-
Aklapalap Kin Kahrehong Aramas En NameneklaKahn Iroir—2001 | February 1
-
-
Aklapalap Kin Kahrehong Aramas En Namenekla
“Aramas aklapalap pahn mwadang namenekla, ahpw me mpahi me loalokong.”—LEPIN PADAHK 11:2.
1, 2. Ia wehwehn aklapalap, oh ni ahl dah kei irair wet kin kahrehong aramas akan en lelohng kahpwal akan?
MEHN Lipai peirin men, me kahrehla pwihn ehu en uhwong aramas akan me Siohwa idihada en wiahla kaun kan. Soupeidi men me wiahda pilahn suwed ehu pwen kihsang seme manaman en kaunda. Emen Nanmwarki soh-kanengamah me sohte kapwaiada kaweid sansal kan me kohsang rehn sapwellimen Koht soukohp. Mehn Israel silimen pwukat kin ahnekipene irair ehute: aklapalap.
2 Aklapalap iei irairen mongiong ehu me kin kahrehong aramas akan en lelohng kahpwal. (Melkahka 19:13) Aramas aklapalap kan kin isaneki wia mehkan me sohte pwung ong wia. Pali laud en ahnsou met kin imwila suwed. Ni mehlel, aklapalap pid kin kahrehda nanmwarki kan oh wehi kan en pwupwudi. (Seremaia 50:29, 31, 32; Daniel 5:20) Irair wet pil kalidipe ekei sapwellimen Siohwa ladu kan oh kahrehong irail en lelohng kahpwal laud.
3. Iaduwen kitail kak sukuhliki duwen keper kan en aklapalap?
3 Kahrepe mwahu ieu Paipel mahsanih duwen met: “Aramas aklapalap pahn mwadang namenekla, ahpw me mpahi me loalokong.” (Lepin Padahk 11:2) Paipel kin kawehwehda duwen wiewiahn aramas akan me kin utungada mehlelpen lepin padahk wet. Ma kitail pahn tehk duwen ekei wiewiahn aramas pwukat, eri, met pahn kak sewese kitail en esehla duwen keper en wia mehkot me kaidehn omw pwukoa. Ihme kahrehda, kitail en koasoia iaduwen peirin, ngoang daulihla, oh sohte ahneki kanengamah kahrehong ohl silimen me ntingihdi nan keieun parakrap en aklapalapla, oh kahrehong irail en namenekla.
Kora—Emen me kin Peirin oh Uhwong
4. (a) Ihs Kora, oh dahme wiawi mahs me e iang kilang? (b) Ni ahnsou mwuhr nan eh mour, wiewia sapwung dahieu me Kora kamwekidada aramas akan e wia?
4 Kora iei emen tohnpeneinei en Kohad sang kadaudok en Lipai, nein rien ahn Moses oh Aaron nohno. E kin lelepek ong Siohwa erein sounpar tohto. Kora inenen paiekihda en iang mehteikan doarehla irail sang Sehd Weitahta pwehki manaman en Koht, oh mwein e pil iang utungada sapwellimen Siohwa kadeik ni e kemehla irail mehn Israel kan ni Nahna Sainai me kin kaudokiong mahn kou. (Eksodus 32:26) Ahpw, kedekedeo, Kora wiahla kaun en pwihn ehu me kin uhwong Moses oh Aaron, oh me kin iang pwihn wet iei Dadan oh Apiram kadaudok en Reupen, oh iangahki kaun en mehn Israel 250 ndand kei me pilipilda sang rehn mehn Israel ko.a Irail ndaiong Moses oh Aaron, “Kumwa nohn daulihala! Kauno ketin sapwellimanki mehn Israel koaros, oh Kauno kin ketiket rehtail koaruhsie. Eri, a dahme komwi, Moses, kin pein kasapwilkomwihda pohn sapwellimen Kauno aramas akan?”—Nempe 16:1-3.
5, 6. (a) Dahme kahrehda Kora pelianda Moses oh Aaron? (b) Dahme kahrehda e sansal ong kitail me Kora mwamwahliki pein eh pwais nan sapwellimen Koht koasoandi kan?
5 Kora kin lelepek ni erein sounpar tohto, ahpw dahme kahrehda mwuhr e tepida uhwong Koht? Moses sohte kin wia kaun lemei ong mehn Israel akan, pwe ih me “ohl aktikitik men, me keieu aktikitik rehn aramas en sampah kan.” (Nempe 12:3) Ahpw, Kora kin peirinki Moses oh Aaron oh sohte kin pwungki ara ahneki pwukoa laud, oh met kahrehong ih en nda—ni ahl sapwung—me pwehki ira roporop, ihme kahrehda re kasapwilada pein ira pwehn kaunda mwomwohdiso.—Melkahka 106:16.
6 Mwein ehu kahrepe me Kora kin wia met, pwehki e sohte kin kesempwaliki pein eh pwais kan nan sapwellimen Koht koasoandi kan. Mehlel, irail peneinei en Kohad me kohsang kadaudok en Lipai sohte kin wia pwukoah en samworo, ahpw arail pwukoah: sounpadahk kan en sapwellimen Koht Kosonned. Re pil kin pwukoahki weuwa dipwisou kan en Impwal ni ahnsou me dipwisou kan anahne wisiklahng wasakis. Met kaidehn doadoahk mwahl ehu, pwe ihte irail aramas me mwakelekel ni pelien sarawi oh ni tiahk pahn ale mweimwei en wia doadoahk wet. (Aiseia 52:11) Ihme kahrehda, ni ahnsou me Moses tuhwong Kora, eri, met mouren eh peidek ong Kora: Ke kin kilangwong omw pwukoa nin duwen pwukoa mwahl ehu, ih kahrepe ke song en alehda pwukoa en samworo kan? (Nempe 16:9, 10) Kora kin pohnsehsehla duwen wahu me keieu laud: iei en papah Siohwa ni lelepek pwehn kapwaiada sapwellime koasoandi kan—kaidehn alehdi pwukoa tohrohr de pwukoa laud kan.—Melkahka 84:10.
7. (a) Dahme Moses padahkiong Kora oh ienge ohl akan en wia? (b) Iaduwen uhwong me Kora kahrehda imwila suwed?
7 Moses ekerodo Kora oh ienge ohl akan en pokonpene ni pei sarawio nimenseng en mandahn rahno oh irail pahn pil wahlahng ni pei sarawio neirail pan en kisiniei kan me audehkihda mwoalus ngkengken oh warpwohmwahu. Kora oh ienge ohl akan sohte kin ale mweimwei en meirongki warpwohmwahu, pwe irail kaidehn samworo kan. Ma re pahn wahlahng ni pei sarawio pan en kisiniei oh warpwohmwahu, met pahn ni sansal kasalehda me ohl pwukat ahnekihte lamalam me mie arail pwung en wia doadoahk en samworo kan—edetehn mie arail ahnsou ni pwongo pwon en pwurehng medemedewe duwen dahme re pahn wia. Ni menseng en mandahn rahno, re pokonpene oh Siohwa kasalehda sapwellime engieng. Ong keinek en Reupen, “sampah sarapeseng oh kadallehla irail koaros.” Oh mehteikan, iangahki Kora, re mehkihla kisiniei me kohsang rehn Koht. (Deuderonomi 11:6; Nempe 16:16-35; 26:10) Pwehki Kora kin aklapalap, met kin kahrehong ih en lelohng kanamenek me keieu kasaroh: e sohlahr pahn kenikenla rehn Koht!
Liksang “Ineng en Peirin”
8. Iaduwen “peirin” pil kak wiawi nanpwungen Kristian akan?
8 Poadopoad en Kora kin wia mehn kasukuhl ehu ong kitail. Pwehki aramas soh-unsek koaros kin kak “peirin,” e pahn pil kak wiawi nan mwomwohdiso en Kristian. (Seims 4:5) Karasepe ieu, mwein kitail kin men ahneki pwukoa laud kan. Eri, duwehte Kora, mwein kitail kin peirinki irail akan me kin ahneki pwukoa kan me kitail pil men ahneki. De mwein kitail kin duwehte emen Kristian nan keiun senturi me adaneki Diohtrepihs. E kin kauwe irail wahnpoaron kan, met kin sansal pwehki e men kaunda oh kaweidih mehteikan. Ih kahrepe Sohn ntingihdi me Diohtrepihs “me inengieng en wiahla arail sounkaweid.”—3 Sohn 9.
9. (a) Madamadau dahieu kitail anahne liksang me kin pid pwukoa nan mwomwohdiso kan? (b) Ni madamadau pwung dahieu kitail en kilangwong atail pwais nan sapwellimen Koht koasoandio?
9 Ni mehlel, e sohte sapwung ma emen Kristian ohl men ahneki pwukoa en mwomwohdiso kan. Pohl pil kangoange brother kan en wia met. (1 Timoty 3:1) Ahpw, e sohte pwung kitail en wiahki pwukoa pwukat likamwete metel kei me kitail kin kapwatkihla, oh ma kitail pahn ahneki pwukoa pwukat, e sohte konehng en ahneki madamadau me ni karasaras kitail kin doudouda pohn kendake oh kitail lapalap sang meteikan. Tamanda dahme Sises mahsanih: “Mehmen me men lapalap rehmwail, e pahn papah meteikan, a mehmen rehmwail me men soumasala, e uhdahn pahn wiahla lidu.” (Madiu 20:26, 27) E sansal me e sapwung en peirinki irail akan me ahneki pwukoa laudsang kitail, oh ahneki lamalam ehu me kitail pahn kenikenla rehn Koht ma kitail pahn ahneki “pwukoa laud” ehu nan sapwellime pwihn. Sises mahsanih: “Kumwail koaros kin wia pirien ehu.” (Madiu 23:8) Ei, mendahki ma kitail sounkalohk men de pioneer men de ahpwtehn papidaisla de emen me kolokolete eh lelepek ahnsou werei—koaros me kin papah Siohwa ki mour unsek ahneki pwais kesempwal nan sapwellime koasoandi. (Luk 10:27; 12:6, 7; Kalesia 3:28; Ipru 6:10) Kapai laud ehu en doadoahk ong aramas akan me kin nantihong kapwaiada kaweid en Paipel wet: “Kumwail koaros pwuhriong nan likoun karakarahk oh uhpahpene nanpwungamwail.”—1 Piter 5:5.
Apsalom—Aramas emen me kin Ngoang Daulihla Pwehn Kulihada Manaman
10. Ihs Apsalom, oh iaduwen eh kin men ale keniken rehn aramas akan me kin kohla rehn nanmwarki pwehn ale kopwung?
10 Mouren nein Nanmwarki Depit pwutak kasilimen Apsalom kin kasukuhliki ong kitail duwen emen me kin ngoang daulihla pwehn kulihada manaman. Ohl menet kin isaneki ahnsou en ale keniken rehn aramas akan me kin kohla rehn nanmwarkio pwehn ale kopwung. Keieu, e kinehda me Depit sohte kin nsenohki ahr anahn akan. Mwurin mwo, e solahr wia koasoi widing ahpw inen, e kasalehong aramas akan duwen eh pilahn. Apsalom koasoia, “I ahpw men ngehi sounkopwung men, me aramas akan pahn kin pwarodo rehi pwe re en rapahki pwungen ar repenpwung kan; pwe I pahn kin nantihong pwe ar kopwung en kin pweida.” Ahn Apsalom widing suwed kin inenen deila douluhl. Paipel mahsanih, “Eri, ni aramaso eh pahn kin keieng mpe oh poaridi mwowe, Apsalom kin kapahla peho, kolada, oh metik. E kin wia met ong mehn Israel koaros me kin pwarodo rehn nanmwarki pwe re en wia kopwung.” Oh met imwikihla dah? “Iei duwen Apsalom kin men alkeniken pahrail.”—2 Samuel 15:1-6.
11. Iaduwen Apsalom song en kihsang Depit eh manaman en wiahla nanmwarki?
11 Apsalom kin nantihong kihsang Seme manaman en nanmwarki. Sounpar limau mwowe, e padahkiong aramas akan en kemehla nein Depit pwutak keieu laud, Amnon, pwe e men dupukiong Amnon pwe e angkehlailih rien Apsalom serepein, Tamar. (2 Samuel 13:28, 29) Ahpw mwein ni ahnsowo, Apsalom tepida medemedewe en wiahla nanmwarki, oh ihme kamakamalahn Amnon pahn wiahla ahl mengei en kihsang emen (Amnon) me pahn kak wia mehn kerempwa ong ih (Apsalom) en wiahla nanmwarki ehu rahn.b Ahpw, Apsalom me isaneki ahnsou en ale manaman en nanmwarki. E kadarpeseng meninkeder kei nan sahpwo pwon pwehn lohkiseli me e wialahr nanmwarki.—2 Samuel 15:10.
12. Kawehwe iaduwen aklapalap en Apsalom kin kahrehong ih en sohte ale wahu.
12 Apsalom pweida ahnsoukis pwe “koasoandien pelien nanmwarki ahpw laudla, oh iengen Apsalom kan wie tohtohla.” Ni ahnsou mwuhr, pwehn doarehla eh mour, Nanmwarki Depit anahne tangasang Apsalom. (2 Samuel 15:12-17) Ahpw, mwurinte met, Sohap kemehla Apsalom, oh kesehdiong nan pwoahr ehu, oh pwainkihdi lapalahn koasoakoasoak en takai ehu. Medewehla met—sohte wahu kohwong ih ni ahnsou me re sarepedi ih!c Aklapalap kin kahrehong Apsalom en namenekla.—2 Samuel 18:9-17.
Liksang Ngoang Daulihla Pwehn Alehda Manaman
13. Iaduwen ineng en men alehdi manaman tepida tengla nan mohngiong en Kristian emen?
13 Kitail kak sukuhliki mehkot sang ahn Apsalom kekeirada oh ale manaman oh mwurin mwo, e pwupwudi. Nan sampah sohlikilik wet, aramas tohto kin likamw en kapinga arail kaun akan pwehn kenikenla rehrail, de ale soangen pwais ehu de kekeirada nan arail doadoahk. Ni ahnsowohte, re kin pil likamw en kapinga irail akan me mihmi pahnangin irail pwehn pil kenikenla rehrail. Ma kitail sohte kin kanahieng, soangen ineng en alehda manaman pwehn kaunda aramas pahn kak tepida teng nan mongiongitail kan. E sansal me met wiawi rehn ekei nan keieun senturi, ih kahrepe irail wahnpoaron kan kihong aramas pwukat kaweid kehlail kan.—Kalesia 4:17; 3 Sohn 9, 10.
14. Dahme kahrehda kitail anahne en dehr wia soangen aramas me kin inengieng en ale manaman?
14 Siohwa sohte kin kupwurki aramas akan me kin pilahn ni elen mwersuwed en ale manaman pwehn “alehdi kaping laud,” ong pein irail en mihmi nan sapwellime pwihn. (Lepin Padahk 25:27) Ni mehlel, Paipel kin kihda kaweid wet: “Maing Kaun, komw ketin katokehdi loh widingan pwuko!” (Melkahka 12:3) Apsalom kin lokaia widing. E kin likamw en kapinga irail akan me e anahne ale sawas rehrail—pwehn ale manaman laud ehu me e kin noarokehda. Weksang met, kitail ahneki kapai laud pwe kitail kin mih nanpwungen pirien (ni pali ngehn) me kin kapwaiada kaweid en Pohl: “Kumwail dehr wia mehkot sang ni amwail ineng en roporop ong pein kumwail de suwei mwahl; ahpw kumwail mpahipene nanpwungamwail, oh dehr wiahki me kumwail mwahusang aramas teikan.”—Pilipai 2:3.
Sohl—Nanmwarki Soh-Kanengamah Men
15. Iaduwen Sohl kasalehda lamalam en aktikitik ni ahnsou ed pwulopwul?
15 Ehu ahnsou, Sohl, me mwuhr wiahla nanmwarki en Israel, kin aktikitik. Tehk duwen dahme wiawi ni ahnsou me e pwulopwul. Ni ahnsou me sapwellimen Koht soukohp Samuel kin kapinga ih, Sohl eri sapeng ni aktikitik: “Ngehi kisehn kadaudok en Pensamin, kadaudok en Israel me keieu tikitik; oh ei peneinei, ih me keieu sohte wede nan kadaudok wet. Eri, dahme komw wiahkihong ie mahsen wet?”—1 Samuel 9:21.
16. Ni ahl dahieu Sohl kin kasalehda soh-kanengamah?
16 Ahpw, mwuhri, Sohl sohlahr ahneki lamalam en aktikitik. Ni ahnsou me irail mahweniong mehn Pilisdia kan, e kohla Kilkal, wasa me e awiawih Samuel pwehn wiahda meirong isihs ong Koht. Pwehki Samuel sohte pwarodo reh ni ahnsou me e kilelehdi ira en tuhpene, Sohl ni aklapalap uhd pein wiahda meirong isihs. Ni ahnsou me eh kaerala meirongo, Samuel ahpw lel wasao. Samuel idek, “Dahme komw ketin wiadahren?” Sohl ahpw sapeng, mahsanih: “I kilangehr duwen aramas akan ar kohkohpeseng,—oh komw sohte pwarodo ni ahnsou me komw kilelehdi. . . Ihme I wiahkihda meirong wet.”—1 Samuel 13:8-12.
17. (a) Ma kitail sohte pahn tehk kanahieng, dahme kahrehda wiewiahn Sohl pahn mwomwen pwung? (b) Dahme kahrehda Siohwa lipwoare Sohl pwehki e sohte kanengamah?
17 Ma kitail sohte pahn tehk kanahieng wasaht, wiewia kan en Sohl pahn mwomwen pwung ong kitail. Pwe ni ahnsowo, sapwellimen Koht aramas akan mih “nan apwal mehlel” oh rerrerki ar masapwehk. (1 Samuel 13:6, 7) E sohte sapwung en tiengala mwowe en wia mehkot ni ahnsou me konehng.d Ahpw kitail anahne tamanda, me Siohwa kak wadek mongiongatail kan oh dehdehkihla loalatail kan. (1 Samuel 16:7) Ihme kahrehda, e kilangada irair akan duwen Sohl me sohte ntingihdi nan Paipel. Karasepe ieu, Siohwa mwein kin mwahngih me Sohl kin soh-kanengamah pwehki aklapalap. Mwein Sohl kin nsensuwed pwe mendahki ih nanmwarki en Israel pwon, e anahne awiawih soukohp mahlahr men me kin pwand en pwarodo reh! Ahpw sohte lipilipil ia kahrepe, e sansal me Sohl lemeleme me pwehki Samuel kin pwand en pwarodo reh, eri Sohl lemeleme me met kin kihong ih pwung en pein wiahda dahme e men wia oh sohte anahne kapwaiada kaweid me kohwong ih. Met imwkihla dah? Eri, Samuel sohte kapinga ahn Sohl wiewia kan en tiengala mwowe. Ahpw, e lipwoare Sohl: “Omwi wehi sohte pahn werei . . . pwehki omwi sapeikiong Siohwa.” (1 Samuel 13:13, 14) Met pwurehng wiawi, aklapalap kin kahrehong kanamenek.
Liksang Irairen Soh-Kanengamah
18, 19. (a) Kawehwehda iaduwen irairen soh-kanengamah pahn kak kahrehong sapwellimen Koht ladu men en nan rahnpwukat en aklapalap. (b) Dahme kitail anahne tamanda duwen dahme kin kahrehong mwomwohdisohn Kristian en miniminpene?
18 Dahme ntingihdi nan Mahsen en Koht me pid aklapalap me Sohl kasalehda kin wia mehn kasukuhl ong kitail. (1 Korint 10:11) Inenen mengei kitail en nsensuwed pahn riatail brother kan pwehki ahr sapwung kan. Duwehte Sohl, kitail pahn kak soh-kanengamah oh sohte men awih, oh ahneki pepehm me kitail anahne pein wia mehkot pwe soahng koaros en kak pweida mwahu. Karasepe ieu, emen brother kin koahiek en wia pwukoa kan en mwomwohdiso. E kin mwadang wiahda eh pwukoa kan, esehla koasoandi kan en mwomwohdiso, oh koahiek en padahk. Ahpw, iaduwen ma e kin kilang me aramas teikan sohte kak kapwaiada eh koasoandi oaretik oh apwal akan, oh irail sohte koahiek duwehte ih. Met kin kihong ih pwung en sohte kanengamahiong irail? E konehng ih en kauwe rie brother kan, oh mwomwen ndaiong irail me arail mwomwohdiso sohte pahn pweida ma sohte ih? Met madamadau en aklapalap!
19 Ahpw, dahme kin sewese mwomwohdiso kan en Kristian en miniminpene? Koahiek en apwalih mwomwohdiso? koahiek en wia pwukoa kan oh loalokong kin sewese mwomwohdiso en pweida mwahu? Ni mehlel, mehpwukat koaros kin kihda sawas laud ong mwomwohdiso en pweida mwahu. (1 Korint 14:40; Pilipai 3:16; 2 Piter 3:18) Ahpw, Sises mahsanih me koaros pahn esehla sapwellime tohnpadahk kan pwehki re pahn kasalehda limpoak. (Sohn 13:35) Ihme kahrehda, elder kan me kin nsenohki tohnmwomwohdiso kan kin koasoanehdi mwahu wia arail pwukoa kan, ahpw re pohnese me mwomwohdiso kaidehn pisnes me anahne kaun kakos kan en kaunda rehrail; ahpw, mwomwohdiso kin wiawikihda pwihn en aramas ehu me anahne epwel mwahu en kohwong irail. (Aiseia 32:1, 2; 40:11) Aklapalap en soikala koasoandi kan kin kalapw imwikihla saminimin. Ahpw, weksang met, koasoandi en Koht kin kapwarehda popohl.—1 Korint 14:33; Kalesia 6:16.
20. Dahme kitail pahn sukuhliki nan artikel en mwuhr?
20 Poadoapoad en Paipel me kin pid Kora, Apsalom, oh Sohl kin kasalehda ni sansal me aklapalap kin kahrehong aramas en namenekla, nin duwen me Lepin Padahk 11:2 kasalehda. Oh pil, iren Paipel wet pil kapataiong met: “Ahpw me mpahi me loalokong.” Ia wehwehn mpahi? Karasepe dah kei me kin kohsang Paipel me pahn kak sewese kitail en wehwehki duwen irair wet, oh iaduwen kitail kak kaselehda mpahi nan rahnpwukat? Peidek pwukat pahn pasapengla nan artikel en mwuhr.
[Nting tikitik me mi pahs]
a Pwehki Reupen me nein Seikop mesenih, kadaudoke kan me Kora kahrehong en uhwong Moses mwein kin kahng Moses en kaunda irail pwehki Moses me kadaudok en Lipai.
b Paipel sohte kin mahsanih duwen Chileab, nein Depit pwutak kariemen, mwurin e ipwidi. Mwein e mehla mwohn Apsalom tepida eh uhwong.
c Ni ahnsoun Paipel, seridi en paliwar en aramas mehlahr akan kin wia mehkot kesempwal. Ihme kahrehda, ma sohte mweimwei pahn kohwong aramas akan en sarepedi paliwar en aramas mehla men, met mehkot kansensuwed laud ehu oh met kin wehwehki me Koht sohte kin kupwurki aramas mehlahro.—Seremaia 25:32, 33.
d Karasepe ehu, Pineas mwadang wia mehkot me pahn kauhdi soumwahu lusuluso me kemehla mehn Israel kid kid kei, oh Depit kangoange ienge ohl akan me men mwengadahr en iang ih kang pilawa sarawi me mih nan “tehnpas en Koht.” Koht sohte kadeikada ira koaros nin duwen aramas aklapalap kan.—Madiu 12:2-4; Nempe 25:7-9; 1 Samuel 21:1-6.
-
-
“Aramas Mpahi Kan—Ihr Me Loalokong”Kahn Iroir—2001 | February 1
-
-
“Aramas Mpahi Kan—Ihr Me Loalokong”
“Eri dahme Siohwa kin kupwurki kitail en wia, ahpw en . . .peikiong atail Koht ni karakarahk?”—MAIKA 6:8.
1, 2. Ia wehwehn mpahi, oh iaduwen e pahn weksang irairen aklapalap?
EMEN wahnpoaron me lapalap sohte kin suweiki pein ih. Oh pil sounkopwung eimah men kin nda me ih me keieu tikitik nan imwen seme. Ohl me keieu ndand sangete mahs lel met pein nda me e sohte ahneki manaman me sohte irepe mie. Ohl pwukat koaros kin kasalehda mpahi.
2 Mpahi kin wia peliapen aklapalap. Aramas emen me kin mpahi sohte pahn kilangwong pein eh koahiek kan laudsang dahme konehng, oh e sohte pahn aklapalap. Aramas mpahi kan sohte kin pohnmwahso, oh sohte kin suweiki eh wiewia kan, de ngoang daulihla pwehn alehda manaman de ahneki pwukoa laud, ahpw e kin ese dah kan me e sohte kakong wia. Ihme kahrehda, aramas mpahi men kin wauneki aramas teikan ni eh kin nsenohki arail pepehm oh madamadau kan.
3. Ni ahl dahieu “aramas mpahi kan me loalokong”?
3 Kahrepe mwahu ehu Paipel ketitihki met: “Aramas mpahi kan—ihr me loalokong.” (Lepin Padahk 11:2) Aramas mpahi akan me loalokong pwe re kin idawehnla dahme Koht kin kupwurki, oh re kin liksang irair en aklapalap me kin imwikihla namenek. (Lepin Padahk 8:13; 1 Piter 5:5) Mour en sapwellimen Koht ladu kan kin wia kadehde me aramas mpahi kan me loalokong. Kitail en tehk duwen mehn kahlemeng siluh me ntingihdi nan parakrap ehu.
Pohl—‘Ladu men’ oh ‘Emen me Aleier Pwukoa Pwehn Apwalih Meteikan’
4. Pwukoa kaselel dah kan me Pohl paiekihda?
4 E mengei en kamehlele me Pohl wiahla aramas ndand men nanpwungen tepin Kristian akan. Ahnsou werei, e kin wia doadoahk en kalohk oh e kin seiloak mwail kid kid kei nan sehd oh nan sahpw, oh e tepiada mwomwohdiso tohto. Oh pil, Siohwa kapaiada Pohl ni e kin ketikihong Pohl kasansal kan oh kisakis en lokaiahki lokaia tohrohr. (1 Korint 14:18; 2 Korint 12:1-5) E pil doadoahngki ngehn sarawi en kamwekidada Pohl en ntingihdi kisinlikou 14 me iang mih nan Pwuhk Sarawi (Palien Nting kan en Krihk). Inenen sansal me doadoahk me Pohl wia kin laudsang doadoahk en wahnpoaron teikan.—1 Korint 15:10.
5. Iaduwen Pohl kin kasalehda me e sohte kin kilangwong pein ih nin duwen emen me lapalap?
5 Pwehki Pohl kin tiengala mwowe nan doadoahk en Kristian akan, ekei aramas ele mwein kin medemedewe me Pohl kin perenkihda aramas teikan en kapinga ih, de e kin suweiki eh manaman laud me e kin ahneki. Ahpw, e sohte kin wia met, pwe Pohl kin wia aramas mpahi. E kin koasoiakin duwen pein ih “pwe ngehi me pekindihdien wahnpoaron ako,” oh e kapataiong met: “I sohte warohng adaneki wahnpoaron, pwehki ei kalokeier mwomwohdisohn Koht.” (1 Korint 15:9) Nin duwen emen me kin kalokeier Kristian akan mahs, Pohl sohte kak manokehla me e kin ahneki nanpwung mwahu rehn Koht oh pil paiekihda pwais tohrohr kan pwehki Siohwa kasalehda mahk-kalahngan ong ih. (Sohn 6:44; Episos 2:8) Ihme kahrehda, mendahki Pohl kin wia doadoahk kaselel kan nan doadoahk en kalohk, e sohte kin ahneki madamadau me e lapalap sang aramas teikan.—1 Korint 9:16.
6. Iaduwen Pohl kasalehda mpahi ni e kin koasoiong mehn Korint kan?
6 Mpahi me Pohl kin kasalehda kin inenen sansal ni ahnsou me e kin koasoiong mehn Korint kan. Ekei aramas kin wadek irail akan me kin ahneki pwukoa laud nin duwen sounapwalih kan, duwehte Apolos, Cephas (Piter), oh Pohl. (1 Korint 1:11-15) Ahpw, Pohl sohte kin wia pekipek rehn mehn Korint kan en kapinga ih oh e sohte kin isaneki irail mendahki irail kin wadek ih. Ni ahnsou e kin mwemweitla rehrail, e sohte kin “doadoahngki lokaia ile oh loalokong laud en aramas.” Ahpw, Pohl kin koasoia duwen pein ih oh ienge kan: “Kumwail uhdahn pahn kin wiahkin kiht ladun Krais kei, kiht kan me aleier kohwahn padahk rir kan en Koht.”a—1 Korint 2:1-5; 4:1.
7. Iaduwen Pohl kasalehda mpahi ni ahnsou me e kin kihda kaweid kan?
7 Pohl pil kin kasalehda mpahi ni ahnsou me e anahne kihda kaweid kehlail. E kin wia pekipek ngidingid wet ong ienge Kristian akan “ki sapwellimen Koht kalahngan” oh “poahsoankihda limpoak” oh e sohte kin doadoahngki eh manaman nin duwen wahnpoaron men ni ahl me sapwung. (Rom 12:1, 2; Pailimwon 8, 9) Dahme kahrehda Pohl wia met? Pwehki e kin kilangwong pein ih nin duwen ‘tohndoadoahk men me kin iang’ rie brother kan ni pali ngehn, kaidehn nin duwen “emen soumas en arail pwoson.’ (2 Korint 1:24) Pwehki Pohl kin mpahi, met kin kahrehong mwomwohdiso kan en Kristian nan keieun senturi en poakepoake ih.—Wiewia 20:36-38.
Kilangwong Atail Pwukoa Akan ni Lamalam en Aktikitik
8, 9. (a) Dahme kahrehda kitail anahne en kilangwong pein kitail ni lamalam en aktikitik? (b) Iaduwen irail akan me kin ahneki pwukoa laud kan en kasalehda karakarahk?
8 Pohl wia mehn kahlemeng mwahu ong Kristian akan nan rahnpwukat. Sohte lipilipil pwukoa dah kei me kohwong kitail, kitail koaros en dehr ale madamadau me kitail lapalap sang meteikan. Pohl ntingihdi, “Ma emen lemeleme me ih mehkot, ni eh sohte mehkot ih, eri, e kin pitipitih pein ih.” (Kalesia 6:3) Dahme kahrehda? Pwehki “aramas koaros wiadahr dihp, oh irail koaros dohsangehr sapwellimen Koht lingan me e kin ketikihong aramas.” (Rom 3:23; 5:12) Ei, kitail en dehr manokehla me kitail koaros sohsohki dihp oh mehla sang Adam. Pwukoa tohrohr kan sohte kin kesepwilada kitail sang irairen dihp. (Eklesiasdes 9:2) Duwehte dahme wiaiong Pohl, aramas akan pahn kakete karanih Koht oh papah Ih ni arail ahneki pwukoa kesempwal kan ihte pwehki sapwellimen Koht mahk-kalahngan.—Rom 3:12, 24.
9 Aramas men me kin mpahi sohte pahn suweiki eh pwais kan de wiewia kan. (1 Korint 4:7) Ni ahnsou me e kin kihda kaweid kan, e kin wia met nin duwen iengen aramas tohndoadoahk men—kaidehn nin duwen soumas men. E pahn sapwung ong emen me kin koahiek en wia pwukoa kan en peki rehn aramas akan en kapinga ih de doadoahngki ni ahl sapwung ienge pwoson akan me kin wadek ih. (Lepin Padahk 25:27; Madiu 6:2-4) Kaping kante me kin kohsang rehn aramas teikan me kin konehng—oh e sohte mwahu kitail en song alehdi de pekihda aramas teikan en kapinga kitail. Ma aramas pahn kapinga kitail, kitail en dehr medemedewe me kitail me lapalap.—Lepin Padahk 27:2; Rom 12:3.
10. Kawehwehda iaduwen irail akan me sohte kin ahneki pwukoa nan mwomwohdiso kin kak “kepwehpwehkihla pwoson.”
10 Ni ahnsou me kitail kin alehdi pwukoa ehu, lamalam en mpahi pahn sewese kitail en dehr wahkihla pein atail koahiek kan, oh lemeleme me mwomwohdiso kin pweikihda atail doadoahk kan oh koahiek kan. Karasepe ieu, mwein kitail inenen koahiek en padahk. (Episos 4:11, 12) Ma kitail kin mpahi, kitail anahne pohnese me padahk keieu mwahu kitail kak sukuhliki nan mihding en mwomwohdiso kan sohte kin kohsang uhdahn padahk kan me kin wiawi ni ahnsoun mihding kan. Karasepe ieu, ke soh kin ale kangoang laud ni ahnsou me ke kin kilang pahpa de nohno kiripw men iangahki neirail seri kan me kin kaukaule iang towehda mihding kan nan Kingdom Hall? De iaduwen ekei me kin nsensuwed ahpw kin kaukaule iang towehda mihding kan mendahki re kin ahneki madamadau me re sohte katepe? De iaduwen irail pwulopwul kan me kin kekeirada ni pali ngehn mendahki irail kin lelohng kasongosong kan nan sukuhl oh wasa teikan? (Melkahka 84:10) Aramas pwukat mwein sohte ahneki pwukoa kesempwal kan nan mwomwohdiso. Oh pil, mwein pali laud en aramas teikan sohte kin wehwehki me irail pwukat kin lelohng kasongosong laud kan. Ahpw, irail pwukat “kepwehpwehkihla pwoson” duwehte irail akan me kin ahneki pwukoa laud kan nan mwomwohdiso. (Seims 2:5) Ni mehlel, ni kaimwiseklahn mehkoaros, irail akan me kin dadaurete lel ni imwi oh lelepek ong Siohwa pahn kenikenla reh.—Madiu 10:22; 1 Korint 4:2.
Kidion—“Keieu Tikitik” Nan Kadaudok en Seme
11. Ni ahl dahieu Kidion kasalehda mpahi ni ahnsou me e koasoakoasoi rehn sapwellimen Koht tohnleng?
11 Kidion, ohl pwulopwul kehlail men me kohsang keinek en Manase, kin momour ni ahnsou apwal ehu nan poadopoad en Israel. Erein sounpar isuh, sapwellimen Koht aramas akan lelohng kahpwal akan sang rehn mehn Midian kan. Ahpw, ahnsowo lelehr me Siohwa pahn doarehla sapwellime aramas akan. Ihme, tohnleng men pwarada mwohn Kidion oh mahsanih: “Kowe ohl kommwad emen, oh Kauno ketin ieiang uhk!” Pwehki Kidion me mpahi, e sohte mwomwen isaneki oh perenkihda kaping kapwuriamwei wet. Ahpw, ni wahu, e koasoiong tohnlengo: “Maing, ma e pahn mweimweiong ie, a I men idek ma iei Kauno ketin ieiang kiht, dahme soahng pwukat koaros wiawihkihong kiht?” Tohnlengo kawehwehda oh padahkiong Kidion: “Kohwei, oh kapitala Israel sang rehn mehn Midian akan.” Iaduwen Kidion mwekidki met? E sohte isaneki ahnsowo en ale pwukoa pwehn wiahla aramas ndand men nan wehio, ahpw Kidion sapengki: “A ia duwen, maing ei Kaun, ei peneinei me keieu luwet nan kadaudok en Manase, oh ngehi me keieu sohte wadei rehn ei peneinei.” E inenen mpahi mehlel!—Sounkopwung kan 6:11-15.
12. Iaduwen Kidion doadoahngki eh loalokong ni ahnsou me e kapwaiada eh pwukoa?
12 Mwohn Siohwa kadarala Kidion en kohla nan mahwen, Siohwa ketin song ih. Iaduwen e wia met? E padahkiong Kidion en kauwehla nein eh pahpa pei sarawi ong Paal, oh pelehdihsang tuhke sarawien koht likamw me mihmi limwah. Emen anahne en kommwad pwehn kapwaiada pwukoa wet, ahpw Kidion pil kin kasalehda mpahi oh loalokong ni ahl me e kapwaiada pwukoa wet. E sohte wia pwukoa wet mwohn aramas akan, ahpw Kidion wia met ni pwong. Kidion pil kanahieng wia pwukoa wet. E kahre nah ladu ehk en iang ih—mwein ekei pahn kak sinsile irail ni ahnsou meteikan pahn kauwehla pei sarawio oh tuhke sarawien koht likamw.b Siohwa kin kapaiada Kidion ni eh kin kapwaiada eh pwukoa, oh ni ahnsou mwuhr, Koht doadoahngki Kidion en kapitsang mehn Israel kan sang rehn mehn Midion kan.—Sounkopwung 6:25-27.
Kasalehda Mpahi oh Loalokong
13, 14. (a) Iaduwen kitail kak kasalehda mpahi ni ahnsou me pwais kaselel pahn kohwong kitail? (b) Iaduwen Brother A. H. Macmillan wia mehn kahlemeng mwahu en kasalehda mpahi?
13 Kitail kak sukuhliki laud sang mpahi me Kidion kasalehda. Karasepe ieu, iaduwen kitail kin mwekidki pwukoa ehu me kin kohwong kitail? Kitail kin keieu medemedewe en wiahla aramas ndand men? De kitail kin ni mpahi kapakap pwehn esehla ma kitail pahn kak kapwaiada pwukoa me kohwong kitail? Brother A. H. Macmillan, kanokehla eh doadoahk nin sampah nan pahr 1966, oh e wia mehn kahlemeng mwahu en kasalehda mpahi. C. T. Russell, keieun president en Watch Tower Society, idek rehn Brother Macmillan eh madamadau ong ihs me pahn kak wiliandi Brother Russell ni ahnsou e pahn mehla. Mwurin koasoi wet, ira pwurehng koasoipene, ahpw Brother Macmillan sohte pak ehu kesepwilada pein ih pwehn ale pwukoa wet mehnda e mengei ih en wia met. Ni kaimwisekla, Brother Russell kangoange Brother Macmillan en medemedewe en ale pwukoa wet. Sounpar tohto mwurin met, Brother Macmillan ntingihdi met, “I wia kesihnendahte, pwuriamweikihla, I medemedewe duwen met oh kapakap ni ahnsou reirei mwohn I sapeng me I pahn perenki wia uwen me I kak en sewese ih.”
14 Sohte werei mwurin met, Brother Russell mehla, oh sohte emen me wia pwukoa en president en Watch Tower Society. Pwehki Brother Macmillan me kin apwalih kaimwiseklahn seiloak en rongamwahu en Brother Russell, emen brother koasoiaong ih: “Mac, ke kak ahneki pwukoa laud wet. Ke kin wia wiliepen Brother Russell ni ahnsou e sohte mihmi, oh e padahkiong kitail koaros en kapwaiada dahme ke padahkiong kitail en wia. Eri, e kohkohla oh sohte pahn pwurodo rehtail. E sansal me komwi me pahn ahnekihla pwukoa wet.” Brother Macmillan sapengki: “Brother, met kaidehn madamadau pwung en ahneki duwen irair wet. Doadoahk wet iei doadoahk en Kauno oh pwukoa me kitail kin ahneki nan sapwellimen Kaun pwihn iei dahme Kauno pahn ketkihong kitail; oh I uhdahn ese me kaidehn ngehi me pahn ahneki pwukoa wet.” Mwurin met, Brother Macmillan padahkiong pwihno me pahn pilada ihs me konehng en ahneki pwukoa wet me e lemeleme emen tohrohr pahn konehng en ale pwukoa wet. Duwehte Kidion, e kin ahneki lamalam aktikitik duwen pein ih—oh kitail anahne ahneki soangen madamadauohte.
15. Ia ekei sawas kan me kitail kak doadoahngki pwehn doadoahngki loalokong ni ahnsou me kitail kin kalohk ong mehteikan?
15 Kitail pil anahne en kapwaiada atail pwukoa kan ni mpahi. Kidion kin doadoahngki loalokong ni e kin song en dehr kalingeringer irail akan me kin uhwong ih. Duwehte nan atail doadoahk en kalohk, kitail en mpahi oh doadoahngki loalokong ni ahnsou me kitail pahn koasoiong meteikan. Mehlel, kitail kin iang mahwen ni pali ngehn en kesehdi “wasa kehlail kan” oh “soangen aklapalap koaros.” (2 Korint 10:4, 5) Ahpw kitail en dehr mwamwahliki meteikan de kalingeringer irail. Ahpw, kitail en wauneki ahr madamadau kan, oh pwungkipene padahk kan me duwehpenehte, oh koasoia duwen atail koapworopwor kan.—Wiewia 22:1-3; 1 Korint 9:22; Kaudiahl 21:4.
Sises—Mehn Kahlemeng Keieu Mwahu en Kasalehda Mpahi
16. Iaduwen Sises kasalehda me e kin kilangwong pein ih ni mpahi?
16 Sises Krais kin wia mehn kahlemeng me keieu mwahu duwen mpahi.c Edetehn e kin karanih Seme, Sises sohte kin pweiek wehkada me ekei irair akan sohte kin mih pahn eh manaman. (Sohn 1:14) Karasepe ieu, ni ahnsou me inen Seims oh Sohn wia pekipek ehu ma nah pwutak riemen ko en mwohndi limwahn Sises nan sapwellime wehi, Sises mahsanih: “Sohte ahiong kilelehdi ihs me pahn mwohd ni palimaun oh palimeingi.” (Madiu 20:20-23) Oh pil ehu ahnsou, Sises ni saledek wekada met: I sohte kak wia mehkot ni pein ei koasoandi. . . pwehki I sohte kin rapahki pein nsenei, ahpw kupwuren ih me ketin kadariedohro.”—Sohn 5:30; 14:28; Pilipai 2:5, 6.
17. Iaduwen Sises kasalehda mpahi ni e kin koasoiong aramas teikan?
17 Sises me lapalap sang aramas soh-unsek akan ni ahl koaros, oh e ahneki manaman sang rehn Seme. Siohwa me laudsang aramas teikan. Ahpw, Sises kin mpahi ni ahnsou me e kin koasoiong sapwellime tohnpadahk kan. E sohte kin kalahki eh loalokong kan padahkihong irail mehkan me pahn apwal ong irail en wehwehki. E kin kasalehda me e kin nsenohki anahn akan en aramas. (Madiu 15:32; 26:40, 41; Mark 6:31) Mendahki Sises aramas unsek men, e sohte kin kasik soahng koaros en unsekla. E sohte idingki sapwellime tohnpadahk kan en wia mehkot me laudsang dahme re kakong wia, oh e sohte idingki irail en wia mehkot me nohn apwal ong irail. (Sohn 16:12) Ihme kahrehda aramas tohto kin diar kommoalpen ngenarail kan reh!—Madiu 11:29.
Kahlemengih Mehn Kahlemeng Mwahu en Mpahi me Sises Kasalehda
18, 19. Iaduwen kitail kak kahlemengih sapwellimen Sises irairen mpahi, ni ahnsou (a) kitail kin tehk pein kitail, oh (b) ni atail wiewia ong mehteikan?
18 Ma ohl me keieu ndand sangete mahs lel met kin kasalehda mpahi, kitail pil anahne kasalehda mpahi. Aramas soh-unsek akan kin kalap pweiek en wehkada me re sohte ahneki manaman unsek. Ahpw, Kristian akan kin kahlemengih Sises en nantihong wiahla aramas mpahi kan. Irail kaidehn soangen aramas me kin aklapalap oh sohte men kihong pwukoa kan ong irail akan me kakong; de irail kaidehn aramas aklapalap me sohte men ale kaweid sang rehn irail akan me kin ale manaman en kihda kaweid kan. Irail kin kasalehda ngehnen sawaspene, oh re kin mweidong soahng koaros nan mwomwohdiso en wiawi ni “konehng oh koasoandi pwung.”—1 Korint 14:40.
19 Mpahi pahn kamwekid kitail en kilangwong meteikan ni ahl me konehng oh medemedewe duwen arail anahn akan. (Pilipai 4:5) Kitail mwein kin ahneki koahiek en wia mehkan me aramas teikan sohte kak wia. Ahpw, ma kitail kin mpahi, kitail sohte pahn kasik aramas teikan en wia dahme kitail men irail en wia. Pwehki kitail ese me aramas koaros kin wekpeseng, kitail pahn kak kasalehda mpahi ni atail kin mahk ohng meteikan arail sapwung kan. Piter ntingihdi: “Mwohn mehkoaros kumwail nantihong en limpoakpene, pwe limpoak kin mahkohng soahng tohto.”—1 Piter 4:8.
20. Dahme kitail kak wia pwehn powehdi ineng kan sohte men kasalehda mpahi?
20 Nin duwen kitail sukuhlikier, aramas mpahi kan me loalokong. Ahpw, dahme ke pahn kak wia ma ke apwaliki kasalehda mpahi oh ke kin aklapalap? Ken dehr nsensuwed me ke sohte kak mwahula. Ahpw, ken idawehn mehn kahlemeng en Depit, me kapakapki: “Komw pil ketin sileiesang soangen dihp sansal akan; komw dehr mweidohng re en kauniehda. Eri, I ahpw pahn unsekla oh saledeksang suwed en dihp.” (Melkahka 19:13) Sang ni atail kin kahlemengih pwoson en ohl ako duwehte Pohl, Kidion, oh—keieu lapalap sang aramas koaros—iei Sises Krais, kitail pahn pein wehwehki oh kilang mehlelpen mahsen pwukat: “Aramas mpahi kan kin loalokong.”—Lepin Padahk 11:2.
[Nting tikitik me mi pahs]
a Lepin lokaia “ladu kan” ni lokaiahn Krihk, kak kadoadoahk ong ladu men me kin seiki padil nan sohp laud kan. Weksang irail, “irail me aleier pwukoa en apwalih meteikan” kin ale pwukoa laud kan duwehte apwalih sahpw laud ehu. Ahpw pali moron en kaun akan kin kilangwong irail pwukat nin duwen irail me anahne en papah irail duwehte irail ladu kan me kin sei nan sohp laud kan.
b Ni ahnsou Kidion doadoahngki eh loalokong oh kanahieng wia eh pwukoa, met sohte kin wehwehki me e kin masak aramas akan. E sansal me Kidion sohte masak aramas pwe nan Ipru 11:32-38 kawehwe me Kidion kin eimah oh “kehlailla” oh “kommwad nan mahwen.””
c Irairen mpahi kin oarepene emen me kin wehwehki duwen ia uwen e kak wia mehkot, kitail sohte kak nda me Siohwa emen me kin mpahi. Ahpw, Siohwa kin aktikitik.—Melkahka 18:35.
-