Rongamwahu en Wehin Koht Dahkot Met?

Nan pahr samwalahro nan sahpw 235 wasa koaros nan sampah, aramas 6,035,564, me pwulopwul oh mah, doadoahngkihla awa 1,171,270,425 koasokoasoiaiong aramas akan duwen met. Patehngete kadehde ki awarail, re pwilikihdi rehn wehi pokon pwuhk kan, brochure kan, makisihn kan oh tract kan me tohtohki rar pak 700 me kin pakairki oh kawehwe duwen met. Re pil kin kihpeseng audio cassette oh video cassette kid kei pwe me tohto en kak rong oh wehwehki duwen met. Dahkot “met”?

“MET” iei Rongamwahu en Wehin Koht. Ni mehlel, saikinte nan poadoapoad en aramas me “Rongamwahu wet en Wehio” kalohk deila duwehte me kitail kilang rahnwet.​—Madiu 24:14.

Irail ko me kin wiewia doadoahk en kalohk oh katohnpadahk wasa koaros nan sampah kin toukihda pein irail oh arail ahnsou ni soh isepe. Sang ni madamadau en aramas, re mwomwen sohte kak ong doadoahk wet. Eri, dahme kahrehda re kin eimah oh pweida mwahu? Manaman en Rongamwahu en Wehio kin wia keieun kahrepe, pwe e kin wia rongamwahu duwen kapai kan me pahn kohdohng tohnsampah. Mehpwukat iei kapai kan me aramas koaros kin inengieng​—nsenamwahu, saledek sang kahpwal en pelien paien wehi, koperment mwahu, popohl oh meleilei, oh mehkot me aramas tohto sohte leme me kak wiawi—​mour kohkohlahte! Met uhdahn wia rongamwahu ong aramas kan me kin raparapahki duwen wehwehn oh kahrepen mour. Ehi, kapai pwukat oh pil kapai laud sang met kak kohwong uhk ma ke pahn rong oh peikiong kalohkpen Rongamwahu en Wehin Koht.

Dahkot Wehin Koht?

Eri, dahkot Wehin Koht me kin wia rongamwahu? Met iei Wehio me aramas rar kan kin sukuhliki en kapakapki ni lokaia pwukat: “Samat me ketiket nanleng: Mwaromwi en sarawihla rehn aramas koaros. Wehiomwi en pweida wasa koaros. Kupwuromwi en kin wiawi nin sampah duwen eh kin wiawi nanleng.”​—Madiu 6:9, 10, New World Translation.

Met iei Wehio me soukohp en Ipru, Daniel, koasoia mpen sounpahr 2,500 samwalahro ni e ntingihdi: “Koht en nanleng pahn ketin kauwada wehi ehu me sohte imwi. Wehi wet sohte pahn kak lohdi, ahpw e pahn kauwehla wehi teikan koaros, oh pahn mihmi kohkohlahte.”​—Daniel 2:44, NW.

Ihme kahrehda, “Rongamwahuwo” kin pid duwen Wehi, de koperment, sang rehn Koht me pahn kihsang me suwed koaros oh uhd kaunda pohn sampah pwon ni popohl. E pahn kapweido tepin kupwuren Sounkapikadao ong tohnsampah oh ong sampah.​—Senesis 1:28.

“Wehin Koht Kerendohr”

Kereniong sounpahr 2,000 samwalahro, Rongamwahu en Wehin Koht tepin kalohkada ong wehi pokon sang rehn ohl lelepek men me mwomwe oh ah wiewia kan kin kahrehda me tohto en tehkada. Ohl menet iei Sohn Sounpapidais, nein Sekaraia, samworo en Suhs oh eh pwoud, Elisapet, neira pwutak. Sohn kin likauwih likou me wiawikihda wunen kamel, oh pirapirki nan lukope kateng kilin kou, ni mwomwen soukohp Elaisa, me kin mwete ih. Ahpw, rohngo me e lohkiseli me kin kahrehda me tohto kin rong. E mahsanih: “Kumwail koluhla oh wiliakapwala, pwe Wehin Koht kerendohr.”​—Madiu 3:1-6.

Irail kan me wie rongorong Sohn iei mehn Suhs kan me kin kose me dene re kin kaudokiong Koht mehlelo, Siohwa. Nin duwen Wehi ehu, re aleier inoun Kosonnedo sang rehn Moses mpen sounpahr 1,500 mwowe. Nan Serusalem, tehnpas kaselelo kesikesihnente, wasa me meirong kan kin wiawi nin duwen koasoandi en Kosonnedo. Mehn Suhs kan kin koapworopworki me arail kaudok kin pwung mwohn silangen Koht.

Ahpw, ekei aramas, ni arail rongorong Sohn, tepiada wehwehkihda me arail kaudok sohte pwung. Tiahk oh padahk kan en Krihk doaloadahr padahk kan en pelien Suhs. Kosonnedo me Moses alehsang rehn Koht ahnsou wet doalkihda padahk teikan, pil sohla manaman, pwehki padahk kan en aramas oh tiahk kan en aramas. (Madiu 15:6) Pwehki kaweid sapwung me kohsang arail kaun en lamalam akan me keptakai oh soh mahk, me tohto solahr kin kaudok ong Koht ni ahl me pwung. (Seims 1:27) Re anahne koluhkihla diparail kan me re wiahda ong Koht oh ong inoun Kosonnedo.

Ni ahnsowohte, mehn Suhs tohto kin kasikasik pwaradahn Mesaia, de Krais, me inoupe wiawier, oh ekei kin lemelemehki duwen Sohn: “Ele ih me Krais?” Ahpw, Sohn kahmahmki me ih me Krais oh uhd idi iraillahng emen tohrohr, me e mahsanihki: “Selen sapwellime suht I sohte warohng I en lapwahda.” (Luk 3:15, 16) Ni ah kasalehong sapwellimen Sises tohnpadahk ko duwen Sises, e mahsanih: “Kilang! Ien Sihmpwul en Kohto me kin ketikihsang dipen sampah koaros!”​—Sohn 1:29.

Met uhdahn kin wia rongamwahu, pwehki Sohn kin idialahng aramas koaros elen mour oh nsenamwahu​—Sises, ih me pahn “wahweisang dipen sampah.” Nin duwen kadaudok en Adam oh Ihp, aramas koaros ipwidi pahn kaunda lemei en dihp oh mehla. Rom 5:19 kin kawehwehda met: “Nin duwen sapeik en aramas tehmen [Adam] eh kahrehiong aramas tohto dihp, ih pil duwen peik en aramas tehmen [Sises] pahn kapwungala aramas koaros mwohn silangin Koht.” Sises, duwehte sihmpwul en meirong, pahn ‘wahweisang dihp’ oh wekidala irair kansensuwed en aramas. Paipel kawehwehda: “Pweinen dihp iei mehla; ahpw sapwellimen Koht kisakis sapan, iei mour soutuk rehn Krais Sises atail Kaun.”​—Rom 6:23.

Nin duwen ohl unsek men​—ni mehlel, ohl me keieu lapalap sangete mahs lel met—​Sises kin ketin wia doadoahk en kalohki Rongamwahuwo. Pwuhken Mark 1:14, 15 kin padahkiong kitail: “Mwurin Sohn eh lekdekiong nan imweteng, Sises ahpw ketila Kalili oh ketin lohkiseli Rongamwahu sang rehn Koht, mahsanih: ‘E lelehr ahnsowo, oh Wehin Koht kerendohr! Kumwail eri koluhla oh wiliakapwala oh pwosonla Rongamwahu.’”

Irail ko me peikiong sapwellimen Sises rohngo oh kasalehda pwoson rongamwahuwo kin inenen pai. Sohn 1:12 (NW) mahsanih: “Ekei kasamwoier oh pwosonlahr. Eri, e [Sises] ahpw ketikihong irail pwung en wiahla sapwellimen Koht, pwehki re pwoson ih.” Pwehki re wia sapwellimen Koht seri kan, re pahn koanoahdi kating en mour soutuk.​—1 Sohn 2:25.

Ahpw, kapai en alehdi kating kan en Wehio sohte pahn ihte kohwong aramas akan nan keieun senturi. Nin duwen me sansalehr mwowe, Rongamwahu en Wehin Koht kin lohkseli oh padahkseli nan sampah pwon rahnwet. Ihme kahrehda, kapai kan en Wehio mihete. Dahme ke anahne wia pwehn alehdi soangen kapai pwukat? Artikel en mwuhr pahn kawehwehda duwen met.