Dahme Kahrehda Ken Kolokol Omw Lelepek?
“Maing KAUN . . . komw ketin kasalehda ei pwung ni omwi pahn kadeikiehda.”—MEL. 7:8.
1, 2. Soangen irair dah kan kak kasonge lelepek en Kristian emen?
MEDEWEHLA irair siluh pwukat: Pwutak men mi nanpwungen ienge tohnsukuhl kei. Re songosong en kalingeringerihada pwe en men pei de peined. E pahn wia dahme re men en wia, de e pahn alulahsang irail? Ah ohl emen mihmi ni imweo oh doadoahngki Internet. Mehkot pwarada nan computero me kasalehda wasa ehu me kin kihda kilel suwed. Ia duwe, e pahn kolahng nan wasao oh kilang kilel ko de e pahn nantihong en soikala? Sister men kin wie koasoakoasoi rehn sister kei lao re tepida lipahnede emen sister nan mwomwohdiso. Ia duwe, e pahn iang lipahned de e pahn song en kawekila dahme re koasoakoasoia?
2 Mendahki irair pwukat wekpeseng mie mehkot me irail koaros anahne wia: Irail anahne en dadaur ni lelepek nin duwen Kristian men. Ke kin medewe duwen omw lelepek ni mehkan me pid dahme ke nsenohki, omw anahn akan oh ahnsou me ke pahn wiahda mehn akadei kan? Rahn koaros, aramas akan kin kalapw medewe mwomwarail, arail roson mwahu, oh apwal akan en momour, dahme kin pwarada nanpwungen irail oh kompoakparail kan de emen me re men pwoudiki. Ele kitail kin doadoahngki ahnsou laud en medewe soahng pwukat. Ahpw dahme keieu kesempwal ong Siohwa ni eh kin ketin kasawih atail mohngiong? (Mel. 139:23, 24) Iei atail lelepek ong Ih.
3. Mehnia pilipil tohrohr me Siohwa ketikihong kitail? Dahme kitail pahn tehk nan iren onop wet?
3 Siohwa, me kin ketikihda “soangen wiawi sapan koaros oh kisakis mwahu koaros,” ketikihongehr kitail soangsoangen kisakis tohto. (Seims 1:17) Pwehki ih, kitail kak paiekihda kisakis kan duwehte paliwaratail, roson mwahu oh soangsoangen koahiek kan. (1 Kor. 4:7) Ahpw Siohwa sohte kin ketin idingkihong kitail en lelepek ong ih. E ketin mweidohng kitail en pein pilada ma kitail men kakairada irair wet de soh. (Deud. 30:19) Ihme kahrehda kitail anahne wehwehki dahkot lelepek. Kitail pahn tehk ire siluh me kahrehda irair wet inenen kesempwal.
Dahkot Lelepek?
4. Dahme lelepek kin pidada? Dahme kitail kak sukuhlikihsang sapwellimen Siohwa kosonned me pid meirong kan en mahn?
4 Aramas tohto sohte uhdahn wehwehki dahkot lelepek. Karasepe, ahnsou me irail kaun en koperment kan kin suweiki ar lelepek, pak tohto re kin medewe me met wehwehki en mehlel. Mehlel irair kesempwal ehu ahpw e kin wiahte kisehn lelepek. Nan Paipel, lelepek kin pidada tiahk oh madamadau mwakelekel. Lepin lokaiahn Ipru me duwehte “lelepek” kin wehwehki mwahu, unsek de sohte sapwung. Ehu lepin lokaia pwukat kin kadoadoahk ong meirong kan me kin wiawihong Siohwa. Meirong en mahn me mwahute me kin wahdo Sapwellime kupwuramwahu. (Wadek Lipai 22:19, 20.) Siohwa kin ketin sapwungki irail me nsenki kauwehla kosonned wet ni ar kin meirongki mahn me mwoator, soumwahu, de maskun.—Mal. 1:6-8.
5, 6. (a) Karasaras dah kan me kin kasalehda me kitail kin kesempwaliki mehkot me mwahu oh sohte ohla? (b) Aramas anahne en unsek pwe irail en lelepek? Kawehwehda.
5 Madamadau en rapahki oh kesempwaliki dahme mwahu oh unsek kaidehn mehkot kapw. Medewehla karasaras wet, aramas men raparapahki pwuhk ehu ahnsou reirei, ahpw ni ahnsou me e diarada, mie ekei tehn pwuhko me inenen kesempwal me sohte mih loale. E kakete kapwurehdi pwuhko pohn danao pwehki e mworusala. De medewehla lih emen me alialu pohn oaroahr oh raparapahki pwili kan me ilok kan wahdo. E perenkihda soangen kapikipik kaselel pwukat oh kin pwekada pwehn kasawih. Mehnia me e pahn wahda? E pahn wahda pwili me mwahu. Met duwehte en Koht kin ketin raparapahki aramas akan me ahneki irair en mwahu de unsek.—2 Kron. 16:9.
6 Ke kin medemedewe ma lelepek kin wehwehki en unsek? Pwehki atail sohsohki dihp oh soh unsek, ele kitail kakete medewehki pein kitail duwehte pwuhk me solahr teh kesempwal kan de pwili me ohla. Ke kin ahneki soangen pepehm wet ekei pak? Ken tamataman me Siohwa sohte ketin kasik kitail en unsek. E sohte ketin kasik kitail en wia laud sang dahme kitail kak wia.a (Mel. 103:14; Seims 3:2) Ahpw e kin ketin kasik kitail en kolokol atail lelepek. Mie wekpeseng nanpwungen unsek oh lelepek? Ei. Karasepe: Ohl pwulopwul men kin poakohng lih pwulopwul men me e pahn pwoudiki. E sohte pahn pwung en kasik me liho pahn unsek. Ahpw e pahn pwung en kasik me liho pahn poakohng ih ki mohngiong unsek, me wehwehki eh limpoak pahn ong ohlo kelehpw. Duwehte met, Siohwa iei “Koht luwakahk emen.” (Eks. 20:5) E sohte ketin kasik me kitail pahn unsek, ahpw kitail en limpoak ong ih ki mohngiong unsek oh kaudok ong ih kelehpw.
7, 8. (a) Mehn kahlemeng dahieu me Sises ketin kasalehda duwen lelepek? (b) Dahme Paipel kawehwehda duwen lelepek?
7 Mwein kitail pahn tamanda sapwellimen Sises pasapeng ni ahnsou me peidek kowohng ih me pid mehnia kosonned kan me keieu kesempwal. (Wadek Mark 12:28-30.) Sises sohte kin ketin sapengalahte ahpw e pil kin kasalehda nan sapwellime wiewia kan. E ketikihda mehn kahlemeng me keieu mwahu en poakohng Siohwa ki lamalam unsek, kapehd unsek, paliwar oh kehl unsek. E ketin kasalehda me lelepek kin sansalda kaidehn ni lokaiahte ahpw pil ni wiewia me kohsang kahrepe pwung. En kin kolokol atail lelepek wehwehki kitail anahne idawehn Sises.—1 Pit. 2:21.
8 Eri iet me Paipel kawehwehda duwen dahkot lelepek: en poadidi ong Siohwa Koht me ketiket nanleng oh ong kupwure kan. En kin kolokol lelepek wehwehki me kitail pahn nantihong en kaperenda Siohwa Koht mahs nan atail mour en ehuehu rahn. Dahme e kin ketin keieu kesempwaliki iei me kitail pahn pil keieu kesempwaliki. Kitail pahn tehk kahrepe siluh me met kin inenen kesempwaliki.
1. Atail Lelepek oh Sapwellimen Siohwa Pwung en Kaunda
9. Ia duwen pein atail lelepek kin pidada ire me pid duwen ihs me sapwellimaniki pwung en kaunda lahng oh sampah?
9 Sapwellimen Siohwa pwung en kaunda, sohte poahsoanda sang atail lelepek. Sapwellime pwung en kaunda me pwung, poatopoat oh kin kaunda mehkoaros. Ih pahn duwen en met ahnsou koaros sohte lipilipil dahme emen pahn wia de koasoia. Ahpw karaun suwed kohwong sapwellimen Koht pwung en kaunda nanleng oh sampah. Ihme kahrehda sapwellime pwung en kaunda anahne en sansalda ong koaros, pwehn kasalehda me ih me warohng kaunda oh sapwellime kaunda me pwung oh limpoak. Nin duwen Sounkadehdehn Siohwa men, kitail kin perenki koasoia sapwellimen Koht pwung en kaunda ong irail me perenki rong. Ahpw ia duwen pein atail pilipil oh atail wiewia kan, e kin kasalehda me Ih iei Kaun en mehkoaros? Ia duwen kitail kak kasalehda me kitail piladahr Siohwa en kaunda kitail? Iei en kolokol atail lelepek.
10. Soangen karaun likamw dah Sehdan koasoiahki duwen en lelepek en aramas? Ia duwen ke kak sapengla?
10 Medewehla ia duwen omw lelepek kin pidada met. Sehdan wiahdahr karaun likamw me sohte aramas pahn utungada sapwellimen Koht pwung en kaunda oh irail kin papah Koht pwehki ineng en roporop. Mwohn pokon en tohnleng kan, Tepilo ndahng Siohwa: “Aramas kin mweidala mehkoaros me e ahneki pwe en doarehla pein eh mour.” (Sohp 2:4) Tehk me Sehdan sohte koasoia duwen Sohp kelehpw, ahpw e kin koasoia duwen aramas koaros. Kahrehda Paipel mahsanih me Sehdan “me kin karakaraune riatail kan.” (Kaud. 12:10) E kin kapailoke Siohwa me dene Kristian kan—iangahki kowe—sohte pahn kak tengedi ong lelepek. Sehdan kin koasoia me ke kak pangala Siohwa pwe ken doarehla pein kowe. Ia omw pepehm ong karaun pwukat? Ke sou men kasalehda me Sehdan likamw? Ni omw pahn kolokol omw lelepek ke pahn kasalehda me Sehdan likamw.
11, 12. (a) Soangen karasaras dahkei kasalehda me atail pilipil en ehuehu rahn kin pid atail lelepek? (b) Dahme kahrehda en kin kolokol lelepek wia pwais kaselel ehu?
11 Ire me pid omw lelepek kin kahrehiong omw wiewia oh pilipil en ehuehu rahn en kesempwal. Medewehla irair siluh me kitail koasoiahier mwowe. Ia duwen irail (pwutako, ohl pwopwoudo oh sistero) pahn kolokol arail lelepek? Kasongosong laud lelohng pwutak me ienge tohnsukuhl ko kapailoke pwehn dupukohng irail ahpw e tamanda kaweid wet: “Kumwail dehr pein dupuk, ahpw kumwail mweidohng engieng en Koht en doadoahk. Pwe Pwuhk Sarawi mahsanih, ‘Kauno ketin mahsanih, ngehi me pahn dupuk, ngehi me pahn ikih.’” (Rom 12:19) Ih eri kohkohla. Ohl pwopwoud me doadoahngki Internet kakete pilada en kilikilang kilel suwed kan, ahpw e tamanda kaweid mwahu me dierek nan mahsen en Sohp: “I wiadahr inou lapalap ehu: I en dehr kin kangkakil serepein men ni ineng suwed.” (Sohp 31:1) Pil duwehte ohlo, e sohte mweidohng mesehko en kilang kilel suwed ko ahpw kin pirekek sang likamwete kilel ko duwehte poisin. Liho me koasoakoasoi rehn sister teikan me tepida lipahned sohte lokaia ni eh tamanda kaweid wet: “Ahpw emenemen kitail uhdahn pahn kaparanih riatail [Kristian] kan ni wiewia mwahu ong irail, pwe kitail en seweseirailda nan ar pwoson.” (Rom 15:2) Ma e pahn iang lipahned e sohte pahn kakehlaka arail pwoson. E sohte pahn mwahu ong sistero me re lipahnede oh sohte pahn kaperenda Siohwa. Kahrehda e sohte iang lipahned ahpw song en kawekila dahme re koasoakoasoia.
12 Nan ehuehu irair ko, Kristian men kin wiahda pilipil me kasalehda: ‘Siohwa iei ei Kaun. I pahn song uwen ei kak en wia dahme pahn kaperenda Ih nan irair wet.’ Ni omw kin wiahda pilipil oh koasoandi kan ke kin ahneki soangen madamadau wet? Ma ih me ke kin wia, eri ke kin kapwaiada mahsen mwahu pwukat me kileldi nan Lepin Padahk 27:11: “Samwa, ke en loalokongla, I ahpw pahn kin pereperen; e pahn mie ei pasapeng ong mehmen me pahn kauwei ie.” E wia pwais kaselel ehu en kaperenda Koht! E sou konehng kitail en nantihong ahnsou koaros en kolokol atail lelepek?
2. Utupen Sapwellimen Siohwa Kadeik
13. Ia duwen mahsen en Sohp oh Depit kasalehda me utupen sapwellimen Siohwa kadeik iei atail lelepek?
13 Kitail wehwehki me lelepek kak kahrehiong kitail en kesihnenda teng ong sapwellimen Siohwa kaunda. Iei met utupen sapwellimen Siohwa kadeik ong kitail. Sohp wehwehki mwahu ire mehlel wet. (Wadek Sohp 31:6.) Sohp wehwehki me Koht kin ketin teneki aramas koaros ki “mehn tenek en pwuhng.” E kin ketin doadoahngki sapwellime irair unsek en kadeik pwehn teneki lelepek en aramas. Depit pil mahsanihki met: “[Siohwa] me sounkopwung en aramas koaros. Maing KAUN, komw ketin kasalehda ei pwung ni omwi pahn kadeikiehda; komw mwahngih me sohte dipei. Komwi Koht pwung men me kin ketin wia kadeikpen at tungoal lamalam akan oh at tungoal ineng kan.” (Mel. 7:8, 9) Kitail ese me Koht kin ketin kilang loalen aramas men me iei atail ‘lamalam oh ineng kan.’ Kitail anahne tamataman dahme e kin ketin kasawih. Nin duwen dahme Depit koasoia, utupen sapwellimen Siohwa kadeik iei atail lelepek.
14. Dahme kahrehda kitail en dehr medewe me unsek me pahn kahrehiong kitail en kolokol lelepek?
14 Medewehla duwen en Siohwa Koht kin ketin kasakasawih loalen aramas lik lik kei rahn wet. (1 Kron. 28:9) Ia uwen tohtohn ahnsou me E kin ketin diarada emen me kin kolokol eh lelepek nin duwen Kristian emen? Uhdahn malaulau! Ahpw kitail en dehr medewe me pwehki soh unsek kitail sohte kak kolokol lelepek. Weksang met, kitail en koapworopwor duwehte Depit oh Sohp me Siohwa pahn ketin mwahngih atail kolokol lelepek mendahki kitail soh unsek. Tamataman me kaidehn unsek me pahn kahrehiong kitail en kolokol lelepek. Aramas unsek silimente me mi pohn sampah, oh meh riemen, Adam oh Ihp me sohte kolokol ara lelepek. Mendahki met, aramas rar kei pweida ni arail kolokolete arail lelepek. Ke pil kak pweida.
3. Kesempwal ong Atail Koapworopwor
15. Ia duwen Depit kasalehda me lelepek kin kesempwal ong atail koapworopwor en ahnsou kohkohdo?
15 Pwehki lelepek iei utupen sapwellimen Siohwa kadeik ong kitail, e wia mehkot kesempwal ong atail koapworopwor en ahnsou kohkohdo. Depit kin kamehlele met. (Wadek Melkahka 41:12.) E kin kesempwaliki eh koapworopwor en alehdi sapwellimen Koht kupwuramwahu kohkohlahte. Duwehte Kristian en rahnwet, Depit kin koapworopworki en mour kohkohlahte, oh en usehlahte karanihala Siohwa Koht ni eh pahn kin papah ih. Depit wehwehki me e anahne kolokol eh lelepek ma e pahn paiekihda koapworopwor me e kin kasikasik. Met duwehte en Siohwa pahn ketin sewese kitail, padahki kitail, kahluwa oh kapaiahda kitail ma kitail pil kolokol atail lelepek.
16, 17. (a) Dahme kahrehda kitail anahne kolokol atail lelepek? (b) Soangen peidek dahkei kitail pahn tehkpene nan iren onop en mwuhr?
16 Koapworopwor kin kesempwal ong atail nsenamwahu en ahnsou wet. E kak kihong kitail peren me kitail anahne pwe kitail en kak dadaur ahnsou apwal akan. Koapworopwor pil kak perehla atail madamadau. Tamataman me Paipel kin karasahiong atail koapworopwor duwehte lisoarop en mahwen. (1 Des. 5:8) Duwehte lisoarop kin perehla moangen sounpei men nan ahnsoun mahwen, koapworopwor kin perehla atail madamadau sang madamadau sapwung me Sehdan kin kahrehiong en mihla wasa koaros nan sampah mering wet me pahn sohrala. Mour pahn kansensuwed ma sohla atail koapworopwor. Kitail anahne kasawih pein kitail ni mehlel oh tehk kanaiehng irair en atail lelepek oh atail koapworopwor me pidada atail lelepek. Ke dehr manokehla me ni omw kin dadaur ni lelepek, ke kin sewese sapwellimen Siohwa pwung en kaunda oh perehla omw koapworopwor kesempwal en ahnsou kohkohdo. Eri ken nantihong kolokol omw lelepek!
17 Pwehki lelepek kin inenen kesempwal, kitail pil anahne doula tehkpene ekei peidek kan. Ia duwen kitail kak kakairada atail lelepek? Ia duwen kitail kak kolokol atail lelepek? Dahme kak wiawi ma emen sohla kolokol eh lelepek ahnsou kis? Iren onop en mwuhr pahn sewese kitail oh tehk duwen peidek pwukat.
[Nting tikitik me mi pah]
a Sises mahsanih: “Eri, mourimwail en unsekla-duwehte ieias unsek en Samamwail me ketiket nanleng.” (Mad. 5:48) E ketin mwahngih me aramas soh unsek kan kak kasalehda unsek ni soangen irairohte. Kitail kak kapwaiada kaweid en kin poakohng meteikan, pwehn kaperenda Koht. Ahpw Siohwa me uhdahn unsek. Ni ahnsou me lepin lokaia “lelepek” kin kadoadoahk ong ih, irairo kin pid unsek.—Mel. 18:30.
Ia Duwen Ke Pahn Sapeng?
• Dahkot lelepek?
• Ia duwen lelepek kin pid Sapwellimen Koht pwung en kaunda lahng oh sampah?
• Ia duwen lelepek kin wia utupen atail koapworopwor?