Mahsen en Siohwa Kin Ieias
Ire Kesempwal akan Sang Nan Pwuhken Sosua
NI AHNSOU me mehn Israel ko kakahnseli pohn Patapat en Mohap nan pahr 1473 B.C.E., irail mwein perenkihda en rong mahsen pwukat: “Kumwail kaunopada amwail kisin tungoal, pwe mwurin rahn siluh kumwail pahn kohla oh kotehla Pillap Sordan pwe kumwail en sapwenikihla sahpwo me Kauno [“Siohwa,” NW], amwail Koht, pahn ketikihong kumwail.” (Sosua 1:11) Arail seiloak en sounpahr 40 nan sapwtehno pahn kereniengehr nek.
Ekis daulih sounpahr rieisek mwuri, Sosua me kahluwa mehn Israel ko ahpw kesihnenda nan werengen sapwen Kenan oh mahsanih ong ohl mah ko en Israel: “I kihongehr kadaudokamwail kan luwen wehi kan pwe re en sapwenikihla, iangahki wehi koaros me I kalowedier sang Pillap Sordan ni palimese lel Sehd Mediderenien ni palikapi. Kauno [“Siohwa,” NW], amwail Koht pahn ketin kapweiekirailla, oh e pahn ketin koakoahirailla ni amwail pahn kohwei. Kumwail pahn alehdi sapwarail kan, nin duwen me Kauno [“Siohwa,” NW] ketin inoukihong kumwail.”—Sosua 23:4, 5.
Sosua ntingihdi pwuhken Sosua nan pahr 1450 B.C.E., oh pwuhk wet kin audaudki poadoapoadpen sounpahr 22 ko. Ni atail kesihnenehr limwahn wasahn pedolong ong nan sampah kapw me inou ong kitail, atail irair duwehte nein Israel seri ko ni ahr onopadahr re en alehdi Sapwen Inou. Ihme kahrehda, kitail en tehk ni keneinei audepen pwuhken Sosua.—Ipru 4:12.
ONG “NAN PATAPAT EN SAPWTEHN NAN SERIKO”
(Sosua 1:1–5:15)
Sosua alehdier pwukoa kesempwal ehu ni ahnsou me Siohwa mahsanih ong ih: “Ei ladu Moses melahr. Eri, kaunopada ahnsou wet, kowe oh mehn Israel akan koaros, oh kotehla Pillap Sordan kolahng nan sahpw me I pahn kihong kumwail”! (Sosua 1:2) Pwukoa me kohieng Sosua iei en kahluwa wehi ehu me wiawihkihda aramas rar kei ong nan Sapwen Inou. Pwehn kaunopada ong met, e kadarala lipoahrok riemen en kohla Seriko—keieu en kahnimw me re anahne en kalowehdi. Ih kahnimw wet me soun netiki paliwar Reap kin kousoan ie oh e rongehr duwen sapwellimen Siohwa doadoahk manaman kan me e kin ketin wia pwehn doarehla sapwellime aramas akan. E doarehla oh sewesehda lipoahrok ko oh ira uhd inoukihong ih me e pahn poadoandoarla.
Ni lipoahrok ko pwurodo, Sosua oh aramas ako onopadahr re en mwekimwekidwei oh kotehla Pillap Sordan. Mendahki pillapo lapake, e sohte wia mehn kerempwa ehu ong irail, pwehki Siohwa kahrehong pihl en powe ko en dirda duwehte dihd en pihl ehu oh e mweidada pihl en pah ko en keralahng nan Sehd en Mehla. Mwurin ahr kotehla Sordan, mehn Israel ko kousoandi nan Kilkal, limwahn Seriko. Rahn pahieu mwuri, ni soutik en rahn 14 en sounpwong en Apip, irail wia sarawien Pahsohpa pohn patapat en Seriko. (Sosua 5:10) Mandahn rahno. re tepidahr kang wahn sahpwo, oh mwurin mwo, manna solahr mweredi. Nan ahnsowo, Sosua sirkumsaislahr ohl koaros me neitikidi nan sapwtehno.
Pasapengpen Peidek kan me Pid Duwen Iren Paipel kan:
2:4, 5—Dahme kahrehda Reap pitihidi sapwellimen nanmwarki ohl ako me raparapahki lipoahrok ko? Reap kihong ah mour nan keper ni ah sewesehda lipoahrok ko pwehki e pwoson Siohwa. Kahrehda, e sohte pwukoahki en kasalehda iawasa lipoahrok ko mih ie ohng ohl ako me raparapahki ren kemehla spawellimen Koht aramas. (Madiu 7:6; 21:23-27; Sohn 7:3-10) Ni mehlel, Reap pil “pwungila rehn Koht pwehki eh wiewia kan,” me iangahki ah kahluwa sapwellimen nanmwarkio sounkair ako ong nan ehu ahl sapwung.—Seims 2:24-26.
5:14, 15—Ihs me “kaun en sapwellimen Siohwa karis en sounpei”? Kaun me kohdohn kakehle Sosua mwohn ahr pahn kohla ong kalowehdi Sapwen Inou iei “Mahseno”—Sises Krais mwohn ah kohdo oh wie aramasala. (Sohn 1:1; Daniel 10:13) Ia uwen ah wia mehn kakehl ehu ong sapwellimen Koht aramas akan me kin ngoangki pwukoahn pali ngehn ni ahr kin ese me ih me linganlahro me iei Sises Krais kin ieiang irail!
Mehn Kasukuhl kan ong Kitail:
1:7-9. Wadek Paipel rahn koaros, kaukaule doudouloale dahme Paipel koasoia, oh kapwaiada dahme kitail sukuhliki wia soahng kesempwal kei ong pweidahn pali ngehn.
1:11. Sosua peki rehn aramas ako en kaunopada ahr kisin tungoal akan oh anahn teikan ah kaidehn ren dangahnga oh awiawih Koht en kaunopkin irail. Sapwellimen Sises kehkehlik duwen en dehr kin pwunodki dahme re pahn mourki, oh pil iangahki sapwellime inou me “soahng teikan koaros e ahpw pahn ketikihong kumwail,” sohte wehwehki me kitail sohte pahn nantihong apwalih pein kitail.—Madiu 6:25, 33.
2:4-13. Mwurin ah rongehr duwen sapwellimen Siohwa doadoahk mwuledek kan oh diaradahr duwen ahnsou apwal akan, Reap wiahdahr pilipil en utung sapwellimen Siohwa tohnkaudok kan. Ni ahmw onopkiher Paipel erein ahnsou ehu oh wehwehkiehr duwen atail mihmiher ni “imwin rahn akan,” met soh pahn kamwekid uhk ken wiahda pilipil en papah Koht?—2 Timoty 3:1.
3:15. Ni ah rongehr rohng en kangoang me lipoahrok ko me pekederlahng Seriko kasalehda, Sosua mwekid mwadang, oh sohte awiawih pihl en Sordan en ngalangaldi. Ahnsou me irair kan kin pid kaudok mehlel, kitail anahne mwekid ni eimah oh sohte awiawih ahnsou me pahn pwungiong nsenomw.
4:4-8, 20-24. Takai 12 wisik sang nan Pillap Sordan wia mehn kataman ong mehn Israel kan. Sapwellimen Siohwa wiewiahn doarehla sapwellime aramas akan sang arail imwintihti nan rahn pwukat pil kin wia mehn kataman me e ketin ieiang irail.
KALKALOWEHDI KOHKOHWEI
(Sosua 6:1–12:24)
Kahnimw en Seriko “ahpw ritidi douluhl. . . , sohte aramas men kak pedolong oh pidoi sang kahnimwo.” (Sosua 6:1) Iaduwen ahr pahn kalowehdi kahnimwo? Siohwa padahkiong Sosua duwen dahme e pahn wia. Mwurin ahnsou kis kelen kahnimwo mweredi oh kahnimwo kamwomwomwla. Ihte Reap oh ah peneinei me pitla.
Mwuri, irail pil kalowehdi kahnimw en Ai. Lipoahrok me re kadarala ko pakairki me aramas malaulau kin kousoan nan kahnimwo, kahrehda sounpei malaulau keite me anahn pwehn kalowehdi kahnimwo. Ahpw, sounpei 3,000 me pekederla pwehn peiong ohl en Ai ko tang kohkohla. Ia kahrepen met? Siohwa sohte ieiang mehn Israel ko. Akan me wia kadaudok en Suda dipadahr ahnsou me re kalowehdi Seriko. Mwurin Sosua kapwungalahr irair suwed wet, e doula oh mahwen ong kahnimw en Ai. Pwehki irail kalowehdier mehn Israel ko pak ehu, nanmwarki en Ai ahpw kasikasik pwehn pil peiong mehn Israel kan. Ahpw, Sosua kin pilahnehda mwahu duwen a pahn mahwen ong mehn Ai, ihme irail kohla ahnsou me ohl en Ai ko sohte kaunopada mwahu pwehki ahr nohn likihala pein arail kehl oh mehn Israel ko eri kalowehdi kahnimwo.
Kipeon iei ‘kahnimw laud ehu—laud sang Ai, oh neirail sounpei kan me kommwad.’ (Sosua 10:2) Ni ahr rongadahr duwen Israel ahr kalowehdi Seriko oh Ai, ohl en Kipeon ko pitihdi Sosua pwehn wiahda inou ehu pwehn miniminiong irail. Kahnimw teiko me kapilirailpene kilangwohng met nin duwen mehkot keper ehu ong irail. Nanmwarki limmen eri koasoanehdi arail kahnimw ko en miniminpene oh mahwen ong Kipeon. Israel eri doarehla mehn Kipeon ko oh kalowehdi me mahmahweniong irail ko. Ekei kahnimw kan me Israel kalowehdi ahnsou me Sosua wie kakau iei kahnimw kan me mih pali kapi oh pali eir, iangahki nanmwarki en pali epeng. Irail nanmwarki me re kalowehdi pali eir patpene meh 31.
Pasapengpen Peidek kan me Pid Duwen Iren Paipel kan:
10:13—Iaduwen soahng pwukat kak wiawi? “Mie mehkot me apwal ong Siohwa,” Sounkapikadahn lahng oh sampah? (Senesis 18:14, NW) Ma e ketin kupwurki, Siohwa kak kauhdi piripir en sampah pwe ong emen me kilikilang sang sampah, e pahn mwomwen me ketipin oh maram solahr mwekimwekid. De e pil kak mweidohng mwekimwekid en sampah oh maram en duduwehte ahpw kawekila marain sang ketipin oh maram ni ahl ehu me marain me kin kohsang mehn kamarain pwukat pahn kin wie maramarainte. Sohte lipilipil dahme wiawi, “met sohte kin wiawi mahs, sohte sang rahno kohdo, me duwehte rahnwet.”—Sosua 10:14.
10:13—Dahkot Pwuhken Sasar? Pwuhk wet pil pwurehng sansalda nan 2 Samuel 1:18 oh e pil sansalda nan ehu melkahka (poem) me oaralap koasoia “The Bow”—koul en kedepwidepw en pwoulahn nanmwarki en Israel Sohl oh sapwellime ohl Sonadan. Pwuhken Sasar audaudki koul de melkahka kan oh poem kan me kin pid duwen poadoapoad en mehn Israel kan me irail mehn Ipru kan wehwehkier duwe.
Mehn Kasukuhl kan ong Kitail:
6:26; 9:22, 23. Keria me Sosua lohkihda ni ahnsoun ohlahn Seriko pweida mwurin sounpahr 500. (1 Nanmwarki 16:34) Noha keriahla nein nah pwutak Kenan pweida ni ahnsou mehn Kipeon kan wiahla lidu kan. (Senesis 9:25, 26) Ehi, sapwellimen Siohwa mahsen kin ahnsou koaros pweida.
7:20-25. Ekei mwein pahn kilangwohng en Akan mwekid en pirap nin duwen mehkot me tikitik, oh pil medewe me ah mwekid sohte kihong ekei nan apwal. Irail pwukat kin pil kilangwohng pirap tikitik oh kauwehlahn iren Paipel teikan nin duwen mehkot tikitik oh sohte katepe. Kitail en duwehte Sosua me kin nantihong liksang wiewia kan me pahn kahrehong kitail en wia tiahk suwed oh samin teikan.
9:15, 26, 27. Kitail anahne mehlelong atail inou kan oh kolokolte.
SOSUA ALE KAIMWISEKLAHN AH PWUKOA
(Sosua 13:1–24:33)
Ni en Sosua kereniongehr sounpahr 90, e tepida nehkpeseng sahpwo. Met wia doadoahk laud ieu! Keinek en Reupen oh Kad oh elep en keinek en Manase alehdier arail sohsohn sahpw ni palimese en Pillap Sordan. Keinek teikan wia usuhs oh irail ale arail sohso ni palikapi en Pillap Sordan.
Imwen kaudoko kokouda nan Sailo nan sapwen Epraim. Kalep Kalep alehdi kahnimw en Epron, oh Sosua alehdi kahnimw en Timnad Sera. Mehn Lipai ko ale kahnimw 48, iangahki Kahnimw en Rukula 6. Ni ahnsou re pwuralahng arail sohso nan palimese en Pillap Sordan, sounpei en Reupen, Kad, oh elep en keinek en Manase “kauwada lapalahn pei sarawi ehu me kapwuriamwei ni keilen Sordan.” (Sosua 22:10) Keinek kan me mih ni palikapi en Pillap Sordan kin kilangwohng met nin duwen wiewiahn lahlahwe, oh mahwen nanpwungen keinek ko kerenieng wiawi ahpw kakerehdi en nta wet sohte wiawi pwehki irail koasoipene mwahu.
Ahnsou kis mwurin Sosua eh mihmiher nan Timnad Sera, e likwerihpene ohl mah kan, kaun akan, sounkopwung kan oh ohpiser kan en Israel oh kangoange irail en kommwad oh nantihong lelepek ong Siohwa. Mwuhr, Sosua kapokonepene keinek en Israel nan Sekem. Wasao, e pwurehng kousapahlih en Siohwa mwekid kan sangete ni mwehin Eipraam kohdo lel rahno, oh e padahkiong irail en “lahn Siohwa oh papah Ih ni lelepek oh mehlel.” Aramas ako mwekidki met oh koasoia: “Se pahn papah Siohwa, atail Koht, oh peikiong sapwellime mahsen kan!” (Sosua 24:14, 15, 24, NW) Mwurin mehpwukat, Sosua eri mehla ni ah mahkier sounpahr 110.
Pasapengpen Peidek kan me Pid Duwen Iren Paipel kan:
13:1—Met sohte uhwong dahme ntingdi nan Sosua 11:23? Soh, pwe mahwen kan me wiawi pwehn pedolong nan Sapwen Inou pidada irair riau: Keieu iei mahwen en nanpwungen kahnimw kan me imwikihla lohdi en nanmwarki en Kenan 31 oh sohla en mehn Kenan kan arail kehl, oh keriau en irair me pidada arail alehdahr sahpwo pwon sang ni mwekid en keinek kan de pil emen emen aramas ko. (Sosua 17:14-18; 18:3) Mendahki irail mehn Israel ko sohte kausasang irail mehn Kenan kan koaros sang rehrail, irail mehn Kenan kan me mourla ko sohte wia keper ehu ong mehn Israel ko. (Sosua 16:10; 17:12) Sosua 21:44, NW, mahsanih: “Siohwa ketikihong irail meleilei oh popohl nan sahpwo pwon.”
24:2—Semen Eipraam, Tera, kin kaudokiong dikedik en eni kan? Nin tepio, Tera sohte wia tohnkaudok men en Siohwa Koht. E kin kaudokiong koht maram men me adaneki Sin—koht ndand men nan Ur. Nan tiahk en mehn Suhs akan, Tera ele pil wia emen me kin wiahda dikedik kan. Ahpw, ahnsou me Eipraam mweselsang Ur ki kaweid en Koht, Tera iang ih kohla Aran.—Senesis 11:31.
Mehn Kasukuhl kan ong Kitail:
14:10-13. Mendahki e mahkier sounpahr 85, Kalep pekihda ehu pwukoa me iei en kausasang tohn Epron. Mehn Anak me kin kousoan nan Epron oh irail aramas kalaimwun kei. Ki sawas en Siohwa, sounpei koahiek menet kana, oh Epron wiahla kahnimw en rukula ehu. (Sosua 15:13-19; 21:11-13) Mehn kahlemeng mwahu en Kalep kin kangoange kitail en dehr soikala doadoahk sarawi apwal akan.
22:9-12, 21-33. Kitail anahne en kanahieng oh dehr kadeik sapwungih madamadau en meteikan.
‘Sohte Ehu Inou Me Sapwungala’
Ni eh mahlahr, Sosua mahsanih ong irail ohl koahiek kan nan Israel: “Siohwa Koht ketin kapwaiadahr inou koaros me e ketin wiahda, sohte ehu me sapwungala.” (Sosua 23:14) Met sansal sang nan pwuhken poadoapoad en Sosua!
Wahnpoaron Pohl ntingihdi: “Mehkoaros me ntingdier nan Pwuhk Sarawi e ntingdier pwe en padahkih kitail, pwe kitail en ahneki koapworopwor sang ni kanengamah oh kakehlepen loalatail me Pwuhk Sarawi kin ketikihong kitail.” (Rom 15:4) Kitail kak kamehlele me atail koapworopworki sapwellimen Koht inou kan sohte pahn sapwungala. Sohte ehu inou pahn sohte pweida; koaros pahn pweida.
[Kilel nan Pali 29]
Ke wehwehki dahme kahrehda Reap, lihen netiki paliwere, wiahla aramas pwung men?
[Kilel nan Pali 31]
Ahn Ekan pirap sohte wia dihp tikitik ehu; e imwikihla kahpwal laud kan
[Kilel nan Pali 31]
“Ki pwoson, kehl en Seriko pwupwudi.”—Ipru 11:30