Siohwa Kin Ketin Kalinganakihla Sapwellime Aramas Akan Marain
“Liho, uhda oh linganla, rasehng ketipin; lingaling en Siohwa dakeruhkadahr.”—AISEIA 60:1, NW.
1, 2. (a) Ia irairen aramas akan? (b) Ihs me kin kahrehong sampah wet en rotorotala?
“KITAIL uhdahn anahne emen me kin duwehte Aiseia de Saint Pohl!” Ihme U.S. President Harry Truman koasoia nan pahr 1940 samwa. Dahme kahrehda e nda soangen lokaia pwukat? Pwehki e pehm me sampah en ahnsowo anahne kaun akan me uhdahn mwahu. Aramas ahpwtehn lelohng ahnsou apwal ieu nan senturi 20 pwe Mahwen Keriau en Sampah ahpwtehn nek. Ahpw, mendahki mahweno nekier, sohte popohl nan sampah. Ni mehlel, sounpar 57 mwurin mahweno nekier, sampah mihmihte nan rotorot. Ma President Truman memour rahnwet, e pahn pil kilang anahn laud ong kaun akan me mwahu duwehte Aiseia de Wahnpoaron Pohl.
2 Kitail sehse ma President Truman ese duwen met, ahpw Wahnpoaron Pohl mahsanih duwen rotorot wet me pahn kapilpene aramas akan, oh e pil ntingihdi duwen met. Karasepe ieu, e kaweidih ienge pwoson akan oh mahsanih: “Pwe kaidehk nta oh uduk me kitail mahweniong, pwe ong manaman en wehi kan, kaun akan, kaun en sampah rotorot wet, oh ngehn suwed akan.” (Episos 6:12, NW) Pohl kin kasansalehda sang mahsen pwukat me e kin wehwehki duwen rotorot ni pali ngehn me kin kipehdi sampah pwon ahpw e pil kin kasalehda me e kin wehwehki duwen utupen rotorot wet—iei ngehn saut kehlail kan me kin wia “kaun akan en sampah.” Pwehki ngehn kehlail pwukat kin kahrehda sampah en rotorot, dahme aramas akan pahn kak wia pwehn liksang rotorot wet?
3. Mendahki aramas kin mihmi nan rotorot, dahme Aiseia kohpada duwen aramas lelepek kan?
3 Aiseia pil koasoia duwen rotorot me kin kipehdi sampah wet. (Aiseia 8:22; 59:9) Ahpw, e kohpada duwen atail ahnsou, oh kasalehda me mendahki atail ahnsou pahn inenen rotorot, Siohwa pahn ketikihong aramas akan me kin poakohng marain sapwellime marain. Ei, edetehn Pohl de Aiseia sohte kin mihmi rehtail, ahpw kitail naineki Pwuhk Sarawi me arail nting sarawi kan mihmi loale oh e sansal me Koht kamwekid ira en ntingihdi soahng pwukat pwehn kahluwa kitail rahnwet. Pwehn ale kapai kan me pahn kohwong irail akan me kin poakohng Siohwa, kitail kak medemedewe duwen kokohp en Aiseia me dierekda nan Aiseia irelaud 60.
Lih Karasaras Emen Me Kin Kihwei Marain
4, 5. (a) Dahme Siohwa padahkiong emen lih en wia, oh inou dahieu me e ketin wiahda? (b) Mehnia mahsen kaperen kan me Aiseia irelaud 60 audaudkihda?
4 Tepin mahsen kan en Aiseia 60 kin kohwong lih emen me kin mihla nan irair kansensuwed ehu—nan rotorot, wonohn nan pwehl. Ahpw, marain eri dakedaker nan rotorot, oh Siohwa mahsanih: “Liho, uhda oh linganla, lingaling en Siohwa dakeruhkadahr.” (Aiseia 60:1,NW) Ahnsou lelehr me liho pahn anahne kesihnenda oh kihwei sapwellimen Koht marain oh lingan. Dahme kahrehda? Kitail kilang pasapeng nan iretikitik en mwuri: “Rotorot pahn kipehdi wehi teikan en sampah, ahpw ong kowe, marain en Kauno pahn kapiluhkpene. Lingan en sapwellime roson pahn ieiang uhk.” (Aiseia 60:2) Ahnsou me liho pahn peikiong sapwellimen Siohwa kaweid, e kin ale koapworopwor me soahng mwahu kan pahn kohwong ih. Siohwa mahsanih: “Wehi kan pahn men iangada paieki omw marain, oh nanmwarki kan pahn men iangada paieki lingan kapw en omw mour.”—Aiseia 60:3.
5 Mahsen kaperen akan me kin pwarada nan iretikitik silu pwukat kin wia tepin koasoia kan oh pil kin oaralapiheda duwen audepen Aiseia irelaud 60. E kohpadahr duwen dahme wiawiong lih menet oh pil kawehwehda iaduwen kitail kak mihmi nan sapwellimen Siohwa marain mendahki rotorot kin kipehdi nin sampah. Eri, dahme karasaras akan me kin pwarada nan Aiseia 60:1-3 kin karasaiong?
6. Ihs liho nan pwuhken Aiseia irelaud 60, oh ihs me kin wiliandi ih nin sampah?
6 Liho me pwarada nan pwuhken Aiseia 60:1-3 kin karasaiong Saion, me iei sapwellimen Siohwa pwihn en tohnleng kan me kin mihmi nanleng. Rahnwet, irail luwen “Israel en Koht” (luwen me keidi kan me mihmi nan sampah ahnsouwet) me kin ahneki koapworopwor en iang Krais kakaun sang nanleng, kin karasaiong Saion. (Kalesia 6:16) Wehi wet ni pali ngehn kin ahneki towe meh 144,000, oh nan atail ahnsou, pweidahn kokohp en Aiseia irelaud 60 kin keieu pid irail aramas akan me momour nin sampah “ni imwin rahn akan.” (2 Timoty 3:1; Kaudiahl 14:1) Kokohp wet pil kin koasoia laud duwen iengen irail Kristian me keidi kan me iei pwihn en “pokon kalaimwun” en “sihpw teikan.”—Kaudiahl 7:9; Sohn 10:16.
7. Ia irairen Saion nan pahr 1918, oh dahme kokohp kin kasalehda duwen met?
7 Mie ahnsou ehu me “Israel en Koht” wonohnte nan rotorot, me kokohpo me pid duwen liho kasalehda? Ei, met wiawihda sounpar 80 samwa samwalahro. Nan Mahwen Keieu en Sampah, irail Kristian me keidi kan kin apwaliki wia arail doadoahk en kalohk. Ahpw, nan pahr 1918, ni kaimwiseklahn pahr en mahweno, doadoahk en kalohk kereniong uhdi. Joseph F. Rutherford me kin apwalih doadoahk en kalohk nan sampah pwon, iangahki Kristian teikan me kin ahneki pwukoa laud, ale kadeik en lekdekla nan imweteng ni erein sounpar tohto, pwehki aramas kin karaunih likamw irail. Pwuhken Kaudiahl kohpadahr me irail Kristian me keidi kan nin sampah pahn, ni karasaras, wonohn “nan kahnimw lapalapo, oh eden kahnimwo, ni karasaras, iei Sodom oh Isip.” (Kaudiahl 11:8) Ahnsowo kin wia ahnsou rotorot ong Saion, iei sapwellime Koht seri me keidi kan nin sampah!
8. Wekidekla dahieu wiawier nan pahr 1919, oh met imwikihla dah?
8 Ahpw, nan pahr 1919, wekidekla laud wiawi. Siohwa ketikihong marain pohn Saion! Irail Israel en Koht me pitla kin kasalehong aramas teikan sapwellimen Koht marain, eri, irail ni eimah kin pwurehng wia doadoahk en kalohkiseli Rongamwahu. (Madiu 5:14-16) Kalahngan en Kristian me kehlail sapahl pwukat pwehki irail kin wahdohng meteikan ong ni sapwellimen Siohwa marain. Met tepida ni ahnsou me irail me keidi kapw kan wiahla tohn Israel en Koht. Irail kin adanekihla nanmwarki kan nan pwuhken Aiseia 60:3, pwe irail pahn wiahla iengen Krais kaun akan nan sapwellimen Koht Wehin nanleng. (Kaudiahl 20:6) Mwurin met, pwihn en pokon kalaimwun en sihpw teikan tepida pedolong nan sapwellimen Siohwa marain. Aramas pwukat iei “wehi” kan me kileledi nan kokohpo.
Nein Liho Seri kan Pwurodo!
9, 10. (a) Wiewia kaselel dahieu me liho kilangada, oh dahme met kin karasaiong? (b) Kahrepe dahieu Saion kin perenda?
9 Eri, ni ahnsouwet, Siohwa tepida ketikihda duwen oaretik kan me kileledi nan pwuhken Aiseia 60:1-3. E ketikihong liho pil ehu pahngok. Rong dahme E ketin mahsanih: “Kilengseli oh kilang dahme wiewiawi!” Liho kin peikiong en wia met oh e kilangada mehkot kaperen ieu! Nah seri kan pwurodohng reh. Paipel pousehla mahsanih: “Noumw aramas akan pokonpenehr pwe re en pwarodohng rehmw! Noumw pwutak kan pahn kohdo sang nan sahpw doh kan; oh noumw serepein kan pahn pelikilik kohdo rasehng seri kei.” (Aiseia 60:4) Doahdoahk en kalohki Wehio nin sampah pwon me tepida nan pahr 1919 kin sewese aramas kid kei en pil iang sapwellimen Siohwa doadoahk. Aramas pwukat pil ni karasaras wiahla “pwutak kan” oh “serepein kan” en Saion, me keidi kan en Israel en Koht. Kahrehda Siohwa kin kalinganahda Saion ni e pahn kapokonpene luwen pwihn en 144,000 ong maraino.
10 Ke kak medewehla uwen laud peren en Saion pwehki nah seri kan kin pwurala reh? Ahpw, Siohwa kin kihong Saion pil ekei kahrepe kan en peren. Kitail kin wadek: “Ni omw pahn udiahl irair wet, ke pahn perenkihda kowahlap; oh kapehdomw pahn mwekidkihda omw peren. Kepwe kesempwal en wehin liki kan pahn wisikdohng rehmw, ar dipwisoun kapai kan pahn kotehdo madau kan pwe en pwilidi rehmw.” (Aiseia 60:5) Sang nan pahr kan en 1930 samwa, pwen kapwaiada mahsen en kokohp pwukat, irail Kristian akan tohto me kin ahneki koapworopwor en kousoan nin sampah kohkohlahte kin pokonpene nan Saion. Irail kin pedoi sang “nan madau” me kin rasehng aramas akan me kin dohsang Koht oh irail kin rasehng dipwisou kesempwal akan en wehi kan. Irail iei “dipwisou kesempwal akan en wehi kan koaros.” (Akkai 2:7; Aiseia 57:20) Oh tehk mwahu, me “dipwisou kesempwal” pwukat sohte kin pein papah Siohwa ni pein nsenarail kan. Soh, irail kin kalinganahla Saion, ni arail kin iang riarail me keidi kan ohng kaudok, oh wiahla “pwihn teieu” oh “sileparail pahn mehtehmen.”—Sohn 10:16.
Soun Pisnes kan, Silepen Sihpw kan, oh Sounnet akan Kohdohng Saion
11, 12. Kawehwehda duwen irail pokon kan me kin kohkohlahng Saion.
11 Pwehki aramas akan me kin kapinga Siohwa kin tohtohla, kokohp en kapokonpenehn aramas akan kin pweida. Mahsen pwukat kin pwarada nan kokohpo. Medemedewe me ke wia kesikesihnen limwahn lih karasaras menet pohn Nahna Saion. Ke sohpeiong ni palimese, dahme ke kilangada? “Pelin kamel kan sang Midian oh Epa pahn leledo. Re pahn kohdo sang Sipa, wa kohdo kohl oh warpwohmwahu. Aramas akan ahpw pahn lohkiseli kalahngan me Koht ketin wiadahr!” (Aiseia 60:6) Pokon kan en soun pisnes kan kin kahre neirail kamel kan nan kisin ahl akan me leldalahng Serusalem. Eri, kamel pwukat kin rasehng lapake me kin kipehdi sahpwo! Sounnet akan kin wa kohdo kisakis kesempwal kan, “kohl oh warpwohmwahu.” Oh sounwia pisnes pwukat kin kohdo nan sapwellimen Koht marain pwen kapinga Ih mwohn wehi pokon, pwehn ‘lohkiseli kalahngan me Koht ketin wiadahr.’
12 Ahpw, kaidehn irail soun pisnes kan kelepw kin kohla Saion. Sounsilepen sihpw akan kin pil pokonpene nan Saion. Kokohpo mwuri kasalehda me: “Pelin sihpw koaros en Kedar oh Nepaiod pahn pakahrdohng uhk pwe en kin wia omw mehn meirong.” (Aiseia 60:7a) Keinek kan me kin apwalih mahn akan kin kohdohng kahnimw sarawio oh meirongkiong Siohwa neirail mahn akan me keieu mwahu. Irail kin pil tohnmeteikihla pein irail en wiahla sounpapah kan ong Saion! Iaduwen Siohwa kin kasamwo mehn keiru pwukat? Pein Koht mahsanih: “I kupwurki irail en meirongala pohn pei sarawio, oh I pahn ketin kalinganahla Tehnpas Sarawio lingaling sang mahso.” (Aiseia 60:7b) Siohwa kin perenki ale meirong pwukat sang rehn mehn keiru pwukat oh E kin pil perenki arail kin papah Ih. Pwehki irail kin mih wasao, sapwellime Tehnpas Sarawio kin linganla.
13, 14. Dahme kitail kin kilang kohkohdo sang ni pali kapi?
13 Met sohpeila oh tehk mwahu irepen sampah ni palikapi. Dahme ke kilang? Nan wasa doh, likamwete depwek pwetepwet ehu me kin pwaindi pohn sehd. Siohwa wia peidek ieu me mwein ke pil medemedewe iei: “Soahng dah kei me tangatang kohdo likamwete depwek kei, likamwete mwuroi kei me pipihr pwurupwurodohng nan pasarail kan?” (Aiseia 60:8) Siohwa sapengki sapwellime peidek: “Iei sohp kei me tangatang kohdo sang sahpw doh kan; re weuwa kohdo sapwellimen Koht aramas akan ong nan uhdakarail. Re kohkohdo wisik silper oh kohl, mehn kawauwihala mwaren Kauno, Koht sarawien Israel, me ketin kupwurehda wehin liki kan koaros en wauneki sapwellime aramas akan.”—Aiseia 60:9.
14 Ke kak medewehda mwomwen dahme mih nan iren Paipel wet? Depwek pwetepweto ni a kin kerekerendo kin mwomwen duwehte kisin mweimwei kei ni palikapi. E kin likamwete ririnmen ieu me kin maramarep pohn iloak kan. Ahpw, ni arail kerekerendo, ke kak kilangada me irail sohp ekei me wia senserek kohdo me serek kan kohpeseng pwehn alehdi kisinieng. Eri, sohp tohto wia sensereklahng Serusalem me likamwete irail ririn mwuroi ehu. Ni wasa doh, polohn sohp wet tangatang marahra kohdo, weuwa irail me pwoson akan ong Serusalem pwe ren kaudokiong Siohwa.
Sapwellimen Siohwa Pwihn kin Tohtohla
15. (a) Kekeirada dahieu me mahsen kan en pwuhken Aiseia 60:4-9 kohpadahr? (b) Kristian mehlel akan kin kasalehda soangen ngehn dahieu?
15 Kokohp wet me inenen sansal nan iretikitik 4 lel 9 duwen sapwellimen Siohwa pwihn sansal me kin tohtohla nin sampah pwon tepida sang nan pahr 1919! Dahme kahrehda Siohwa kin kapaiada Saion ni e kin kahrehong irail en tohtohla? Pwehki sang nan pahr 1919, Israel en Koht kin, ni peik, kihong aramas teikan sapwellimen Siohwa marain ahnsou koaros. Ahpw, ke kilang nan iretikitik 7, irail akan me ahpwtehn kohdo, kin mih “pohn [sapwellimen Koht] pei sarawio”? Pei sarawi iei wasa me meirong kan kin wiawi, oh irewet nan kokohpo kin katamankinkitail me doadoahk ong Siohwa kin pidada meirong. Wahnpoaron Pohl ntingihdi: “I wia pekipek ngidingid wet . . . kumwail mweidala paliwaramwail kan pwe en wiahla mehn meirong momour, me sarawi oh kaperen pahn kupwur en Koht. Met ih soangen kaudok mehlel me kumwail pahn kin wia.” (Rom 12:1) Pwehki Kristian mehlel akan men kapwaiada mahsen en Pohl, irail sohte kin itarki ihte iang sarawi pak ehu ni ehu ehu wihk. Irail kin doadoangki arail ahnsou, kehl, oh mwohni kan ong utungada kaudok min. Pwehki tohnkaudok poadidi kan kin mihmihte nan kaudok, met soh kin kalinganahda sapwellimen Siohwa Tehnpas Sarawio? Kokohp en Aiseia kohpada me met pahn wiawi. Oh kitail kak kamehlele me Siohwa kin lingankihda tohnkaudok ngoang pwukat.
16. Ihs me kin kihda arail sawas ong onehda sapahl Tehnpas Sarawio mahs, oh ihs me kin wia met nan atail ahnsou?
16 Aramas pwukat me ahpwtehn kohdo kin men wia doadoahk. Kokohpo pousehla mahsanih: “Mehn liki kei pahn onehda sapahl omw kehl kan, oh ar nanmwarki kan pahn papahiuk.” (Aiseia 60:10) Ni ahnsou me kokohp wet kin tepin pweida ni rahn akan en aramas me pitsang kanaudok en mehn Papilon kan, irail nanmwarki kan oh meteikan sang wehi teikan kin iang sewese onehda sapahl Tehnpas Sarawio oh kahnimw en Serusalem. (Esra 3:7; Nehmaia 3:26) Ni ahnsou me pokon kalaimwun kin sewese luwen me keidi kan en kauwada kaudok mehlel, ih ahnsou me kokohp wet pweida nan atail ahnsou. Irail kin sewese en kauwada mwomwohdisohn Kristian akan oh pil ni karasaras, kakehlailda “kehl akan” en kahnimw en sapwellimen Siohwa pwihn. Irail kin pil iang kauwada ihmw akan duwehte: Kingdom Hall kapw kan, wasahn kapokon kapw kan, oh imwen Bethel kan. Ni ahl wet, irail kin sewese riarail me keidi kan ni ahr kin apwalihada anahn akan en sapwellimen Siohwa pwihn me kin tohtohla!
17. Ia ehu ahl me Siohwa kin kalinganahla sapwellime aramas akan?
17 Kaimwiseklahn mahsen kan en pwuhken Aiseia 60:10 kin kihda kangoang laud! Siohwa mahsanih: “I kalokeiukehr mahso nan ei engieng, ahpw met I pahn kasalehiong uhk ei kalahngan oh limpoak.” Ei, nan pahr 1918 oh 1919, Siohwa kin kaiahne sapwellime aramas akan. Ahpw wiawiehr mahs. Met iei ahnsou ong Siohwa en kasalehda mahk kalahngan ong sapwellime ladu me keidi kan oh iengarail sihpw teikan. Kadehdehpen sapwellime mahk kalahngan ong irail kin sansal sang e kin ketin kapaiada oh ‘kalinganahla irail.’
18, 19. (a) Inou dahieu Siohwa kin wiahda me kin pid aramas kapw kan me kin pedolong nan sapwellime pwihn? (b) Dahme iretikitik kan me mih ni imwin irelaud 60 nan pwuhken Aiseia kin padahkiong kitail?
18 Ehuehu sounpar, “mehn liki” kid kid kei kin iangala sapwellimen Siohwa pwihn, oh wenihmwo pahn langada pwen aramas teikan pahn kak idawehla irail. Siohwa mahsanihiong Saion: “Omw ewen kehl kan pahn kin langalang nin rahn nipwong, pwe nanmwarkien wehin liki kan en kin ketikidohng uhk ar kepwe kesempwal kan.” (Aiseia 60:11) Ekei me kin uhwong kin song en ritingihdi “wenihmw” pwukat, ahpw kitail ese me irail sohte pahn kak pweida. Pwe pein Siohwa mahsanih me wenihmwo pahn langada ahnsou koaros. Aramas me pahn pedolong pahn wie tohtohla.
19 Pil mie ahl teikan me Siohwa ketin kapaiada sapwellime aramas akan, kalinganahla irail, ni imwin rahn akan. Iretikitik kan me mih ni imwin irelaud 60 nan pwuhken Aiseia kin kohpada duwen ahl pwukat.
Ke Kak Kawehwe?
• Ihs sapwellimen Koht “lih,” oh ihs me e kin karasaiong nan sampah?
• Iahd irail seri kan en Saion kin wia wonohn, iahd oh iaduwen irail pahn “kesihnenda”?
• Iaduwen Siohwa kin kohpada me sounkalohk kan en Wehio pahn tohtohla nan atail ahnsou, ni e kin doadoahngki kilel akan?
• Ni ahl dah kei me Siohwa kin ketikihong sapwellime aramas akan marain?
[Kilel nan Pali 20]
Pahngok kohwong Sapwellimen Siohwa “lih” en kesihnenda
[Kilel nan Pali 22]
Polohn sohp akan kin duwehte mwomwen ririn mwuroi pohn sehd