Lelepek Papah Krais Me Nanmwarki
“E ahpw ale manaman en kaunda wasa, wahu, oh lingan en nanmwarki, pwe tohn wehi kan koaros, keinek koaros, oh me kin lokaiahki soangen lokaia teikan en kin papah ih.”—DANIEL 7:14.
1, 2. Iaduwen atail ese me Krais sohte ale manaman unsek en kaundahn Wehio nan pahr 33 C.E.?
SOANGEN kaun dah me kak mehkihla nah aramas akan oh pil pwurehng mour pwehn kaunirailda nin duwen nanmwarki? Soangen nanmwarki dah me kak mour pohn sampah oh alehdi likilik oh lelepek en sapwellime papah kan oh mwuri kaunirailda sang nanleng? Ihte emen me kak wia met—oh pil laudsang—iei Sises Krais. (Luk 1:32, 33) Ni Pendekos 33 C.E., mwurin en Krais pwoula, kaiasada, oh ketidahla nanleng, Koht “ketin kasapwilada ih en wiahla Kaunen mehkoaros oh tapwin mwomwohdiso.” (Episos 1:20-22; Wiewia 2:32-36) Krais tepiadahr kaunda ni irair wet ahpw sapwellime kaunda saikinte unsekla. Tepin sapwellime sounpapah kan wia Kristian keidi kan, me wiahda Israel en ngehn, “Israel en Koht.”—Kalesia 6:16; Kolose 1:13.
2 Mpen sounpar 30 mwurin Pendekos 33 C.E., wahnpoaron Pohl kadehde me Krais saikinte ale manaman unsek ong kaunda Wehio, ahpw e “ketidiong ni palimaun en Koht, oh ih wasao me e ketin awiawih ahnsou wet, Koht lao pahn ketikihdi sapwellime imwintihti kan pwe re en wiahla utupen aluweluwe kan.” (Ipru 10:12, 13) Mwuri, ni ah kerenlahngehr imwin keieun senturi C.E., wahnpoaron Pohl me mahlahr kilangada nan kasansal ehu duwen Siohwa, me ketin wia Kaunepen Lahng oh Sampah, eh ketikihong Sises Krais en wia Nanmwarki en Wehi kapw nanleng. (Kaudiahl 11:15; 12:1-5) Sang atail kin tehk irair akan en nan poadoapoad en aramas leledo nan atail ahnsou, kitail kak kilang duwen mehn kadehde kan me kin kadehdehda me Krais tepiada kaunda nin duwen Nanmwarki en Mesaia nanleng nan pahr 1914.a
3. (a) Rongamwahu en Wehio mihlahr ni irair dahieu sangehr pahr 1914? (b) Soangen peidek dah kan kitail kak pein idek rehtail?
3 Ehi, sangehr nan pahr 1914 Rongamwahu en Wehio mihlahr nan irair kapw ehu. Krais kin wie kakaun nin duwen Nanmwarki en sapwellimen Koht Wehi “nanpwungen sapwellime imwintihti kan.” (Melkahka 110:1, 2; Madiu 24:14; Kaudiahl 12:7-12) Nan sampah pwon, sapwellime sounpapah lelepek kan kin utungada ah kaunda ni ngoang sang ni arail kin towehda kasukuhl en Paipel me kin wiawi nan sampah pwon, oh sohte pil ehu doadoahk me pahrekiong doadoahk wet nan poadoapoad en aramas sangete mahs lel met. (Daniel 7:13, 14; Madiu 28:18) Irail Kristian keidi kan, “aramas akan me towehdahr wehin Koht,” kin papah nin duwen “meninkeder en Krais.” Irail kin ale utuht en irail sapwellimen Krais “sihpw teikan” me kin wia sounsawaspen irail meninkeder en Sapwellimen Koht Wehio. (Madiu 13:38; 2 Korint 5:20; Sohn 10:16) Kahrehda, kitail en tehk pein emenemen kitail ma kitail kin ni mehlel pohnese sapwellimen Krais kaunda. Iaduwen, kitail kin tengedihong atail lelepek ong ih? Iaduwen atail kak kasalehda lelepek ohng Nanmwarki men me kin kaunda sang nanleng? Kitail pahn tehkpene mahs duwen ia kahrepe kan me kitail en lelepek ong Krais.
Nanmwarki men me kin Kamwekid Sapwellime kan en Lelepek ohng Ih
4. Dahme Sises wia nin duwen Nanmwarki pilipilda erein ah mour pohn sampah?
4 Atail lelepek ohng Krais kin poahsoankihda atail kalahnganki dahme e wia ong kitail iangahki sapwellime irair mwahu kan. (1 Piter 1:8) Nin doken ah ketiket nin sampah, Sises me wia Nanmwarki pilipilda kasalehda ni ahl tikitik kan duwen dahme e pahn wia ni ah pahn wiahla Nanmwarki pohn sampah pwon ni ahnsou me Koht pahn koasoanehdi. E kamwenge me men mwengedahr kan. E kamwahuwihala me soumwahu, me maskun, me ahneki soumwahu en paliwar de madamadau kan, me salengepon, oh me lohteng kan. E pil kapwurehiong ekei irail me melahr arail mour. (Madiu 15:30, 31; Luk 7:11-16; Sohn 6:5-13) Pil patehng met, en sukuhliki duwen sapwellimen Sises mour pohn sampah, pahn kahrehong kitail en esehla duwen ah irair akan nin duwen Kaun en sampah ahnsou kohkohdo—oh keieu sapwellime limpoak soh roporop. (Mark 1:40-45) Me pid duwen ire wet, Napoléon Bonaparte koasoia: “Alexander, Caesar, Charlemagne, oh pein ngehi kin wia kaun en wehi kan, ahpw dahme kin wia poahsoanpen aht kaunda? Sang aht kin iding aramas en wia dahme se mwahuki. Sises Krais kelehpw me sapwellime wehi kin poahsoankihda limpoak, oh ni ahnsouwet aramas rar kei kin kak mehkihla ih.”
5. Dahme kahrehda sapwellimen Sises irair kan kin kamwekid meteikan?
5 Pwehki Sises kin kasalehda mpahi oh sapwellimaniki mohngiong aktikitik, aramas akan me kin ahneki pwunod kan kin ale mehn kakehlperail ki sapwellime padahk en kangoang kan oh pil sapwellime irair kadek kan. (Madiu 11:28-30) Seri kan kin nsenamwahu reh. Ohl aktikitik oh loalokong kan wiahla sapwellime tohnpadahk kan. (Madiu 4:18-22; Mark 10:13-16) Ah kin nsenoh oh wahu kin kahrehong en alehdi likilik en irail lih lelepek kan me kin lahn Koht, me ekei kin tounmeteikihla arail ahnsou, kehl, oh dipwisou kan pwehn apwalih ih ni ah kin wiewia ah doadoahk en kalohk.—Luk 8:1-3.
6. Soangen pepehm loal dah kan me Sises kasalehda ni ahnsou me Lasarus mehla?
6 Krais kasalehda ekei ah pepehm loal akan ni ahnsou me kompoakepah Lasarus mehla. E inenen mwekidkihda laud en Meri oh Marda pahtou laud me kahrehong en solahr kak koledi eh pepehm akan oh e “ahpw ketin tehntenihr.” E ahpw “kupwurohla”—pahtoula—mendahki e ese me mwurin ahnsou mwotomwotte e pahn pil pwurehng kamourada Lasarus. E mwekidki limpoak oh poakehla me kahrehong e doadoahngki manaman me kohsang rehn Koht oh ih eri kaiasada Lasarus sang mehla.—Sohn 11:11-15, 33-35, 38-44.
7. Dahme kahrehda Sises konehng ale atail lelepek? (Kilang koakon en pali 17.)
7 Kitail kin wauneki sapwellimen Sises limpoak laud ohng dahme mwahu oh ah kin kalahdeki wiewiahn mwalaun oh mwersuwed. Pak riau e kasalehda wiewia eimah ni eh kihsang irail sounetinet noahrok kan sang nan tehnpas sarawio. (Madiu 21:12, 13; John 2:14-17) Oh pil, ni e ketiket nin sampah nin duwen aramas emen, e pil kin lelohng kahpwal kan, me kahrehong pein ih kak kilang oh pehm soangen kahpwal kan me kitail kin lelohng. (Ipru 5:7-9) Sises pil mwahngih duwen pepehm en aramas emen me kin lelohng kahpwal en kailok oh kopwung sapwung. (Sohn 5:15-18; 11:53, 54; 18:38–19:16) Mwuhr, e lelohng kalokolok oh pwoula pwehn kak kapwaiada kupwuren Semeo oh ketikihong sapwellime sounpapah kan mour soutuk. (Sohn 3:16) Iaduwen, sapwellimen Krais irair kan sou kin kamwekid uhk en men papah ih ni lelepek? (Ipru 13:8; Kaudiahl 5:6-10) Ahpw, dahme kitail anahne wia pwehn kak iang mih pahn kaundahn Krais me wia Nanmwarki?
Warohng en Wia Sounpapah
8. Dahme aramas emen anahne wia ma e men wiahla sounpapah en Krais?
8 Medemedewe duwen karasepe wet: Ma aramas emen men wiahla towe mehlel en wehi ehu, mie soahng kei me e anahne wia. Irail akan me men wiahla towe mehlel anahne en tiahk mwahu oh ahneki roson mwahu. Me pil duwehte met, sounpapah kan en Krais anahne kasalehda tiahk mwahu ahnsou koaros oh ahneki roson mwahu en pali ngehn.—1 Korint 6:9-11; Kalesia 5:19-23.
9. Iaduwen atail kak kasalehda me kitail kin lelepek ong Krais?
9 Sises Krais kin anahne sapwellime sounpapah kan en lelepek ohng ih oh sapwellime Wehi. Irail kin kasalehda soangen lelepek wet ni arail kin weweidki mour me pwungiong dahme e padahkiong irail ni ahnsou e ketiket sampah nin duwen Nanmwarki pilipilda men. Karasepe, irail kin kihong mahs nan arail mour mehkan en Wehio oh kupwuren Koht mwohn kepwehn sampah kan. (Madiu 6:31-34) Irail pil kin nantihong kahlemengih Krais, mendahki ma kahpwal kan kin pwarada. (1 Piter 2:21-23) Pil patehng met, sounpapah kan en Krais pil kin kahlemengih Krais ni arail kin tiengla mwowe oh wia dahme mwahu ohng meteikan.—Madiu 7:12; Sohn 13:3-17.
10. Iaduwen lelepek ohng Krais kak sansalda nan (a) peneinei oh (b) nan mwomwohdiso?
10 Sapwellimen Sises tohnpadahk kan kin kasalehda arail lelepek ohng Krais ni arail kin kasalehda sapwellime irair kan nan arail peneinei. Karasepe, ohl pwopwoud kan kin kasalehda arail lelepek ohng Nanmwarki en nanleng sang ni arail kin kahlemengih Krais me pid arail wiewia kan ohng arail pwoud lih akan oh seri kan. (Episos 5:25, 28-30; 6:4; 1 Piter 3:7) Lih pwopwoud kan kin kasalehda arail lelepek ong Krais sang ni arail tiahk mwahu oh kasalehda “kadek oh meleilei.” (1 Piter 3:1-4; Episos 5:22-24) Seri kan kin lelepek ong Krais ni arail kin kasalehda peik. Ni ahnsou me e pwulopwul, Sises kin peikiong ah pahpa oh nohno, mendahki ira soh unsek. (Luk 2:51, 52; Episos 6:1) Sounpapah kan en Krais kin ni lelepek kahlemengih ih ni arail kin kasalehda “limpoak nin duwen Kristian, oh kadekpene oh aktikitikpene.” Irail kin nantihong kahlemengih Krais, “aktikitikpene oh sohte kin dupungki me suwed ong me suwed, de lokaia suwed ong lokaia suwed.”—1 Piter 3:8, 9; 1 Korint 11:1.
Sounpapah me kin Peikiong Kosonned kan
11. Mehnia kosonned kan me sapwellimen Krais sounpapah kan kin kapwaiada?
11 Duwehte irail akan me pahn wiahla towe mehlel en wehi ehu anahne kapwaiada kosonned en wehio, sounpapah kan en Sises anahne en mihla pahn “kosonned en Krais” ni arail pahn kawekiong arail mour en pahrekiong dahme Sises kin padahki oh kaweidki. (Kalesia 6:2) Emen emen kin ni lelepek mourki “kosonned en Wehin Koht” me iei limpoak. (Seims 2:8) Dahme kosonned pwukat kin pidada?
12, 13. Iaduwen atail kin ni lelepek peikiong “kosonned en Krais”?
12 Sounpapah kan en Krais pil ahneki soh unsek oh pil kin sapwungala. (Rom 3:23) Ihme kahrehda, irail kin anahne kakairada “limpoak mehlel ong riarail Kristian akan” oh “limpoakpene sang nan kapehdarail unsek.” (1 Piter 1:22) “Ni emen rehrail eh pahn kin kaulime emen,” Kristian akan kin ni lelepek kapwaiada kosonned en Krais sang ni arail kin “sawaspene oh mahkpene nanpwungarail.” Sang ni arail peikiong kosonned wet e kin sewese irail en dehr tetehk duwen soh unsek kan ahpw en rapahkihda ahl akan en kasalehong meteikan limpoak. Ke sou kin kalahnganki en iang kisehn irail lelepek kan me kin peikiong atail Nanmwarki limpoak oh kin pwuhriong nan irair en limpoak, me “kin kapatapene oh oarepene mehkoaros pwehn wiahla ehu ni mehlel”?—Kolose 3:13,14.
13 Me pil patehng met, Sises kawehwehda me limpoak me e kasalehdahr kin laudsang soangen limpoak me aramas kin kalap kasalehong emenemen. (Sohn 13:34, 35) Ma kitail kin poakohng irail kante me kin poakohng kitail, ni mehlel kitail sohte wia mehkot me “tohrohr.” Ni irair wet atail limpoak pahn sohte unsekla oh soh itar. Sises kin kangoange kitail en kahlemengih sapwellimen Semeo limpoak sang ni atail pahn ahneki limpoak ohng atail imwintihti kan me kin kailongki oh kaloke kitail. (Madiu 5:46-48) Limpoak wet pil kin kamwekid sounpapah kan en Wehio en nantihongete lelepek nan arail doadoahk me keieu kesempwal. Mehnia doadoahk wet?
En Sounpapah kan Lelepek Lelohng Kasongpe
14. Dahme kahrehda doadoahk en kalohk kesempwal?
14 Sounpapah kan en sapwellimen Koht Wehio ni ahnsouwet alehda doadoahk apwal en “padahkihong aramas koaros duwen Wehin Koht.” (Wiewia 28:23) Wiewia wet kesempwal pwe Wehin Mesaia pahn kasarawihala sapwellimen Siohwa pwung en kaunda. (1 Korint 15:24-28) Ni atail kin kalohki duwen Rongamwahu en Wehio, sounrongorong kan ahneki ahnsou mwahu en wiahla sounpapah kan en sapwellimen Koht Wehio. Pil patehng met, kadeik en Krais me wia Nanmwarki kin poahsoankihda mwomwen ahn aramas akan kin mwekidki rohng wet. (Madiu 24:14; 2 Deselonika 1:6-10) Eri, ahl me kitail kak keieu kasalehda atail lelepek ong Krais iei sang ni atail pahn peikiong ah kaweid akan en padahkihong meteikan duwen Wehio.—Madiu 28:18-20.
15. Dahme kahrehda lelepek en irail Kristian akan kin lelohng kasongpe?
15 Ni mehlel, Sehdan kin uhwong doadoahk en kalohk ni ahl koaros me e kak, oh kaun en aramas akan sohte kin pohnese en Krais manaman me Koht ketikihong. (Melkahka 2:1-3, 6-8) Ihme kahrehda, Sises mahsanih ong sapwellime tohnpadahk kan: “Sohte ladu men kin laudsang eh soumas. Ma irail kalokeieier, re pil pahn kalokei kumwail.” (Sohn 15:20) Sapwellimen Krais tohnpadahk kan kin iang pidada mahwen en pali ngehn me kin wia kasongepen arail lelepek.—2 Korint 10:3-5; Episos 6:10-12.
16. Iaduwen sounpapah kan en Wehio kin kihong “Koht me uhdahn sapwellimen Koht”?
16 Mendahki met, sounpapah kan en sapwellimen Koht Wehio kin lelepekohngete arail Nanmwarki soh sansal oh ni ahnsowohte kin wauneki irail aramas lapalap akan. (Taitus 3:1, 2) Sises mahsanih: “Kumwail kihong Sihsar me uhdahn en Sihsar, a ong Koht me uhdahn sapwellimen Koht.” (Mark 12:13-17) Ihme kahrehda, sounpapah kan en Krais kin peikiong kosonned akan en koperment me sohte kin uhwongada kosonned en Koht. (Rom 13:1-7) Ahpw, ni ahnsou me mwoalen kopwung lapalap en wehin Suhs uhwongada sapwellimen Koht kosonned sang ni arail padahkiong sapwellimen Sises tohnpadahk kan en uhdihsang kalohk, irail ni kehlail tengeteng oh ni ahl wahu kasalehda me irail anahne “peikiong Koht, a kaidehn aramas.”—Wiewia 1:8; 5:27-32.
17. Dahme kahrehda kitail anahne eimah ni atail kin lelohng uhwong kan me pid atail lelepek?
17 Ni mehlel, sapwellimen Krais sounpapah kan anahne eimah ni arail kin lelepek ong arail Nanmwarki mendahki irail kin lelohng uhwong kan. Sises mahsanih: “Meid pai kumwail ma aramas akan pahn lahlahwei kumwail oh kalokei kumwail oh karaunkin kumwail soangen suwed oh likamw koaros pwehki ngehi. Kumwail nsenamwahu oh perenda, pwe ketingpamwail me laud kowahlap nanleng.” (Madiu 5:11, 12) Tepin sapwellimen Krais tohnpadahk kan kin wehwehki mehlelpen mahsen pwukat. Mendahki arail lelohng kamakam laud pwehki arail kalohki Rongamwahu en Wehio, irail ahneki peren pwehki re “warohng lokolongki saroh pwehki mwaren Sises. Eri, rahn koaros, nan Tehnpas Sarawio oh sang ihmw lel ihmw irail kin wonoweite ni padahk oh kawehwe Rongamwahu duwen Sises.” (Wiewia 5:41, 42) Kaping konehng kohieng kumwail ni amwail kin kasalehda soangen ngehn en lelepekohte ni amwail kin dadaur pahn lokolok, soumwahu, pahtou oh uhwong kan.—Rom 5:3-5; Ipru 13:6.
18. Dahme mahsen kan ohng Pontius Pailet kasalehda?
18 Ni ahnsou me e wiewiahte Nanmwarki pilipilda men, Sises kawehwehiong Kepina en Rom Pontius Pailet : “Ei wehi, kaidehn kisehn sampah wet. A ma ei wehi kisehn sampah wet, ei tungoal papah kan pahn peikin ie, pwe emen de pangielahng rehn mehn Suhs akan. Ahpw soh! Ei wehi kaidehn kisehn wasaht!” (Sohn 18:36) Sounpapah kan en Wehin nanleng sohte kin uhwong emen de iangala meteikan ma mie uhpene kan kin wiawi nanpwungen aramas. Pwehki arail lelepek ong “Nanmwarki en Popohl,” irail kin kesihnenda soupoupali nan wiewia kan en sampah wet.—Aiseia 2:2-4; 9:6, 7.
Kapai Soutuk ohng Sounpapah Lelepek kan
19. Dahme kahrehda sounpapah kan en Krais kak kasikasik ahnsou kohkohdo ni koapworopwor?
19 Sounpapah lelepek akan en Krais me wia “Nanmwarki en nanmwarki kan” kin kasikasik ahnsou kohkohdo ni koapworopwor. Irail kin kasik en kilang ah pahn kasalehda ah manaman en Nanmwarki lapalap pohn sampah wet. (Kaudiahl 19:11–20:3; Madiu 24:30) Irail luhwen me keidi kan me wia “towe kan en Wehio” kin kasikasik arail sohso kesempwal me iei en wia nanmwarki kei me pahn iang Krais kakaun sang nanleng. (Madiu 13:38; Luk 12:32) Sapwellimen Krais “sihpw teikan” kin ni ngoang awiawih sapwellimen arail Nanmwarkio pahngok: “Semeio kupwuramwahwih kumwail; kumwail keido! Kumwail keido oh towehda wehio [nan Paradais pohn sampah] me onopadahngkumwailehr sang ni tepin kawa.” (Sohn 10:16; Madiu 25:34) Me duwehte met, koaros sounpapah kan en Wehio en nantihong doula lelepek papah Krais me Nanmwarki.
[Nting tikitik me mi pah]
a Kilang pwuhken Reasoning From the Scriptures (Kawehwe Sang Pwuhk Sarawi), “Dahme kahrehda irail Sounkadehdehn Siohwa kan kin nda me sapwellimen Koht Wehi kokouda nan pahr 1914?” ni pali 95-97, pwuhk wet wiawihda sang rehn Sounkadehdehn Siohwa kan.
Ke Kak Kawehwe?
• Dahme kahrehda Krais warohng ale atail lelepek?
• Iaduwen sapwellimen Krais sounpapah kan kin lelepek ohng ih?
• Dahme kahrehda kitail men lelepek ong Krais me Nanmwarki?
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 17]
PIL EKEI SAPWELLIMEN KRAIS IRAIR KAN
Soupoupail—Sohn 4:7-30.
Poakehia aramas—Madiu 9:35-38; 12:18-21; Mark 6:30-34.
Limpoak en tounmetei—Sohn 13:1; 15:12-15.
Lelepek—Madiu 4:1-11; 28:20; Mark 11:15-18.
Pehmitikiong pepehm en meteikan—Mark 7:32-35; Luk 7:11-15; Ipru 4:15, 16.
Toupahrek—Madiu 15:21-28.
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali
15]
Sang ni atail kin kasalehong meteikan limpoak, kitail kin ni lelepek peikiong “kosonned en Krais”
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 17]
Iaduwen, sapwellimen Krais irair kan kin kamwekid uhk en papah ih ni lelepek?