Meirong En Kaping Kan Me Kin Kaperenda Siohwa
“Kumwail mweidala paliwaramwail kan pwe en wiahla mehn meirong momour, me sarawi oh kaperen pahn kupwuren Koht.”—ROM 12:1.
1. Dahme Paipel mahsanih duwen katepen meirong kan nan Kosonned en Moses?
“KOSONNED en mehn Suhs ako sohte wia mehn kasansal unsek oh poatopoat ehu en dahme uhdahn mehlel; e wia kamwomwada soh dehde ehu en kamwahu kan me pahn kohdo. Soangen meirongkohte kin pwurehng wiewiawi ahnsou koaros nan sounpar koaros.” (Ipru 10:1) Nan ire wet, ni lokaia inen, wahnpoaron Pohl kamehlelehda me meirong koaros me kin wiawi pahn Kosonned en Moses sohte kin kihda katep poatopoat ehu me pid duwen kamourpen aramas akan. —Kolose 2:16, 17.
2. Dahme kahrehda e wia katep laud kitail en nantihong wehwehki duwen oaritik kan en Paipel me kin pid meirong kan en Kosonnedo?
2 Met kin wehwehki me audepen Pentateuch (Senesis lel Deuderonomi) me kin pid meirong kan sohte katepe ong Kristian akan nan rahnpwukat? Ni mehlel, sounpahr ehu samwalahro, irail akan me iang wia padahk kan nan Theocratic Ministry Sukuhl nan mwomwohdiso kan en Sounkadehdehn Siohwa kan wasa koaros nan sampah me wadek keieun pwuhk limau nan Paipel. Ekei kin nantihong wadek pwuhk pwukat nan Paipel oh song en wehwehkihla oaritik kan. Eri, sohte katepe arail kin nantihong wia met? Soh, “pwe mehkoaros me ntingdier nan Pwuhk Sarawi e ntingdier pwe en padahkih kitail, pwe kitail en ahneki koapworopwor sang ni kanengamah oh kakehlepen loalatail me Pwuhk Sarawi kin ketikihong kitail.” (Rom 15:4) Eri, peidek me kesempwal wasaht iei: “Iaduwen kitail kak paiekihda wasa kan nan Kosonnedo me kin pid meirong kan “pwe en padahkih kitail” oh “kakehlepen loalatail”?
Pwehn Padahkih Kitail oh Kakehle Loalatail
3. Anahn kesempwal dahieu kitail koaros anahne?
3 Mendahki kitail sohte anahne wia meirong kan rahnwet nin duwen me ntingihdi nan Kosonnedo, ahpw kitail anahne kapai kan me meirong kan kin wia ong mehn Israel kan, iei en ale mahkpen dipatail kan oh paiekihda nanpwungmwahu rehn Koht. Pwehki kitail sohte kin meirongki mahn akan duwehte aramas kan kin wia mahs, iaduwen kitail kak ale kapai pwukat? Mwurin Pohl kasansalehda me katep me kohsang meirongki mahn kin ongete lepin ahnsou, e doula mahsanih: “Ihme kahrehda ni Krais eh pahn ketidohng sampah, e mahsanihong Koht: ‘Komw sohte ketin kupwurki meirong oh kisakis en mahn, pwe paliwar ehu me komw ketin kaunopohng ie. Komw sohte kupwurperenki kisakis en mahn me kin pwonte isihsla pohn pei sarawi, de meirong en tomw. Ngehi eri patohwan, “Iet ngehi, Maing Koht, I patohdohn kapwaiada kupwuromwien—duwen me ntingdier nan pwuhken Kosonned duwen ngehi.”’—Ipru 10:5-7.
4. Iaduwen Pohl doadoahngki pwuhken Melkahka 40:6-8 ong Sises Krais?
4 Ni ahnsou me Pohl kasalehda dahme ntingihdi nan pwuhken Melkahka 40:6-8, e kasalehda me Sises sohte ketido nin sampah pwehn utungada “meirong kan,” oh “meirong isihs oh meirong dihp kan” pwehn mihmihte kohkohlahte, pwe ni ahnsou me Pohl ntingihdi met, Koht sohlahr kupwurki meirong pwukat. Ahpw, Sises ketikihdo paliwar ehu me Seme nanleng ketikihong ih me pahrekiong ni soangen ahl koaros paliwar me Koht pil ketikihda ni a ketin kapikada Adam. (Senesis 2:7; Luk 1:35; 1 Korint 15:22, 45) Nin duwen sapwellimen Koht Ohl unsek men, Sises ale pwukoa ehu en wiahla “kadaudok” en liho me kokohpadahr nan pwuhken Senesis 3:15. E pahn ‘sok pohn moangen Sehdan,’ mendahki Sehdan pahn ‘ke keimwen nehn’ Sises. Mwuhr, e sansal me Siohwa doadoahngki Sises pwehn ritingadahng aramas lelepek kan ahl ehu me re kak ale kamourparail oh ih ahlo me aramas lelepek akan sangete ni rahn akan en Eipel kasikasik.
5, 6. Ni ahl kesempwal dahieu Kristian akan pahn kak karanih Koht?
5 Pohl koasoiada duwen pwukoa kesempwal ehu me Sises wia: “Krais sohte uhdahn dipe, Koht ahpw wiahkihla ih mwomwen aramas dipan duwehte kitail, pwe kitail en iang ahnekihla pwungen Koht reh.” (2 Korint 5:21) Lepin lokaia pwukat “wiahkihla ih mwomwen aramas dipan” pil kak wehwehki ‘wiahkihla ih meirong en dihp ehu.’ Wahnpoaron Sohn mahsanih: “Pwe Krais, ih me tomwkiher dipatail kan, ahpw kaidehn dipatailte, pwe pil dipen aramas koaros.” (1 Sohn 2:2) Ihme kahrehda, mehn Israel akan kin ahneki elen karanih Koht sang ahr meirong kan oh koasoandi wet me wiawi erein arail ahnsou, ahpw Kristian akan kin ahneki koasoandi ehu me laudsang met pwehn karanih Koht—iei meirong en Sises Krais. (Sohn 14:6; 1 Piter 3:18) Ma kitail pahn pwoson koasoandi en meirong en tomw me Koht ketikihda oh peikiong Koht, kitail pahn ale mahkpen dipatail kan oh kenikenla rehn Koht oh alehdi kapai kan sang reh. (Sohn 3:17, 18) Koasoandi wet soh kin wia mehkot me kin kamweitala kitail? Ahpw, iaduwen kitail kak kasalehda me kitail kin pwoson meirong en tomw?
6 Mwurin wahnpoaron Pohl kawehwe duwen ahl kesempwal ehu me irail Kristian akan kin ahneki pwehn karanih Koht, Pohl kawehwehda duwen ahl siluh me kitail kak kasalehda atail pwoson oh kalahnganki sapwellimen Koht koasoandi limpoak me kileledi nan pwuhken Ipru 10:22-25. Edetehn kaweid en Pohl kin keieu kohwong irail akan me pahn “pedolong nan Wasa Sarawihe”—iei irail Kristian keidi kan me pahn kohdahla nanleng—ahpw aramas koaros anahne rong kanahieng mahsen en Pohl me kin kohsang rehn Koht ma re men paiekihda meirong en Sises.—Ipru 10:19.
Meirongki Mehkot me Mwakelekel oh Sarawi
7. (a) Dahme pwuhken Ipru 10:22 kasansalehda duwen dahme kin wiawi ahnsou me emen kin wia meirong? (b) Dahme anahne wiawi ma meirong ehu pahn pwung mwohn Koht?
7 Keieu, Pohl kangoange Kristian akan: “Eri, kitail keiong pahn kupwuren Koht ni kapehd mehlel diren pwoson, ni kapehd me mwakelekelsangehr katoutoupen suwed en kadeikpen loalatail oh ni paliwar me wideudkidahr pihl mwakelekel.” (Ipru 10:22) Mahsen pwukat kin kasansalehda dahme Kosonnedo kin padahkihong aramas en wia ni ahnsou me irail kin wia meirong kan. Met konehng pwehki mwohn Koht pahn kak kupwurki ahn emen eh meirong, e anahne wia meirong sang mohngiongi oh pil meirongki mehkot me min oh sarawi. Meirong en emen mahn me kin kohsang pwihn en mahn akan, iei mahn mwakelekel kan, me “unsek,” sohte ohla de soumwahu. Ma emen pahn meirongki menpihr, e anahne meirongki mwuroi men de emen pitsin. Ma irail pahn kapwaiada koasoandi pwukat, eri “ni irair en mahk kalahngan a tomwki dipe kan pahn pweida.” (Lipai 1:2-4, 10, 14; 22:19-25, New World Translation) Meirong en wahnsahpw sohte kin doal ihs, pwe ihs kin rasehng dihp; oh e sohte pil pahn doalki sukehn loangalap me kin kohsang pilen wahn tuhke kan, pwehki e kak karerla. Ni ahnsou me meirong kan—mahn de wahnsahpw—pahn isihsla pohn pei sarawio, irail kin kihong soahl ni meirong kan, pwe soahl kin kahrehong uduk oh wahnsahpw en dehr ohla de kiteila.—Lipai 2:11-13.
8. (a) Dahme emen anahne wia ma e pahn wia meirong ehu? (b) Dahme kitail kak wia pwe Siohwa pahn kak kupwurki atail kaudok ong ih?
8 Iaduwen mehmeno me kin wiahda meirongo? Kosonnedo mahsanih me mehmen me pahn patohwan rehn Siohwa anahne en mwakelekel oh sarawi. Mehmen me saminlahr oh dipadahr anahne en wia meirong en dihp de meirong en kapwungala pwehn pwurehng mwakelekelda mwohn Siohwa oh mwurin met Siohwa pahn kak kupwurki eh meirong isihs de meirong en kaminimin. (Lipai 5:1-6, 15, 17) Eri, kitail kin kilang duwen ia uwen kesempwal kitail en mwakelekel ahnsou koaros mwohn Siohwa? Ma kitail men atail kaudok en pwung mwohn Koht, kitail anahne mwadangete kapwungala pein kitail ni ahnsou me kitail kin kauwehla sapwellimen Koht kosonned akan. Kitail anahne en mwadangete ale sawas me Koht kin ketikihong kitail—sang “irail me mah kan en mwomwohdiso” oh “ih me tomwkiher dipatail kan” iei Sises Krais.—Seims 5:14; 1 Sohn 2:1, 2.
9. Ia wekpeseng en meirong kan me kin kohwong Siohwa oh meirong kan me kin kohwong koht likamw akan?
9 Kesempwalpen saledeksang samin me kin kohsang tiahk sapwung akan kin wia kasansalepen wekpeseng nanpwungen meirong kan me kin kohwong Siohwa oh meirong kan me kin kohwong koht likamw akan me aramas akan me kin kohsang wehi kan me kin kapilpene Israel kin wia. Ehu pwuhk kin koasoia duwen meirong kan en Kosonned en Moses: “Kosonnedo kin kasalehda me meirong kan sohte kin pid wunahni de kosetipw; weriwer laud, kauwehla pein paliweren emen, netikila paliwar ong nenek, tiahk en nenek oh kamwahl; sohte kin meirongki aramas akan, sohte kin wia meirong ong me mehlahr akan.” Mehpwukat koaros kin kasalehda met: Siohwa me sarawi, oh e sohte kin kupwurki dihp de suwed en wiawi sohte lipilipil soangen dihp de suwed dah. (Apakuk 1:13) Kaudok oh meirong kan me kin kohwong Ih pahn anahne en mwakelekel oh sarawi— ni paliwar, ni atail tiahk kan, oh pil ni pali ngehn.—Lipai 19:2; 1 Piter 1:14-16.
10. Petehkpen dahieu kitail anahne wia ong pein kitail me kin pid kaweid en Pohl me ntingihdi nan pwuhken Rom 12:1, 2?
10 Kitail anahne en tehk pein atail mour pwe Siohwa pahn kak kupwurki atail kaudok. Kitail en dehr medemedewe me e sohte kesempwal dahme kitail kin wia nan pein atail mour ma kitail kin iang towehda mihding en Kristian akan oh iang kalohk. Kitail en dehr lemeleme ma kitail kin iang doadoahk kan en Kristian, kitail sohte anahne kapwaiada sapwellimen Koht kosonned teikan. (Rom 2:21, 22) Kitail sohte kak lemeleme me Koht pahn kapaiada kitail ma kitail kin mweidohng mehkot samin en kasaminehla atail madamadau oh wiewia kan. Medemedewe duwen mahsen kan en Pohl: “Eri, riei ko, pwehki reken sapwellimen Koht kalahngan ong kitail, I wia pekipek ngidingid wet ong kumwail: kumwail mweidala paliwaramwail kan pwe en wiahla mehn meirong momour, me sarawi oh kaperen pahn kupwuren Koht. Met ih soangen kaudok mehlel me kumwail pahn kin wia. Kumwail dehr kahlemengih wiewia kan en sampah wet, ahpw mweidohng Koht en ketin kawiliakapwala loalamwail kan unsek. Eri, kumwail ahpw pahn esehda dahme kupwuren Koht—dahme mwahu, oh dahme e kin ketin kupwurperenki, oh dahme unsek.”—Rom 12:1, 2.
Wia Meirong en Kaping me Kohsang Loalatail
11. Ia pil wehwehn “kadehde ong wehi pokon” me kileledi nan pwuhken Ipru 10:23?
11 Ni ahnsou me Pohl ntingwong mehn Ipru kan, e kawehwehda duwen irair ehu en kaudok mehlel me kesempwal: “Kitail kolokol tengeteng koapworopwor me kitail kin kadehdehda, pwe Koht, me kitail kin koapworopworki uhdahn pahn ketin kapwaiada sapwellime inou.” (Ipru 10:23) Lepin lokaia pwukat “kadehde ong wehi pokon” kin wehwehki “wehkada,” oh Pohl pil kin doadoahngki “meirong en kaping.” (Ipru 13:15) Met kin katamankin kitail duwen soangen meirong me ohl oko duwehte Eipel, Noha, oh Eipraam kin wia.
12, 13. Dahme mehn Israel men kin pwungki ni ahnsou e kin wia meirong en isihs ehu, oh dahme kitail pil kak wia pwehn kasalehda soangen ngehnohte?
12 Ni ahnsou me mehn Israel men wia meirong en isihs ehu, e kin wia met ni “pein nsene mwohn Siohwa.” (Lipai 1:3) Meirong wet kin wehwehki me e pein wia kadehde mwohn wehi pokon me e kin pwungki sapwellimen Siohwa kapai tohto oh sapwellimen Siohwa kadek me e kin kasalehong sapwellime aramas akan. Tamanda duwen irair kesempwal en meirong isihs: me mehn meirongo pwon pahn isikala pohn pei sarawio—met kin karasaiong atail lelepek unsek oh inoukihong Siohwa atail mour pwon. Kitail kin kasalehda pwoson meirong en tomw oh kalahnganki meirong en tomw ni ahnsou me kitail kin wia “meirong en kaping” ong Siohwa sang mongiongatail kan.
13 Mendahki Kristian akan sohte kin wia meirong kan rahnwet—meirong en mahn akan de wahn tuhke kan—Kristian kan koaros kin ahneki pwukoa en kadehde duwen Rongamwahu en Wehin Koht oh en katohnpadahki aramas akan pwe ren wiahla tohnpadahk kan en Sises Krais. (Madiu 24:14; 28:19, 20) Iaduwen—ke kin isaneki ahnsou mwahu kan koaros en kalohkihong aramas koaros duwen Rongamwahu en Wehin Koht pwe aramas tohto pahn kak rong duwen sapwellimen Koht wiewia kaselel kan me e pahn wia ong aramas peik kan? Ke kin perenki tohnmeteikihla ahmw ahnsou oh kehl pwe ken kak padahkiong aramas akan me kin perenki rong pwe ren kak wiahla tohnpadahk kan en Sises Krais? Atail kin ngoangki iang doadoahk en kalohk kin rasehng warpwohmwahu kan en meirong isihs: mehkot me kin inenen kaperenda Koht.—1 Korint 15:58.
Perenki Miniminiong Koht oh Aramas akan
14. Iaduwen mahsen en Pohl nan pwuhken Ipru 10:24, 25 kin duwehte meirong en kaminimin?
14 Ni kaimwisekla, Pohl kin padahkiong kitail duwen atail kin miniminiong iengetail Kristian akan ni atail kin kaudokiong Koht. “Kitail nsenoh sawaspene ni kasalepen atail limpoak oh atail wiewia mwahu kan. Kitail dehr tokedihsang atail tiahk en pokonpene, duwen ekei ar kin epwehnki wia. A kitail nantihong kakehlaka nan kapehd en emenemen, pwe duwen amwail ese Rahnen Kauno kerendohr.” (Ipru 10:24, 25) Lepin lokaia pwukat: “nsenoh sawaspene ni kasalepen atail limpoak oh atail wiewia mwahu kan,” “tiahk en pokonpene,” oh “kakehlaka nan kapehd en emenemen” kin katamankin kitail duwen dahme koasoandi en meirong en kaminimin nan wehin Israel kin wiaiong sapwellimen Koht aramas akan.
15. Ni ahl dah kei meirong en kaminimin oh mihding en Kristian akan kin duwehpenehte?
15 Ekei ahnsou, lepin lokaia kan “meirong en kaminimin” kin wehwehki “meirong en popohl.” Lepin lokaia wet “popohl” ni lokaiahn Ipru kin wehwehki tohto sang emen, mwein met kin karasaiong ni ahnsou me emen pahn wia meirong en kaminimin, e pahn kahrehong ih en ahneki nanpwungmwahu rehn Koht oh ienge tohnkaudok akan. Emen me sukuhl laud kin koasoia duwen meirong en kaminimin: “Met, ni mehlel, ahnsoun peren miniminiong Koht en Inou, me E pahn wiahla nein Israel me Luhkedo ni sak en meirong, pil nin duwen E kin ahnsou koaros wia arail Kaun en Kamadipw.” Met kin katamankin kitail duwen sapwellimen Sises inou: “Pwe wasakis me riemen de silimen kin kohpene ie ni mwarei, I kin iang irail mi wasao.” (Madiu 18:20) Ahnsou koaros kitail kin iang towehda mihding en Kristian, kitail kin kehlailkihda atail kin miniminiong riatail kan oh kehlailkihda kaweid kangoang kan, oh atail kin ese me atail Kaun Sises Krais kin ketiket rehtail. Met kin kahrehong mihding en Kristian en wia ahnsou kaperen ehu oh ahnsoun kakehlaka atail pwoson.
16. Ni omw kin medemedewe duwen meirong en kaminimin, dahme kin kahrehong kitail en perenki iang towehda mihding kan en Kristian?
16 Nin duwen meirong en kaminimin, wih koaros—wih en kepwehn loale koaros, iangahki mwidihlihk, oh wasa keieu mwahu en eho, pengepenge, pwadaiki pwon pahn sapasang limwahn tihlapeo en mahn sihpw men—mehpwukat koaros kin isihsla pohn pei sarawio nin duwen meirong ong Siohwa. (Lipai 3:3-16) Wih iei wasa nan mahn me keieu mwahu. Meirongki wih pohn pei sarawi kin karasaiong emen me kin kihong Siohwa uwen me e kak. Mihding en Kristian akan kin inenen kaperen kaidehn ihte pwehki kitail kin ale kaweid ahpw pwehki kitail kak kapinga Siohwa. Kitail kin wia met sang ni atail kin iang—ni lamalam aktikitik ahpw ni uwen me kitail kak—koul sang nan mohngiongatail, rong kanahieng padahk kan, oh iang pasapeng kan. Sounmelkahkao koasoia met: “Kapinga Siohwa! Kumwail koulki koul kapw pwoat ong Siohwa; kumwail kapinga ih mwohn pokon en sapwellime aramas loalopwoat akan.”—Melkahka 149:1.
Kapai Tohto me Kin Kohsang Rehn Siohwa kin Awiawih Kitail
17, 18. (a) Meirong lapalap dahieu me Solomon wiahda ni ahnsou me kasarawilahn Tehnpas Sarawio wiawi nan Serusalem? (b) Kapai dah kei kin kohwong aramas akan pwe re wia kasarawila Tehnpas Sarawio?
17 Ni ahnsou me kasarawien Tehnpas Sarawio nan Serusalem wiawi, nan kaisuhn sounpwong nan pahr 1026 B.C.E., Nanmwarki Solomon wiahda “meirong laud ong Siohwa” ni e meirongki “meirong en isihs oh meirong en wahn sahpw oh wih en mahn akan ong ni meirong en kaminimin.” Likin meirong en wahn sahpw akan, irail meirongkihla kou 22,000 oh sihpw 120,000 ong kasarawio.—1 Nanmwarki 8:62-65, NW.
18 Ke kak medemedewe duwen ia uwen pweilaud oh doadoahk laud en wiahda lapalahn kamadipw wet? Ahpw, ni mehlel, kapai kan me mehn Israel akan alehdi me laudsang dahme re pwainda. Ni kaimwiseklahn kamadipw wet, Solomon “ahpw ketin kadarirailpeseng ni imwarail kan. Irail koaros ahpw kapingahla Solomon, oh pwurpeseng ni imwarail kan pereperenki soahng koaros me Kauno ketikihong sapwellime ladu Depit oh pil ong sapwellime aramas en Israel.” (1 Nanmwarki 8:66) Nin duwen me Solomon mahsanih, “Kupwuramwahu en Siohwa me kahrehda omw kepwehpwe, oh e sohte kin iangahki kamedek de kansensuwed.”—Lepin Padahk 10:22, NW.
19. Dahme kitail kak wia ma kitail men ale kapai kaselel kan me pahn kohsang rehn Siohwa ni ahnsouwet oh ni ahnsou kohkohlahte?
19 Kitail kin momour ni ahnsou ehu me “mehn kasansal unsek oh poatopoat” pahn kaimwisekla oh “dahme uhdahn wilandi” pahn uhd wiliandi. (Ipru 10:1) Sises Krais, nin duwen Samworo Lapalap, ketikihdo mwohn Siohwa manaman en meirong en sapwellime nta pwehn wia tomwpen irail koaros me kin pwoson sapwellime meirong. (Ipru 9:10, 11, 24-26) Poahsonkihda meirong lapalap wet oh pein atail meirong en kaping me mwakelekel oh kohsang mohngiongatail kan ong Koht, kitail pil kak wonowei “pereperen,” oh kak kasikasik kapai tohto me pahn kohsang rehn Siohwa.—Malakai 3:10.
Iaduwen Ke Pahn Sapeng?
• Kaweid oh kamweit dah kei kitail kak alehdi sang atail kin sukuhliki duwen meirong kan me mih nan Kosonnedo?
• Dahme emen anahne keieu tamataman ma e mwahuki Koht en ketin kupwurki eh meirong, oh ia wehwehn met ong kitail?
• Dahme kitail kak meirongki me pahn duwehte meirong en isihs me kin kohsang pein nsenen emen?
• Ni ahl dah kei mihding en Kristian akan kin rasehng meirong en kaminimin?
[Kilel nan pali 12]
Siohwa me ketikihda tomw meirong en Sises pwehn kamourala aramas akan