Kolokol Koasoandi Kan Ong Papidais En Kristian Akan
“Dahme kerempwa pwe I en dehr papidaisla?”—WIEWIA 8:36.
1, 2. Iaduwen Pilip ah tepida koasoiong ohl lapalap en Idiopia men, oh dahme kasalehda en ohl menet perenki mehkan me ngenin?
SOUNPAR ehu de riau mwurin matalahn Sises, lapalap en palien koperment men seiseiloaklahng palieir pohn ahl me kohsang Serusalem kohlahng Kasa. Seiloak en kuruma werei ieu me reireiki mpen mwail kid. Ohl menet seiloak dohsang Idiopia kohlahng Serusalem pwehn kaudokiong Siohwa. Ahnsou me e pwurupwur kohla nan seiloak reireio, e doadoahngki ah ahnsou mwahu ong wadewadek Mahsen en Koht—pwehki ohl menet me poadidi. Siohwa mwahngih loal mehlel en ohlo, oh ki tohnleng emen, E ketin kaweidki Pilip en kalohk ong ih.—Wiewia 8:26-28.
2 E inenen mengei ong Pilip en koasoiong ih, pwehki lapalap en Idiopia menet wie wadawad ngihl laud, pwe iei duwen tiahk en nan ahnsowo. Kahrehda, Pilip kak rong me e wie wadewadek nan pwuhken Aiseia. Kisin peidek me Pilip wia inenen kamwekidada ahn ohlo madamadau: “Ia duwe, komw wehwehki dahme komw wadewadeken?” Ira uhd koasoia duwen Aiseia 53:7, 8. Pilip eri “koasoia ong ohlo duwen Rongamwahu en Sises.”—Wiewia 8:29-35.
3, 4. (a) Dahme kahrehda Pilip mwadangete papidaisih ohlen Idiopiao? (b) Mehnia peidek kan me kitail pahn tehkpene ahnsouwet?
3 Ni erein kisin ahnsou mwotomwot, ohlen Idiopia menet wehwehkier sapwellimen Sises pwukoa nan sapwellimen Koht koasoandi, oh pil iangahki duwen anahnepen en papidaisla oh wiahla tohnpadahk en Krais. E idek rehn Pilip ni ah kilangada pihl me keren oh mwahu, “Iet pihlen, dahme ireiehsang ien papidaisla?” Ni mehlel, mie irair tohrohr kei me kahrehda ohlo men papidais ahnsowo. Ohl pwoson menet kin kaudokiong Siohwa Koht pwehki e iangalahr pelien lamalam en mehn Suhs. Mwein ele e lemeleme me e sohte pahn kak pwurehng diar ahnsou mwahu duwehte met pwehn papidaisla, ni ahnsou reirei. Kesempwalsang met, ohl menet wehwehkier dahme Koht ketin kupwurki ong ih en wia, oh e mwekidki met ni soh peikasal. Pilip eri perenkihda kalelapak wet oh ohlen Idiopia menet mwurin ah papidaisla e “ahpw douluhlla nan eh seiloak pereperen kohla.” E sansal me e wiahla sounkalohk peren men en Rongamwahuo nan pein ah wehi.—Wiewia 8:36-39.
4 Edetehn ewen kahk kan en inoukihong Siohwa atail mour oh papidaisla kaidehn mehkot me kitail en mwamwahleki de wia ni karuwaru, ahpw mehn kahlemeng mwahu en ohlen Idiopia kin kasalehda me mie ahnsou kan me aramas kin papidaisla mwadang mwurinte arail sukuhliki padahk mehlel en sapwellimen Koht Mahsen.a Kahrehda, e konehng en medemedewe peidek pwukat: Soangen kaunopada dah me pahn wiawi mwohn papidais? Ia mwomwen mah en aramas emen ah pahn wia mehn tenek? Soangen kekeirdahn ngehn dah en dehde mwohn aramas emen ah pahn papidais? Laudsang koaros, dahme kahrehda Siohwa kupwurki sapwellime ladu kan en papidais?
Inou Kesempwal Ehu
5, 6. (a) Iaduwen sapwellimen Koht aramas akan en kawao ar kin mwekidki sapwellimen Koht limpoak? (b) Soangen ehupene keren dah me kitail kak ahneki rehn Koht ma kitail pahn papidaisla?
5 Mwurin Siohwa ah ketin kapitasang mehn Israel akan sang nan Isip, E kupwurki en wiahkinirailla sapwellime “aramas tohrohr kei,” pwe en ketin limpoak ohng oh pere irail oh kesempwaliki irail nin duwen “wehi sarawi ehu.” Pwe irail en kak ale soangen kapai pwukat, aramas oko anahne kasalehda me irail kin mwekidki sapwellimen Koht limpoak. Irail wia met ni arail ‘kapwaiada mehkoaros me Siohwa ketin mahsanih’ oh irail eri wiahda inou ehu ong Ih. (Eksodus 19:4-9) Nan senturi keieu, Sises mahsanih ong sapwellime tohnpadahk kan en katohnpadahkihala aramas en wehi koaros, kahrehda aramas akan me kin kapwaiada sapwellime padahk kan eri papidaisla. En ahneki nanpwungmwahu rehn Koht kin poahsoanda pohn ahmw pwoson Sises Krais oh mwuri papidaisla.—Madiu 28:19, 20; Wiewia 2:38, 41.
6 Iren Pwuhk Sarawi pwukat kasalehda me Siohwa kin ketin kapaiada irail oko me kin wiahiong Ih inou kesempwal wet oh pil kapwaiada inouo. Ong Kristian akan, inoukihda ahr mour oh papidaisla wia ewen kahk kesempwal kei me kin wahdo sapwellimen Siohwa kapai. Kitail en kin idawehn sapwellime ahl akan oh rapahki sapwellime kaweid. (Melkahka 48:14) Siohwa, ni karasaras, kin kol kitaildi nan lime oh kahluwa kitail ni ahl me kitail konehng weid loale.—Melkahka 73:23; Aiseia 30:21; 41:10, 13.
7. Dahme kahrehda inoukihda ahmw mour oh papidaisla en wia pein ahmw pilipil?
7 Limpoak ohng Siohwa oh men papah Ih me pahn kamwekid kitail en wia ewen kahk pwukat. Sohte aramas emen pahn papidaisla pwehki pil emen aramas padahkiong ih en papidaisla pwe dene e onopehr ahnsou wereilahr de e pahn papidaisla pwehki kompoakepah kan pahn papidaisla. Mehlel, pahpa oh nohno oh Kristian mah kan ni pali ngehn mwein kin kangoangehki aramas emen en medemedewe en inoukihong Siohwa ah mour oh papidaisla. Wahnpoaron Piter kangoangehki irail akan me rong ah padahk ni Pendekos ren “papidaisla.” (Wiewia 2:38) Ahpw, atail inoukihda atail mour wia mehkot me pein emenemen kitail en wiahda oh sohte emen tohrohr kak wia met ong kitail. Atail pilada en wia kupwuren Koht anahne kohsang pein kitail.—Melkahka 40:8.
Kaunopada Mwahu Mwohn Ke Pahn Papidais
8, 9. (a) Dahme kahrehda papidaisla seri pwelel sohte pahrekiong kaweid en Pwuhk Sarawi? (b) Soangen kekeirada ni pali ngehn dahieu me aramas pwulopwul emen anahne wia mwohn ah pahn kak papidais?
8 Iaduwe, seri kan kak inoukihong Siohwa arail mour ni mehlel? Pwuhk Sarawi sohte kihda sounpahr depe me aramas emen kak papidaisla. E sansal me seri pwelel kan uhdahn sohte kak pwosonla padahk kan, kasalehda pwoson de inoukihong Koht arail mour. (Wiewia 8:12) Me pid Kristian akan en nan senturi keieu, soupoad Augustus Neander kasalehda nan nah pwuhk me oaralap koasoia General History of the Christian Religion and Church (Poadoapoad en Pelien Lamalam en Kristian) oh e koasoia: “Nin tapio, papidais kin wiawihiongete aramas laud kan, pwehki aramas kin kilang me papidais oh pwoson kin ehupene.”
9 Ong me pwulopwul akan, ekei irail kin kekeirada mwahu ong arail pali ngehn sangete ni arail sounpar tikitik, ah ekei kin ekis mahla re ahpw pahn tepiada kesempwaliki arail pali ngehn. Mwohn aramas pwulopwul emen ah pahn kak papidais, e pahn ahneki nanpwungmwahu rehn Siohwa, oh e pahn kakehr wehwehki poahsoan en padahk kan en Pwuhk Sarawi, oh e pahn pil wehwehki mehlel duwen wehwehn inoukihong Koht ah mour, duwehte me aramas laud kan kin wia.
10. Soangen ewen kahk dah kan me pahn wiawi mwohn aramas emen ah pahn inoukihong Siohwa ah mour oh papidaisla?
10 Sises kaweidki sapwellime tohnpadahk kan en padahkiong me kapw kan mehkoaros me e ketin padahkiong irail. (Madiu 28:20) Kahrehda, irail me kapw akan anahne sukuhliki mahs padahk mehlel, me pahn kak kahrehiong irail en kak pwosonla Siohwa oh sapwellime Mahseno. (Rom 10:17; 1 Timoty 2:4; Ipru 11:6) Mwuri, ni ahnsou me padahk mehlel en Pwuhk Sarawi sair mohngiong en aramaso, e pahn kamwekid ih en koluhkihla dipe kan oh wiliakapwala sang ah elen mour en mahs. (Wiewia 3:19) Ni imwila, aramaso pahn lelehr irair ehu me e inengkihda en inoukihong Siohwa ah mour oh papidaisla, nin duwen me Sises mahsanih.
11. Dahme e kesempwaliki kitail en kaukaule iang doadoahk en kalohk mwohn atail papidaisla?
11 Pil ehu ewen kahk kesempwal ong kekeirada pwe en kak papidais iei en iang wia doadoahk en kalohki Rongamwahu en Wehio. Met iei doadoahk keieu kesempwal me Siohwa ketikihong sapwellime kan nan imwin rahn akan. (Madiu 24:14) Irail sounkalohk kan me saikinte papidais kak wahdo peren en koasoakoasoia arail pwoson ong meteikan. Iang wia doadoahk en kalohk wet kin kaunop irail ong ngoangki iang wia kalohk kaukaule mwurin arail papidais.—Rom 10:9, 10, 14, 15.
Mie Mehkot me Ireiukasang Papidaisla?
12. Dahme kin koledi ekei sang papidais?
12 Mie me kin kahng mwadang papidais pwehki irail kahng mwadang alehda pwukoa kan me aramas papidaislahr kan kin ahneki. Irail ese me pwe irail en lel irair me Siohwa ketin koasoanehdi kan, irail pahn anahne wiahda wekidekla laud kan nan arail mour. De irail kakete masakada pwe irail ele sohte pahn kak ong kapwaiada sapwellimen Koht koasoandi kan mwurin arail papidais. Ekei kakete nda, “Mwein ehu rahn I pahn wiahda mehkot suwed oh pisikensang mwomwohdiso.”
13. Ni mwehin Sises, dahme koledi ekei aramas sang arail wiahla sapwellimen Sises tohnpadahk kan?
13 Ni mwehin Sises, ekei kin mweidohng pein arail ineng oh poakoapen peneinei en kol irail sang en wiahla sapwellime tohnpadahk. Emen soun nting nda me e pahn idawehnla Sises wasa koaros me e pahn ketila ie. Ahpw, Sises kasalehda me, pak tohto, sohte wasa e kak pweidi ie. Ni ahnsou me Sises luhke emen irail oko me iang rongorong en wiahla sapwellime werek, ohl men sapengki me e pahn anahne mahs “sarepedi” ah pahpa. Ele e nsenamwahukihte mihmi nan imwe awiawih lao ah pahpa mehla sang ah pahn ieiangseli Sises oh ahpw pwurodo sewese ah peneinei ni ahnsou me anahn pahn pwarada. Ah kesilimen en aramaso nda me mwohn ah pahn idawehnla Sises, e anahne mahs “rahnmwahihala” tohnimwe ko. Sises kawehwehda duwen soangen mwekid en mwahrewed wet kin rasehng ‘sohpeila mwuri.’ Kahrehda, e mwomwen me irail ako me kin men papidais pahn ahnsou koaros kin diar kahrepe likamw akan en sohte men alehda arail pwukoahn Kristian.—Luk 9:57-62.
14. (a) Iaduwen Piter, Andru, Seims, oh Sohn arail mwekidki ni ahnsou me Sises lukehki irail ren wiahla soused en aramas? (b) Dahme kahrehda kitail en dehr peikasal en alehda sapwellimen Sises wisik?
14 Mehn kahlemeng en Piter, Andru, Seims, oh Sohn inenen weksang met. Ni Sises ah ketin luhke irail en idawehnla ih oh wiahla soused en aramas, Pwuhk Sarawi mahsanih: “Ni ahnsowohte arail pwilikihdi arail uhk ko oh iangala Sises.” (Madiu 4:19-22) Sang ni arail ni soh peikasal wiahda arail pilipilo, irail ale dahme Sises mahsanihong irail: “Kumwail ale oh kapaikada ei mehn wisiket, oh kumwail padahngki sang ie, pwe I me opampap oh nan kapehd karakarahk; kumwail ahpw pahn diar kommoalpen ngenomwail kan. Pwe mehn wisik me I pahn kihong kumwail me mengei, oh audepe kan me marahra.” (Madiu 11:29, 30) Mehlel me papidais kin kihong aramas emen pwukoa, ahpw Sises kamehlelehiong kitail me e pahn mengei oh marahra oh e pahn inenen kaperen ong kitail en kapwaiada pwukoa wet.
15. Iaduwen karasepen Moses oh Seremaia ahr kasalehda me kitail kak koapworopworki me kitail pahn kak ale sapwellimen Koht utuht?
15 Pepehm en me ke sohte koahiek iei pepehm ehu me koaros kin ahneki. Moses oh Seremaia ira koaros nin tapio kin ahneki pepehm me ira sohte kak wiahda pwukoa me Siohwa ketikihong ira. (Eksodus 3:11; Seremaia 1:6) Iaduwen Koht ketin kakehlailih ara lamalam? E mahsanihong Moses, “I pahn kin ieiang uhk.” E pil inoukihong Seremaia, “Ke dehr masak irail, pwe I pahn kin ieiang uhk oh sinsile iuk.” (Eksodus 3:12; Seremaia 1:8) Kitail pil kak koapworopworki sapwellimen Koht utuht manaman. Poakohng Koht oh likih Ih kak sewese kitail en powehdi kisin peikasal tikitik koaros me kitail ahneki me pid atail mourki atail inou ong Koht. Wahnpoaron Sohn mahsanih, “Sohte masak mie nin limpoak, pwe limpoak me unsek kin kausasang masak koaros.” (1 Sohn 4:18) Pwutak tikitik men kakete masepwehk ni ah pahn alialu kelehpw, ahpw e ahneki likilik ma e kolokol pehn ah pahpa ahpw wie alialu. Duwehte met, ma kitail likih Siohwa ki atail mohngiong unsek, e inoukihong kitail me ‘e pahn ketin kasalehiong kitail ahl me pwung’ ni atail pahn ieiang Ih kekeid.—Lepin Padahk 3:5, 6.
Ahnsou Wahu Ehu
16. Dahme kahrehda aramas kin kaduhdi pahn pihl ni ahnsoun papidais?
16 Papidais kin kalapw wiawi mwurin padahk ieu me poahsoankihda Pwuhk Sarawi me kin kawehwehda kesempwalpen papidais en Kristian. Ni imwin padahko, irail me pahn papidais kin sapeng mwohn wehi pokon peidek riau mehn wia kasalepen arail pwoson. (Rom 10:10; kilang koakon nan pali 13.) Mwuri, irail kan me pahn papidais pahn kaduhdi pahn pihl, nin duwen wiepe me Sises ketin wia. Pwuhk Sarawi kin kasalehda me mwurin papidaiso, Sises “ahpw ketida sang nan pihlo.” (Madiu 3:16; Mark 1:10) E sansal mwahu me Sohn Sounpapidais kaduhdihla Sises pahn pihlo.b Duhla unsek pahn pihl kin wia kilel konehng ieu ong wekidekla laud ieu nan atail mour—ni karasaras, kitail mehla sang atail mour en mahs oh tepiada ehu mour kapw nan atail papah Koht.
17. Iaduwen koaros irail akan me pahn papidais oh irail me iang kilang papidais arail pahn kak kihong wahupen papidais?
17 Papidais wia ahnsou ehu me wahun oh kaperen. Paipel kasalehda me Sises wia loulou ni ahnsou me Sohn kaduhdi ih nan Pillap Sordan. (Luk 3:21, 22) Me pahrekiong mehn kahlemeng mwahu me Sises wia, irail me kin kaunop en papidais nan rahnwet en kin kasalehda wiewia kan me konehng Kristian. Oh pwehki Pwuhk Sarawi kangoangehkin kitail en doadoahngki kapwat oh likou me konehng rahn koaros, ia uwen ah pahn nohn konehng kitail en likouda oh kapwatada mwahu ni rahn en papidais! (1 Timoty 2:9) Irail akan me pahn kilang papidais kak pil kasalehda wahu ni arail pahn kin rong kanahieng padahk en papidaiso, oh pil kasalehda tiahk en wahu ni erein arail kin kilang mwekid en papidais.—1 Korint 14:40.
Kapai kan me Tohnpadahk Papidaislahr akan Kak Perenki
18, 19. Soangen kamwahu tohrohr oh kapai dah kan me papidais kin wahdo?
18 Ni ahnsou me kitail inoukihong Koht atail mour oh papidaislahr, kitail wiahlahr kisehn peneinei tohrohr ieu. Keieu, Siohwa ketin wiahlahr Samatail oh Kompoakpatail. Kitail dohwaneweisang Koht mwohn atail papidaisla, ahpw met kitail kapwurpwurdohngehr rehn Koht. (2 Korint 5:19; Kolose 1:20) Pwehki meirong en Krais, kitail karanih Koht oh e ketin karanih kitail. (Seims 4:8) Soukohp Malakai kawehwehda duwen Siohwa a kin ketin kupwurehla oh karonge irail oko me kin doadoahngki oh wa mware, oh e kin pil ketikihdiong arail tungoal ahd akan nan sapwellime pwuhken kataman. Koht mahsanih, “Re pahn wiahla nei aramas. I pahn kupwur mahk oh kalahngan ong irail, duwehte sahm men me kin mahk oh kalahngan ong nah men me kin papah Ih.”—Malakai 3:16-18.
19 Papidais pil kin wiahiong kitail en kak wiahla kisehn pirien ehu me kapil sampah pwon. Ni ahnsou me wahnpoaron Piter idek rehn Sises duwen soangen kapai dah kan me sapwellimen Krais tohnpadahk kan pahn ale ni arail pahn wia arail tounmetei, Sises inoukihong irail: “Irail koaros me tounmeteikilahr imwarail kan, riarail kan, samarail de inarail kan, de neirail seri kan, de sapwarail kan, pwehki ngehi, re pahn ale pak epwiki iangahki mour soutuk.” (Madiu 19:29) Sounpar tohto mwuri, Piter ntingihdi duwen “pwihn minimin en riatail brother oh sister kan koaros” me wie tohtohla “wasa koaros nin sampah.” Pein Piter kin ale utuht oh kapai en pwihn en pirien limpoak wet, oh kitail kak pil duwehte.—1 Piter 2:17; 5:9.
20. Koapworopwor dahieu me papidais kin kihong kitail?
20 Sises pil kasalehda me irail oko me kin idawehnla ih “pahn ale mour soutuk.” Ei, inoukihong Siohwa atail mour oh papidaisla kin kihong kitail koapworopwor en alehdi “mouro me uhdahn mour mehlel”—mour soutuk nan sapwellimen Koht sampah kapw. (1 Timoty 6:19) Mie pil ehu poahsoan ong ahnsou kohkohdo me kitail kak kauwada ong pein kitail oh atail peneinei me pahn mwahusang met? Koapworopwor wet kak sewese kitail en “kekeid ni mwaren Siohwa, atail Koht, kohkohlahte.”—Maika 4:5.
[Nting tikitik me mi pahs]
a Mehn Suhs oh irail silikid me iangala pelien lamalam en mehn Suhs me rong sapwellimen Piter kapahrek ni Pendekos pil mwadangete papidaisla. Ni mehlel, re duwehte ohlen Idiopia, irail esehier poahsoan en padahk oh mour en padahk sang nan Mahsen en Koht. “Eri, me tohtohie pwosonla eh padahk oh papidaisla, oh kereniong aramas silikid me towehla pwihno rahno.”—Wiewia 2:37-41.
b Lokaiahn Krihk baʹpti·sma (papidais) kin wiawi ni kilelepen “kaduhdi pahn pihl oh pwarada,” nin duwen pwuhk me oaralap koasoia Vine’s Expository Dictionary of New Testament Words kin kasalehda.
Ke Kak Kawehwehda?
• Iaduwen oh dahme kahrehda kitail en mwekidki limpoak me Siohwa kin kasalehiong kitail?
• Soangen kekeiradahn pali ngehn dahieu me pahn wiawi mwohn papidais?
• Dahme kitail dehpa mweidohng madamadau me kitail sohte kak pweida de mwahrewed en alehda pwukoa en koledi kitail sang papidaisla?
• Soangen kapai tohrohr dah kan me tohnpadahk en Krais me papidaisla kan kin paiekihda?
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 17]
“Dahme ireiehsang ien papidaisla?”
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 20]
Papidais kin wia ahnsou wahu oh kaperen