Kumwail Pahpa Oh Nohno Kan, Kihong Oh Kaitarala Anahn En Amwail Peneinei
“Ma emen sohte kin apwalih kiseh kan, ahpw mehlel uhdahn kisehn pein eh peneinei, e kahmahmkilahr eh pwoson.”—1 TIMOTY 5:8.
1, 2. (a) Dahme kahrehda e kin wia mehn kangoang en kilang peneinei ehu pwon en iang towehda mihding en Kristian kan? (b) Ia ekei kapwal akan kin lelong peneinei kan pwe irail en kak lelahng wasahn mihding kan mwadang?
MWOHN mihding kin tepida, mwein ke kin kilang irail seri kan nan mwomwohdiso arail likouda mwahu oh kin mwakelekel mwomwohd nan arail sehr rehn arail pahpa oh nohno kan. E sou kin wia mehkot kaperen en kilang limpoak wet nanpwungen peneinei kan, limpoak ong Siohwa oh emen emen irail? Ahpw, kitail kakete manokehla me e kin wia doadoahk laud en kaunopada tohnpeneinei koaros en lella ni wasahn mihding kan mwadang.
2 Pali laud en ahnsou, pahpa oh nohno kan kin kedirepw rahn ehu pwon, oh ni pwong en mihding kan re kin kedirepw mehlel. Re pahn anahne kuhk, wia doadoahk en nan ihmw, oh pil seri kan anahne wia arail homework. Pahpa oh nohno me kin keieu alehda pwukoah me keieu laud kan ni arail kin tehk pwe koaros en mwakelekel, mwenge oh kaunopada mwadang. Ahpw, ni mehlel ong seri kan, mehkan me kitail sohte kasik kak wiawi. Me laud rehn seri ko mwein tehrpeseng ah rausiso pwehki e mwadong. Me keieu tikitik wudekihla kene mwengeo. Oh mwein seri ko tepida akamaipene. (Lepin Padahk 22:15) Dahme met kin imwikihla? Mendahte ma pahpa oh nohno koasoanehdi koasoandi ni pwung ahpw pwehki dahme ahpwtehn wiawi kak kahrehong arail koasoandi en rahno en wekila. Ahpw, mendahki mepwukat wiawi, irail soangen peneinei pwukat kin kereniong ahnsou koaros lelahng Kingdom Hall mwohn mihding pahn tep. Ia uwen ah kin wia mehn kangoang ni atail kin kilang irail nan wasahn mihding nan wihk koaros, sounpahr koaros ni seri ko kin kekeirada oh papah Siohwa!
3. Iaduwen atail ese me Siohwa kin kesempwaliki peneinei kan?
3 Mendahki ahmw pwukoah nin duwen pahpa oh nohno kin ekei pak apwal oh pil kin kahrehiong ken pwangada, ahpw ke kak likih me Siohwa kin kesempwaliki ahmw nanti me ke wia. Siohwa me wiahda koasoandi en peneinei. Sapwellime Mahsen pil kasalehda me peneinei koaros mie pwehki Siohwa. (Episos 3:14, 15) Kahrehda, ni ahnsou me ahmw peneinei kin nantihong en kapwaiada amwail pwukoah en peneinei ni ahl me pwung, eri kumwail kin kawahuwih Ih me wia Kaunepen Lahng oh Sampah. (1 Korint 10:31) Met kaidehn kapai kaselel ehu? Eri, e konehng kitail en tehk duwen pwukoah me Siohwa kihong pahpa oh nohno kan. Nan artikel wet, kitail pahn koasoia duwen ahl akan me kitail kak kihong oh kaitarala anahn en peneinei. Kitail tehkpene ahl siluh me Koht kin kasik sang pahpa oh nohno kan en kihda ong anahn en peneinei.
Kaitarala Anahn en War
4. Nan peneinei ehu, dahme Siohwa koasonehdi pwehn kak kaitarala anahn en seri kan?
4 Wahnpoaron Pohl ntingihdi: “Eri, ma emen sohte kin apwalih kiseh kan, ahpw mehlel uhdahn kisehn pein eh peneinei, e kahmahmkilahr eh pwoson, oh e suwed sang irail kan me sohte arail pwoson.” (1 Timoty 5:8) Ni Pohl nda “emen” wasaht, ihs me e kin medemedewe? Wasaht kin kalapw dokedoke irail tapwin peneinei kan me wehwehki pahpa kan. Koht pil kihong lih akan arail pwukoah kesempwal en sewese arail pwoud kan. (Senesis 2:18) Irail lih kan en mahso kin kalap sewese arail pwoud ohl ong epwelpen arail peneinei kan. (Lepin Padahk 31:13, 14, 16) Nan rahnpwukat, irail pahpa de nohno kan me sohte arail pwoud pil reklahr.a Irail pahpa oh nohno Kristian kan me sohte arail pwoud kin wia doadoahk mwahu pwehn kihong arail peneinei arail anahn akan. Ahpw, ni mehlel, e konehng nan peneinei en mie pahpa oh nohno koaros oh pahpao me pahn kin tiengla.
5, 6. (a) Ia ekei kahpwal kan kin lelong irail kan me kin nantihong kihda anahn en war akan? (b) Soangen madamadau dah me Kristian kak kolokolete ong me pid doadoahk en mwohni pwe ren kak pweida?
5 Nan 1 Timoty 5:8, soangen sawas dah me Pohl kin medemedewe? E sansal nan wasao e kin koasoia duwen anahn en paliwar ong peneinei. Nan sampah rahnwet, mie soangen kahpwal tohto kin lelohng irail tapwin peneinei kan ni arail kin kihda anahn en war en arail peneinei kan. Kahpwal me pid irair en mwohni kin mih wasa koaros nan sampah, kamalau en tohndoadoahk, tohtohlahn irail kan me sohte kak diar doadoahk oh pil pweilaudlahn kepwe kan. Dahme kak sewese irail pahpa oh nohno kan ni arail pahn lelohng soangen kahpwal pwukat?
6 Pahpa oh nohno men kin apwalih peneinei en kin tamataman me pwukoa wet kin kohsang rehn Siohwa. Dahme Pohl mahsanih kasalehda me ih me kak wia pwukoa wet ahpw sohte men kapwaiada kin karasahiong ih me “sohte ah pwoson.” Kristian men pahn wia ah kak koaros pwehn dehr wiahla soangen aramas duwehte met mwohn Koht. Ahpw, e inenen kansensuwed pwe tohto nan rahnpwukat sohte kin ahneki “limpoak.” (2 Timoty 3:1, 3) Ei, pahpa tohto kin soikala arail pwukoa kan oh kin kohkohsang arail peneinei kan oh sohte kihong irail arail anahn akan. Irail ohl Kristian pwopwoud akan sohte kin iang ahneki soangen irair en mongiong sempoak wet oh sohte kin kihong anahn en arail peneinei. Weksang arail tohndoadoahk kan irail Kristian akan kin pil alehda doadoahk me pil sohte nohn pweimwahu de ong aramas me sohte sukuhl pwehn kak wahdo peren ong Siohwa ni arail pahn kapwaiada arail pwukoa en apwalih arail peneinei kan.
7. Dahme kahrehda e konehng pahpa oh nohno kan en kahlemengih mehn kahlemeng en Sises?
7 Irail tapwin peneinei kan kak pil kilangwong Sises nin duwen mehn kahlemeng mwahu. Tamataman me Pwuhk Sarawi kin ni karasaras koasoiahki Sises nin duwen atail “Sahm Poatoapoat.” (Aiseia 9:6, 7) Nin duwen “Adam en mwuhr,” Sises kin pweida ni ah kin weliandi “tepin Adam” nin duwen sahm men ong irail kan me kin kasalehda pwoson. (1 Korint 15:45) Me weksang Adam, me wia sahm men me roporop ong pein ih, Sises kin wia pahpa mwahu men. Pwuhk Sarawi mahsanih duwen ih: “Iet duwen me kitail kak esehki dahkot limpoak: Krais tounmeteikihla pein ih pwehki kitail.” (1 Sohn 3:16) Ei, Sises pein kihda moure ong meteikan. Me pil patehng met, rahn koaros e kin pil kihong ahn meteikan anahn mwohn ah ong pil ni soang tikitik kan. Pahpa oh nohno kan en pil nantiong kasalehda soangen ngehnen tohnmetei wet.
8, 9. (a) Dahme irail pahpa oh nohno kan kak sukuhliki sang menpihr kan me kin kihong anahn en nair kan ni soh roporop? (b) Iaduwen irail Kristian pahpa oh nohno tohto kin kasalehda ngehnen soh roporop?
8 Pahpa oh nohno kin sukuhliki duwen limpoak soh roporop wet sang ni sapwellimen Sises mahsen kan ong irail sapwellimen Koht aramas sapeik kan: “Pak depe me I kin men pwoalepene noumw aramas akan koaros, rasehng litok emen me kin kompwoalepene nah kisin pwurok kan pahn peh!” (Madiu 23:37) Sises kasalehda ni sansal duwen litok men me kin pere nah kan ki ah mehn pihr kan. Ni mehlel, pahpa oh nohno kan kak sukuhliki laud sang menpihr nohno men me kin kaunopada ahnsou koaros en kihong ih nan keper pwehn perehla nah kan sang keper. Pil dahme irail menpihr pwukat kin wia rahn koaros pil kin inenen kapwuriamwei. Irail kin pihrla oh pil pihrdo ni arail pahs kan ni arail kin repen mwenge. Mendahki re kin pwangada ahpw re kin pihrdo kihong mwenge nan ewen nah kan me kin mwadang kadalehda oh pil pwurehng men mwenge. Mahn kan me Siohwa kapikada kin inenen “loalokong” ni arail kin apwalih neirail pwulopwul kan.—Lepin Padahk 30:24.
9 Kristian pahpa oh nohno nan sampah pwon kin kasalehda ngenen soh roporop. Kumwail kin pilada en lellong lokolok kan pwehki kumwail kahng mehkot suwed en lelong noumwail seri kan. Pil patehng met, rahn koaros kumwail kin tohnmeteikihla soahng tohto pwe kumwail en kihong anahn ong amwail peneinei kan. Kumwail kin pirida mwadang pwehn kohlahng amwail wasahn doadoahk kan. Kumwail kin doadoahk laud pwe en kihong tohn ahmw peneinei mwenge me mwahu ong paliwar. Kumwail kin nantiong pwe noumwail seri kan en likou mwakelekel, en mie ihmw mwahu oh en kihong irail sukuhl me konehng. Oh kumwail kin doula wia met rahn koaros oh pil nan pahr koaros. Ni mehlel soangen tohnmetei oh nanti wet kin kaperenda Siohwa! (Ipru 13:16) Ni ahnsowohte kitail en taman me mie soangen ahl en sawas me pil kesempwal akan me kitail anahne kihong atail peneinei kan.
Sawas en Pali Ngehn
10, 11. Ia anahn keieu kesempwal ong aramas akan, oh iaduwen irail pahpa oh nohno Kristian akan kak kaitarala anahn wet ong nair seri kan?
10 Me pil kesempwalsang kihda anahn en war iei en kihda anahn en pali ngehn. Sises mahsanih: “Kaidehkin pilawahte me aramas kak mourki, pwe mahsen koaros me kin pwilipwilsang nin doauesen Koht.” (Madiu 4:4; 5:3) Dahme kumwail pahpa oh nohno kan kak sawaski ong pali ngehn?
11 Nan oaralap wet, mwein ehu ire me kin kalapw doadoahk iei Deuderonomi 6:5-7. Menlau pahkpeseng noumwail Pwuhk Sarawi oh wadek iretikitik pwukat. Tehk mwahu me pahpa oh nohno kan anahne en tiengla nan arail nantiong pali ngehn oh kakairada arail limpoak ong Siohwa oh kihong sapwellime mahsen kan nan mongiongarail. Ei, ke anahne wia tohnsukuhl mehlel men en sapwellimen Koht Mahsen, wadek Pwuhk Sarawi kaukaule pwe ken kak kekeirada ahmw loaloakong me pid Mahsen en Koht oh pil limpoak ong sapwellimen Siohwa irair akan, kaweid kan oh kehkehlik kan. Ni imwila, ahmw mongiong pahn direkihla soangen kapwuriamwei kan en Pwuhk Sarawi me pahn kahrehong ken ahneki peren, wauneki oh poakohng Siohwa. Ke pahn ahneki soahng mwahu tohto en ehukihong noumw seri kan.—Luk 6:45.
12. Iaduwen pahpa oh nohno kan kak kahlemengih Sises ni arail pahn kin kaiahne neirail seri kan ong me pid duwen Pwuhk Sarawi?
12 Irail pahpa oh nohno me kehlail ni pali ngehn kan kin kaunopada en kapwaiada kaweid me kohda nan Deuderonomi 6:7, en “padahkih” sapwellimen Siohwa mahsan akan ong neirail seri kan ni ahnsou koaros. En “padahkih” kin wehwehki en padahkiong oh katamankin irail ahnsou koaros. Siohwa mwahngih me kitail koaros—keieu irail seri kan—anahne en kapwkapwuriong ahnsou koaros pwe ren kak esehla. Pil Sises kin wia met nan sapwellime doadoahk en kalohk. Ni karasepe, ni ah kin padahkiong sapwellime tohnpadahk akan en kin aktikitik oh dehr aklapalap de siaipene, e kin kilangada soangsoangen ahl kan pwehn kak kapwukapwurehongete ah kaweid ong irail. E kin padahk ni ah kin wia peidek kan, karasaras kan oh pil kin kamwomwada kan. (Madiu 18:1-4; 20:25-27; Sohn 13:12-15) Oh e kapwuriamwei pwe Sises kin kasalehda kanengamah ahnsou koaros. Ni ahlohte, irail pahpa oh nohno kan anahne rapahkihda ahl akan en kin kapwukapwurehong padahki neirail seri kan duwen sapwellimen Siohwa kaweid kan lao seri kan kak wehwehki oh kapwaiada.
13, 14. Ni soangen ahnsou dah kan me pahpa oh nohno kan kak ehukihong padahk mehlel ong neirail seri kan oh soangen mehn kasukuhl dah re kak doadoahngki?
13 Onop en peneinei wia mehkot konehng ong padahki seri kan. Ei, onop en peneinei me kaperen oh me kin wia mehn kangoang iei ahl me pahn kak kekeirada pali ngehn en tohnpeneinei kan. Peneinei en Kristian nan sampah pwon kin perenki onop pwukat ni arail kin doadoahngki sawaspen Pwuhk Sarawi kan me kin kohsang rehn sapwellimen Siohwa pwihn oh doadoahngki ni arail kin onop ohng neirail seri kan. Pwuhk me oaralap koasoia Learn From the Great Teacher kin wia mehn kapai laud ehu oh pil duwehte pwuhk en Questions Young People Ask—Answers That Work.b Ahpw, kaidehnte ahnsoun onop en peneinei me pahpa oh nohno kan kak padahki neirail seri kan.
14 Nin duwen Deuderonomi 6:7 kasalehda, mie soangen ahnsou tohto me pahpa oh nohno kan kak padahki soangen ngehnin kan ong neirail seri kan. Mehnda ma ahnsou me kumwail kin seiloak, de wiewia amwail doadoahk, de kommoal, ke kak diar ahnsou mwahu en kaitarala ahn noumw seri kan anahn en pali ngehn. Met sohte wehwehki ken ahnsou koaros doadoahngkihte Pwuhk Sarawi ong kaweid. Me weksang met, song en wia amwail koasoipene nan peneinei en wia ahnsoun kangoang ong mehkan en pali ngehn. Karasepe, makisihn en Awake! kin audaudki soangen artikel tohto me kin pidada soangen oaralap tohto. Soangen artikel pwukat kak wia audepen amwail koasoi me kin pid sapwellimen Siohwa kepikipik en mahn akan, wasa kaselel kan nan sampah oh wekpeseng en aramas kan oh arail tiahk me kin inenen kaselel. Soangen koasoakoasoiapene pwukat kak kahrehong irail me pwulopwul kan en tepida wadek duwen sawasepen pwuhk kan me kin kohsang ladu lelepek oh loalokong.—Madiu 24:45-47.
15. Iaduwen pahpa oh nohno kak sewese neirail seri kan en kilangwohng doadoahk en kalohk nin duwen doadoahk kaperen oh pahn wahdo kamwahu kan?
15 Sang ni ahmw pahn kin wia koasoakoasoipene en kangoang pwukat rehn noumw seri kan met pil kaitarala ehu pil arail anahn en pali ngehn. Seri Kristian kan anahne en sukuhlki en kak ehukihong meteikan duwen arail pwoson ni ahl me pahn kak pweida mwahu. Ni amwail pahn kin koasoia duwen ehu ire me kaselel nan The Watchtower de Awake! ke kak rapahki iaduwen ke kak kahluwalahng koasoi wet ong me pid doadoahk en kalohk. Karasepe, ehu ke kak idek: “Ke soh leme e pahn wia mehkot mwahu ma aramas tohto iang rong oh esehla met duwen Siohwa? Dahme ke leme kitail kak wia pwe kitail en kak kahrehong meteikan en iang perenki ire wet?” Soangen koasoakoasoipene pwukat kak sewese neitail me pwulopwul kan en kekeirada arail perenki men ehukihong meteikan duwen dahme re sukuhliki. Eri ni ahnsou me noumw seri kan pahn iang uhk kalohk re pahn kak kilang duwen iaduwen re kak wia met. Irail pil kak sukuhliki me doadoahk en kalohk kin wia doadoahk kaperen ehu oh kin wahdo pepehm en kaitar oh peren.—Wiewia 20:35.
16. Dahme seri kak sukuhliki sang ni arail pahn rongorong ahn pahpa oh nohno kapakap?
16 Pahpa oh nohno pil kin kihong anahn en pali ngehn en neirail seri kan ni arail kin kapakap. Sises kin padahkiong sapwellime tohnpadahk kan en kapakap oh e pil kin iang irail kapakap pak tohto. (Luk 11:1-13) Nna, song medewehla ia uwen laud me re sukuhliki sang rehn sapwellimen Siohwa Ohl! Me duwehte met, noumw seri kan kak sukuhliki laud sang ahmw kapakap kan. Re pahn kak sukuhliki ni karasepe me Siohwa kin kupwurki kitail en koasoiong Ih ni saledek oh sang nan mongiongatail oh pil en ehukihong Ih soangen kahpwal kan me kitail kin lelong. Ei, ahmw kapakap kak sewese noumw seri kan en sukuhliki mehkot kesempwal me pid pali ngehn: Irail kak ahneki nanpwungmwahu rehn Samarail nanleng.—1 Piter 5:7.
Kaitarahla Anahn en Pepehm akan
17, 18. (a) Iaduwen Pwuhk Sarawi kin kasalehda duwen kesempwalpen kasalehiong limpoak ong seri kan? (b) Iaduwen pahpa kan kak kahlemengih Siohwa ni arail pahn kasalehda limpoak ong neirail seri kan?
17 Ni mehlel, seri kan pil kin ahneki anahn en pepehm akan. Mahsen en Koht pil kin padahkiong pahpa oh nohno kan ong iaduwen re kak kaitarala anahn wet. Karasepe, pangoak kohwong irail lih kan oh peinakapw kan en kasalehda “limpoak ong neirail seri kan.” Arail pahn kin wia met pahn kin wia mehn kataman ong nohno kan. (Taitus 2:4) Mehlel, e inenen konehng en kasalehong seri men limpoak. Met kin padahkiong seri kan limpoak oh met pahn kak wahdo kapai tohto erein arail mour. Ni pali teio, e wia elen pweipwei en dehr kasalehong seri men limpoak. Met kin wahdo medek laud oh kin kasalehda atail sohte kin kalemengih Siohwa me kin kasalehda limpoak laud mendahki atail soh-unsek kan.—Melkahka 103:8-14.
18 Pein Siohwa pil kin poakohng sapwellime seri kan en sampah wet. Nin duwen 1 Sohn 4:19 mahsanih, “Ih me tepin limpoak ong kitail.” Met keieu doke kumwail pahpa kan en kahlemengih sapwellimen Siohwa mehn kahlemeng mwahu oh wia tepin kahk en wiahda nanpwungmwahu oh limpoak ong noumwail seri kan. Pwuhk Sarawi pil kangoange pahpa kan en dehr kamwakara mwahl neirail seri kan “pwe re dehr mworusala.” (Kolose 3:21) E wia mehkot kamwakar ni ahn pahpa oh nohno me kin kahrehong neira seri kan en medewe me emen ira de ira koaros sohte kin poakong emen neira seri kan de irail koaros. Irail pahpa kan me sohte kin kak kasalehda arail pepehm kan kak tamanda sapwellimen Siohwa mehn kahlemeng mwahu. Siohwa pil kasalehda sapwellime pepehm en limpoak ong sapwellime Ohl ni ah mahsen sang nanleng. (Madiu 3:17; 17:5) Ia uwen met ah wia mehn kangoang ong Sises! Me duwehte met seri kan pil kin ale kakehlparail oh kangoang sang arail pahpa oh nohno kan kin kasalehda limpoak oh pwungkin irail.
19. Dahme kahrehda kihda kaiahn kesempwal oh soangen toupahrek dah me pahpa oh nohno Kristian akan en nantiong kolokol?
19 Ei, ni mehlel en pahpa oh nohno limpoak ong seri kan sohte kin ihte kohsang ni lokaia. Limpoak kin keieu sansalda sang ni mwekid. En kaitarala anahn en war oh pali ngehn kak wia elen kasalehda limpoak ni mehlel ma pahpa oh nohno kin wia soang pwukat oh kasalehda me dahme re wiewia kin poasonda pohn limpoak. Pwehn pil kapataiong, kaweid oh kapwungih seri kan kin pil wia elen kasalehda en pahpa oh nohno limpoak. Ei, ih me “Siohwa kin poakong e kin kapwungih.” (Ipru 12:6) Ni pali teio ni pahpa oh nohno kan sohte kin kihda kaweid kan ong neirail seri kan, met kin kak wehwehki me re kailongki neirail seri kan! (Lepin Padahk 13:24) Siohwa kin ahnsou koaros kolokolte toupahrek ong me pid kaweid en “wiawi ni pwung.” (Seremaia 46:28) Soangen toupahrek wet kin kak wia mehkot apwal ong pahpa oh nohno soh unsek kan. Ahpw e pahn katapan ma ke nantiong kolokolete toupahrek wet. En kaweid ni pwung oh limpoak kak sewese seri kan en kekeirada oh mourki mour peren oh pweida ieu. (Lepin Padahk 22:6) Kaidehn ih met me Kristian pahpa oh nohno koaros kin mwahuki neirail seri kan en kak ahneki?
20. Iaduwen pahpa oh nohno kan pahn kak en kahrehong neirail seri kan en “pilada mour”?
20 Ni ahnsou me kumwail pahpa oh nohno kan kin kapwaiada pwukoa me kohwong kumwail en kihong—oh kaitarala arail anahn en war, pali ngehn, oh pepehm akan—eri kapai me pahn kohdo pahn laud mehlel. Met ke kihongehr noumw seri kan en “pilada en ale mour” oh mwurin mwo re pahn “nantiong en momourte.” (Deuderonomi 30:19) Irail seri kan me kin pilada en papah Siohwa oh pilada ahl en komour ni arail lalaudla kin wahdo peren laud ong pahpa oh nohno. (Melkahka 127:3-5) Soangen peren wet pahn poatoapoat! Ahpw, iaduwen irail me pwulopwul kan kak kapinga Siohwa ni ahnsouwet? Artikel en mwurin met pahn kasalehda duwen met.
[Nting tikitik me mi pahs]
a Nan artikel wet, se pahn kalap nda me pahpao en kin apwalih eh peneinei. Ahpw, ni mehlel, kaweid pil konehng ong irail lih Kristian akan me sohte arail pwoud oh irail kin apwalih arail peneinei.
b Wiawihda sang rehn Sounkadehdehn Siohwa kan.
Iaduwen Ke Pahn Sapeng?
Dahme pahpa oh nohno kan en wia pwehn kak kaitarala ahn seri kan anahn en
• war?
• pali ngehn?
• pepehm kan?
[Kilel nan Pali 20]
Menpihr tohto kin doadoahk laud pwehn apwalih nair seri kan
[Kilel nan Pali 22]
Pahpa oh nohno anahne keieu koadoakehda arail pali ngehn
[Kilel nan Pali 23]
Pahpa oh nohno kan kak diar ahnsou mwahu tohto pwehn padahki neirail seri kan duwen Sounkapikadao
[Kilel nan Pali 24]
Seri kan kin ale kehl oh kangoang sang ahn pahpa oh nohno kin pwungkin irail