Pere Mohngiongomw
“Pohnangin soahng kan koaros me kitail en pere, pere mohngiongomw pwehki sang loale iei me utupen mour kin kohsang ie.”—LEPIN PADAHK 4:23, New World Translation.
1, 2. Dahme kahrehda kitail anahne pere mohngiongitail?
OHL likeilapalahr men me kin kousoan ni dekehn Carribean pwarada sang wasao me e kin rukuruk ie mwurin melimel. Ni a kilangada ohlahn wasa kan me kapilpene ih, e diarada me lapalahn tuhke me kesihnenkier sounpahr ngeder ni ewen kehl en pedolong nan ah wasa solahr mie. Ih eri pwonopwonki oh koasoia, ‘Iaduwen met a pahn kak wiawi—pwehki tuhke tikitik kan me mih wasao sohte ohla?’ Ni e kasawih kanahieng tepin tuhke me pwupwudier, e diarada pasapeng. Loalen tuhkeo—me likamwete tuhke kehlail ehu—moasoangotlahr, oh ihte me kisiniengo wia—kasalehda wasa kan me ohlahr loale.
2 E inenen kansensuwed ahnsou me tohnkaudok mehlel men me kin mwomwen kehlail ni elen mouren Kristian ahpw lohdi ni ahnsou me e lelohng kasongosong ehu. Ni pwung, Paipel mahsanih me “sang ni ar tikitik ar lamalam akan kin uhlahngete ni me suwed.” (Senesis 8:21, NW) Met kin wehwehki me ma aramas sohte pahn ahnsou koaros kasawih pein mohngiongirail, pil irail akan me kin ahneki mohngiong mwakelekel kakete lohdi pahn wiewia suwed kan. Pwehki mohngiong en aramas soh-unsek kan kak lohdiong nan dihp, kitail anahne nsenohki kaweid wet: “Pohnangin soahng kan koaros me kitail en pere, pere mohngiongomw pwehki sang loale iei me utupen mour kin kohsang ie.” (Lepin Padahk 4:23, NW) Eri, iaduwen kitail kak pere mohngiongatail ni karasaras?
Kaukaule Wia Keseu kan —Mehkot me Uhdahn Pahn Wiawi
3, 4. (a) Mehnia peidek kan kitail kak idek duwen irairen mohngiong en aramas akan? (b) Dahme pahn kak sewese kitail en kasawihada mohngiongitail ni karasaras?
3 Ma ke pahn kohla rehn toahkte pwehn kasawihada paliwaromw, e pahn kakete kasawih ahmw mohngiong. Iaduwen—ahmw roson en paliwaromw, iangahki ahmw mohngiong, kin kasalehda me ke kin alehong uhk pilen mwenge itar ong paliwaromw? Iaduwen ahmw kehl en tangatang en nta? Ngilen ahmw mohngiong kin pwung oh kehlail? E itar ahmw eksersais? Ahmw mohngiong kin kak apwalih irair en doadoahk laud en paliwaromw?
4 Ma uhdahn mohngiong en aramas kin anahne keseu en wiawi ahnsou koaros, iaduwen mohngiongatail ni karasaras? Siohwa kin ketin kasawihada mohngiong en aramas akan. (1 Kronikel 29:17) Kitail pil anahne wia met. Eri, iaduwen kitail kak wia met? Ni atail kin wia peidek pwukat ong pein kitail: Mohngiongi kin ale itar ketihnain en pali ngehn sang ai kin kaukaule wia pein ai onop oh iang towehda mihding kan koaros? (Melkahka 1:1, 2; Ipru 10:24, 25) Mahsen en Siohwa kin wia mehkot kesempwal ong ie oh rasehng “kisiniei me lullul nan kapehdi” oh kin kamwekid ie en iang doadoahk en kalohki Wehio oh katohnpadahk? (Seremaia 20:9; Madiu 28:19, 20; Rom 1:15, 16) I kin wia uwen me I kak en kaukaule iang doadoahk en kalohk oh ngoangki doadoahk wet ni ahi kin Auxiliary Pioneer ahnsou me I kak? (Luk 13:24) Soangen irair dah kei me I kin mweidong mohngiongi ni karasaras en mih loale? I kin rapahki en werekiong aramas akan me mongiongirail kan kin utungada kaudok mehlel? (Lepin Padahk 13:20; 1 Korint 15:33) Kitail anahne mwadang tehk wasa kan nan kitail kin luwet oh mwadang kamwahuwihala wasa pwukat.
5. Dahme kasongepen pwoson pahn kak sewese kitail en wia?
5 Kitail kin kalapw lelohng kasongepen atail pwoson. Ahpw, kasongosong pwukat kin kihda ahnsou mwahu kan en tehk duwen ia uwen kehlail mohngiongitail kan. Moses mahsanih ong mehn Israel akan me pahn kereniong pedelong nan Sapwen Inou: “Kumwail tamataman seiloak reirei me Kauno [“Siohwa,” NW], amwail Koht, ketin kahluweikumwailehr erein sounpar pahisek me samwalahr nan sapwtehno. E ketin mweidohng kumwail nan apwal kei pwe en ketin katikitikihkumwailla oh kadierekada ma kumwail uhdahn nan kapehd mehlel ong kapwaiada sapwellime kosonned de soh.” (Deuderonomi 8:2) Ni ahnsou me kitail kin lelohng kasongosong kan, kitail soh kin pwuriamwekihla duwen atail pepehm akan, ineng kan, de atail wiewia kan? Kasongosong kan me Siohwa ketin mweidong kitail en lelohng, pahn kak sewese kitail en ese atail sapwung kan, oh met pahn pil kihong kitail ahnsou mwahu en kamwahuwihala atail luwet akan. (Seims 1:2-4) Kitail en dehr manokehla en medemedewe oh kapakap duwen atail wiewia kan ni ahnsou me kitail kin lelohng kasongosong pwukat!
Dahme Atail Lokaia kan kin Kasansalehda?
6. Dahme kitail kin perenki koasoia kin kak kasalehda dah duwen mohngiongitail kan?
6 Iaduwen kitail kak wehwehki dahme kitail kin kesempwaliki nan mohngiongitail? Sises mahsanih: “Aramas mwahu men kin kapwarehda mehkan me mwahu pwehki eh mohngiong direki me mwahu; duwehte aramas suwed men kin kapwarehda me suwed pwehki eh mohngiong direki me suwed. Pwe ewen aramas kin kapwadewei dahme audepen nan eh mohngiong.” (Luk 6:45) Dahme kitail kin kalapw koasoia kin kasansalehda dahme kesempwaliong mohngiongitail. Kitail kin kalapw koasoia duwen kepwehn sampah kan oh pweidahn atail doadoahk en mwohni kan? De atail koasoakoasoi ong aramas teikan kin kalapw pid mehkan me ngehnin duwehte mehn akadei kan en pali ngehn? Kitail kin perenki koasoiapene duwen sapwung kan en meteikan, de kitail kin ni limpoak men mahkohng sapwung koaros? (Lepin Padahk 10:11, 12) Pali laud en atail koasoi kan kin pid duwen aramas akan oh wiewia kan en arail mour ahpw sohte kalapw koasoia madamadau ngehnin kan oh dahme pwung? Eri, met kin kasalehda me kitail kin nohn daulihla nsenohki wiewiahn aramas teikan?—1 Piter 4:15.
7. Mehn kasukuhl dahieu me pid pere mohngiongitail kan me kitail kak sukuhliki sang poadopoad en rien Sosep ehk?
7 Medemedewe dahme wiawiehr nan ehu peneinei laud. Nein Seikop pwutak ehk me keieu laud “solahr men lokaia mwahu ong” riarail pwutak pwulopwulo, Sosep. Dahme kahrehda? Re kin peirin pwehki arail pahpa kin kesempwaliki kowahlap Sosep sang irail koaros. Mwuhr, ni ahnsou me Sosep ale kapai kan sang rehn Koht ki auramen kan, me kin wia mehn kadehde me e kenikenla rehn Koht, “met ahpw kahrehiong ar inenen kailongkihla.” (Senesis 37:4, 5, 11) Irail inenen lemei oh eri netikihla riarail pwutak en wiahla lidu men. Pwehn ekihla arail wiewia suwed, re pitihdi arail pahpa oh kahrehong ih en lemehda me mahn lawalo men me kemehla Sosep. E sansal me rien Sosep ehk sohte pere mohngiongirail kan ahnsowo. Ma kitail kin kalapw kauwe mehteikan, eri, mwein met kin kasansalehda me nan mohngiongitail kin audaudkihda peirin? Eri, kitail anahne kasawihada dahme kin kohsang awatail kan oh mwadang kihsang rehtail ineng soh konehng akan.
8. Dahme pahn kak sewese kitail en kasawihada mohngiongitail kan ma kitail wiahda likamw ehu?
8 Mendahki “Koht me sohte kak ketin wiahda likamw,” aramas soh-unsek kan kin likamw. (Ipru 6:18) Sounmelkahka mahsanih, “Aramas koaros kin likamw.” (Melkahka 116:11, NW) Wahnpoaron Piter kahmahmkihla Sises pak siluh. (Madiu 26:69-75) Eri, kitail anahne kanahieng pwehn dehr wia lokaia likamw, pwe Siohwa kin kalahdeki “au likamw.” (Lepin Padahk 6:16-19) Ma ke pahn wiahda likamw ehu, e pahn mwahu en medemedewe duwen ia kahrepe ke wiahda likamwo. Ke wiahda likamw pwe ke masak aramas? De ke masak ale kadeik sang emen? De ke sohte men ahd suwedla de sang ni roporop ong pein kowe me poahsoanehda? Sohte lipilipil ia kahrepe ke wiahda likamwo, e kesempwal ken medemedewe duwen ahmw sapwung, oh ni lamalam aktikitik wehkada dahme ke wia me sapwung, oh peki rehn Siohwa en mahk ong uhk, oh rapahki sapwellime sawas en sewese iuk en powehdi ahmw luwet akan! “Ohl mah kan en mwomwohdiso” pil kak kihda sawas laud.—Seims 5:14, NW.
9. Dahme atail kapakap kan pahn kak kasansalehda duwen mohngiongitail kan?
9 Siohwa ketin kupwurehla ahn Nanmwarki Solomon pekipek me pid erpit oh loalokong oh mahsanih: “Ke wiadahr pilipil pwung ehu. Ke sohte peki kepwehpwe de dipwisou kaselel de ndand . . . , eri, I pahn kihong uhk kupwurokong oh erpit. Oh likin mehpwukat, I pil pahn kalaudehla omw pai, dipwisou, oh ndand me sohte nanmwarki men ahneki sang mahs kohdo oh pil sang met kohkohlahte.” (2 Kronikel 1:11, 12) Sang ni dahme Solomon pekipeki oh pil iangahki soahng kan me e sohte peki, Siohwa ketin mwahngih dahme Solomon kin kesempwaliki. Dahme atail kapakap kan ong Koht kin kasansalehda duwen audepen mohngiongitail kan? Atail kapakap kan kin kasansalehda atail kin ngoangki ahneki loalokong, erpit, oh wehwehkihla irair akan? (Lepin Padahk 2:1-6; Madiu 5:3) Kitail kin kesempwaliki mehkan me ngehnin me pid Wehio? (Madiu 6:9, 10) Ma kitail kin mwomwen pwangahki wia atail kapakap kan, met kin wia ehu kilel me kitail anahne isaneki ahnsou mwahu en doudouloale duwen sapwellimen Siohwa wiewia kan. (Melkahka 103:2) Kristian akan koaros anahne en wehwehkihla duwen dahme arail kapakap kan kin kasansalehda.
Dahme Atail Wiewia kan kin Kasansalehda Duwen Kitail?
10, 11. (a) Iawasa dipen kamwahl oh nenek tepida sang ie? (b) Dahme pahn sewese kitail en dehr ‘wia dipen kamwahl nan kapehditail’?
10 Aramas akan kin nda me wiewia kan kin kasansalehda atail madamadau kan laudsang atail lokaia kan. Ni mehlel, atail wiewia kan kin kasalehda laud duwen dahme mih loalatail kan. Karasepe ieu, ni mehkan me pid tiahk mwakelekel kan, pere mohngiongitail kan kin pid laud sang ihte liksang dipen nenek de kamwahl. Nan sapwellimen Sises Kapahrek en Pohn Dohl, e mahsanih: “Mehmen me pahn kilikilang lih emen oh men dihpki, nahn e wiadahr dipen kamwahl nan kapehde.” (Madiu 5:28) Iaduwen kitail kak liksang dipen kamwahl nan kapehditail kan?
11 Emen ohl me lelepek iei Sohp oh e kin wia mehn kahlemeng mwahu ong ohl oh lih Kristian pwopwoud akan. Sohp kin koasoia ong lih pwulopwul kan oh pil ni kadek sewese irail ma re kin anahne sawas. Ahpw, ohl lelepek menet sohte kin mwahukinirailda. Dahme kahrehda? Pwehki e koasoanehdi teng nan eh madamadau en dehr kangkakil lih akan ni ineng suwed. E mahsanih, “I wiadahr inou lapalap ehu: I en dehr kin kangkakil serepein men ni ineng suwed.” (Sohp 31:1) Eri, kitail en pil wiahda soangen inou wet me pid mesetail kan oh soangen inou pahn kak pere mohngiongitail kan.
12. Iaduwen ke pahn kak doadoahngki kaweid me mihmi nan pwuhken Luk 16:10 ong pere mohngiongomw?
12 Sapwellimen Koht Ohl mahsanih, “Me kin loalopwoat ni mehkot tikitik, e pahn pil loalopwoat ni mehkot laud; oh me kin keseulikilik ni mehkot tikitik, e pahn pil keseulikilik ni mehkot laud.” (Luk 16:10) Ei, kitail anahne kasawihada pein atail tiahk kan pil ong ni mehkot tikitik ni ehu ehu rahn, oh pil ni ahnsou me kitail kin kelepw nan pein imwatail kan. (Melkahka 101:2) Ni ahnsou me kitail kin wia mwomwohd nan pein imwatail kan oh kilang TV, de doadoahngki Internet, kitail kin tehk kanahieng ma kitail kin kapwaiada kaweid en Paipel wet: “Pwehki amwail wialahr sapwellimen Koht aramas pilipil kei, e sohte konehng mahsenpen mehkot me pidada nenek de soangen samin teikan de noahrok, en kin wiawi nanpwungamwail. E pil sohte konehng kumwail en kin lokaia suwed, kamwan suwed, de lokaia sohte konehng”? (Episos 5:3, 4) Ahpw, iaduwen tiahk lemei kan me kin pwarada nan TV de video cassette kan—iangahki “video games”? Sounmelkakaho mahsanih met, “Siohwa kin ketin kasawih aramas mwahu oh me suwed kan koaros; e kin kalahdeki kowahlap irail aramas akan me kin perenki tiahk lemei kan.”—Melkahka 11:5, NW.
13. Kaweid kesempwal dahieu kin mwahu ong kitail ni ahnsou me kitail kin tehk duwen audepen mohngiogitail?
13 Seremaia kihda kaweid wet, “Ihs me kak wehwehki audepen mohngiong en aramas?” (Seremaia 17:9) Widing en mohngiong kin sansalkihda ahnsou me kitail kin kihong kahrepe kan ong dahme kahrehda kitail wiahkihda sapwung kan de kamwahuwih dahme kitail wiahda me sohte itar de doare atail soh-unsek laud akan de kalaudehla koasoipen mehkan me kitail wiahda. Mohngiong widing kin kak wia soahng riau ahnsoukis—koasoia mehkot me mwahu ahpw wiewia ehu soahng tohrohr. (Melkahka 12:2; Lepin Padahk 23:7) Ia uwen kesempwal kitail en kasawihada audepen mohngiongitail kan ni mehlel!
Pwoaren Masatail kan kin Mwakelekel oh Marain?
14, 15. (a) Ia wehwehn pwoaren mas “mwakelekel oh marain”? (b) Iaduwen kolokolete pwoaren mas mwakelekel oh marain kin sewese kitail en pere mohngiongitail kan?
14 Sises mahsanih: “Pwoaren masamwail kan iei mehn sere paliwaramwail. Eri, ma pwoaren masamwail kan pahn mwakelekel oh marain, paliwaramwail unsek pahn diren marain.” (Madiu 6:22) Pwoaren mas mwakelekel oh marain kin wehwehki me kitail kin ahneki mehn akadei ehute, oh sohte kedirepwki soahng kan me soh katepe. “Pwoaren masatail kan” anahne en kilang ongete “rapahki mahs wehin Koht oh dahme e kin ketin kupwurki.” (Madiu 6:33) Dahme pahn kak wiawiong atail mohngiong ni karasaras ma “pwoaren masatail kan” sohte kin “mwakelekel oh marain”?
15 Medemedewe duwen doadoahk en mwohni. Mehlel, Kristian akan kin pwukoahki apwalih anahn akan en arail peneinei. (1 Timoty 5:8) Ahpw, iaduwen ma kitail kin inengihada pwainda mehkan me kapw oh keieu mwahu duwehte kenatail mwenge, likou kan, ihmw, de dipwisou teikan me aramas tohto kin mwahuki? Met soh pahn kak kaliduwih mohngiongitail kan oh atail madamadau oh kahrehong kitail en sohte kaudokiong Koht ni mohngiong unsek? (Melkahka 119:113; Rom 16:18) Ia katepe ong kitail en nohn kedirepwkihla apwahpwahlih atail anahn akan en mour, ahpw mwohneki peneinei, pisnes, oh dipwisoun sampah akan? Tamanda kaweid me kohsang rehn Koht: “Kumwail pein mwasamwasahn kumwail. Kumwail dehr kedirepwehkin kumwail mwenge laud oh sakau kehlail, oh pwunod kan en sampah wet; pwe Rahno kakete leledohng kumwail ni ahnsou mwadang. E pahn kohdo, rasehng nsar ehu ong aramas koaros pohn sampah.”—Luk 21:34, 35.
16. Kaweid dahieu me Sises kihda me kin pid pwoaren mesatail kan, oh dahme kahrehda?
16 “Pwoaren masatail kan” kin mwomwen wiahla ahl kesempwal ehu en padahkiong atail madamadau kan oh mohngiongitail kan. Dahme kitail kin kilang pahn kakete kamwekidada atail madamadau kan, pepehm akan, oh wiewia kan. Sises doadoahngki karasaras ehu ni ahnsou me e kawehwehda duwen ia uwen kehlail kasongosong en kilangwong mehkan me pahn kasonge kitail: “Eri, ma palimaun en pwoaren mesomwen pahn kahrehiong uhk nan dihp, pwadikasang oh kesehweisang uhk, pwe e mwahuwong uhk kisehn paliwaromwen en lekdekla sang eh pwonte kolahng nan Gehenna.” (Madiu 5:29, NW) Kitail anahne en kaiahne pwoaren masatail kan en dehr kilangete mehkan me sohte konehng. Karasepe ieu, dehr mweidong pwoaren masatail kan en wadwadekte de kilikilang pwuhk kan me kin wiawiahda pwehn kainengiahda kitail ong soahng suwed kan.
17. Iaduwen atail kin kapwaiada Kolose 3:5 kin sewese kitail en pere mohngiongitail kan?
17 Kilikilang kaidehn ihte elen atail kawehwehda atail madamadau. Pil soahng teikan me duwehte sair oh rong pil mie arail doadoahk oh kitail anahne kanahieng iaduwen a kin kamwekidada wasa teikan nan paliwar. Wahnpoaron Pohl kihda kaweid wet: “Eri, kumwail uhdahn pahn kemehla ineng kan en sampah me kin wie doadoahk loalamwail, eri, iet akan; kamwahl, sarsuwed, ineng suwed, oh noahrok kepwe (pwe noahrok kepwe iei ehu soangen kaudok ong dikedik en eni kan).”—Kolose 3:5.
18. Dahme kitail anahne wia ma mie atail ineng suwed akan?
18 Ineng suwed kan pil kak tepida sang atail madamadau kan. Medemedewe duwen ineng ehu kin kalapw kalaudehla ineng suwedo, oh pil kaluwetala mohngiong. “Aramas kin lelohng nan songosong sang ni pein eh ineng suwed eh kin kanaitikihada eh ineng suwed, oh ni dihp eh kin pweidahr mehlel, e kin kahrehiong mehla.” (Seims 1:14, 15) Aramas tohto kin wehkada me met kin kahrehong emen en kamedekiala pein ih ki wiewia suwed akan. Ia uwen kesempwal kitail en kaukaule audekihda nan atail madamadau kan soahng mwahu kan me kin pid pali ngehn! (Pilipai 4:8) Oh ma ineng suwed ehu pahn kohda nan atail madamadau, kitail anahne nantihong en kesehla.
‘Papah Siohwa ni Mohngiong Unsek’
19, 20. Iaduwen kitail kak pweida ni atail kin papah Siohwa ki mohngiong unsek?
19 Ni ahnsou me Nanmwarki Depit likeilapalahr, e mahsanihong sapwellime pwutak: “A kowe, Solomon, nei pwutak, I peki ke en pohnese Koht en semomw oh papah ni mohngiong unsek oh inengieng nan omw lamalam. E ketin mwahngih audepen atail lamalam oh ineng koaros.” (1 Kronikel 28:9) Solomon kapakapki “mohngiong peik ehu.” (1 Nanmwarki 3:9, NW) Ahpw, inenen apwal ong ih en kolokolete mohngiong peik wet ni erein eh mour.
20 Eri, ma kitail men pweida, e sohte itar en ahneki mohngiong peik wet me Siohwa kin ketin kupwurki, ahpw kitail pil anahne en pere mohngiongitail. Met pahn kak pweida ma kitail pahn kesempwaliki kataman kan me kohsang rehn sapwellimen Koht Mahsen—‘kolokol nan kapehdomw.’ (Lepin Padahk 4:20-22) Kitail pil anahne en ahnsou koaros kasawihada mohngiongitail kan, medemedewe ni kapakap duwen dahme atail lokaia kan oh wiewia kan kin kasalehda duwen dahme mihmi loalatail kan. Ia katepen keseu wet ma kitail sohte pahn sohpeiong Siohwa en ketin sewese kitail en powehdi oh kamwahuwihala atail sapwung kan? Ia uwen kesempwal kitail en mwasamwasahn oh tehk kanahieng dahme kitail kin kilang oh rong! Ni atail pahn kin wia met, kitail pahn kak likih me “sapwellimen Koht popohl, me inenen laudsang uwen atail dehdehki, ahpw pahn nekinekid mohngiongimwail oh pil amwail lamalam rehn Krais Sises.” (Pilipai 4:6, 7) Ei, kitail en koasoanehdi nan loalatail me kitail pahn pere mohngiongitail kan oh papah Siohwa ki mohngiong unsek.
Ke Tamanda?
• Dahme kahrehda e kesempwal en pere mohngiongitail kan?
• Iaduwen atail pahn medemedewe dahme kitail kin koasoia pahn kak sewese kitail en pere mohngiongitail kan?
• Dahme kahrehda “pwoaren masatail kan” anahne en “mwakelekel oh marain”?
[Kilels nan Pali 17]
Dahme kitail kin kalapw koasoia ni ahnsoun kalohk, mihding kan, oh nan imwatail kan?
[Kilels nan Pali 19]
Ahmw mour en dehr kedirepwki soahng kan me sohte katepe