Kitail Pahn Kekeid Ni Mwaren Siohwa Kohkohlahte!
“Kitail . . . pahn kekeid ni mwaren Siohwa atail Koht kohkohlahte.”—MAIKA 4:5.
1. Rohng dah kei kin pwarada nan Maika irelaud 3 lel 5?
SIOHWA kin kupwurki en padahkiong sapwellime aramas akan mehkot kesempwal, oh E kin doadoahngki Maika en wiahla sapwellime soukohp. Kupwuren Koht en kaloke aramas suwed akan. E pahn ketin kaloke mehn Israel akan pwe irail kin uhwong padahk mehlel. Ahpw, meid kaperen pwe Siohwa pahn kapaiada irail akan me kin kekeid ni mware. Kokohp en Maika nan irelaud 3 lel 5 kin kawehwe ni sansal mahsen pwukat.
2, 3. (a) Kaun akan en Israel anahne kasalehda soangen irair dah, ahpw dahme irail kin wia? (b) Iaduwen ke pahn kawehwe karasaras kan me ntingihidi nan pwuhken Maika 3:2, 3?
2 Sapwellimen Koht soukohp mahsanih: “Kumwail kaunen mehn Israel kan, kumwail rong ie! Kaidehn amwail pwukoa en nsenohki me pwung?” Ei, met iei arail pwukoa, ahpw dahme irail kin wiewia? Maika mahsanih: “Kumwail ahpw kin suwedki me mwahu oh mwahuki me suwed. Kumwail kin rerehsang kilen nei aramas akan ni ar kin momourte, oh kin kihsang udukarail ni tihrail kan. Kumwail kin kang uduken nei aramas akan; oh kihsang kilirail oh sukpeseng tihrail kan. Kumwail kin kamwutepene udukarail kan duwehte amwail kin kamwutepen uduk nan einpwoat pwe en pwoail.”—Maika 3:1-3.
3 Pwuriamweikihla, pwe irail kaun akan kin lemei ong aramas semwehmwe oh luwet akan! Aramas akan kin mengei en wehwehki lokaia en karasaras pwukat me Maika kin doadoahngki. Ni ahnsou me aramas kin kemehla emen sihpw oh pwoailihada, irail anahne kihsang kilin sihpw mahs oh mwurin met, kihpeseng tihn sihpw kan. Ekei ahnsou, re kin sukpeseng tihn sihpw pwen kak kihieisang wien nan tih kan. Uduk oh tihn sihpw kan kin pwoailda nan lapalahn einpwoat, me Maika kawehwehda. (Esekiel 24:3-5, 10) Met kin wia karasaras konehng ehu pwehki e kin kawehwehda duwen kaun suwed akan ni mwehin Maika ahr kin lemei ong aramas akan!
Siohwa kin Kasik Kitail en Kasalehda Kopwungpwung
4. Wekpeseng dah kei kin mie nanpwungen Siohwa oh kaun akan en mehn Israel?
4 Siohwa, Sounsilipen Sihpw limpoak men, kin weksang douluhl kaun akan en wehin Israel. Pwehki irail sohte kin kasalehda kopwungpwung, irail sohte kin kapwaiada ahr pwukoa en perehla pwihn en sihpw kan. Ahpw, re kin ni roporop doadoahngki irail pwihn en sihpw ni ahl sapwung, sohte kasalehda kopwungpwung oh kahrehong irail en “kamaramas,” me ntingihdi nan Maika 3:10. Dahme kitail kak sukuhliki sang met?
5. Dahme Siohwa kin kupwurki sang rehn irail akan me kin apwahpwalih sapwellime aramas akan?
5 Koht kin kupwurki irail akan me kin apwaliahda sapwellime aramas akan en kasalehda kopwungpwung. Rahnwet, sapwellimen Siohwa ladu kan kin kasalehda irair wet. Met kin pahrekiong pwuhken Aiseia 32:1, me mahsanih: “Ahnsou ehu nanmwarki men pahn mie me inenen inen oh pwung, oh sapwellime kaunen wehi kan pahn kin kakaun ni pwungen kosonned.” Ni mwehin Maika, dahme kitail diarada? Aramas akan me kin “suwedki me mwahu oh mwahuki me suwed” oh irail sohte kin kasalehda kopwungpwung.
Ahn Ihs Kapakap kan kin Pasepengla?
6, 7. Ire kesempwal dahieu pwarada nan pwuhken Maika 3:4?
6 Irail aramas suwed akan ni mwehin Maika kak kasikasik me Siohwa pahn kupwurkin irail? Uhdahn soh! Maika 3:4 mahsanih: “Eri, ni amwail pahn likweriong Kauno, e sohte pahn ketin sapeng. E sohte pahn ketin karonge amwail kapakap akan pwehki amwail wiewia kan me suwed.” Met kin kasansalehda ire kesempwal ieu.
7 Siohwa sohte pahn sapeng atail kapakap kan ma kitail kin wiahda dihp. Ma kitail kin mourki mour riau, ni atail kin ekihla dipatail kan ahpw ni ahnsowohte mwomwehda me kitail kin ni lelepek papah Koht, eri Koht sohte pahn karonge atail kapakap kan. Nin duwen pwuhken Melkahka 26:4, Depit mahsanih: “I sohte kin patehng aramas soh-katepe kan; sohte ahiong me liksansalamwahu kan.” Siohwa pil sohte pahn sapeng kapakap kan en aramas akan me kin nseneki kauwehla sapwellime Mahsen!
Ale Manamanki Sapwellimen Koht Ngehn
8. Kadeik dahieu me Koht ketikihong irail soukohp likamw akan ni mwehin Maika?
8 Kaun en mehn Israel kin kalapw iang wiewia suwed akan! Soukohp likamw akan kin kahrehong sapwellimen Koht aramas akan en luwetala ni pali ngehn. Irail kaun roporop akan kin likweri “Popohl!” ahpw irail men mahweniong aramas akan me sohte pahn kamwenge irail. Siohwa mahsanihong soukohp pwukat, “Soukohp kan, amwail rahn akan nektehn pahn imwisekla; ketipin pahn kihrla sang rehmwail. Pwehki amwail kaweidsuwedih nei aramas pwukat, solahr kaudiahl pahn kohieng kumwail, oh kumwail solahr pahn kak wia keseu ehu ong ni ahnsou kohkohdo kan. Soukohp pwukat pahn sarohkihdi ar kokohp eh sohte pweida [oh re pahn pwaindi arail alis en powe kan, NW].”—Maika 3:5-7a.
9, 10. Ia wehwehn ‘pwaindi arail alis kan en powe kan’ oh dahme kahrehda Maika sohte anahne wia met?
9 Dahme kahrehda irail pahn “pwaindi arail alis en powe kan”? Met tiahk ehu me aramas suwed akan ni mwehin Maika kin wia pwe en kasalehda arail namanek. Oh ohl suwed pwukat uhdahn anahne en namanengkihla dahme kin wiawi. Pwe ong aramas suwed pwukat, “Koht sohte ketin sapeng irail.” (Maika 3:7b) Siohwa sohte kin rong kapakap kan en aramas suwed aklapalap kan.
10 Sohte kahrepen Maika en “pwaindi ah alis en powe.” Pwe sohte mehkot e pahn namenengki. Siohwa kin ketin sapeng ah kapakap kan. Kilang pwuhken Maika 3:8, soukohp lelepek mahsanih: “Ahpw ngehi, I audaudkidahr ngenen Kauno oh sapwellime roson, pil pwuhng oh sapwelliime manaman, pwe I en nan kapehd kehlail en patohwanohng mehn Israel kan diparail kan.” Maika kin kalahnganki me erein ah kin wia doadoahk en kalohk ni lelepek oh ni ahnsou reirei e kin ahnsou koaros “audaudkidahr ngenen Kauno oh sapwellime roson”! Met kin kakehlahda ih en “patohwanohng mehn Israel kan diparail kan.”
11. Dahme kin kakehlahda aramas akan pwe irail kak kalohkiseli sapwellimen Koht kadeik kan?
11 Maika anahne kehl ieu me kehlail sang kehl en aramas akan pwen sewese ih en kalohkiseli sapwellimen Koht kadeik. Sapwellimen Siohwa ngehn sarawi, de manaman me kesempwal. A iaduwen kitail? Atail doadoahk en kalohk pahn kak pweida ihte ma Siohwa pahn kakehle kitail ki sapwellime ngehn sarawi. Atail doadoahk en kalohk sohte pahn pweida ma kitail kin nseneki wiahda dihp. Pwe Koht sohte kak sapeng atail kapakapki kehl en kapwaiada ah doadoahk ma kitail kin nseneki wiahda dihp. Kitail sohte kak kalohkiseli sapwellimen Samatail kadeik kan ma kitail sohte kin ahneki “ngehn en Siohwa.” Ki kapakap kan me Koht kin ketin karonge oh sawas sang sapwellime ngehn sarawi, kitail kak ni eimah kalohkiseli sapwellimen Koht mahsen duwehte Maika kin wia.
12. Dahme kahrehda sapwellimen Sises tohnpadahk kan en mahs kak ‘padapadahngkiseli mahsen en Koht ni eimah mehlel’?
12 Mwein ke tamanda audepen Wiewia 4:23-31. Medemedewe me kowe emen tohnpadahk en Sises ni keieun senturi. Sounkalokolok kan kin ngoangki kauhdi doadoahk en kalohk me sapwellimen Krais tohnpadahk kan kin wia. Ahpw aramas lelepek pwukat kin ngidingidki wia ahr kapakap ong arail Kaun Lapalap: “Eri, Maing at Kaun, komw mwahngih kailok me re wia, komw ketin kupwurehiong kiht, sapwellimomwi ladu pwukat, se en koasoia sapwellimomwi mahsen ni eimah.” Dahme wiawi mwurin ahr wia pekipek wet? Eri, ni arail kaimwisekala ar kapakap, wasa me re pokopokon ieo ahpw rerada; oh irail koaros ahpw direkihla ngehn sarawi, oh re ahpw tapihada padapadahngkiseli mahsen en Koht ni eimah mehlel. Eri, kitail pil anahne sohpeiohng Siohwa ki kapakap oh likih sapwellime sawas ki ngehn sarawi ni atail kin wia doadoahk en kalohk.
13. Dahme pahn wiawi ong Serusalem oh Sameria, oh dahme kahrehda?
13 Nna, pwurehng medemedewe dahme wiawi ni mwehin Maika. Pwuhken Maika 3:9-12, mahsanih duwen kaun akan me kin dipkihda ntahn aramas akan, duwen ahr kin koasoanehdi pwunglahn kopwung kan sang ni ar kin ale pweipwei sapwung, samworo kan kin ale pweinen ar kin kawehwe Kosonnedo, oh soukohp likamw kan kin wia kokohp pwe re en ale pweine. Ih kahrepe Koht ketin kadeikada oh mahsanih me poahsoan kaun en Suda, Serusalem pahn “pahn deipwelda oh patapatala”! Oh pwehki kaudok likamw oh tiahk sapwung kan kin wie tohtohla nan Israel, Koht kin kamwekidada Maika en pakairki me Koht pahn “wiahkihla Sameria mohn ihmw ehu nansapw.” (Maika 1:6) Soukohpo momour oh kilangada kokohpo pweida ni ahnsou me sounpei kan en mehn Asiria kasorehla Sameria nan pahr 740 B.C.E. (2 Nanmwarki 17:5, 6; 25:1-21) E sansal me soukohpo me pakairkihong mehn Serusalem kan oh Sameria kadeik kehlail pwukat, pahn kak wia met ihte sang sapwellimen Siohwa kehl.
14. Iaduwen kokohp me ntingihdi nan Maika 3:12 pweida, oh iaduwen met pahn kak kamwekid kitail?
14 Suda sohte kak pitsang sapwellimen Siohwa kadeik. Pweidahn kokohp me ntingihdi nan Maika 3:12, Saion pahn “deipwelda oh patapatala duwehte sahpw patapat ehu.” Nan atail ahnsou en senturi 21, kitail wehwehki me kokohp wet pweida ni ahnsou me mehn Papilon kasorehla Suda oh Serusalem nan pahr 607 B.C.E. Ahpw met wiawi tohto sang sounpar epwuki kei mwurin Maika wia kokohp wet, ahpw e kin kamehlele me kokohpo pahn pweida. Kitail pil anahne en likih kokohpo, me koasoandi suwed wet pahn kamakamala ni “Rahnen Siohwa.”—2 Piter 3:11, 12.
Siohwa kin Ketin Kapwungala
15. Ni pein ahmw lokaia kan, kawehwehda kokohp me ntingihdi nan pwuhken Maika 4:1-4?
15 Ni atail kin pwurehng kilang dahme wiawi mahs, kitail kilang me Maika pil tepiada kihda koapworopwor kaselel ehu. Kangoang laud kan me diarekda nan pwuhken Maika 4:1-4! Maika mahsanih: “Ni rahn akan me pahn kohdo dohl me Tehnpas Sarawien Kauno [“Siohwa,” NW] uhda powe pahn wiahla dohl me keieu ile nanpwungen dohl kan; e pahn sikdahsang dohl koaros. Aramas tohto pahn pokondohng ie. . . . Ih me pahn ketin kapwungala nanpwungen wehi, nanpwungen wehi kehlail me keren oh me doh kan. Eri, irail pahn wekidohng neirail kedlahs akan ni mehn deipwel, oh neirail ketieu kan ni naip en pal tuhke. Sohte wehi ehu pahn mahweniong ehu wehi, de pil pwurehng onopada ong mahwen. Aramas koaros pahn mour meleilei pahn mwetehn arail tuhkehn wain de tuhke pik kan; re sohte pahn perki mehkot. Kauno, Wasa Lapalahpie, me ketin inoukidahr met.”
16, 17. Iaduwen pwuhken Maika 4:1-4 pweida nan rahn pwukat?
16 Ihs irail “aramas tohto” oh “wehi kehlail kan” me ntingidi nan pwuhken Maika? Irail kaidehn wehi kan oh koperment kan en sampah wet. Ahpw, wehi pwukat nan kokohp wet kin wehwehki emen emen aramas akan me kin kohsang wehi kan koaros nin sampah wet oh irail kin miniminpene oh pokonpene pohn sapwellimen Siohwa nahna en kaudok mehlel.
17 Pwen kapwaiada kokohp en Maika, kaudok min en Siohwa pahn kereniong pweida nin sampah pwon. Rahnwet, irail akan “me konehng ale mour soutuk” kin sukuhliki sapwellimen Siohwa padahk kan. (Wiewia 13:48) Siohwa kin ketikihda kopwung oh ketin kainenehla mehkan ni pali ngehn ong irail me pwoson akan me kin uhki Wehio. Irail pahn pitsang “kahn kamakam kowahlap” pwe irail pahn wiahla kisehn “pokon kalaimwun.” (Kaudiahl 7:9, 14) Pwehki irail wekidohngehr neirail kedlahs kan ni mehn deipwel, pil rahnwet re kin popohlpene rehn iengarail Sounkadehde kan en Siohwa oh pil rehn aramas teikan. Inenen kaperen en mih nanpwungarail!
Kekeidwei Ni Mwaren Siohwa Ni Soh Peikasal
18. Ia wehwehn ‘wie mwomwohd pahn pein emen mwetehn tuhke wain oh tuhkehn pik’?
18 Nan atail ahnsou, masak kin kihpehdi sampah pwon duwehte depwek en melimel ieu, ahpw kitail kin perenki kilang aramas tohto tepida sukuhliki sapwellimen Siohwa padahk kan. Kitail kin kasikasik ahnsou me aramas koaros me kin poakong Koht pahn solahr sukuhliki duwen mahwen ahpw irail pahn mwohndi pahn pein arail mwetehn tuhkehn wain oh tuhke pik kan. Aramas akan kin kalapw padokedi tuhkehn pik kan nan arail mwetehn tuhkehn wain kan. (Luk 13:6) Wie mwomwohd pahn pein emen mwetehn tuhkehn wain oh tuhke pik kan kin wia kasalepen irairen popohl oh meleilei. Pil ni ahnsouwet, atail nanpwung mwahu rehn Siohwa kin kahrehong kitail en nsenamwahu oh mehn perepe ni pali ngehn. Ni ahnsou me soahngen irair pwukat pahn wiawi pahnangin kaundahn Wehio, kitail sohlahr pahn masak oh kitail pahn mour meleilei.
19. Ia wehwehn en kekeid ni mwaren Siohwa?
19 Ma kitail men paiekihda sang sapwellimen Koht kapai kan, kitail anahne en kekeid ni mwaren Siohwa. Soukohpo kin kawehwehda met ni kehlail nan pwuhken Maika 4:5: “Pwe wehi koaros kin pwongih oh peikiong arail koht kan, a kiht, se pahn kekeid ni mwaren Siohwa atail Koht kohkohlahte.” Kekeid ni mwaren Siohwa kin wehwehki laud sang ihte en nda me Ih me atail Koht. Oh e pil sohte itar kitail en iang towehda mihding en Kristian kan oh doadoahk en kalohki Wehio, edetehn wiewia pwukat kesempwal. Ma kitail kin kekeid ni mwaren Siohwa, kitail kin inoukihong Ih atail mour oh kitail kin nantiong en papah Ih ni lelepek oh poakohng Ih sang atail mour unsek. (Madiu 22:37) Oh nin duwen sapwellime tohnkaudok akan, kitail kin nantiong en kekeid ni mwaren Siohwa atail Koht kohkohlahte.
20. Dahme kohpadahr nan pwuhken Maika 4:6-13?
20 Menlau wadek mahsen en kokohp kan en Maika 4:6-13. “Tohn Serusalem” pahn lipasang nan kahnimwo oh “kohkohla wasa doh, Papilon.” Met kin wiawi ong tohn Serusalem kan ni senturi kaisuh B.C.E. Ahpw, kokohp en Maika kin kasansalehda me luwen tohn Serusalem pahn pwurala Suda, oh ni ahnsou me Saion pahn pwurehng koukouda, Siohwa pahn ketin kasorehla ah imwintihti kan.
21, 22. Iaduwen pwuhken Maika 5:2 pweidaher?
21 Pil wiewia kaselel teikan me kohpadahr nan pwuhken Maika irelaud 5 me pweideher. Karasepe ieu, tehk dahme pwuhken Maika 5:2-4 mahsanih. Maika kohpadahr me Koht pahn idiahda emen Kaun—“emen me kadaudok tepido sang kawao”—pahn kohsang Pedleem. E pahn kaunki sapwellime aramas akan “roson oh manaman en Siohwa.” Oh Kaun menet pahn ndandla, kaidehn nan Israel kelepw, ahpw “aramas akan wasa koaros nin sampah.” Edetehn aramas tohto nin sampah wet mwein sohte pahn wehwehki ihs kaun menet, ahpw met sohte kin wia ekiek ehu ong kitail.
22 Ihs aramas me ipwidi nan Pedleem me keieu kesempwal sangete mahs lel met? Oh ihs me pahn “lapalap wasa koaros nin sampah”? Aramas menet iei Mesaia, Sises Krais! Ni ahnsou me Nanmwarki Herod keinemwe samworo lapalap kan oh sounkawehwe en kosonned kan wasa me Mesaiao pahn ipwidi ie, re sapeng: Nan kisin kanihmw en Pedleem, nan wehin Suda.” Irail pil doadoahngki mahsen en Maika 5:2. (Madiu 2:3-6) Irail akan me sohte ntahn soupeidi pil iang ese irair wet, pwehki Sohn 7:42 kasalehda arail koasoi mahsanih: “Pwe Pwuhk Sarawi mahsanih me Mesaiao pahn ketido sang ni kadaudok en Depit, oh e pahn ipwidi nan Pedleem, nan kahnimw me Depit kousoan ie.”
Mehn Kamweit Pwung ong Aramas akan
23. Dahme kin wiawi ni ahnsouwet ong pweidahn kokohp en Maika 5:7?
23 Maika 5:5-15 kawehwehda duwen mehn Asiria kan me pahn kalowehdi irail ahpw arail kana pahn wiawi ni ahnsou kis te oh Koht me pahn kadeikada wehi salelepek kan. Maika 5:7 kin inoukihda kapwurpwurodohng luwen mehn Suhs koluhla kan pwen pwurala nan uhdakarail, oh mahsen pwukat kin pil kadoadoahk ong kitail nan atail ahnsou. Maika mahsanih: “Eri, mehn Israel me pahn mourla kan pahn rasehng pwoaiken menseng me Kauno [“Siohwa,” NW] ketikihdo ong wehi tohto, rasehng dingiding en keteu pohn dihpw kan.” Karasaras kaselel wet pwarada wasaht, kin kohpada me irail luhwen Seikop de Israel ni pali ngehn, kin kapai ehu en Koht ong aramas akan. Sapwellimen Sises “sihpw teikan,” kin ahneki koapworopwor en mih nin sampah, kin perenki ehupene rehn luhwen “Israel en Koht” en rahnwet, sewese aramas teikan en kehlailda ni pali ngehn. (Sohn 10:16; Kalesia 6:16; Sepanaia 3:9) Kitail anahne medemedewe laud duwen ire kesempwal wet. Nin duwen sounkalohk kan en Wehio, kitail koaros anahne kesempwaliki atail pwais en wahlahng mehteikan sawas mehlel ehu.
24. Mehnia ire kesempwal kan me kohsang pwuhken Maika irelaud 3 lel 5 me ke perenki sukuhliki?
24 Dahme ke sukuhliki sang kokohp en Maika irelaud 3 lel 5? Mwein ke sukuhliki ire kesempwal pwukat: (1) Koht kin kupwurki irail akan me kin apwapwalih sapwellime aramas akan en kasalehda kopwungpwung. (2) Siohwa sohte pahn sapeng atail kapakap kan ma kitail nseneki wiahda dihp. (3) Atail doadoahk en kalohk kak pweida, ma Koht kin ketin kakehlahda kitail ki sapwellime ngehn sarawi. (4) Ma kitail men paiekihda sapwellimen Koht kapai kan, kitail anahne kekeid ni mwaren Siohwa. (5) Nin duwen sounkalohk kan en Wehio, kitail anahne kesempwaliki atail pwais en wahlahng aramas akan sawas mehlel ehu. Mwein pil mie ire padahk teikan me ke perenkihda. Dahme kitail pil kak sukuhliki sang pwuhk en kokohp en Pwuhk Sarawi wet? Artikel en mwurin met pahn sewese kitail en wehwehki iren mehn kasukuhl kan me kohsang irelaud weneu oh isuh en pwuhken en kokohp en Maika.
Iaduwen Ke Pahn Sapeng?
• Dahme Koht kupwurki sang rehn irail akan me kin apwalih sapwellime aramas akan?
• Dahme kahrehda kapakap oh ngehn sarawi kin kesempwal ong atail kin papah Siohwa?
• Iaduwen aramas akan kin ‘kekeid ni mwaren Siohwa’?
[Kilel nan Pali 11]
Ke kak kawehwehda karasaras en Maika me pid einpwoat?
[Kilels nan Pali 14]
Duwehte Maika, ni eimah kitail kak wia atail doadoahk en kalohk