Miniminpene Nan Doadoahk En Papah Koht
“Eri, mwuhr I ahpw pahn wekidala tohn wehi kan, oh re pahn doadoahngki lokaia min, pwe irail koaros pahn kak likweriong mwaren Siohwa, pwen miniminpene ni arail papah Ih.”—SEPANAIA 3:9, NW.
1. Dahme kin wiawi me kasalehda me Sepanaia 3:9 kin wie pweipweida rahnwet?
ARAMAS kin doadoahngki mpen lokaia 6,000 nin sampah pwon. Likin lokaia pwukat, mie soangsoangen lokaia teikan me aramas kin doadoahngki nan arail wasa me kereniong duwehpenehte ahpw wekpeseng (dialects). Edetehn aramas akan kin doadoahngki lokaia kan me kin wekpeseng duwehte Arabic oh Zulu, Koht ahpw ketin wiahda mehkot kapwuriamwei. E ketin koasonehdi pwe aramas koaros pahn kak sukuhliki oh doadoahngki lokaia min. Met kin wiwiawi oh pweidahn inou ieu me soukohp Sepanaia koasoia duwe: “Eri, mwuhr, I [Siohwa Koht] ahpw pahn wekidala tohn wehi kan, oh re pahn doadoahngki lokaia min [me kin wehwehki, “kilin au mwakelekel ieu”], pwe irail koaros pahn kak likweriong mwaren Siohwa, pwen miniminpene ni arail papah Ih.”—Sepanaia 3:9, NW.
2. Ia wehwehn “lokaia min,” oh dahme kin wiawi ni ahnsou me aramas kin doadoahngki lokaia min?
2 “Lokaia min” iei padahk mehlel me pid duwen Koht me dierekda nan sapwellime Mahsen, iei Paipel. Keieu, e kin pid padahk mehlel duwen Wehin Koht, me pahn kasarawihla mwaren Siohwa, utungada sapwellime kaunda, oh wahdohng aramas akan kapai kan. (Madiu 6:9, 10) Edetehn lokaia min ni pali ngehn ehute me mie nin sampah, aramas akan sang nan wehi koaros oh keneik koaros kin doadoahngki lokaia wet. E kin sewese irail en “miniminpene” papah Siohwa. Irail kin miniminpene papah Ih, me wehwehki me irail kin “pwungkipene” ni arail kin papah Ih.—The New English Bible.
Sohte Konehng Lipilipilki Aramas
3. Dahme kin sewese kitail en miniminpene papah Siohwa?
3 Nin duwen Kristian akan, kitail kin kalahnganki miniminpene me mie nanpwungatail, edetehn kitail kin doadoahngki soangsoangen lokaia tohto. Edetehn kitail kin kalohkihseli Rongamwahu en Wehio ni lokaia tohto, kitail kin miniminpene papah Koht. (Melkahka 133:1) Met pahn kakete wiawi, pwehki sohte lipilipil iawasa kitail kin mih nin sampah wet, kitail koaros kin doadoahngki lokaia min kapinga Siohwa.
4. Dahme kahrehda e sohte konehng lipilipilki aramas en wiawi nanpwungen sapwellimen Koht aramas akan?
4 Sohte konehng sapwellimen Koht aramas en lipilipilki aramas akan. Wahnpoaron Piter kawehwehda mwahu ire wet ni ahnsou e kalohk ong tohnihmwen mehn liki kaunen sounpei men, Kornilius, nan pahr 36 C.E. oh e mwekidkihda koasoia met: “Met I wehwehkidahr me Koht sohte ketin lipilipilki aramas. E kin ketin kupwurperenki mehmen me kin lemmwiki, oh pil wiewia me pwung; sohte lipilipil ih soangen aramas dah.” (Wiewia 10:34, 35) Pwehki met kin mehlel, sohte pwung tohnmwomwohdiso kan en Kristian en lipilipilki aramas, de wiewia kisekisehn pwihnseli nan mwomwohdiso de uhki ekei laudsang ekei.
5. Dahme kahrehda sapwung en wiahda kisekisehn pwihnseli nan mwomwohdiso?
5 Emen tohnsukuhl en sukuhl laud koasoiada duwen ahnsou me e mwemweitala nan Kingdom Hall ehu: “Pali laud en ahnsou, pelien lamalam akan kin kihpene aramas akan me kohsang wehi teieu de keinek teieu . . . Ahpw, Sounkadehdehn Siohwa kan kin mwohdpene mpen aramas akan me kohsang soangsoangen aramas oh sohte kin wiewia kisekisehn pwihnseli nan mwomwohdiso.” Ahpw, ekei tohnmwomwohdiso kan nan Korint en mahs kin saminiminpene. Pwehki irail kin kahrehda saminiminpene en mie, irail kin uhwong sapwellimen Koht ngehn sarawi, pwe ngehn sarawi kin kahrehda minimin oh popohl en mie. (Kalesia 5:22) Ma kitail pahn tepida wiahda pein atail pwihn kan nan mwomwohdiso, kitail pahn uhwong doadoahk kan en ngehn sarawi. Ihme kahrehda, kitail anahne medemedewe mahsen kan en wahnpoaron Pohl ong mehn Korint kan: “Riei ko, ni mwaren atail Kaun Sises Krais, I peki ni ngidingid rehmwail, kumwail koaros en pwungkipene dahme kumwail kin patohwanda, a ieremen kumwail mweidohng saminimin en kin mie nanpwungamwail; pwe e konehng kumwail en kin ahnekipene lamalamteieu oh kupwurteieu.” (1 Korint 1:10) Pohl kin kasansalehda kesempwalpen miniminpene nan eh kisinlikou ong mehn Episos kan.—Episos 4:1-6, 16.
6, 7. Mehnia kaweid me Seims kihda me kin pid lipilipilki aramas akan, oh iaduwen eh mahsen kan kin pid atail mour?
6 Kristian akan kin ale kaweid en sohte lipilipilki aramas. (Rom 2:11) Pwehki ekei nan mwomwohdiso en keieun senturi kin pilada kesempwaliki aramas kepwehpwe kan, tohnpadahk Seims ntingihdi met: “Riei ko! Pwehki amwail pwoson atail Kaun Sises Krais, me Kaun lingan, kumwail dehr lipilipilki aramas akan pwehki mwomwarail kan. Pwe ia duwe, ma ohl kepwehpwe men me kapwatki rihng kohl oh likou mwahu pahn pedolong pwe en iang amwail kaudok, oh pil emen me semwehmwe me likawih likou mering pil iang pedolong; ma kumwail pahn wauneki ohl kepwehpweo oh ndaiong, “Mwohndi met pohn sehr kaselel wet,” ahpw ndaiong me semwehmweo, “Kesihnenda mwo, de mwohndiong nan tat limwahn ei sehret,” eri, kumwail soh katohreikumwailpeseng oh wia kopwung ehu me poahsoankihda lamalam suwed?”—Seims 2:1-4.
7 Ma aramas soh pwoson kepwehpwe men me kapwatki rihng kohl oh likou mwahu pahn iang towehda mihding en Kristian ehu oh aramas soh pwoson semwehmwe kan me likawih likou samin pil pahn iang mihdingo, irail kin kasamwo oh wia mwahu ong me kepwehpwe kante. Irail pahn ndaiong aramas kepwehpwe kan en “mwohndi pohn sehr kaselel,” ahpw aramas semwehmwe kan pahn anahne kesihnendahte de mwohndiong nan tat limwahn nehn aramas teikan. Ahpw, Koht kin kasalehda me E sohte kin lipilipilki aramas akan pwehki E ketikihda meirong tomw en Sises ong aramas kepwehpwe oh pil aramas semwehmwe. (Sohp 34:19; 2 Korint 5:14) Eri, ma kitail men kaperenda Siohwa oh miniminpene papah Ih, kitail en dehr lipilipilki aramas de ‘wadek irairen aramas teikan pwen alehki me konehng irail.’—Sud 4, 16.
Dehr Lipahned
8. Dahme wiaiong mehn Israel akan pwehki irail lipahned?
8 Ma kitail men kolokolte atail kin miniminpene oh pousehla kenikenla rehn Koht, kitail anahne kapwaiada kaweid en Pohl: “Kumwail dehr lipahned de akamai ni amwail kin wia soahng koaros.” (Pilipai 2:14, 15) Mehn Israel soh-pwoson akan me saledeksang ahr kin selidi rehn mehn Isip akan, ahpw, irail kin tepida lipahnedki Moses oh Aaron oh pil Siohwa Koht. Pwehki irail kin wia met, ohl akan me mahki sounpar 20 kohda, ahpw likin Sosua oh Kalep me lelepek oh pil mehn Lipai kan, mehteikan koaros sohte pedolong nan Sapwen Inou, ahpw irail mehla nan sapwtehn ni ahnsou mehn Israel akan kin kakahnseli nan sapwtehn erein sounpar 40. (Nempe 14:2, 3, 26-30; 1 Korint 10:10) Ia uwen laud arail kadeik pwehki lipahned!
9. Dahme wiawiong Miriam pwehki e lipahned?
9 Met kin kasansalehda dahme kak wiawiong wehi ehu pwon me kin lipahned. Ahpw, dahme pahn wiawiong emenemen aramas me kin lipahned? Rien Moses lih, Miriam, oh rie ohl, Aaron, lipahned oh nda: “Pwe dah? Moses kelehpw me Kauno mahseniong? E soh pil mahseniong kita?” Paipel mahsanih: “Siohwa eri ketin karongehda ara lipahnedo.” (Nempe 12:1, 2) Ia imwilahn ara lipahned? E sansal me Miriam tepida lipahned ahnsowo, eri, Koht ketin kasarohdi ih. Iaduwen? E iangada soumwahu en tokutok oh e anahne en mihmi likin kahnimpwalo erein rahn isuh lao lel e mwakelekelda.—Nempe 12:9-15.
10, 11. Ma kitail sohte kin tehk ma kitail kin lipahned de soh, dahme pahn kak wiawi? Kihda karasaras.
10 Lipahned kaidehn ihte akpwungki mehkot me sapwung. Aramas akan me kin kalapw lipahned kin nohn daulihla nsenohki duwen pein arail pepehm akan de pwukoa kan, oh irail kin medemedewe laud duwen pein nsenarail, kaidehn kupwuren Koht. Ma irail sohte kin tehk ma irail kin lipahned de soh, arail lipahned pahn kahrehong liaktohrohr nanpwungen iengerail kan ni pali ngehn oh met pahn kak kerempwa irail oh kauwehla arail miniminpene papah Siohwa. Met kak wiawi pwehki aramas akan me kin lipahned kin ahnsou koaros kasalehda duwen arail komplein kan oh kauwe meteikan, oh irail kin koapworopworki me aramas teikan pahn pwungki dahme irail koasoia.
11 Karasepe ieu, aramas emen mwein pahn kauwe emen elder duwen mwomwen e kin wia ah padahk kan nan mwomwohdiso de ah pwukoa kan. Ma kitail pahn rong emen me kin kauwe mehteikan, ele mwein kitail pil pahn tepida ahneki madamadau duwehte ih. Mwohn kitail rong duwen rohng en tepdahn soh itarki mehkot, wiewia kan en elder menet mwein sohte kin kadongodongki kitail, ahpw mwurin atail rong aramaso me kauwe eldero, kitail kin nsensuwedki eh wiewia kan. Oh mwuhr, kitail sohte pahn pwungki wiewia kan koaros en elder menet, oh kitail mwein pil pahn tepida kauwe ih. Soangen wiewia pwukat sohte konehng en wiawi nan sapwellimen Siohwa mwomwohdiso.
12. Dahme pahn kak wiawiong atail nanpwungmwahu rehn Koht ma kitail pahn lipahned?
12 Lipahnedih ohl akan me ahneki pwukoah en apwalih sapwellimen Koht pwihn ele pahn kak imwikihla doadoahngki lokaia kamedek kan ong irail. Lipahnede irail de karaunmwahlih irail pahn kak kauwehla atail nanpwungmwahu rehn Siohwa. (Eksodus 22:28) Aramas akan me kin doadoahngki lokaia kamedek kan ahpw sohte koluhla, sohte pahn sohsohki Wehin Koht. (1 Korint 5:11; 6:10) Tohnpadahk Sud ntingihdi duwen aramas akan me kin lipahned me kin “mwamwahleki manaman en Koht oh re kin lahlahwe aramas akan,” de ohl akan nan mwomwohdiso me kin ahneki pwukoa kan. (Sud 8) Irail me kin lipahned sohte pahn kenikenla rehn Koht, oh elen loalokong kitail en soikala ahr wiewia suwed akan.
13. Dahme kahrehda kaulim koaros sohte sapwung?
13 Ahpw, kaidehn kaulim koaros kin kansensuwedihala Koht. E sohte pohnsehsehla “ngilen kaulim” ong Sodom oh Komora ahpw E ketin kasohrehla kanihmw suwed pwukat. (Senesis 18:20, 21; 19:24, 25) Nan Serusalem, mwurin Pendekos 33 C.E., “lipahned ehu ahpw wiawi nanpwungen mehn Suhs ako me ese mahsen en Krihs oh uhdahn pwilidak en mehn Suhs akan. Irail me ese mahsen en Krihs koasoia me liohdi kan me mie rehrail sohte kin ale pwaisarail ni ar kin nehk sawas akan ni rahn akan.” Eri, “wahnpoaron ehk riemeno” kapwungala irairo ni ahr pilada “ohl isimen me diren ngehn sarawi oh erpit” pwen mweidong irail “doadoahk wet” en nehkpeseng mwenge kan. (Wiewia 6:1-6) Elder kan en rahnwet en dehr ‘soikala’ kaulim me mie kahrepe mwahu. (Lepin Padahk 21:13) Oh irail elder kan anahne en kangoange oh kakehlahda iengarail tohnkaudok kan, kaidehn kauwe irail.—1 Korint 8:1.
14. Mehnia irair me keieu kesempwal pwen sewese kitail en dehr lipahned?
14 Kitail koaros anahne nantihong en dehr lipahned, pwe ngehn en kaulim kin kauwehla atail pali ngehn. Soangen madamadau wet pahn pil kauwehla atail miniminpene nanpwungatail. Eri, kitail anahne nantihong en mweidong ngehn sarawi en kekeirada nan loalatail kan limpoak. (Kalesia 5:22) Peikiong ‘kosonned en limpoak’ pahn sewese kitail en kaukaule miniminpene papah Siohwa.—Seims 2:8; 1 Korint 13:4-8; 1 Piter 4:8.
Liksang Karaunmwahlih Aramas
15. Ia wekpeseng lipahned oh karaunmwahlih aramas?
15 Pwehki lipahned kak imwikihla soangen lipahned me kin kauwe meteikan, kitail anahne en kanahieng dahme kitail kin koasoia. Lipahned iei irairen koasoi duwen meteikan oh arail wiewia kan. Ahpw, karaunmwahlih aramas iei koasoi kan me kin kauwehla adamwahu en aramas emen. Soangen koasoia pwukat me inenen suwed. Kahrehda Koht mahsanihong mehn Israel akan: “Dehr karaunmwahlih aramas.”—Lipai 19:16.
16. Dahme Pohl mahsanih duwen ekei aramas me kin lipahnede aramas teikan, oh iaduwen kitail pahn mwekidki sapwellime kaweid?
16 Pwehki koasoi mwahl kak imwikihla karaunmwahlih aramas, Pohl kihda kaweid kehlail ong aramas me kin lipahnedih aramas teikan. Mwurin e koasoiahki liohdi kan me kak ale sawas sang rehn mwomwohdiso, e uhd koasoia duwen liohdi kan me kin “pohnkahke ni ar kin kohsang ni ehu ihmw kolahng ni ehu, ahpw me suwedsang, arail kin lipahned oh liderewes, oh koasoakoasoia soahng kan me sohte kin konehng irail en koasoia.” (1 Timoty 5:11-15) Ma Kristian lih emen wehwehki duwen pein eh luwetki soangen koasoi kan me pahn kakete imwikihla karaunlikamw, e anahne kapwaiada kaweid en Pohl “en mehlel, kaidehn karaunih aramas teikan.” (1 Timoty 3:11) Ni mehlel, Kristian ohl akan pil anahne liksang kauwe meteikan.—Lepin Padahk 10:19.
Dehr Kadeik!
17, 18. (a) Dahme Sises mahsanih duwen kadeikada riatail brother kan? (b) Iaduwen kitail kak kapwaiada mahsen en Sises me kin pid kadeik?
17 Mendahki kitail sohte kin karaunlikamwe emen, kitail anahne nantihong en dehr kadeik aramas teikan. Sises kadeikada soangen madamadau wet ni ahnsou e mahsanih: “Kumwail dehr kadeik aramas teikan, pwe Koht en dehr ketin kadeingkumwailda. Pwe Koht pahn ketin kadeik kumwail nin duwen amwail kin kadeik meteikan, oh e pahn ketin sohngkin kumwail mehn sohngohte me kumwail kin sohngki meteikan. Dahme ke kin tehngki diper me mih nan pwoaren mesen riomw men, a ke ahpw sohte kin nsenohki lepin tuhke me mi nan pwoaren mesomwen? Ia duwen omw kak ndahng riomwo, ‘Nahn, sepit mahs pwe I en kihsang diperen nan pwoaren mesomwen,’ nin lepin tuhke lep eh mi nan pwoaren mesomwen? Mwalaun ahmwen! Kihsang mahs lepin tuhkehn nan pwoaren mesomwen, ke ahpw pahn kak kilang mwahu duwen omw pahn kihsang diperen nan pwoaren mesen riomwo.”—Madiu 7:1-5.
18 Kitail dehr ahneki madamadau ieu en men kihsang kisin “diper” nan pwoaren mesen riatail ahpw pein atail koahiek en wiahda pilipil pwung kan kin sohte pwung pwehki mie “lepin tuhke” me mih nan pwoaren mesetail kan. Ni mehlel, ma kitail kin uhdahn kalahnganki mahk me Koht kin ketikihda, kitail sohte pahn kadeikada riatail brother oh sister kan ni pali ngehn. Iaduwen kitail kak wehwehki arail madamadau kan duwehte Samatail me kin ketiket nanleng kin mwahngih? Ihme kahrehda, Sises padahkiong kitail en ‘dehr kadeik aramas teikan, pwe Koht en dehr ketin [kadeingkitailda]’! Ma kitail pahn mehlel ni atail pahn tehk duwen pein atail soh-unsek kan, kitail sohte pahn wia kadeik kan me Koht sohte kin kupwurki.
Luwet Ahpw Wahun
19. Iaduwen kitail anahne kilangwong iengetail pwoson akan?
19 Ma kitail oh iengetail pwoson akan kin nantihong miniminpene papah Koht, kitail sohte pahn ihte dehr kadeikada aramas akan. Ahpw, kitail pahn pil tiengala mwowe ni atail pahn wauneki irail. (Rom 12:10) Ni mehlel, kitail pahn ngoangki rapahki kamwahupen meteikan, kaidehn pein kamwahupatail kan, oh kitail pahn ni peren oh aktikitik sewese irail. (Sohn 13:12-17; 1 Korint 10:24) Iaduwen kitail kak kolokolete madamadau kaselel wet? Kitail kak wia met ni atail pahn ahneki madamadau me aramas koaros me kin pwoson Siohwa kin kenikenla reh oh me kitail anahne sawas en emenemen, duwehte ehuehu kakon nan paliwar en aramas kin anahne sawas en kakon teikan.—1 Korint 12:14-27.
20, 21. Ia wehwehn mahsen kan en 2 Timoty 2:20, 21 ong kitail?
20 Ni mehlel, Kristian akan kin rasehng sah pwehl luwet akan me kin ale pwukoa kesempwal ieu en kalohk. (2 Korint 4:7) Ma kitail men kapwaiada doadoahk sarawi wet pwen kapinga Siohwa, kitail anahne wahun mwohn Ih oh sapwellime Ohl. Ihte ma kitail pahn kolokolete atail tiahk mwakelekel oh mwakelekel ni pali ngehn, Koht pahn kak doadoahngki kitail nin duwen sah pwehl mwakelekel ieu me wahun. Me pid ire wet, Pohl ntingihdi: “Eri, nan ihmw laud ehu mie soangen dahl tohto loale: ekei wiawihkihda silper oh kohl, a ekei tuhke de pwehl; ekei kin [wia doadoahk wahunla kan, a ekei ni doadoahk soh katepe kan me sohte wahunla.] Ma emen pahn kamwakelehda pein ih sang soahng suwed pwukat koaros, e pahn [wiahla sah pwehl me kin wahunla, sarawihalahr, oh katepe ong eh soumwas,] onopohngehr soangen doadoahk mwahu koaros.”—2 Timoty 2:20, 21.
21 Aramas akan me sohte kin kapwaiada sapwellimen Koht kupwur kan kin rasehng [‘soangen dahl me sohte wahunla.’] Ahpw, ma kitail pahn nantiong kapwaiada kupwuren Koht, kitail pahn rasehng ‘sah pwehl me kin wahunla, sarawihalahr, oh katepe ong eh soumas, onopohngehr soangen doadoahk mwahu koaros.’ Kitail kak wia peidek pwukat ong pein kitail: ‘I kin rasehng “sah pwehl me kin wahunla”? I kin wiahla emen me kin kamwekidada iengei pwoson akan en wia me pwung oh konehng? I kin wiahla tohnmwomwohdiso emen me kin miniminpene rehn iengei tohnkaudok akan?’
Kaukaule Miniminpene Papah Koht
22. Mwomwohdiso en Kristian kin rasehng dah?
22 Mwomwohdiso en Kristian kin wia koasoandi ieu me kin duwehte koasoandi en peneinei. Ni ahnsou me tohnpeneinei kan koaros kin kaudok ong Siohwa, irail pahn limpoakpene, sawaspene oh nsenamwahu nanpwungarail. Edetehn nan peneinei ieu pahn kak mie aramas tohto oh irail koaros kin wekpeseng, emenemen irail kin mie ah irair en wahun. Irair wet kin duwehte nan mwomwohdiso. Mendahki kitail koaros kin wekpeseng—oh pil soh-unsek—Koht kin ketin kainangihedo reh ki Krais. (Sohn 6:44; 14:6) Siohwa oh Sises kin poakohng kitail, oh duwehte peneinei ieu me kin miniminpene, kitail anahne kasalehda limpoak nanpwungatail.—1 Sohn 4:7-11.
23. Dahme kitail anahne tamanda oh nantihong en wia?
23 Mwomwohdiso en Kristian kin duwehte peneinei ieu me kitail kin kasikasik lelepek en kin wiawi nanpwungen tohnmwomwohdiso kan. Wahnpoaron Pohl ntingihdi: “I kin men aramas koaros wasa koaros en kapakap, aramas poadidi kan, me kak kauwada pehrail kan ni kapakap ni soh lingeringer de akamai.” (1 Timoty 2:8) Pohl kin doadoahngki irairen lelepek oh kapakap ong wehi pokon “wasa koaros” ni ahnsou me Kristian akan kin pokonpene ie. Ihte irail ohl lelepek kan pahn kak wiliandi tohnmwomwohdiso kan kapakap mwohn wehi pokon. Ni mehlel, Koht kin kasikasik kitail koaros en lelepek ong Ih oh ong meteikan. (Eklesiasdes 12:13, 14) Kitail en nantihong miniminpene oh doadoahkpene, duwehte kakon kan en paliwar en aramas kin wia. Kitail en pil papah Koht nin duwen kisehn peneinei en sapwellimen Siohwa tohnkaudok akan. Ahpw, keieu kesempwal, kitail en tamanda me kitail anahne sawas en emenemen oh Siohwa pahn kupwure kitail oh kitail kak ale sapwellime kapai kan ma kitail pahn miniminpene nan doadoahk en papah Ih.
Iaduwen Ke Pahn Sapeng?
• Dahme kin sewese sapwellimen Siohwa aramas akan en miniminpene papah Ih?
• Dahme kahrehda Kristian akan kin liksang lipilipilki aramas akan?
• Dahme kahrehda lipahnede aramas teikan me sapwung?
• Dahme kahrehda kitail anahne wauneki iengetail pwoson akan?
[Kilel nan Pali 15]
Piter wehwehkidahr me “Koht sohte ketin lipilipilki aramas”
[Kilel nan Pali 16]
Ke ese dahme kahrehda Koht ketin kasarohdi Miriam?
[Kilel nan Pali 18]
Kristian lelepek kan kin miniminpene papah Siohwa ni peren