Ihs me Uhdahn Kaunda Sampah?

MWEIN ele ke saikinte tuhwong kaun akan en pwihn me mwersuwed. Eri dah, met wehwehki me sohte kaun en pwihn suwed kan? Kaun mwersuwed kan kin kak ekihla pein irail de pil kak kaweid pwihn me mwersuwed kan mendahte ma re kin mi nan imweteng. Ahpw doaropwehn rohng kan duwen mahwen en netiki wini suwed kan, pesines en netiki paliwar ong tiahk samin, oh pesines me kin pirapahla oh netikihla aramas, kin kataman ong kitail uwen suwed laud me soahng pwukat kin wiahiong aramas oh pil duwen eh mehlel me mie soangen kaun suwed pwukat. Pwehki uwen suwed me mieier, kitail ese me uhdahn mie kaun en pwihn suwed kan.

Paipel kin kasalehda me Sehdan uhdahn mie. E duwehte kaun emen me keieu kesempwal oh lapalap nan pwihn suwed kan oh kin tetehk pwe soahng koaros me e mwahuki en pweida sang ni eh kin doadoahngki “kilel likamw” oh “widing koaros.” Ni mehlel, Paipel mahsanih me e kin “kawekala pein ih, oh mwomwehda tohnleng en marain!” (2 Deselonika 2:9, 10; 2 Korint 11:14) Soangen mwekid kan me Tepilo kin wiahda kin kadehdehda me e uhdahn mie. Ahpw pali laud en aramas sohte kin kamehlele me mie ngehn suwed soh sansal men. Mwohn atail pahn tehk mwahu dahme Paipel mahsanihki duwen Tepilo, kitail pahn kilang mahs duwen padahk likamw oh soahng kan me kin kahrehda e kin apwal ong aramas en kamehlele me uhdahn mie Tepil.

◼ “Ia duwen Koht limpoak men eh kak ketin kapikada Tepilo?” Pwehki Paipel mahsanih me Koht me mwahu oh unsek, e pahn sapwung en medewe me e ketin kapikada emen me suwed, widing oh mwersuwed. Ni mehlel, Paipel sohte mahsanih me Koht ketin kapikada emen me duwehte met. Ahpw e mahsanih me Koht iei “silepamwail me manaman, sapwellime wiewia kan me unsek oh pwung. Amwail Koht me loalopwoat oh mehlel, e kin ketin wiahda dahme pwung oh pahrek.”​—Deuderonomi 32:4; Melkahka 5:4.

Ire me kitail en medemedewe iei ma aramas de ngehn unsek men me Koht ketin kapikada kak wiahda sapwung. Koht sohte ketin kapikada irail duwehte misihn kei ahpw e ketikihong irail koahiek en kak wia pilipil. Eri, aramas de ngehn unsek men kak pilada en wia me mwahu de suwed. Eri ni mehlel, wiewia kan en kapikipikda loalokong men, mehnda ma aramas de ngehn me ahneki koahiek en wiahda pilipil, kak kasalehda ma e pwung de sapwung.

Ihme kahrehda, e konehng en medewe me Koht sohte pahn ketikihong sapwellime kapikipik kan saledek en wiahda pilipil oh pil ni ahnsowohte kauhdi irail sang wia me suwed ma re pilada ren wia met. Sises kin mahsanih duwen doadoahngki saledek en pilipil ni sapwung ni eh mahsanih duwen Tepilo: “E sohte kin miniminiong me mehlelo.” (Sohn 8:44) Mahsen pwukat kasalehda ni sansal me me wiahla Tepilo iei ngehn unsek men nin tapio me kin “miniminiong me mehlelo.”a Siohwa Koht ketikihong sapwellime kapikipik kan saledek en wia pilipil pwehki e ketin poakohng oh likih irail.​—Kilang kakon “Emen me Unsek Kak Sohla Unsek?” nan pali 6.

◼ “Tepilo iei ladun Koht emen” Ong ekei, e mwomwen me pwuhken Sohp nan Paipel kin pwungki madamadau wet. Ehu pwuhk me kawehwe ehu ire nan Paipel me pid en Tepilo eh “kakahnseli wasa kan, pidipidahkih sampah,” kin koasoia me e duwehte pwukoahn lipoahrok kan en Persia mahso me kin kohkohseli oh ripohtki soahng kan ong ar nanmwarki. (Sohp 1:7) Ahpw ma Tepilo uhdahn sapwellimen Koht lipoahrok, dahme kahrehda e anahne kawehwehiong Koht me e kin “kakahnseli wasa kan, pidipidahkih sampah”? Sohp sohte wiahki me Tepilo sawaspen Koht, ahpw e kin ekeriki Tepil Sehdan, me wehwehki “Sounpelian.” Met kasalehda me ih iei Imwintihti en Koht me keieu laud. (Sohp 1:6) Eri, ia wasa me madamadau me dene Tepilo iei ladun Koht emen kohsang ie?

Mpen pahr riekid samwalahro, ekei pwuhk kin koasoia me dene Tepilo kin akamai ong Koht ahpw e kin uhpahte kupwuren Koht. (Book of Jubilees oh Common Rule) Soupoad J. B. Russell kawehwehda nan nah pwuhk Mephistopheles me sounpar epwiki kei mwuhr, emen kaunen Prohs Martin Luther kin nda me Tepilo iei sapwellimen Koht dipwisou en doadoahk, “me duwehte mehn lop tuhke de poakihada pwehl, me e kin ketin doadoahngki nan eh mwetuwel.” Russell pil kapatahiong me madamadauo iei “mehn poahkihada pwehl wet kin perenki kauwehla dihpw kan,” ahpw e kin mihmihte nin limen Koht oh kapwaiada kupwure. En Luther eh padahk kan, me mwuhr John Calvin, semen en Paipel men pil pwungki, kin kansensuwedihala madamadau en me tohto me pid pwuhng pahrek. Ia duwen Koht limpoak men eh kak ketin mweidada oh pil kupwurki me suwed en wiawi? (Seims 1:13) Padahk wet, oh pil soahng kamasepwehk kan me kin wiawi ahnsou wet kin kahrehiong aramas tohto ren sohla kamehlele me mie Koht de pil mie Tepil.

◼ “Tepilo sohte uhdahn mie, ahpw ihte madamadau en aramas me pid me suwed” En ahneki soangen madamadau wet pahn kahrehda kitail en apwalki wehwehki ekei iren Paipel kan. Karasepe, nan Sohp 2:3-6, ihs me Koht ketin mahmahsanihong? E mahmahsanihong irair suwed ehu me mi rehn Sohp, de e mahsanihong pein ih? Ia duwe, Koht pahn ketin kapinga irair mwahu kan en Sohp oh ni ahnsowohte ketin mweidohng irair suwed kan en kasonge Sohp? Ma kitail nda me Koht sapwellimaniki soangen madamadau wet, met pahn wehwehki me ih emen me mwersuwed oh kaidehn emen me ‘sohte kisin sapwung kis reh.’ (Melkahka 92:15) Weksang met, Koht sohte kupwurki “kauwehla” Sohp. Eri, e sansal me Tepil kaidehn mwomwen madamadau en aramas me pid suwed de irair suwed ehu me Koht sapwellimanki, ahpw ih emen ngehn me pilada en wiahla sapwellimen Koht Imwintihti.

Ihs me Uhdahn Kakaun Sampah?

Rahnwet, me tohto kin medewe me en kamehlele Tepilo wia madamadau en mahs ehu. Ahpw, ma kitail sohte kamehlele Tepil, eri e pahn apwal en wehwehki kahrepen soahng suwed koaros me kin wiawi nan sampah. Ni mehlel, arail sohte kamehlele Tepil kahrehiong me tohto en soikala Koht oh koasoandi koaros me pid atail tiahk kan.

Sounnting Charles-Pierre Baudelaire (1801-1900) koasoia: “En Tepilo eh widing me keieu suwed iei en kamehlelehiong kitail me e sohte mie.” Ni eh kin ekihla pein ih, Tepilo kin kahrehiong aramas akan ren peikasalki me mie Koht. Ma Tepilo sohte mie, met sou pahn mwomwen me Koht me ketin pwukoahki suwed koaros? Kaidehn ih met me Tepilo men aramas en kamehlele?

Duwehte kaun en pwihn mwersuwed men, Tepilo kin ekihla pein ih pwehn wia dahme e men wia. Dahme e men wia? Paipel sapengki: “Nan kapehdirail kan rotorotkilahr koht suwed en sampah wet. Koht menet kin karotongeirailla pwe re dehr kilang marain me dakedaker irail, marain en Rongamwahu duwen lingan en Krais, me uhdahn duwehte mwomwen Koht.”​—2 Korint 4:4.

Pil miehte ehu peidek kesempwal. Dahme Koht pahn ketin wiahiong meno me soh sansal me kin kahrehda suwed oh lokolok koaros? Kitail pahn koasoiapene met nan ire kan mwuhr.

[Nting tikitik me mi pah]

[Blurb pali 5]

Tepilo iei ladun Koht emen de sounpelian Koht men?

[Koakon/​Kilel nan pali 6]

Emen me Unsek Kak Sohla Unsek?

Mie irepen irair en unsek me Koht ketikihong sapwellime kapikipikda unsek kan. Mendahki Adam eh unsek, e anahne wauneki koasoandi me eh Sounkapikada ketikihong ih. Karasepe, e sohte kak kang pwehl, rakied, de diperen tuhke ahpw sohte lelohng kahpwal. Ma e mwamwahliki duwen keperpen lus sang wasa ileile ehu, eri e pahn kak mehla de ohla laud.

Me pil duwehte met, sohte aramas de tohnleng unsek men kak mwamwahliki koasoandi kan me Koht ketikihong irail ahpw sohte lelohng kahpwal. Eri, ni en emen aramas de tohnleng loalokong kin mwamwahlikihla eh saledek en wiahda pilipil, e kin “mengeiong en pwupwudiong nan dihp.”​—Senesis 1:29; Madiu 4:4.