“Samamwail me Ketin Kupwurkalahngan”
“Kumwail eri kin kalahngan, duwehte Samamwail me ketin kupwurkalahngan.”—LUK 6:36.
1, 2. Iaduwen mahsen en Sises ong sounkawehwehn Kosonnedo oh Parisi kan oh pil ong sapwellime werek kan kin kasalehda me kupwurkalahngan kin wia irair mwahu ehu en ahneki?
KOSONNED me kohieng Moses kin audaudki kosonned 600 kei. Mendahki en kapwaiada Kosonned en Moses kan kin uhdahn anahn, mehn Israel kan en kasalehda kupwurkalahngan kin pil inenen kesempwal. Tehk dahme Sises mahsanihong mehn Parisi kan, me kin kasalehda irair en sohte kupwurkalahngan ong meteikan. Pak riau e kasalehda ni kehlail uwen eh sapwungki arail kin wia met oh katamankihong irail dahme Koht koasoanehdier me pid ire wet: “I sohte kin anahne meirong en mahn, pwe kadek oh kalahngan.” (Madiu 9:10-13; 12:1-7; Oseia 6:6) Sises mahsanih ni kaimwiseklahn eh doadoahk en kalohk: “Meid suwediong kumwail, sounkawehwehn Kosonnedo oh Parisi kan! Mwalaun amwailen! Kumwail kin meirongkihong Koht eisek kis ehun amwail dipwisoun sampah, pil doaloapene mwenge duwehte mint, dil, kumin, ahpw sohte nsenohki peikiong padahk kesempwal kan en Kosonnedo, duwehte pwuhng, kalahngan oh mehlel.”—Madiu 23:23.
2 Ni mehlel, e kin uhdahn sansal duwen en Sises kin kesempwaliki kasalehda kupwurkalahngan. E mahsanihong sapwellime werek kan: “Kumwail eri kin kalahngan, duwehte Samamwail me ketin kupwurkalahngan.” (Luk 6:36) Ahpw me pid “en kahlemengih ih [Koht],” kitail anahne ese ia uhdahn wehwehpen kupwurkalahngan. (Episos 5:1) Patehng met, en wehwehki kamwahupen ahneki irair en kupwurkalahngan pahn kamwakid kitail en kalaudehla atail men kadoadoahki irair mwahu wet nan atail mour.
Kupwurkalahngan ong me Anahne Sawas
3. Dahme kahrehda kitail en kilangwohng Siohwa pwehn sukuhliki ia uhdahn wehwehpen kupwurkalahngan?
3 Sounmelkahkao melkahkahki: “KAUN-O me ketin limpoak oh kalahngan, e kin ketin kanengamah oh diren limpoak poatopoat. E kin kupwur mwahu ong aramas akan koaros oh kin ketin kalahngan ong wiepen nin lime kan koaros.” (Melkahka 145:8, 9) Siohwa iei “Samatail me kalahngan oh Koht me pwarer en kansenamwahu koaros.” (2 Korint 1:3) Irair en kupwurkalahngan kin sansalda ni en emen kin kasalehiong limpoak ong emen. Irair wet iei ehu Sapwellimen Koht irair me inenen kesempwal. Sapwellime mehn kahlemeng oh kaweid kan ong kitail kin padahkihong kitail ia uhdahn wehwehpen kupwurkalahngan.
4. Dahme Aiseia 49:15 kin padahkihong kitail duwen kupwurkalahngan?
4 Dahme kileldi nan Aiseia 49:15, Siohwa ketin mahsanih: “Kakete lih emen en manokehla uhdahn nah seri pwelel, oh sohte poakepoake wahnedio?” Lepin lokaia en Ipru kan me kin dokedoke lepin lokaia me kawehwehdi “poakehla” kin pil kadoadoahk ong kalahngan me ntingdi mwowe nan Melkahka 145:8, 9. Pepehmo me kamwakid Siohwa en kin ahneki kupwurkalahngan kak kapahrek ong pepehm en nohno men ong nah serio. Ele serio men mwenge de ahneki soangen anahn teikan. Nohno men kin men apwalihala anahn en nah serio ni eh kin mwekidkihda pepehm en limpoak de kin poakehla. Siohwa kin sapwellimaniki soangen pepehm en limpoakohte ong irail akan me e ketin kasalehiong kupwurkalahngan.
5. Iaduwen Siohwa kin kasalehda duwen e kin sapwellimaniki “kalahngan me inenen laud” ong mehn Israel kan?
5 En kasalehda limpoak ni wiewia ong irail kan me anahne sawas kin mwahusang en kin ahneki pepehmo te. Medewehla iaduwen Siohwa kin mwekidkihda ahnsou me sapwellime tohnkaudok kan kin lidu pahn Isip sounpar 3,500 samwalahr. E mahsanihong Moses: “I mahsaniher uwen lokolok laud en nei aramas akan nan Isip; I rongehr ar pekipeki sawas pwehki ar kaun kan me lemei. Ei, I dehdehkiher uwen ar lokolok laud. Eri, I kohdidohng kapitasang irail rehn mehn Isip kan, oh kahreirailsang nan sahpwo, kahreiraillahng nan sahpw kaselel oh pwelmwahu ehu, sahpw ehu me reken mwenge oh kepwe.” (Eksodus 3:7, 8) Mwurin sounpar 500 kei mwurin mehn Israel kan pitsang Isip, Siohwa katamankihong irail: “I kahluweikumwaildo sang Isip, oh doareikumwailla sang rehn mehn Isip kan oh sang rehn aramas teikan koaros me kin kalokei kumwail.” (1 Samuel 10:18) Mehn Israel kan kin kalap lelong nan kahpwal pwehki irail sohte kin pahsan sapwellimen Koht koasoandi pwung kan. Mendahki met, Siohwa kin ketin poakehla irail oh pwurepwurehng sewese en kapitala irail. (Sounkopwung 2:11-16; 2 Kronikel 36:15) Met kin karasahda iaduwen Koht limpoak menet kin mwekidki irail akan me kin mihla nan keper de ahneki kahpwal. Siohwa sapwellimaniki “kalahngan me inenen laud.”—Episos 2:4.
6. Iaduwen Sises Krais kin kahlemengih Seme ni eh kasalehda kupwurkalahngan?
6 Ni ahnsou e ketiket nin sampah, Sises Krais kin kahlemengih Seme ni unsek en kasalehda irair en kupwurkalahngan. Iaduwen Sises mwekidkihda ni en ohl maskun riemen pekipeki ih koasoia: “Maing, komw me kisehn kadaudok en Depit, komw ketin kupwurei kiht”? Ira kin pekipeki Sises en kahrehiong masara ko en pwurehng kilangada wasa. Sises eri wiahda met ahpw e sohte wiahdahte manamano nan eh sohte ahneki pepehm en poakehla. Paipel mahsanih: “Sises eri ketin kupwureirahla oh ketin sair pwoaren masara ko; ni ahnsowohte pwoaren masara ko pa pehdpeseng; ira eri kilangada wasa.” (Madiu 20:30-34) Pepehm en poakehla kin kamwakid Sises en wiahda manaman tohto kan en kamwahwihala me maskun kan, irail kan me ngehn saut tiadahr powe, me soumwahu en tokutok, oh pahpa nohno en seri kan me lel kahpwal.—Madiu 9:27; 15:22; 17:15; Mark 5:18, 19; Luk 17:12, 13.
7. Dahme kahlemeng mwahu kan en Siohwa Koht oh sapwellime Ohl kin padahkihong kitail duwen kupwurkalahngan?
7 Kahlemeng mwahu kan en Siohwa Koht oh Sises Krais kin kasalehda me kupwurkalahngan ahneki wehwe riau—pepehm kan en emen me kin poakehla, de nsensuwedkihla irail me lel kahpwal, oh wiewia ong emen me kin kamwahwihala eh irair en kahpwalo. Ong emen me kin ahneki irair en kupwurkalahngan anahne ahneki irair riau pwukat. Nan Pwuhk Sarawi, kupwurkalahngan kin kalapw dokedoke lokaia de wiewia kadek ong irail kan me anahne sawas. Ahpw iaduwen kupwurkalahngan kin kadoadoahk ni ahnsou en kopwung? Met kin pil pidada wiewia kan me pahn mwomwen sohte kamwahwihala irairo, duwehte koledihsang kihda peneu de kaweid kan?
Kupwurkalahngan ong me Dipan akan
8, 9. Dahme kin pidada kupwurkalahngan me kadoadoahk ong Depit mwurin e dipada rehn Padsipa?
8 Medewehla dahme wiawi mwurin soukohp Nadan pein tuhkihong Depit me wia Nanmwarkien Israel en mahs duwen eh tiahk en kamwahl rehn Padsipa. Depit koluhla oh kapakap: “Maing Koht, komw ketin kupwure ie nin duwen sapwellimomwi limpoak poatopoat. Komw ketin lapwahda dipei kan nin duwen sapwellimomwi kalahngan lapalap! Komw ketin widensang ei suwed koaros oh ketin kamwakeleiehda sang nan dipei kan! I ese duwen ei sapwung kan; dipei kan kin sansal ong ie ahnsou koaros. I dipadahr mwohmwihte-mwohmwihte kelehpw-oh wiadahr sapwung mwohn silangomwi.”—Melkahka 51:1-4.
9 Depit kin koluhla mehlel. Siohwa mahkohng ih oh koledihsang ih oh Padsipa kalokepe kan me re uhdahn pahn ale. Me pid kosonned en Moses, Depit oh Padsipa koaros anahne en kamakamla. (Deuderonomi 22:22) Mendahki ira sohte pitsang kahpwal kan koaros me ira anahne lelohng pwehki ara wiahda dihp, ira sohte kamakamla. (2 Samuel 12:13) En Koht kin kadoadoahki kupwurkalahngan kin pidada en mahkohng dihpo. Ahpw e sohte kin koledihsang imwilahn dihp de peneu kehlail kan me konehng.
10. Mendahki Siohwa kin kupwurkalahngan ni eh kin kadeiki kitail, dahme kahrehda kitail en dehr isaneki sapwellime kupwurkalahngan?
10 Pwehki “dihp tepidohng sampah sang rehn aramas tehmen [Adam]” oh “pweinen dihp, iei mehla,” aramas koaros pahn lelohng mehla. (Rom 5:12; 6:23) Ia uwen kitail kak kalahnganki sapwellimen Siohwa kupwurkalahngan ni ahnsou e kin kadeiki kitail! Ahpw kitail en kin kanahieng en dehr isaneki sapwellimen Koht kupwurkalahngan. Deuderonomi kin mahsanih, “Sapwellime [Siohwa] wiewia kan me unsek oh pwung.” Ni e kin pilada en doadoahngki kupwurkalahngan, e sohte kin pohnsehsehla sapwellime koasoandi unsek kan en kadeik.
11. Iaduwen Siohwa kin kasalehda kopwungpwung me konehng ni eh kin ketin kadeiki dihp me Depit wiahda rehn Padsipa?
11 Ireo me pid Depit oh Padsipa, anahne en kin mie mahkpen ara dihpo mwohn kalokepen kamakamla pahn kak katikala. Sounkopwung en Israel ko sohte ahneki pwung en kihong mahkpen ara dihpo. Ma mweimweiong sounkopwung pwukat pwung en kapwungala ireo, irail sohte pahn ahneki ehu kahrepe en wekidala kalokepen dihpo, ahpw ihte Depit oh Padsipa en kamakamla. Ihme Kosonnedo koasoanedier. Ahpw, pwehki inou me e wiahda rehn Depit, Siohwa men kilang ma mie kahrepe ehu me pahn kak kahrehiong ih en kupwurehla en Depit iren sapwungo. (2 Samuel 7:12-16) Ihme kahrehda, Siohwa Koht, “sounkopwung en sampah pwon,” ih me kin “ketin song mohngiong en aramas koaros,” pilada en pein kadeiki oh kapwungala ireo. (Senesis 18:25; 1 Kronikel 29:17) Koht kak kasawih ni pwung mohngiong en Depit, oh mwahngih uwen mehlel en eh koluhla, oh ketin kupwurehla de mahkohng ih.
12. Iaduwen me dipan akan kak alehiong irail sapwellimen Koht kupwurkalahngan?
12 Kupwurkalahngan me Siohwa ketin kasalehiong kitail ni e ketin lapwahda kitail sang dihp me kitail sohsohki kin pahrekiong sapwellime kopwungpwung. Pwe en kak mahkohng dihp ahpw sohte kauwehla sapwellime koasoandi en kopwungpwung, Siohwa ketikihda tomwen sapwellime Ohl, Sises Krais—iei kasalepen kupwurkalahngan me keieu ileile. (Madiu 20:28; Rom 6:22, 23) Pwe kitail en kak alehiong kitail sapwellimen Siohwa kupwurkalahngan me kak doarehsang kitail kalokepen dihp me kitail sohsohki, kitail anahne ‘pwosonla Sapwellime Iehros.’—Sohn 3:16, 36.
Koht en Kupwurkalahngan oh Kopwungpwung
13, 14. Sapwellimen Koht kupwurkalahngan kin katikala kesempwalpen sapwellime kopwungpwung? Kawehwehda.
13 Pwehki sapwellimen Siohwa kupwurkalahngan sohte kin kauwehla wiepen sapwellime kopwungpwung, met wehwehki me sapwellime kupwurkalahngan kak kahrehiong sapwellime kopwung en wekidekla? Mehlel, ekei ahnsou kupwurkalahngan pahn kak katikala kalokepen dihpo, ahpw met wehwehki kupwurkalahngan pahn kak katikala kesempwalpen sapwellime kopwungpwung? Soh, e sohte kak.
14 Ni eh doadoahngki sapwellime soukohp Oseia, Siohwa mahsanihong mehn Israel kan: “I pahn wiahkinuhkala ei pwoud; I pahn mehlel oh loalopwoat [“kopwungpwung oh pahrek,” New World Translation]; I pahn kasalehiong uhk limpoak poatopoat oh kupwurkalahngan oh wiahkinuhkala nei kohkohlahte.” (Oseia 2:19) Mahsen pwukat kasalehda ni sansal wiepen sapwellimen Siohwa kupwurkalahngan eh kin ahnsou koaros pahrekiong sapwellime irair kaselel kan me kin iangahki kopwungpwung. Siohwa iei “Koht emen me diren kalahngan oh kadek . . . oh kin mahkohng me suwed kan oh me dipan akan; ahpw I uhdahn pahn kalokehki.” (Eksodus 34:6, 7) Siohwa iei Koht emen me diren kupwurkalahngan oh kopwungpwung. Me pid duwen ih, Paipel kin mahsanih: “KAUN-O iei silepamwail me manaman, sapwellime wiewia kan me unsek oh pwung.” (Deuderonomi 32:4) Sapwellimen Koht kopwungpwung kin unsek duwehte sapwellime kupwurkalahngan. Irair riau pwukat koaros kesempwal, ehu rehra sohte kak katikala kesempwalpen irair teio. Irair riau pwukat koaros kin doadoahkpene ni unsek.
15, 16. (a) Dahme kin kasalehda me sapwellimen Koht kopwung sohte kin lemei? (b) Ni ahnsou me Siohwa pahn ketikihdo kadeikpen koasoandi suwed wet, dahme sapwellime tohnkaudok kan pahn koapworopworki ni mehlel?
15 Sapwellimen Siohwa kopwungpwung sohte kin lemei. Kopwung kin pali laud dokedoke kosonned kan, oh kadeik kin kalapw pid koasoandi en wiepen kalokolok me konehng aramaso me wiahda sapwungo. Ahpw ni en Koht kin kadoadoahki sapwellime kopwungpwung, e kin kak doarehla de kamourala irail kan me warohng sapwellime sawas. Ni karasaras, ni ahnsou me Sodom oh Komora kamwomwala, Lohd oh nah serepein riemeno koaros mourla.—Senesis 19:12-26.
16 Kitail kak koapworopworki me ni ahnsou Siohwa pahn ketikihdo kadeikpen koasoandi suwed wet, “pokon kalaimwun” en tohnkaudok mehlel kan, irail kan me “kamwakeledahr ar likou kan, oh ntahn Sihmpwulo me re mwakelekelkilahr” pahn luwehdi kamourala. Ih irail pwukat me “pahn pitsang kahn kamakam kowahlap.”—Kaudiahl 7:9-14, NW.
Dahme Kahrehda Kitail en Kin Kasalehda Kupwurkalahngan?
17. Ia kahrepe keieu en kin kupwurkalahngan?
17 Kahlemeng mwahu kan en Siohwa oh Sises Krais kin ni mehlel padahkihong kitail ia uhdahn wehwehn kupwurkalahngan. Pwehn kihong kitail kahrepe keieu en kin ahneki irair en kupwurkalahngan, Lepin Padahk 19:17 kasalehda met: “Ni omw kin kisekise me semwehmwe kan, duwehte omw patohwanohng KAUN-O, oh KAUN-O ahpw pahn ketin kasapahldohng uhk.” Siohwa kin ketin kupwurperenki kitail ni atail kin kahlemengih ih oh sapwellime Ohl oh kasalehda kupwurkalahngan nanpwungatail. (1 Korint 11:1) Kangoang pil kowohng meteikan en pil kasalehda irair en mahk de kalahngan pwehki ni emen kin kasalehda irair wet ong meteikan, aramas kan pahn pil kasapahl kalahngan ong irail.—Luk 6:38.
18. Dahme kahrehda kitail anahne en nantihong kasalehda kupwurkalahngan?
18 Kupwurkalahngan kin oarepene irair mwahu tohto. E kin pidada limpoak, kadek oh kupwuramwahu. Pepehm en limpoak oh poakehla iei utupen wiewiahn kupwurkalahngan. En Koht kin kadoadoahki kupwurkalahngan sohte kin katikala kesempwalpen sapwellime kopwungpwung, Siohwa kin pwand en mwakar oh ketin kanengamahiong me dipan akan pwe ren ahneki ahnsou itar en wiliakapwala oh sohpeisang diparail kan. (2 Piter 3:9, 10) Ihme kahrehda kupwurkalahngan kin dokedoke kanengamah oh dadaur nan ahnsou apwal. Pwehki kupwurkalahngan kin oaroapene irair mwahu tohto—iangahki sapwellimen Koht wahn ngehn kaselel kan—en emen pahn kin kasalehda kupwurkalahngan pahn kihong ih ahnsou mwahu en kakairada irair kaselel pwukat koaros nan eh mour. (Kalesia 5:22, 23) Ia uwen kesempwal kitail anahne en kin nantihong ahneki kupwurkalahngan!
“Meid Pai me kin Kalahngan”
19, 20. Ni ahl dahieu me kasalehda me kupwurkalahngan kin kak kahrehda emen en pitsang kadeik?
19 Tohnpadahk Seims padahkihong kitail dahme kahrehda kitail anahne ahnsou koaros kasalehda irair en kalahngan ong meteikan. E ntingihdi: “Me kin ahneki kalahngan kin pitsang kadeik.” (Seims 2:13b) Seims kin koaskoasoia duwen kupwurkalahngan me emen tohnkaudok en Siohwa kin kasalehiong meteikan. En pitsang kadeik kin wehwehki me ahnsou me aramas emen “pahn wehkohng Koht duwen pein ih,” Siohwa pahn ketin pohnese oh kasawih duwen eh kin kasalehiong kupwurkalahngan ong meteikan oh mahkohng ih ki tomw en sapwellime Ohl. (Rom 14:12) Kitail kak kamehlele me ehu kahrepe Depit alehdi mahkpen eh dihp rehn Padsipa iei pwehki pein ih kin wia aramas emen me kin kasalehda mahk ong meteikan. (1 Samuel 24:4-7) Ni pali teio, “ni Koht eh pahn ketin wia sapwellime kadeik, e sohte pahn ketin kupwurkalahngan ong aramas me sohte ahneki kalahngan.” (Seims 2:13a) Ihme kahrehda irail kan me sohte kin “kadekohng meteikan” kin iang aramas akan me Koht kin kilangwohng irail nin duwen aramas akan me “uhdahn pahn mehla”!—Rom 1:31, 32.
20 Nan sapwellime Kapahrek en pohn Dohl, Sises mahsanih: “Meid pai me kin kalahngan ong meteikan; pwe re pahn diar kalahngan rehn Koht!” (Madiu 5:7) Ia uwen mahsen kehlail pwukat kin kasalehda me irail akan me kin rapahki sapwellimen Koht kupwurkalahngan anahne en kin pein irail kasalehda kupwurkalahngan! Nan artikel en mwuhr kitail pahn koasoiapene iaduwen kitail en kin kaiahne kitail en kin kupwurkalahngan nan atail mour en ehuehu rahn.
Dahme Ke Sukuhliki?
• Dahkot kupwurkalahngan?
• Ni ahl dahkei kupwurkalahngan kin sansalda?
• Ni ahl dahieu Siohwa iei Koht en kupwurkalahngan oh kopwungpwung?
• Dahme kahrehda kitail en kin kalahngan de mahkohng meteikan?
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali
13]
Sapwellimen Siohwa pepehm en limpoak ong me kin anahne sawas kin kak pahrekiong nohno men eh kin poakehla wahnedio
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 15]
Dahme kitail kak sukuhliki sang sapwellimen Sises manaman akan?
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 16]
Siohwa kin kasapwungehla sapwellime kopwungpwung ni eh kupwurehla Depit?
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 17]
Sapwellimen Koht kupwurkalahngan ong me dipan akan kin pwung oh pahrekiong sapwellime wiepen kopwungpwung