Mour Soutuk nin Sampah—Koapworopwor Ehu Sang Rehn Koht
“Wiepen lahng oh sampah pwupwsangehr koasoandihpe, . . . Ahpw mie koapworopwor.”—ROM 8:20.
1, 2. (a) Dahme kahrehda koapworopwor en mour soutuk kesempwal ong kitail? (b) Dahme kahrehda aramas tohto kin peikasalki koapworopwor en mour soutuk nin sampah?
MWEIN ke tamanda peren me ke ahneki ni ahnsou me ke ahpwtehn esehda me ni ahnsou keren, aramas pahn sohla mahla oh mehla ahpw irail pahn mour kohkohlahte nin sampah. (Sohn 17:3; Kaud. 21:3, 4) Ele ke kin perenki ehukihong meteikan koapworopwor wet me poahsoanda sang nan Paipel. Pwehki ni mehlel, koapworopwor en mour soutuk kin wia ehu ire kesempwal nan rongamwahu me kitail kin kalohki. E kin kamwakid ia duwen kitail en kilangwohng oh doadoahngki atail mour.
2 Pali laud en pelien lamalam kan me kin kose me irail Kristian kei kin pohnsehse koapworopwor en mour soutuk nin sampah. Paipel kin padahngki me sohte mehkot rehn aramas kin momour mwurin eh mehla, ahpw pali laud en sarawi likamw kan kin padahngki me mie ngehn ehu me kin kohsang me melahro oh mihla wasakis. (Ekl. 9:5, 6) Ihme kahrehda aramas tohto kin peikasalki koapworopwor en mour soutuk nin sampah. Ele kitail kak idek: Paipel kin uhdahn utung koapworopwor wet? Ma ei, iahd me Koht ketin tepin kasalehiong aramas akan koapworopwor wet?
“Pwupwsangehr Koasoandihpe, . . . Ahpw Mie Koapworopwor”
3. Ia duwen kupwuren Koht ong aramas eh kin sansalda sangete nin tepio?
3 Kupwuren Koht ong aramas akan sansalda sangete nin tepio. Koht ketin kasalehda ni sansal me Adam pahn mour kohkohlahte ma e peik. (Sen. 2:9, 17; 3:22) Tepin kadaudok kan en Adam ese duwen pwupwulahn aramas sang irair en unsek, oh met sansalda ni dahme re kilang. Mwetuwel en Ihden silasildi sang aramas en pedolong, oh aramas tepida mahla oh mehla. (Sen. 3:23, 24) Ekisekis, mouren aramas wie mwotomwotala. Adam momourki sounpar 930. Sehm me pitsang nohliko momourki sounpar 600 oh nah pwutak Arpaksad momourki sounpar 438. Semen Eipraam, Tera momourki sounpar 205. Eipraam momourki sounpar 175, nah pwutak Aisek sounpar 180, oh Seikop sounpar 147. (Sen. 5:5; 11:10-13, 32; 25:7; 35:28; 47:28) Aramas tohto uhdahn pohnese wehwehn mwotomwotalahn mour en aramas pwukat, solahr koapworopwor en mour soutuk! Ia duwe, mie kahrepen arail pahn kamehlele me mour soutuk kak kapwurpwurdo?
4. Dahme kin kamehlelehiong ohl lelepek en mahs akan me Koht pahn ketin kapwurehdo kapai me Adam kasalongehla?
4 Mahsen en Koht mahsanih: “Wiepen lahng oh sampah [aramas] pwupwsangehr koasoandihpe, . . . ahpw mie koapworopwor.” (Rom 8:20) Koapworopwor dahieu met? Tepin kokohp en Paipel kasalehda duwen ‘kadaudoko’ me pahn ‘sok pohn moangen serpento.’ (Wadek Senesis 3:1-5, 15a.) Ong aramas lelepek kan, inou wet en Kadaudoko wia utupen koapworopwor me Koht sohte pahn ketin likidmeliehla kupwure ong aramas akan. E kihong aramas akan duwehte Eipel oh Noha kahrepen ren kak kamehlele me Koht pahn ketin kapwurehdo kapai me Adam kasalongehla. Ele ohl pwukat pohnese me ‘kamwutepene oh kehpenehn keimwen nehn kadaudoko’ pahn pidada kakerehdi nta.—Sen. 4:4; 8:20; Ipru 11:4.
5. Dahme kasalehda me Eipraam kamehlele duwen kaiasada?
5 Tehk duwen Eipraam. Ni ahnsou me kasongpe kowohng, Eipraam onopada en “meirongkihla nah pwutak Aisek” me wia nah iehros. (Ipru 11:17, 18) Dahme kahrehda e men wia met? (Wadek Ipru 11:19.) E kamehlele duwen kaiasada! Mie utupen en Eipraam kamehlele duwen kaiasada. Siohwa ketin kapwurehiong Eipraam oh Sara kehl en kak naineki seri ni ara likeilapalahr. (Sen. 18:10-14; 21:1-3; Rom 4:19-21) Siohwa pil ketin wiahda inou ong Eipraam. Koht ketin mahsanihong: “Pwe kadaudokomw kan me I inoukihonguhkehr pahn tepisang Aisek.” (Sen. 21:12) Eri, mie kahrepe laud ong Eipraam en kasik me Koht pahn ketin kaiasada Aisek.
6, 7. (a) Inou dahieu me Siohwa ketikihong Eipraam? (b) Ia duwen inou me Siohwa ketikihong Eipraam eh kin kihong aramas akan koapworopwor?
6 Pwehki pwoson laud me Eipraam ahneki, Siohwa ketin wiahda inou ehu ong ih me pid ‘kadaudoke.’ (Wadek Senesis 22:18.) Me keieu kesempwal nan ‘kadaudoko’ iei Sises Krais. (Kal. 3:16) Siohwa ketin mahsanihong Eipraam me ‘kadaudoke’ pahn ngederla “duwehte ngeder en usu kan en pahnlahng de ngeder en pihk kan pohn oaroahr kan”—nempe ehu me Eipraam sohte ese. (Sen. 22:17) Ahpw mwuhr, nempe wet sansalda. Sises Krais oh 144,000, me pahn iang ih kakaun nan sapwellime Wehio, me wiahda ‘kadaudoko.’ (Kal. 3:29; Kaud. 7:4; 14:1) Wehin Mesaiao iei me “wehi koaros pahn . . . kapaiairailda.”
7 Eipraam sohte wehwehki ni unsek wehwehn inou me Siohwa ketikihong ih. Mendahki met, Paipel mahsanih me e kin “awiawih kahnimw ehu me Koht ketin kupwurehla oh kauwada, kahnimw me poahsoan poatopoat.” (Ipru 11:10) Kahnimw wet iei Wehin Koht. Pwehn kak alehdi kapai kan sang Wehio, Eipraam anahne pwurehng mourda. E kak mour soutuk nin sampah ni eh pahn iasada. Eri, irail kan me pitsang Armakedon de irail kan me pahn iasada sang mehla pahn kak ale mour soutuk.—Kaud. 7:9, 14; 20:12-14.
“Sapwellimen Koht Manaman Kamwakid nan Kapehdiet”
8, 9. Dahme kahrehda pwuhken Sohp sohte kin koasoiahte kalokolok en ohl tehmen?
8 Ohl emen me ede Sohp kin momour nanpwungen ahnsou kan en mwehin Sosep me wia dih kesiluh en Eipraam, oh ni mwehin soukohp Moses. Nan pwuhken Sohp, me ele Moses ntingihada, e kin kawehwehda dahme kahrehda Siohwa ketin mweidohng Sohp en lelohng lokolok oh ia imwihla. Pwuhken Sohp sohte kin koasoiahte ohl men me lelohng kahpwal, ahpw e kin pil koasoia ire kan me pidada aramas koaros oh pil tohnleng kan. Pwuhk wet kin kalaudehla atail wehwehki pwungen sapwellimen Koht kaunda. Mendahki Sohp sohte wehwehki ire wet, e sohte mweidohng kompoakepah ohl silimeno en kahrehiong ih en leme me e sohte kin kolokol eh lelepek. E nda, “I pahn tengedi kolokol ei lelepek lao lel rahn en ei mehla.” (Sohp 27:5, NW) Met anahne kakehlaka atail pwoson oh sewese kitail en pohnese me kitail kak kolokol atail lelepek oh utung sapwellimen Siohwa pwung en kaunda.
9 Mwurin kompoakepahn Sohp ko kaimwisekala arail koasoi, Elihu tapihada lokaia. Dahme kamwakid ih? E nda: “Pwehki I kin direkihla lepin lokaia kan; Sapwellimen Koht manaman kamwakid nan kapehdiet.” (Sohp 32:5, 6, 18, NW) Dahme Elihu koasoia pweida rehn Sohp ni ahnsou me en Sohp kalokolok kan imwisekla, ahpw dahme e koasoia pil kin dokedoke meteikan. Eh koasoi kan kin kihong utupen koapworopwor ong koaros me kin lelepek ong Koht.
10. Dahme kasalehda me ekei pak sapwellimen Siohwa mahsen ong aramas men kin ahneki wehwe laud ong aramas?
10 Ekei pak sapwellimen Siohwa mahsen me e kin ketikihong aramas emen pil kin mie wehwe laud ong aramas. Met kak sansalda sang kokohp en Daniel duwen ouraman me pid lapalahn tuhke me paldi me Nanmwarki Nepukadnesar en Papilonia ouramanda. (Dan. 4:10-27) Mendahki ouraman wet pweida rehn Nepukadnesar, e pil kin dokedoke mehkot laud sang met. E kasalehda me sapwellimen Koht kaunda, me kadaudok en Nanmwarki Depit kan kin wia wiliepe ong sampah, pahn pwurehng sansalda mwurin sounpar 2,520 me tepisang pahr 607 mwohn Krais.b Sapwellimen Koht kaunda ong sampah tepida sansalda ni en Sises Krais ketin nanmwarkilahr nanleng nan pahr 1914. Medewehla ia duwen kaundahn Wehio pahn kereniong kapwaiada koapworopwor ong aramas akan me kin peik!
“E Sohte Pahn Kolahng nan Pwoahr!”
11. Dahme en Elihu koasoi kin kasalehda duwen Koht?
11 Ni en Elihu sapeng Sohp, e koasoia duwen sounkair men me “pahn ketido sewesehda . . . me kin katamanki aramas arail pwukoa [“eh lelepek,” NW].” Ia duwen ma sounkair menet “kapakap, Koht pahn ketin sapeng”? Elihu koasoia: “Sang ni sapwellime kalahngan e ahpw pahn mahsanih, ‘pweisang! E sohte pahn kolahng nan sapwen me melahr akan [“pwoahr,” NW]. Iet pweinen eh pahn kasaledekla.’ Paliwere pahn pwurehng pwulopwulla oh kehlailda.” (Sohp 33:23-26) Mahsen pwukat kasalehda me Koht kupwurki tomw ehu ong aramas akan me kin koluhla.—Sohp 33:24.
12. En Elihu koasoi kan kin kasalehda soangen koapworopwor dahieu ong aramas?
12 Duwehte sapwellimen Koht soukohp kan sohte wehwehki ni unsek wehwehn dahme re ntingihdi, Elihu mwein sohte wehwehki ni unsek wehwehn tomwo. (Dan. 12:8; 1 Pit. 1:10-12) Ahpw dahme Elihu koasoia kin kasalehda koapworopwor me ehu rahn Koht pahn kupwurki ale tomw ehu oh kasaledekihala aramas sang mahla oh mehla. Koasoi kan en Elihu kasalehda koapworopwor kaselel en mour soutuk. Pwuhken Sohp pil kasalehda me kaiasada pahn wiawi.—Sohp 14:14, 15.
13. Ia wehwehn en Elihu koasoi kan ong Kristian akan?
13 Rahnwet, en Elihu koasoi kan kin mie wehwe laud ong Kristian rar kei me kin koapworopworki pitsang kasohrlahn koasoandi wet. Me mah kan me pahn pitla pahn pwurehng pwulopwulla. (Kaud. 7:9, 10, 14-17) Patehng met, koapworopwor en kilang irail kan me kaiasada nin duwen aramas pwulopwul kei kin kaperenih me lelepek kan. Ei, mour me sohte kak mehla nanleng ong Kristian keidi kan oh pil mour soutuk nin sampah ong sapwellimen Sises “sihpw teikan,” pahn poahsoankihda arail pwoson meirong en tomw en Krais.—Sohn 10:16, NW; Rom 6:23.
Kamwomwala Mehla Sang Sampah
14. Dahme kasalehda me mehn Israel kan anahne saledek sang keriapen Kosonnedo pwehn kolokol koapworopwor en mour soutuk?
14 Kadaudoken Eipraam kan wiahla wehi ehu ni ahnsou me re wiahda inou ehu rehn Koht. Ni ahnsou me Siohwa ketikihong irail Kosonnedo, e mahsanih: “Kumwail idawehn tiahk oh kosonned akan me I kihong kumwail; kumwail ahpw pahn mourla.” (Lip. 18:5) Pwehki re sohte kak kapwaiada koasoandi unsek en Kosonnedo, kosonnedo kadeikada mehn Israel ko oh re anahne mehkot me laud sang Kosonned en Moses pwehn saledek sang keria wet.—Kal. 3:13.
15. Kapai dahieu nan ahnsou kohkohdo me Depit ntingihdi?
15 Mwurin Moses, Siohwa ketin kamwakid sounnting en Paipel teikan en koasoia duwen koapworopwor en mour soutuk. (Mel. 21:4; 37:29) Karasepe, sounmelkahka Depit kaimwisekala melkahka ehu duwen miniminpenehn tohnkaudok mehlel kan ni Saion ki lepin lokaia pwukat: “Pwe iei wasao me KAUN-O ketin inoukihda me e pahn ketikihong kitail sapwellime kupwuramwahu—mour me sohte kak imwisekla.”—Mel. 133:3.
16. Dahme Siohwa ketin inoukihda duwen ahnsou kohkohdo ong “wasa koaros nin sampah” nan Aiseia?
16 Siohwa ketin kamwakid Aiseia en kohpada duwen mour soutuk nin sampah. (Wadek Aiseia 25:7, 8.) Duwehte pilangkes me kak kamwopwehla mehkot loale, dihp oh mehla wia mehkot me katoutouwihala aramas akan. Siohwa ketin kamehlelehiong sapwellime aramas akan me e pahn ketin kamwomwala de kihsang dihp oh mehla “wasa koaros nin sampah.”
17. Pwukoa dahieu en Mesaia me kokohpdahr pahn ritingada ahl ong mour soutuk?
17 Pil medewehla duwen koasoandi me kawehwehdier nan Kosonned en Moses me pid kuht ong Asasel. Pak ehu nan sounpar ehu, ni Rahnen Tomw, samworo lapalap “kapahla peh ko pohn moangen kuhto oh sakarkihda . . . dihp koaros . . . en mehn Israel kan, ih eri pahn kasauwong dihp pwukat koaros pohn moangen kuhto. . . . Eri, dipen aramas koaros pahn iang kuhto kolahng nan sahpw ehu me sohte towe.” (Lip. 16:7-10, 21, 22) Aiseia kohpadahr me Mesaia me pahn kohdo pahn ketin kapwaiada pwukoa duwehte met oh ketikihsang “lokolok kan,” “medek” oh dihp en “me dipan ngeder,” oh ritingada ahl ong mour soutuk.—Wadek Aiseia 53:4-6, 12.
18, 19. Koapworopwor dahieu me sansalda nan Aiseia 26:9 oh Daniel 12:13?
18 Siohwa ketin doadoahngki Aiseia pwehn mahsanihong sapwellime mehn Israel kan: “Irail kan sang rehn at tungoal aramas akan me melahr pahn pwurehng mourda! Paliwararail kan pahn pwurehng mourda. Koaros me memeir nan ar sousou pahn pwourda oh koulki koulen peren. Duwen pwoaik en nimenseng eh kin kalamwurih sampah, iei duwen KAUN-O eh pahn ketin kamourada me melahr akan.” (Ais. 26:19) Palien Pwuhk Sarawi ni Lokaiahn Ipru kasalehda ni sansal me mie koapworopwor en kaiasada oh mour nin sampah. Karasepe, ni ahnsou me Daniel kereniong sounpar 100, Siohwa ketin kamehlelehiong ih: “Ke pahn pwurehng iasada pwe ke en ale ketingpomw ni imwilahn ahnsowo.”—Dan. 12:13.
19 Pwehki koapworopwor en kaiasada, Marda kak koasoiong Sises duwen rie ohlo me melahr: “I patohwan ese me e pahn pwurehng mourda ni rahnen neko.” (Sohn 11:24) Sapwellimen Sises padahk kan oh dahme sapwellime tohnpadahk ko ntingihdi kin wekidala koapworopwor wet? Siohwa kin ketikihongete aramas akan koapworopwor en mour soutuk nin sampah? Kitail pahn medemedewe pasapengpen peidek pwukat nan iren onop en mwuhr.
[Nting tikitik me mi pahs]
a Senesis 3:15 (NW): “I pahn kahrehiong kowe oh liho en imwintihtipene oh nanpwungen kadaudoke kan oh kadaudokomw kan pil pahn imwintihti. E pahn sok pohn moangomwen pwe en kamwutepene oh ke pahn ke keimwen neh.”
Ke Kak Kawehwehda?
• Koapworopwor dahieu me kowohng aramas akan me “pwupwsangehr koasoandihpe”?
• Dahme kasalehda me Eipraam kamehlele kaiasada?
• Koapworopwor dahieu me koasoi kan en Elihu ong Sohp kin kihong aramas akan?
• Ia duwen Palien Pwuhk Sarawi ni Lokaiahn Ipru eh kin kasalehda koapworopwor en kaiasada oh mour soutuk nin sampah?
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 11]
En Elihu koasoi kan kin kihda koapworopwor ong aramas me pahn saledek sang mahla oh mehla
[Kawehwehpen kilel kan nan ehu ehu pali 12]
Daniel kamehlele me ‘e pahn pwurehng iasada pwe en ale ketingpe ni imwilahn ahnsowo’