin kapahrengki me sawehwe, eri, ongete me pahn lekdekla kan me e sawehwehiong. Re sohte kin pwoson, pwehki nan kapehdirail kan rotorotkilahr koht suwed en sampah wet. Koht menet kin karotongeirailla pwe re dehr kilang marain me dakedaker irail, marain en Rongamwahu duwen lingan en Krais, me uhdahn duwehte mwomwen Koht.” Sehdan kin wie wen me e kak en kahrehong aramas akan en sohpeweisang Wehin Koht me iei me kak kamwahuiala kahpwal akan en sampah wet. Sehdan kin karotongeirailla ki irairen aramas akan, politik kan, oh pelien lamalam kan pwe mwomwen mehpwukat kin kesempwal sang Kaunda en Koht. Ehu mehn kadehde ong met iei aramas akan nin sampah pwon kin utungada lamalam en uhki wehi.

13 Sehdan me Tepil kin utungada uhki wehi oh uhki keinek, met iei lamalam me aramas akan kin lemehki me pein ahr wehi de keinek me siksang mehteikan. Irairen kailok me tengediong nan madamadau en aramas akan me sohte sansal erein sounpar epwiki kei, met kin sansalda oh kahrehda mahwen kan oh pei kin wiawi. Federico Mayor, emen kaun en UNESCO, kihda eh peneu duwen met: “Mahs aramas kin kasalehda kanengamah, ahpw ni ahnsouwet soahng koaros wukila, pwe aramas akan kin masak mehn keiru kan, oh aramas kin nohn daulihla uhki pein ahr wehi, de lipilipilki aramas kin mwomwen sohlahr ahpw ni ahnsouwet pwurehng tohtohla.” Met kin imwikihla dah? Kamakamalahn aramas akan me wiawi nan sahpw me mahs adaneki Yugoslavia oh pil peipene keinek kan nan sahpw en Rwanda, kin wia kahpwal riau, me sampah pwon rongehr.

14. Iaduwen pwuhken Kaudiahl 6:4 koasoia duwen mahwen oh pil mahwen nan atail ahnsou?

14 Paipel kohpadahr me ni ahnsoun imwin koasondi wet, oahs weitahta ehu, me kin mwete mahwen, pahn tangseli nin sampah. Kitail wadek nan Kaudiahl 6:4: “I ahpw pil kilangada oahs emen, me weitahta. Manaman kohieng ma dakeo, pwe en kamwakid mahwen nin sampah pwe aramas akan en pakamakampene nanpwungahr. Kedlas reirei pwoat pil kohieng.” Sang pahr 1914 kitail kilang ni karasaras emen me dake oahs “kihsang popohl,” oh wehi kan pousehlahte peipene oh mahwenpene.

15, 16. (a) Dahme pelien lamalam wia me pid duwen mahwen oh kamakamalahn aramas akan? (b) Iaduwen Siohwa kin kilangwong dahme pelien lamalam kan kin wia?

15 Kitail en dehr pohnsehsehla me pelien lamalam pil iang pwukoahki mahwen oh kamakamalahn aramas pwukat. Poadopoad en aramas akan me dirki mahwen kan kin wiawi pwehki pali laud pelien lamalam likamw me pwukoahki. Emen me ale sukuhl sang pelien lamalam Kahdolik, Hans Küng ntingihdi: “Sohte peikidpe me pelien lamalam ni ahl sapwung irail kin utungada mahwen. Pei, mahwen kan, ‘mahwen kan ni eden palien lamalam’ kin wiawi pwehki irail; . . . oh irail pil pwukoahki mahwen en sampah riau.”

16 Iaduwen Siohwa Koht kin kilangwong pelien lamalam likamw akan me kin iang mahwen kan? Ahn Koht kadeik ong pelien lamalam me ntingihdi nan Kaudiahl 18:5, mahsanih: “Dipe kan koasoakoasoakdahr oh leldalahngehr nanleng, oh Koht ketin tamatamante eh wiewia suwed kan.” Pwehki pelien lamalam likamw kin iang kaun en politik kan en sampah wet, irail pil iang pwukoahki, oh dipe kan koasoakoasoakda, eri Koht sohte kak pohnsehsela. Ni ahnsou keren e pahn kihsang pwihn wet me kin kadipekelekelki elen popohl mehlel en pweida.​—Kaudiahl 18:21.

Elen Popohl

17, 18. (a) Dahme kahrehda kaidehn auremen ehu me popohl kohkohlahte pahn wiawi? (b) Dahme Siohwa wia pwe popohl mehlel uhdahn pahn pweida?

17 Ma aramas, sang pwihn kan duwehte United Nations, sohte kak wahdo popohl mehlel, sang ia wasa popohl mehlel pahn kohsang ie, oh iaduwen? E sohte konehng ma kitail kin kamehlele popohl mwuledek oh mehlel pahn wiawi? Met uhdahn mehlel ma kitail sohpeiwong utupen popohl mehlelo. lhs menet? Melkahka 46:9 padahkiong kitail me Siohwa “E kin ketin katokehdi mahwen wasa koaros nin sampah; e kin ketin katimpeseng arep kan, oh kauwehla kesik ketieu kan, e kin ketin isikala nein sounpei kan mehn sansar kan.” Oh Siohwa tepidaher en katokehdi mahwen kan oh wahdohng kitail popohl mehlel. Iaduwen e wia met? Ni ahnsouwo me e ketin mweidong Krais Sises en kaunda pohn mwoale nan Wehio nan pahr 1914 oh tepida utungada kasukuhlih aramas akan duwen popohl. Kokohp en Aiseia 54:13 koasoia: “Pein ngehi [Siohwa] pahn padahkihong noumw aramas akan, oh ketikihong irail paiamwahu oh popohl.”

18 Kokohp wet kin karasahda irair en soahng me kin kahrehda oh ia imwilahn met​—soahng koaros me kin wiawi pwehki mie mehkot me kahrehda. Nan kokohp wet, sapwellimen Siohwa padahk kan​—me duwehte irair en me kin karehda​—kin wekidala aramas akan me kin mahwen en wiahla aramas limpoak kan oh en kin ahneki popohl rehn Koht. Imwilahn met, iei wekideklahn mongiong en aramas akan en wiahla aramas limpoak kei. Padahk wet me kin wekidala mongiong oh madamadau en aramas akan kin ahnsou wet kaparaseli nin sampah pwon nin doken aramas rar kei kin idawehnla kahlemeng mwahu en “Soupeidi en Popohl,” Sises Krais.​—Aiseia 9:6.

19. Dahme Sises padahngki duwen popohl mehlel?

19 Dahme Sises padahngki duwen popohl mehlel? E sohte ihte koasoi duwen popohl nanpwungen wehi kan ahpw e kin koasoia duwen popohl nanpwungen aramas akan oh popohl me pahn kohsang nsenmwakelekel. Nan Sohn 14:27, kitail wadek mahsen en Sises ong sapwellime kan: “I kihong kumwail popohl, pein ei popohl me I kihong kumwail, I sohte kihong kumwail nin duwen me sampah wet kin wia. Kumwail dehr nsensuwed, oh pahtou, oh masak.” Ni ahl dah me popohl en Sises weksang popohl en sampaho?

20. Dahme Sises pahn doadoahngki pwen kak wahdo popohl mehlel?

20 Keieu, popohl en Sises kin pid rongamwahu en Wehio. E ese me koperment pwung me mih nanleng, me wiawihkihda Sises oh ienge 144,000, pahn katokehdi mahwen oh irail akan me kin utungada mahwen kan. (Kaudiahl 14:1, 3) E pil ese me wehi wet pahn wahdo paradais popohl ehu nin duwen e padahkiong loallap suwed men me mehla limwahn Sises. Sises sohte kihong ih ehu wasa nan Wehin nanleng, ahpw e mahsanih: “Ni mehlel, rahnwet, I padahkiong kowe, ke pahn iang ie mih nan Paradais.”​—Luk 23:43.

21, 22. (a) Koapwoaropwoar kaselel dahieu popohl mehlel pahn wahdo? (b) Dahme kitail anahne wia pwen kak kadehdeh duwen kapai wet?

21 Sises pil ese me sapwellime Wehio pahn wahdohng aramas koaros me kin pahtou oh me kin pwoson ih kamweit. Sapwellime popohl pil kin pidada koapworopwoar en kaiasada. Tamanda sapwellime mahsen en kangoang kan nan pwuhken Sohn 5:28, 29: “Kumwail dehr pwuriamweiki mepwukat, pwehki ahnsou ehu pahn kohdo me irail koaros me mihmi nan sousou kan pahn rong kapitie, oh re pahn pedoisang nan arail sousou kan. A me wiewia mwahu kan pah iasadahng mour, a me wiewia suwed kan pahn iasadahng kadeik.”

22 Komw kin kaskasik ahnsouwo? Kompoakpomw akan mehlahr? Komw men pwurehng kilang irail? Eri ale popohl me Sises ketkihda. Ahneki pwoson duwehte Mahda, rien Lasarus, me ndaiong Sises: “I patohwan ese me e pahn pwurehng mourda ni rahnen neko.” Ahpw tehk dahme Sises sapengki Mahda: “Ngehi me mour sapahl oh Sounkomour. Mehmen me pwoson ie, mehnda ma e pahn mehla, ahpw e pahn mour. Oh mehmen me momour oh pwoson ie, sohte pahn mehla kohkohlahte. Ia duwe ke kamehlele met?”​—Sohn 11:24-26.

23. Dahme kahrehda loalokong pwung en Mahsen en Koht kesempwal ma emen men ahneki popohl mehlel?

23 Ke pil kak kamehlele oh paiekihda inou wet. Iaduwen ke kak paiekihda? En sukuhliki loalokong pwung en Mahsen en Koht. Tehk duwen iaduwen wahnpoaron Pohl kasansalehda kesempwalpen audaudki loalokong pwung: “Se . . . kin poaden kapakapkin kumwail ahnsou koaros, sangete ni ahnsou me se rongada duwen kumwail. Se kin peki Koht en ketin audehkinkumwailda kupwure iangahki erpit koaros oh marain sang rehn Ngehno. Eri, kumwail ahpw pahn kak momour nin duwen me Kauno kin ketin kupwurki, oh pil wiewia dahme e kin ketin kupwurperenki. Amwail mour pahn kasalehda wa mwahu ni soangen doadoahk mwahu koaros, oh kumwail pil pahn kekeirada ni amwail marainkihla Koht.” (Kolose 1:9, 10) Loalokong pwung wet pahn sewese uhk en kamehlele me Siohwa Koht iei utupen popohl mehlel. E pahn pil padahkiong uhk dahme ke anahne wia ni ahnsowet oh ke pahn pil kak iang sounmelkahkao ni eh mahsanih: “Ni ei kin wendi, I kin meirla ni popohl; pwe komwi, Maing Kaun, me kin ketin sinsile ie.”​—Melkahka 4:8.

Komw Kak Kawehwehda?

◻ Dahme kahrehda nananti en aramas akan me kin pid ahr kin men wahdo popohl sohte pweida ahnsou koaros?

◻ Ia utupen mahwen?

◻ Dahme kahrehda popohl kohkohlahte kaidehn ihte auremen mwahla ehu?

◻ Ia utupen popohl mehlel?

[Kilel nan pali 5]

Popohl mehlel, kaidehn auremen ehu. Uhdahn sapwellimen Koht inou

[Kilel nan pali 8]

Pelien lamalam oh UN kak wahdo popohl?

[Credit Line]

UN photo

    Pwuhk kan en lokaiahn Pohnpei (1987-2025)
    Log Out
    Log In
    • Ponapean
    • Share
    • Me Ke Mwahuki
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Log In
    Share