Irail Kin Wie Kekeid Kohwei Nan Padahk Mehlel
“Sohte me I perenki sang ei rong me nei seri kan kin wie kekeid kohwei nan padahk mehlel.”—3 SOHN 4, NW.
1. Dahme “padahk mehlel en Rongamwahuwo” kin keieu pidada?
SIOHWA kin ketin kupwurki irail kante me kin kaudokiong Ih ni “ngehn oh mehlel.” (Sohn 4:24) Irail pwukat kin peikiong padahk mehlel, oh kin pwungki oh alehda padahk en Kristian kan koaros me kin poasoankihda Mahsen en Koht. “Padahk mehlel en Rongamwahu” kin keieu pid duwen Sises Krais oh kasawihalahn sapwellimen Siohwa kaunda ki Wehio. (Kalesia 2:14) Koht kin ketin mweidohng “manaman en sapwung” en doadoahk rehn irail kan me kin men kamehlele me sapwung, ahpw komourla kin poahsoankihda atail pwoson Rongamwahuwo oh kekeid kohwei nan padahk mehlelo.—2 Deselonika 2:9-12; Episos 1:13, 14.
2. Dahme wahnpoaron Sohn kin keieu kalahnganki, oh ia mwomwen nanpwungen ih oh Kaius?
2 Sounkalohk kan en Wehio kin wia “iengen tohndoadoahk kei nan padahk mehlelo.” Duwehte wahnpoaron Sohn oh kompoakepah Kaius, ira kin kolokolete teng padahk mehlel oh kin kekeidki. Sohn kin medemedewe Kaius ni ah ntingihdi: “Sohte me I perenki sang ei rong me nei sei kan kin wie kekeid kohwei nan padahk mehlel.” (3 Sohn 3-8) Mendahki kaidehn Sohn me padahkiong Kaius duwen padahk mehlel, ahpw pwehki ah pil wie wahnpoaron mah men oh pil mahlahr ni pali ngehn oh pil ahneki pepehm en limpoak duwehte pahpa men, met kahrehda e konehng en kohwong mwahnakapw menet nin duwen emen sapwellime seri kan en pali ngehn.
Padahk Mehlel oh Kaudok en Kristian
3. Ia kahrepen en tepin Kristian ko arail kin tuhpene oh kamwahu dah kan kin kohsang met?
3 Pwe en kak wehwehkihla duwen padahk mehlel, irail tepin Kristian ko kin tuhpene nin duwen mwomwohdiso kei, pali laud en ahnsou irail kin tuhpene nan imwen tohnmwomwohdiso kan. (Rom 16:3-5) Pwehki met, irail kin ale mehn kangoang kan oh pil kangoange emenemen en kasalehda limpoak oh wiewia mwahu kan. (Ipru 10:24, 25) Me pid irail akan me kin nda me irail Kristian en mwuhr, Tertullian (c.155–mwurin 220 C.E.) ntingihdi: “Se kin tuhpene oh wadek pwuhk kan en Koht . . . sang ni mahsen sarawi pwukat se kin kakehlailihala aht pwoson, aht koapworopwor kin laudla, oh aht likilik pil kin tengedi.”—Apology, irelaud 39.
4. Ia kesempwalpen koul nan mihding en Kristian kan?
4 E sansal me koul kin wie kisehn ahn Kristian en kawa ko ahr wiewiahn mihding. (Episos 5:19; Kolose 3:16) Sounpadahk Henry Chadwick ntingihdi me Celsus me wia sounkasawi nting kan nan keriaun senturi kin kilangwong koul pwukat nin duwen koul kei me “nohn kaselel me kahrehda re kamwekid ih laud oh pil kin kihong ih pepehm en pwunod.” Chadwick pil kapatahiong: “Clement en Aleksandria iei tepin soun nting en Kristian me kin koasoia soangen ngilen koul pwukat me konehng ong Kristian kan en koulki. E kasalehda me koul pwukat sohte pahn ekis duwehte mwomwen ngilen koul en kalek suwed kan.” (The Early Church, pali 274-275) Duwehte tepin Kristian ko me ni sansal kin koul ni ahnsou me irail kin tuhpene, irail Sounkadehdehn Siohwa kan pil kin kalapw koulki koul kan me kin poahsoanda sang nan Pwuhk Sarawi, oh pil koul en kaping kehlail kan me kapinga Koht oh sapwellime Wehi.
5. (a) Iaduwen kaweid en pali ngehn kin kohda nan mwomwohdiso kan en tepin Kristian kan? (b) Iaduwen irail Kristian mehlel kan kin kapwaiada sapwellimen Sises mahsen ko me ntingihdi nan Madiu 23:8, 9?
5 Nan mwomwohdiso kan en tepin Kristian ko, elder kan me kin padahki padahk mehlel, a ministerial servant kan me kin sewese irail me pwosonlahr kan nan soangsoangen ahl tohto. (Pilipai 1:1) Governing Body me kin likih Mahsen en Koht oh ngehn sarawi me kin kihda kaweid kan en pali ngehn. (Wiewia 15:6, 23-31) Irail sohte kin doadoahngki daidel sarawi kan pwehki Sises padahkiongehr sapwellime tohnpadahk kan: “A kumwail dehr kin men aramas akan en kin ekerkin kumwail ‘Sounpadahk,’ pwe kumwail koaros wia pirien ehu, oh amwail sounpadahk metehmen. Kumwail dehr pil ekerki emen nin sampah ‘Sahm,’ pwe Samamwail metehmen me ketiket nanleng.” (Madiu 23:8, 9) Ni ahl pwukat oh pil ahl tohto teikan, tepin Kristian kan oh Sounkadehdehn Siohwa kan kin pahrekpene.
Lelohng Lokolok Pwehki Arail Kin Kalohki Padahk Mehlel
6, 7. Edetehn Kristian mehlel akan kin kalohki rohng en popohl, ia mwomwen wiewiahn aramas teikan ong Kristian mehlel kan?
6 Mendahki arail kin kalkalohki duwen Wehio oh irail kin padahk ni meleilei, irail tepin Kristian ko kin lelohng kalokolok duwehte Sises a pil kin lelohng kalokolok. (Sohn 15:20; 17:14) Soupoad John L. von Mosheim kin kahdaneki irail Kristian kan en keieun senturi “pwihn ehu me keieun sohte keper oh sohte kin ahneki irair kan me kin kansensuwedih meteikan, irail sohte pil kin medewehda en wia soahng keper de suwed kan en kauwehla onepek en wehio.” Dr. Mosheim pil kasalehda me “kahrepen irail mehn Rom kan arail kin kailongki Kristian akan iei sang ni mwomwen arail kaudok me sohte duwehte wiepen sarawi kan en aramas teikan.” E pil kapataiong: “Sohte arail meirong, imwen kaudok kan, dikedik kan, aramas sarawi kan, oh samworo kan oh mehpwukat kin kahrehong pali laud en aramas teikan me sohte uhdahn wehwehki irail Kristian ko en kin sapwungkin irail, pwehki arail kin lemeleme me sohte lamalam ma sohte soangen wiepen sarawi pwukat. Aramas teikan kin kilangwong Kristian akan nin duwen pwihn ehu me sohte kin kamehlele Koht, oh nan kosonned en Rom akan, irail me sohte kin kamehlele Koht kin wia pwihn ehu me kin wiahda pingiping oh kahpwal nan kousoan ehu.”
7 Padre kan, aramas kadek doadoahngki pehrail kan oh pil irail teikan me kin momour sang dikedik en eni kan kin kangoange oh kamwekid irail aramas akan en kin uhwongada irail Kristian ko pwe Kristian ko sohte kin iang wia tiahk en pwongih dikedik kan. (Wiewia 19:23-40; 1 Korint 10:14) Tertullian ntingihdi: “Irail kin kamehlele me irail Kristian kan me kin kahrehda kahpwal akan koaros me kin wiawi nan arail wehi, oh irail Kristian kan me pil kin kahrehda paisuwed kan me kin lelohng aramas akan. Ma Pillap Tiber pahn leldalahng kelen kahnimwo, ma Pillap Tiber sohte pahn lelda nan mohs akan pwehn kalamwurih, ma e sohte keteu, ma mie rerrer en sahpw wiawi, ma lehk lapalap wiawi, ma soumwahu lusulus wiawi—irail koaros pahn wiahkinehute werkihda: ‘Kesehlahng Kristian akan rehn laion kan!’ ” Ahpw, mendahki soahng pwukat, irail Kristian mehlel akan ‘kin pere irail sang dikedik en eni kan.’—1 Sohn 5:21.
Padahk Mehlel oh Kasarawi kan
8. Dahme kahrehda irail me kin kekeid nan padahk mehlel sohte pahn iang kasarawi Kristmas?
8 Irail akan me kin kekeid kohwei nan padahk mehlel kin nantihong pere irail sang kasarawi kan me sohte kin poahsoanda sang nan Pwuhk Sarawi pwehki ‘marain sohte kak ehuong rotorot.’ (2 Korint 6:14-18) Karasepe ieu, irail sohte kin kasarawi Kristmas me kin wiawi ni December 25. The World Book Encyclopedia koasoia: “Sohte emen ese uhdahn rahn me Sises ipwidi.” The Encyclopedia Americana (1956 Edition) koasoia: “Saturnalia iei kasarawi ehu me mehn Rom kin wia oh kin wiawi nan werengen sounpwong en December, oh ekei tiahk kan me kin wiawi nan Kristian kohsang kasarawi wet.” M’Clintock and Strong’s Cyclopædia ntingihdi: “Kasarawi en Kristmas kaidehn kosonned ehu sang rehn Koht oh pil e sohte tepida sang Kadehde Kapw.” Nan ehu pwuhk me adaneki Daily Life in the Time of Jesus, e kasawihada: “Pelin sihpw . . . kin mihmi nan ihmw ahnsoun kopou; oh sang ni mehn kadehde wet kelepw, e mwomwen me ahnsoun kasarawi Kristmas, ni ahnsoun kopou, sohte kak en pwung pwehki nan Rongamwahu, e mahsanih me silepen sihpw ko mihmi nan mohso ahnsowo.”—Luk 2:8-11.
9. Dahme kahrehda irail tepin Kristian ko oh sapwellimen Siohwa ladu kan nan rahnwet sohte kin iang kasarawi Easter?
9 Kasarawi en Easter kin wiawi pwe dene en wia kataman en iasadahn Krais, ahpw iren mehn kadehde likilik kan kin kasalehda me tiahk en kasarawi pwukat kin tepisang kaudok likamw. The Westminster Dictionary of the Bible koasoia me Easter “tepisang kasarawi ehu me kin wiawi nan spring pwe en kawauwih en mehn Teuton koht lih en marain oh spring me ni lokaiahn Anglo-Saxon iei Eastre,” de Eostre. Ong ire wet, Encyclopædia Britannica (11th Edition) koasoia: “Katamanpen kasarawi en Easter sohte dierek nan Kadehde Kapw.” Irail tepin Kristian ko sohte kin iang kasarawi Easter oh pil duwehte sapwellimen Siohwa aramas akan rahnwet.
10. Kataman dah me Sises tepiada oh ihs me pil ni pwung kolokolete kataman wet?
10 Sises sohte kehkehlikiong sapwellime tohnpadahk ko en kataman ahnsou me e ipwidi de pil ahnsou me e iasada, ahpw e padahkiong irail en wia Katamanpen ah meirongkihla eh mour oh matkinkitailla. (Rom 5:8) Ni mehlel, ihte koasoandi wet me e kehkehlikiong sapwellime ko en kataman. (Luk 22:19, 20) Sounkadehdehn Siohwa kan kin iang wia kataman wet me pil kin adaneki Saken Soutik en Kauno nan pahr koaros.—1 Korint 11:20-26.
Padahk Mehlel Pahn Kalohk Nan Sampah Pwon
11, 12. Iaduwen irail akan me kin kekeidki padahk mehlel kin kaukaule utung arail doadoahk en kalohk?
11 Irail akan me ese padahk mehlel kin wiahki kapai ehu en kihong arail ahnsou, kehl oh soahng teikan me irail ahneki pwe en kak iang wia doadoahk en kalohki Rongamwahu en Wehin Koht. (Mark 13:10) Sawas en mwohni kan me aramas akan kin pein nsenkihda me kin sewese doadoahk en kalohk en irail tepin Kristian ko. (2 Korint 8:12; 9:7) Tertullian ntingihdi: “Mendahki mie koakon en kihpene mwohni kan, mwohni pwukat kaidehn pweinen pedolong nan ihmw sarawio, mwomwen me sarawi wia wasahn pisnis ieu. Pak ehu nan sounpwong ehu, aramas koaros kin kihdi kisin mwohni kis—de sohte lipilipil iahd e mwahuki kihdi, oh ihete ma e uhdahn men kihdi mwohnio de ma e pil kak en kihdi mwohni; pwe sawas pwukat koaros kin wia kisakis kei me emen uhdahn pein nsenki en kihda.”—Apology, irelaud 39.
12 Sawas me aramas kin pein nsenkihda kan pil kin sewese doadoahk en kalohk me Sounkadehdehn Siohwa kan kin wia rahnwet. Likin irail Sounkadehde kan, irail akan me kin kalahnganki oh perenki doadoahk en kalohki Rongamwahu pil kin wiahki kapai ehu en sewese doadoahk wet sang ni arail kin kihda sawas en mwohni kan. Eri, met pil wia pahrekpene ehu nanpwungen tepin Kristian akan oh Sounkadehdehn Siohwa kan.
Padahk Mehlel oh Wiewiahn Emenemen
13. Me pid arail wiewia kan, mehnia kaweid en Piter me Sounkadehdehn Siohwa kan kin kapwaiada?
13 Nin duwen arail wia ekei me kin kekeidki padahk mehlelo, irail tepin Kristian ako kin kapwaiada kaweid en wahnpoaron Piter: “Amwail tiahk kan nanpwungen me rotorot akan en kin mwahu, pwe ni ar pahn kin kinehiong kumwail likamw, me dene aramas suwed kei kumwail, eri, ni ar pahn kin kilang amwail wiewia mwahu kan, re en kapingahki Koht ni Rahnen eh pahn ketido.” (1 Piter 2:12) Sounkadehdehn Siohwa kan kin, ni mehlel, alehda oh doadoahngki mahsen pwukat.
14. Iaduwen Kristian akan kin kilangwohng mehn kamweit suwed kan?
14 Mendahki soangen mehn uhwong kan kin pwarada, irail me kin adanekihte Kristian kan kin pere irail sang wiewia samin kan. W. D. Killen, sounpadahk en “ecclesiastical history” ntingihdi: “Nan keriau oh kesiluh en senturi kan, imwen kamweit de sipai kan nan kahnimw laud kan me aramas kin keieu mwahu pokonla ie; mendahki irail akder de aramas nan sipai pwukat kin wia aramas tiahk suwed kei, arail mehn kamweit kan me aramas kin keieu men kilang nan ahnsowo. . . . Irail Kristian mehlel kan kin kilangwohng wasahn sipai pwukat nin duwen mehkot kasaut kei. . . . Irail kin irehweisang soangen irair samin pwukat; oh arail kin kaukaule kaudokiong koht akan en mehn liki kan kin uhwongada soahng kan me irail Kristian ko kin kamehlele.” (The Ancient Church, pali 318-319) Sapwellimen Sises tohnpadahk mehlel kan rahnwet pil kin pere irail sang soangen tiahk samin kan oh pil mehn kamweit kan me pil kin kasalehda soangen tiahk samin pwukat.—Episos 5:3-5.
Padahk Mehlel oh “Kaun en Wehi kan”
15, 16. Ihs irail “kaun en wehi kan,” oh iaduwen irail kin kilangwong irail me kin kekeid nan padahk mehlel?
15 Mendahki tepin Kristian akan arail kin wiewia mwahu, pali laud en kaun en Rom akan kapwung sapwungih irail. Soupoad E. G. Hardy koasoia me kaun akan (emperors) kin kilangwohng Kristian akan nin duwen “aramas soh katepe ahpw ngihtehte kei.” Nan kisinlikou kan me Kepina Pliny me Tikitik nan Bithynia oh Emperor Trajan ntingihda ong emenemen kin kasalehda me irail kaun en wehi kan sohte wehwehki duwen mour mehlel en Kristian kan. Iaduwen Kristian kan kin kilangwohng wehi kan?
16 Duwehte irail ako me kin idawehnla Sises nin tepio, Sounkadehdehn Siohwa kan pil pwukoahki ni ahl ekei en uhpahiong “kaun en wehi kan.” (Rom 13:1-7) Ma mie saminimin pwarada nanpwungen soahng kan me aramas mwahuki irail en wia oh kupwuren Koht, irail kin kesihnenda teng oh nda: “Se uhdahn pahn peikiong Koht a kaidehn aramas.” (Wiewia 5:29) Nan pwuhk me adaneki After Jesus—The Triumph of Christianity: “Mendahki Kristian akan sohte kin iang pidada tiahk en kaudokiong emperor, irail kaidehn pwihn ehu me kin wiahda mehn kapingiping kan, oh mendahki arail pelien lamalam kin weksang meteikan oh pil ekei pak kin kansensuwedihala lamalam en pagan kan, irail sohte wia uhdahn keper ehu ong wehio.”
17. (a) Mehnia wehi me tepin Kristian ko kin utung? (b) Iaduwen irail sapwellimen Krais tohnpadahk mehlel kan kin doadoahngki mahsen kan en Aiseia 2:4 nan arail mour?
17 Irail tepin Kristian kan kin utung sapwellimen Koht Wehio, duwehte en Eipraam, Aisek, oh Seikop arail kin kasalehda me irail pwoson ‘kahnimw me Koht inoukihda.’ (Ipru 11:8-10, NW) Sapwellimen Sises tohnpadahk ko kin duwehte arail Soumaso, me “sohte wia kisehn sampah.” (Sohn 17:14-16) Me pid duwen pepei oh mahwen en aramas, irail Kristian kan kin ihte rapahki en ahneki meleilei sang ni arail kin ‘wekidohng neirail kedlas akan ong ni mehn deipwel.’ (Aiseia 2:4) Geoffrey F. Nuttall, me wia emen sounpadahk en poadoapoad en sarawi kan, kilangehr duwen pahrekpene wet oh ni kaping koasoia: “Tiahk oh madamadau me irail Kristian en mahs akan kin ahneki me pid duwen mahwen kin duwehte dahme irail Sounkadehdehn Siohwa kan pil kin ahneki ahpw e kin inenen apwal ong kiht en wehkada.”
18. Dahme kahrehda sohte kahrepe koperment de wehi kan en masak irail Sounkadehdehn Siohwa kan?
18 Nin duwen aramas sohpoupali kei me kin peikiong “kaun en wehi kan,” irail tepin Kristian ko sohte kin wia keper ehu ong pelien politik kan oh met pil duwehte irail Sounkadehdehn Siohwa kan. Emen soun nting en North America ntingihdi: “Madamadau en lipilipilki de sohte likih meteikan kelepw me pahn kak kahrehong emen en kamehlele me Sounkadehdehn Siohwa kan kin wia keper ehu ong kaunda en politik kan. Irail kaidehn pwihn ehu me kin mwahuki kauwehla kosonned en wehi kan ahpw irail soangen pwihn me kin perenki meleilei nin duwen me pelien lamalam ehu konehng en wia.” Kaunda kan me wehwehki met ese me sohte kahrepen irail en masak Sounkadehdehn Siohwa kan.
19. Me pid duwen daksis, dahme kitail kak nda duwen irail tepin Kristian akan oh Sounkadehdehn Siohwa kan?
19 Ehu ahl me tepin Kristian akan kin kasalehda wahu ong “kaun lapalap en wehi kan” iei sang ni arail kin pwain arail daksis kan. Justin Martyr ntinglahng Emperor en Rom Antoninus Pius (138-161 C.E.) oh nda me irail Kristian kan “kin nsenohki en pwain arail daks kan sang aramas teikan koaros.” (First Apology, irelaud 17) Tertullian ndaiong irail kaunen Rom akan me neirail sounrik daksis kan ahneki “pweipwand en kalahngan ong Kristian kan” pwehki arail kin doadoahngki arail nsen mwakelekel oh pwain arail daksis ahnsou koaros. (Apology, irelaud 42) Kristian kan kin paiekihda Pax Romana, de meleilei en Rom, sang ni kosonned soandi kan, ahl mwahu kan, oh weren nansed me sohte nohn keper. Pwehki arail kin pohnese arail pweipwand ong wehio, irail kin kapwaiada mahsen en Sises: “Kihong Sihsar me uhdahn en Sihsar oh ong Koht me uhdahn sapwellimen Koht.” (Mark 12:17) Sapwellimen Siohwa aramas akan pil kin peikiong kaweid wet oh pil kin ale kaping kan sang ni arail kin mehlel ni arail pil kin pwain arail daksis kan.—Ipru 13:18.
Padahk Mehlel—Mehkot Me Kin Kaminiminpene Aramas akan
20, 21. Me pid duwen pirien meleilei ehu, ire mehlel dah me pid duwen irail tepin Kristian kan oh Sounkadehdehn Siohwa kan en rahnwet?
20 Pwehki arail kin kekeidki padahk mehlel, irail tepin Kristian akan kin wiahla pirien meleilei ehu oh met pil duwehte irail Sounkadehdehn Siohwa kan rahnwet. (Wiewia 10:34, 35) Nan ehu kisinlikou me pwarada nan The Moscow Times, e koasoia: “Irail Sounkadehdehn Siohwa kan kin keieu ndandki arail kin wia aramas kadek, aktikitik oh mengei en ehuiong, sohte kin song en katoutouih aramas akan ahpw kin song en rapahki meleilei en mie nanpwungen irail oh meteikan . . . Irail kaidehn aramas me kin mweidohng aramas teikan en natih irail, de sounkamamsakau, de doadoahngki wini suwed akan nanpwungarail oh kahrepen met me inenen mengei en kawehwe: Irail ihte kin song en doadoahngki kaweid en Pwuhk Sarawi en kaweidih arail mour. Ma aramas koaros pahn song en memourki kaweid kan en Paipel duwehte Sounkadehdehn Siohwa kan, atail sampah lemei wet pahn weksang met.”
21 The Encyclopedia of Early Christianity koasoia: “Irail tepin Kristian ko kin wiahki arail mwomwohdiso duwehte “peneinei en aramas ehu” me wiawihkihda irail mehn Suhs oh mehn liki kan me mahs kin imwintihti ahpw met kak en kousoanpene ni meleilei.” Sounkadehdehn Siohwa kan pil wia pirien ehu me wiawihkihda aramas akan me kohsang nan wehi kan koaros en sampah oh kin miniminpene ni meleilei—ni mehlel irail wie pwihn en sampah kapw ehu. (Episos 2:11-18; 1 Piter 5:9; 2 Piter 3:13) Emen kaun en sounsilasil en wasahn mwemweit ehu me adaneki Pretoria Show Grounds nan South Africa kin kilang duwen irail Sounkadehde kan me kin kohsang nan soangen keinek koaros arail kin patpene ni meleilei nan kapokon kan, oh e nda: “Irail koaros kin kadekpene, koasoi mwahu pene, oh arail wiewia nan rahn kei me nekier ko kin kasalehda tiahk mwahu en pwihn wet oh e kin kasalehda me irail kin kousoanpene nin duwen peneinei peren ehu.”
Kapai en Kalohki Padahk Mehlel
22. Dahme kin wiawi pwehki en Kristian kan arail kin kasansalehda padahk mehlel?
22 Sang ni arail wiewia kan oh doadoahk en kalohk, Pohl oh irail Kristian teikan kin “kasansalehda padahk mehlelo.” (2 Korint 4:2) Ke soh pwungki me Sounkadehdehn Siohwa kan pil kin wia duwehte met oh pil kin padahkiong wehi koaros duwen padahk mehlelo? Aramas akan sang nan sampah pwon kin koledihier padahk mehlel oh kin iang pokonlahng ‘nahna en Sapwellimen Koht Tehnpas Sarawi’ oh kin wie tohtohla ahnsou koaros. (Aiseia 2:2, 3) Nan pahr koaros, irail meh kid kei me kin papidaisla pwe en wia kilel en arail inou ong Koht, oh met kin imwikihla wiawihda en mwomwohdiso kapw tohtohie.
23. Iaduwen ahmw kin kilangwohng irail akan me kin padahkiong wehi kan koaros duwen padahk mehlelo?
23 Mendahki irail kohsang nan soangsoangen mour wekpeseng kan, irail Sounkadehde kan kin miniminpene nan kaudok mehlel. Soangen limpoak me irail kin kasalehda kin kasalehda me irail wia sapwellimen Sises tohnpadahk kan. (Sohn 13:35) Iaduwen—ke kak kilang me ‘Koht kin ieiang irail’? (1 Korint 14:25) Ke iangalahr irail akan me kin padahkiong wehi kan koaros duwen padahk mehlelo? Ma iei, eri ken pil kaukaule kasalehda omw kalahnganki padahk mehlelo oh ieiangete ale kapai en kekeidki padahk mehlel kohkohlahte.
Iaduwen Ahmw Pahn Sapeng?
• Iaduwen tepin Kristian kan oh Sounkadehdehn Siohwa kan kin pahrekpene nin duwen arail kaudok?
• Mehnia kasarawi ehute me irail me kin kekeidki padahk mehlelo kin kasarawi?
• Ihs irail “kaun en wehi kan,” oh iaduwen Kristian akan kin kilangwohng irail?
• Iaduwen padahk mehlel a kin wia mehn kaminiminpene ehu?
[Kilel nan Pali 16]
Mihding en Kristian kan kin ahnsou koaros wia kapai ehu ong irail akan me kin kekeid nan padahk mehlel
[Kilels nan Pali 18]
Sises kehkehlikiong irail ako me kin idawehn ih en kin wia Katamanpen sapwellime meirong en matala
[Kilel nan Pali 19]
Duwehte irail tepin Kristian akan, irail Sounkadehdehn Siohwa kan kin kasalehda wahu ong irail “kaunen wehi kan”