Iren Sawas kan ong Doaropwehn Kasukuhl ong Mihting en Mour oh Kalohk
September 3-9
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT | SOHN 1-2
“Sises Ketin Wiahda Keieun Sapwellime Manaman”
Krais—Manaman en Koht
3 Sises ketin wiahda tepin sapwellime manaman ni kapwopwoud ehu nan kahnimw en Kena. Kitail sehse ia kahrepe, ahpw e sohte itar wain ong koaros me lukodo ong kamadipwo. Ong pwopwoud kapwo, met kak wia mehkot inenen kanamenek pwehki ira me pwukoahki kasamwohdo oh kasalehda kadek ong aramas ako. Ahn Sises nohno, Mery, pil iang lukodo ong kamadipwo. Ia duwe, e peki rehn Sises en ketikihda sawas pwehki e kamehlele me Sises sapwellimanki manaman en ketin wia met? Ele Mery kin doudouloale duwen kokohp koaros me pidada nah pwutako, oh e ese me Sises pahn mwarenki “Sapwellimen Koht, Wasa Lapalahpie.” (Luk 1:30-32; 2:52) Ahpw dahme sansal iei me Mery oh Sises kupwurki sewese pwopwoudo. Eri Sises ketin wiahda manaman oh kahrehiong kalon en pihl daulih 100 en wiahla “wain mwahu.” (Wadek Sohn 2:3, 6-11.) Ia duwe, Sises anahne ketin wiahda manaman wet? Soh. E ketin wiahda met pwehki e ketin nsenohki aramas, oh e ketin kahlemengih Semeo me kin ketin kasalehda sapan.
jy-E 41 par. 6
Wiahda Keieun Sapwellime Manaman
Met iei keieun manaman me Sises ketin wiahda. Ni ahnsou me sapwellime tohnpadahk kapw kan kilangada manaman wet, arail pwoson ih kehlailla. Mwurin mwo, Sises, eh tungoal nohno, oh rie pwutak ko seiloaklahng kahnimw en Kapernaum me mi palikapi en palieir en Lehn Kalili.
Raparapahki Soahng Kesempwal kan Sang Mahsen en Koht
nwtsty-E mehn onop kan ong Soh 1:1
Mahseno: Ni lokaiahn Krihs, ho loʹgos. Nan iretikitik wet e wia daidel ehu, e pil kadoadoahk nan Soh 1:14 oh Kau 19:13. Sohn kasalehda ihs me mwar wet kin dokedoke, me iei Sises. Daidel wet dokedoke Sises ni ahnsou me e ketin wia ngehn emen mwohn eh ketin wia aramasala, erein eh ketin kalokalohk nin sampah nin duwen aramas unsek men, oh mwurin eh ketidahla nanleng. Sises iei sapwellimen Koht Mahsen en kair, de Sounkair pwehn peusehiong ire kan oh kaweid kan rehn sapwellimen Sounkapikadao tohnleng teikan oh aramas akan. Eri e konehng en medewe me mwohn Sises eh ketidihdo sampah, Siohwa kin ketin mahseniong aramas sang ni Mahseno, me iei Sapwellime sounkair tohnlengo.—Sen 16:7-11; 22:11; 31:11; Eks 3:2-5; Sk 2:1-4; 6:11, 12; 13:3.
rehn: Ni lokaiahn Krihs, “uhlahng.” Nan ire wet, lepin lokaiahn Krihs pros kin dokedoke karanih oh ehuong. E pil kasalehda meh riemen me wekpeseng, oh e dokedoke, Mahseno oh Koht mehlelo kelehpw.
Mahseno iei koht emen: De “Mahseno duwehte Koht.” Koasoi wet me Sohn wia kin kawehwehda irair de mwomwen “Mahseno” (lokaiahn Krihs, ho loʹgos; kilang mehn onop ong Mahseno nan iretikitik wet), me iei, Sises Krais. Pwukoa kesempwal me Mahseno ahneki nin duwen Sapwellimen Koht mesenih me Koht ketin doadoahngki pwehn kapikada soahng teikan koaros iei poahsoanpen ire wet eh kawehwehda ih nin duwen “koht emen; duwehte koht emen.” Sounkawehwe tohto kin pwungki kawehweho me nda “Mahseno iei Koht,” ni ar kapahrekiong ih Koht me Keieu Manaman. Ahpw mie kahrepe mwahu kan en nda me en Sohn koasoi kan sohte wehwehki me “Mahseno” iei Koht me Keieu Manaman. Keieu, lepin lokaia kan me mi mwowe oh me mi mwuri koaros kin kasalehda ni sansal me “Mahseno” ketiket “rehn Koht.” Oh pil lepin lokaiahn Krihso the·osʹ pwarada pak siluh nan in iretikitik 1 oh 2. Keieun oh kesiluhn wasa me e pwarada ie, mie lepin lokaia ehu (definite article) me mi mwohn the·osʹ ni lokaiahn Krihs; a keriaun wasa me e pwarada ie, sohte lepin lokaiao. Sounsamanih tohto kin pwungki me lepin lokaia wet eh sohte pwarada mwohn keriaun the·osʹ kin tohrohr. Ni ahnsou me lepin lokaia wet kin pwarada mwohn the·osʹ, e kin dokedoke Koht me Keieu Manaman. Ahpw ma e sohte pwarada mwohn lepin lokaia the·osʹ, wehwehn de kawehwehpen the·osʹ pahn kasalehda irair me “Mahseno” sapwellimanki. Ihme kahrehda, kawehwehn Paipel tohto ni lokaiahn Wai, France, oh Sehmen kin kawehwe lepin lokaia ko ni ahlohte me Kawehwe en Sampah Kapw kin wia, oh kin kasalehda madamadauo me “Mahseno” iei “koht emen; duwehte Koht.” Kawehwehpen Rongamwahu en Sohn ong ni lokaiahn Sahidic oh Bohairic me kisehn lokaiahn Coptic, me mwein wiawihda mahs nan pahr 200 samwa de nan pahr 300 samwa, kin utungada met ni eh kawehwe tepin the·osʹ eh pwarada nan Soh 1:1 weksang keriaun eh pwarada nan iretikitiko. Kawehwe pwukat kin kasalehda irair en “Mahseno,” me e duwehte Koht, ahpw kawehwe pwukat sohte kapahrekihong ih Semeo, Koht me Keieu Manaman. Me pahrekiong iretikitik wet, Kol 2:9 kawehwehda duwen Krais eh ketin “audaudkihda ni unsek sapwellimen Koht irair kan koaros.” Oh me pid 2Pi 1:4, iengen Krais serien sohso kan pil pahn “iang ale sapwellimen Koht lingan.” Patehng met, nan Septuagint, lepin lokaiahn Krihso the·osʹ kin kalapw kadoadoahk ong lepin lokaiahn Ipru ko, ʼel oh ʼelo·himʹ, me kin kawehwehdiong “Koht.” Oh aramas kin kamehlele me wehwehn lepin lokaia pwukat iei “Me Manaman; Me Kehlail.” Lepin lokaiahn Ipru pwukat kin kadoadoahk ong me pid Koht me keieu manaman, koht teikan, oh aramas akan. (Kilang mehn onop ong Soh 10:34.) Kamwarehki Mahseno “koht emen,” de “me manaman,” pahn pwungiong kokohp en Ais 9:6 NW, me kohpada me Mesaiao pahn mwarenki “Koht Manamano” (kaidehn “Koht me Keieu Manaman”) oh me e pahn wia “Sahm Poatopoat” ong irail koaros me pahn iang paieki wia towe kan en sapwellime wehi. Ngoang me Semeo, “Siohwa kaunen karis en sounpei” sapwellimanki pahn kapwaiada met.—Ais 9:7, NW.
nwtsty-E mehn onop ong Soh 1:29
Sihmpwul en Kohto: Mwurin Sises eh ketin papidaisla oh pwurasang eh lelohng songosong rehn Tepil, Sohn Sounpapidais kasalehda ih nin duwen “Sihmpwul en Kohto.” Lokaia wet pwarada ihte wasaht oh nan Soh 1:36. (Kilang sgd-PP pali 20.) En kapahrekihong Sises sihmpwul men kin konehng. Nan Paipel pwon, sihpw kin meirongala pwehki dihp oh pwehki emen en kak patohong Koht. Met wia mwetehn meirongo me Sises ketikihdahr ni eh toukihda sapwellime mour unsek ong aramas akan. Lokaia wet “Sihmpwul en Kohto” kak kasalehda iren Paipel tohto. Pwehki Sohn Sounpapidais wehwehki mwahu Palien Paipel ni Lokaiahn Ipru, eh koasoi kan kin ele dokedoke ehu rehn ire pwukat de tohtohsang: sihpw wol me Eipraam wiliankihdi nah pwutako Aisek (Sen 22:13), sihmpwul en Pahsohpao me kamakamala Isip pwehn doarehla mehn Israel me kaliduhla ko (Eks 12:1-13), de sihmpwul wol me kin meirongala pohn sapwellimen Koht pei sarawio nan Serusalem ehuehu ni menseng oh ehuehu ni soutik (Eks 29:38-42). Sohn ele pil kin medemedewe kokohp en Aiseia, wasa me kasalehda mehmeno me Siohwa ketin kamwarehki “ei laduwo” pahn wisikdo “rasehng sihmpwul men me nektehn kamakamala.” (Ais 52:13; 53:5, 7, 11) Ni ahnsou me wahnpoaron Pohl ntingihedi nah tepin kisinlikou ong mehn Korint kan, e koasoia Sises nin duwen “atail sihmpwul en Pahsohpa.” (1Ko 5:7) Wahnpoaron Piter koasoia duwen sapwellimen Krais “nta kesempwal, duwehte ntahn sihmpwul men me sohte sapwung kis oh sohte mwahi kis iang.” (1Pi 1:19) Oh tohtohsang pak 25 nan pwuhken Kaudiahl, “Sihmpwulo” kin dokedoke Sises me linganlahro ni karasaras.—Ekei karasepe kan iei: Kau 5:8; 6:1; 7:9; 12:11; 13:8; 14:1; 15:3; 17:14; 19:7; 21:9; 22:1.
September 10-16
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT | SOHN 3-4
“Sises Ketin Kalohk ong Lihen Sameria Men”
nwtsty-E mehn onop ong Soh 4:6
ngirekilahr: Ihte wasa nan Paipel me mahsanih Sises eh ketin “ngirekilahr.” Ahnsowo mpen kuloak 12:00 nin souwas, oh nimensengo Sises ele ketin seiloak sang Wahu en Sordan me mi nan Sudia lel Saikar nan Sameria, wasa me ilehki piht 3,000 (900m) de ileilehsang.—Soh 4:3-5; kilang sgd-PP pali 20.
Raparapahki Soahng Kesempwal kan Sang Mahsen en Koht
nwtsty-E mehn onop ong Soh 3:29
kompoakepahn ohl kamwohdo: Ni mwehin Paipel kan, emen me kin karanih ohl kamwohdo kin wia wiliepe nin duwen kosonned oh ih me keieu pwukoahki wiahda koasoandi kan en kapwopwoudo. Aramas kin kilangwohng ih me kihpene lih kamwohdo oh ohl kamwohdo ira en pwopwoud. Ni rahnen kapwopwoudo, irek en kapwopwoudo pahn kahluhdo lel ni imwen ohl kamwohdo de imwen semeo, wasa me kamadipw en kapwopwoudo pahn wiawi ie. Erein kamadipw wet, kompoakepahn ohl kamwohdo pahn perenda ni eh pahn rongada ngilen ohl kamwohdo eh koasoakoasoiong lih kamwohdo, pwehki kompoakepaho pahn pehm me e kapwaiadahr eh pwukoa ko. Sohn Sounpapidais kin karasahiong pein ih “kompoakepahn ohl kamwohdo.” Eri, Sises iei ohl kamwohdo oh tohnpadahk ko iei pwihn en lih kamwohdo ni karasaras. Ni Sohn Sounpapidais eh kaunopada elen Mesaiao, e kahredohng Sises Krais tepin towe kan en “lih kamwohdo.” (Soh 1:29, 35; 2Ko 11:2; Ep 5:22-27; Kau 21:2, 9) “Kompoakepahn ohl kamwohdo” kapwaiadahr eh mehn akadeio ni eh kahrehdo lih kamwohdo rehn ohl kamwohdo; mwurin mwo, e solahr wia emen me ahneki pwukoa kesempwal. Met duwehte en Sohn eh ndahki pein ih me pid Sises: “Mehmeno uhdahn pahn wie lalaudla, ahpw ngehi uhdahn pahn wie tikitikla.”—Soh 3:30.
nwtsty-E mehn onop ong Soh 4:10
pilen komour: Lokaiahn Krihs wet kin kadoadoahk pwehn kawehwehda wehwe me pid pihl me pwilipwilwei, pihl sang utuhnpihl, de pihl mwakelekel me kohsang pwarer ehu me utuhnpihl kan kin audehda. Met weksang pihl nan pwarer me sohte kin pwilipwil. Nan Lip 14:5, lokaiahn Ipru ong “pihl kusukus” uhdahn wehwehki “pilen komour.” Ser 2:13 oh 17:13 kasalehda me Siohwa “iei pwarer [de, “utuhnpihl”] en pihl ieias,” me iei, pihl me kin kihda mour ni karasaras. Ni Sises eh mahmahseniong lihen Samariao, e ketin doadoahngki lokaia wet “pilen komour” ni karasaras, ahpw e mwomwen me nin tapio liho medewe me sapwellime mahseno wehwehki uhdahn pihl.—Soh 4:11; kilang mehn onop ong Soh 4:14.
September 17-23
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT | SOHN 5-6
“Idawehn Sises ni Kahrepe Pwung”
nwtsty-E mehn onop ong Soh 6:10
irail eri mwohndi. Mpen ohl 5,000 me iang pokon wet: Nan pwuhken Madiute me kapatahiong “pil lih oh kisin seri kan” ni eh koasoia duwen manaman wet. (Md 14:21) E kakete uwen tohtohn irail koaros me manamano kamwengehda tohtohsang meh 15,000.
nwtsty-E mehn onop ong Soh 6:14
soukohpo: Mehn Suhs tohto ni mwehin wahnpoaron ko kin kasikasik soukohpo me duwehte Moses, me kileldi nan Deu 18:15, 18 me pahn wia Mesaiao. Nan ire wet, lokaiao pwarodohng sampah kin mwomwen koasoakoasoia pwarodohn Mesaia me kasikpe mie. Sohn kelehpw me ntingihedi mwekid me iretikitik wet koasoia.
nwtsty-E mehn onop kan ong Soh 6:27, 54
mwenge me kin kiteila . . . mwenge me kin mihmi ong mour soutuk: Sises ketin mwahngih me ekei aramas ako kin ieiang ih oh sapwellime tohnpadahk ko pwehn ale mwenge. Mwengehn war kin ketihnainih aramas ehuehu rahn, ahpw “mwenge” me kohsang sapwellimen Koht Mahsen pahn kahrehiong aramas akan ren kak momour kohkohlahte. Sises ketin kangoange pokono ren doadoahk ong “mwenge me kin mihmi ong mour soutuk,” me iei, ren doadoahk laud pwe ren kaitarala arail anahn en ar nanpwungmwahu rehn Koht oh kasalehda ar pwoson dahme re sukuhlki.—Md 4:4; 5:3; Soh 6:28-39.
tungoale udukei oh nim ntahi: Ireo kasalehda me irail kan me kin tungoale uduke oh nim ntah kin wia met ni karasaras ni arail kasalehda ar pwoson Sises Krais. (Soh 6:35, 40) Sises ketin mahsanih met nan pahr 32, kahrehda e sohte mahmahsanih duwen Sak en Soutik en Kauno, me e pahn ketin tapiada sounpar en mwurio. E ketin mahsanih met mwohnte “Pahsohpa, kasarawien mehn Suhs akan” (Soh 6:4), ihme kahrehda irail kan me rongorong mwein tamanda kasarawi me pahn kereniong wiawi oh kesempwalpen ntahn sihmpwulo me doarehla mour nipwong me mehn Israel kan mweselsang Isip (Eks 12:24-27). Sises ketin kasalehda ni sansal me sapwellime ntao pil pahn wia mehkot kesempwal ehu ni eh pahn kahrehiong tohnpadahk kan ren kak ahneki mour soutuk.
Kitail En Iang Siohwa Koht Kekeidwei
13 Nin duwen Sohn ah kasalehda, pokono pil nannantihte oh idawehnla mwuri oh diar ih “palio sehdo.” Dahme kahrehda irail pwakipwakih Sises ni ah soikehr en wiahla nanmwarki men? Irail meh tohto kasalehda arail nsenohki mehkan ni pali uduk, oh irail kasalehda met ni arail koasoia duwen kapai en war akan me Siohwa ketin wiahda nan sapwtehn ni mwehin Moses. Irail lemeleme me Sises pahn ketikihong irail arail anahn en war kan. Sises kilang arail madamadau sapwung kan oh tapihada padahkiong irail padahk ngenin akan me kak sewese irail en kapwungala arail madamadau kan. (Sohn 6:17, 24, 25, 30, 31, 35-40) Ekei kin kauwe ih, ni mehlel, ahnsou me e wia karasaras me mahsanih: “I ndaiong kumwail ni mehlel: ma kumwail sohte pahn tungoale uduk en Nein-Aramas, oh nim nta, nahn, mour soutuk sohte pahn mi loalamwail. Mehmen me kin tungoale udukei oh nim ntahi, iei ih me ahneki mour soutuk, oh I pahn komourada ni imwilahn rahn.”—Sohn 6:53, 54.
14 Sapwellimen Sises karasaras kan kin kalap kasalehda ma mehlel aramas akan kin men iang Koht kekeidwei de soh. Kahrehda, karasaras me e wia ahnsowo pil duwehte. E kamwekidada laud madamadau kan. Kitail wadek: “Eri, me tohto sang nanpwungen sapwellime tohnpadahk ko lao rongada mepwukat, re ahpw nda, ‘Padahk pwoatet meid nohn apwal! Ihs me kak rong?’ ” Sises eri doula oh kawehwehda me irail en rapahki wehwe ngenen kan en sapwellime mahsen ko. E mahsanih: “Ngenen Koht me kin kihong mour; paliwar en aramas sohte kak wia met. Mahsen kan me I kin padahkiong kumwail kin manaman oh mour.” Ahpw, pil irail me tohto sohte men rong ih, oh ihme e ntingkihdi: “Pwehki padahk wet, me tohto sang nanpwungen irail kan me ideidawehn Sises mweikihsangehr oh solahr men idawehn.”—Sohn 6:66.
Raparapahki Soahng Kesempwal kan Sang Mahsen en Koht
nwtsty-E mehn onop ong Soh 6:44
kakerenihedo rehi: Mendahki lepin lokaiahn Krihs ong “kakerenihedo” kin kadoadoahk ong wurahdeki uhk me diren mwahmw (Soh 21:6, 11), met sohte kasalehda me Koht kin ketin wurahdekihdo aramas mehnda ma re sohte men. Lepin lokaia wet pil kak wehwehki “en kamwakid,” oh sapwellimen Sises mahsen ele kin dokedoke Ser 31:3, NW, wasa me Siohwa ketin mahsanihong sapwellime aramas en mahs ako: “I kakerenihkinkumwaildo rehi limpoak loalopwoat.” (Septuagint doadoahngki lepin lokaiahn Krihsohte wasaht.) Soh 12:32 kasalehda me ni ahlohte, Sises ketin kakerenihedo soangen aramas koaros reh. Paipel kasalehda me Siohwa ketikihong aramas akan saledek en pilada. Koaros ahneki saledek en pilipil me pid papah Ih. (Deu 30:19, 20) Koht ni kadek kin ketin kakerenihedo reh irail kan me ahneki mohngiong mwahu. (Me 11:5; Lep 21:2; Wi 13:48) Siohwa kin ketin wia met sang ni padahk en Paipel oh sapwellime manaman. Kokohpo me kohsang nan Ais 54:13, me Sises mahsanih duwe nan Soh 6:45, kin dokedoke irail kan me Sahmo ketin kakerenihedo.—Pil kilang Soh 6:65.
nwtsty-E mehn onop kan ong Soh 6:64
Sises mwahngih . . . ihs me pahn pangala ih: Dahme Sises ketin mahmahsanih dokedoke Sudas Iskariot. Sises ketin kapakapohng Semeo pwohng ehu pwon mwohn eh pahn ketin pilada wahnpoaron 12 ko. (Lu 6:12-16) Eri nin tapio, Sudas kin lelepek ong Koht. Ahpw Sises ketin mwahngih sang kokohp kan en Pelien Paipel ni Lokaiahn Ipru me e pahn pengpengla rehn kompoakepah keren men. (Me 41:9; 109:8; Soh 13:18, 19) Ni ahnsou me Sudas tepida suwedla, Sises me kak ketin mwahngih mohngiong de madamadau kan, ketin tehkada wekidekla wet. (Md 9:4) Pwehki Koht kak ketin mwahngih dahme pahn wiawi mwuhr, E ketin mwahngih me kompoakepahn Sises likilik men pahn pitihedi. Ahpw e sohte pahrekiong sapwellimen Koht irair kan oh wiewiahn mahs ako en medewe me Sudas me pahn wia aramaso me wiahda sapwungo, duwehte ma eh sapwungo koasoandier en wiawi.
sangete nin tapio: Koasoi wet sohte dokedoke en Sudas ipwidio de eh pilipilda nin duwen wahnpoaron, me wiawi mwurin Sises eh ketin loulouki pwohng ehu pwon. (Lu 6:12-16) Ahpw koasoio kasalehda en Sudas eh tapiada eh wiewiahn mwersuwedo, me Sises ketin mwadangete tehkada. (Soh 2:24, 25; Kau 1:1; 2:23; kilang mehn onop kan ong Soh 6:70; 13:11.) Met pil kasalehda me en Sudas mwekid ko pilahndahr, kaidehn wekideklahn eh mohngiongo me mwadangete pwarada. Wehwehn lepin lokaia “nin tapio” (Ni lokaiahn Krihs, ar·kheʹ) nan Nting Sarawi kan en Kristian ni Lokaiahn Krihs kin poahsoankihda ire kan me ntingdi wasao, nan wasaht. Karasepe, nan 2Pi 3:4, “nin tapio” kin dokedoke tepin kepikipikda kan. Ahpw nan pali laud en ire kan, e sohte kin wehwehki tepin mehkot eh miehla. Karasepe, Piter koasoia me sapwellimen Koht manaman kohdi pohn mehn liki ko “duwehte eh pil wiawihong kitail nin tapio.” (Wi 11:15) Piter sohte koasokoasoia ahnsou me e ipwidio de ni ahnsowo me e wiahla wahnpoaron men. Ahpw, e koasokoasoia ni rahn en Pendekos nan pahr 33, me iei, “nin tapio” duwen kamweremweredi en sapwellimen Koht manaman ong kahrepe tohrohr ehu. (Wi 2:1-4) Pil ekei karasepe kan duwen ire ko ar pidada wehwehn koasoio “nin tapio” kak dierek nan Lu 1:2; Soh 15:27; oh 1So 2:7.
September 24-30
SOAHNG KESEMPWAL KAN SANG MAHSEN EN KOHT | SOHN 7-8
“Sises Ketin Kalinganahda Semeo”
cf-E 100-101 par. 5-6
“E ntingdier”
5 Sises ketin kupwurki aramas akan en ese ia wasa sapwellime mahsen kohsang ie. E ketin mahsanih: “Dahme I kin padahngki kaidehn ahi, ahpw sapwellimen ih me ketin poaroneiehdo.” (Sohn 7:16) Pil ehu ahnsowo, Sises ketin mahsanih: “I sohte kin wia mehkot ni pein nsenei, ahpw I kin koasoia mepwukat nin duwen Sahmo eh ketin padahkihong ie.” (Sohn 8:28) E pil ketin doula mahsanih: “Soahng kan me I ndaiong kumwail I sohte koasoia pein ei madamadau, ahpw Sahmo me kin ketin miniminiong ie kin ketin wiewia sapwellime doadoahk kan.” (Sohn 14:10) Ehu ahl me Sises ketin kasalehda mehlelpen sapwellime mahsen pwukat iei sang ni eh kin ketin pwurupwurehng mahsanih dahme ntingdier nan sapwellimen Koht Mahseno.
6 En onopki ni keneinei sapwellimen Sises mahsen ko kasalehda me e ketin mahmahsen sang de kasalehda mouren koasoi kan tohtohsang elep en pwuhk kan en Palien Paipel ni lokaiahn Ipru. Nin tapio, ele met sohte kapwuriamwei. Mwein ele ke pahn medewe dahme kahrehda, nan pahr siluh elep en Sises eh ketin padapadahk oh kalokalohk, e sohte ketin doadoahngki iren Paipel koaros me mie. Ni mehlel, mwein e ketin wia met. Tamataman me ekeite sapwellimen Sises mahsen ko oh wiewia kan kileldi. (Sohn 21:25) Ihme kahrehda, ke pahn kakete wadek ni ngihl laud sapwellimen Sises mahsen me ntingdier ko koaros nan erein awa keite. Nna, song medewehla koasokoasoia duwen Koht oh sapwellime Wehio nan erein awa keite oh doadoahngki tohtohsang elep en pwuhk kan sang Palien Paipel ni Lokaiahn Ipru! Oh pali laud en ahnsou, Sises pil sohte sapwellimanki doaropwe limilim ko. Ni ahnsou me e ketin wia sapwellime Kapahrek en Pohn Dohl, e ketin mahsanih oh kasalehda iren Paipel kan sang Palien Paipel ni Lokaiahn Ipru—koaros sang ni dahme e ketin tamataman!
Sapwellimen Koht Manaman en Kaweid Uhk A Kaidehn Elen Madamadau en Sampah
19 Peikiong Siohwa ni unsek. Sises kin ahnsou koaros ketin wia soahng kan me kin kaperenda Semeo. Mie pak me dahme Sises men wia kin weksang kupwuren Semeo. Ahpw ni soh peikasal e patohwanohng Semeo: “Kaidehkin nsenei, pwe kupwuromwihte en pweida.” (Luk 22:42) Nna idek rehmw, ‘I kin peikiong Koht ni ahnsou me apwal?’ Atail peikiong Koht kin kesempwal ong atail mour. Kitail anahne peikiong ih ni unsek pwe ih me Sounkapikpatail, Utupen atail mour oh me kin ketin apwahpwalih kitail. (Mel. 95:6, 7) Eri, kitail uhdahn anahne peik, pwe ma soh a kitail sohte pahn kak ale kupwuramwahu en Koht.
Raparapahki Soahng Kesempwal kan Sang Mahsen en Koht
w07-E 2/1 6 par. 4
Dahme Kahrehda Kitail en Kin Mehlel?
Mehn kahlemeng dah me Sises Krais ketikihda me pid ire wet? Ehu pak, Sises ketin mahmahseniong me soh pwoson kei me kasalehda ar men ese sapwellime koasoandien seiloak kan. Irail kaweid ih koasoia: “Douluhlweisang wasaht oh kohla nan Sudia.” Dahme Sises ketin sapengki? E mahsanih: “Kumwail kohdalahng kasarawio [nan Serusalem]; I saikinte pahn kohdalahng kasarawi wet, pwehki ei ahnsou saikinte leledo.” Ahnsoukis mwurin mwo, Sises ketin seiloaklahng Serusalem ong kasarawi wet. Ahpw dahme kahrehda e ketin sapeng ni ahl wet? Irail sohte warohng ese oaritik kan duwen wasa kan me e pahn ketiketseli ie. Eri ni eh sohte ketin mahsanih lokaia sohte mehlel pwoat, e ketikihda pasapeng ehu me sohte nekla pwehn irehdi keper me irail kakete wiahiong ih de sapwellime kan. Met kaidehn likamw pwoat, pwe wahnpoaron Piter ntingihedi duwen Krais ni eh koasoia: “E sohte ketin wiahda dihp, sohte pil widing ehu dierek sang nin doauese.”—Sohn 7:1-13; 1 Piter 2:22.
nwtsty-E mehn onop ong Soh 8:58
I mieier: Mehn Suhs uhwong kan men kostakaih Sises pwehki eh ketin mahsanih me e “kilangehr Eipraam,” mendahki e “saikinte sounpar 50,” nin duwen me re koasoia. (Soh 8:57) Sapwellimen Sises pasapengo iei pwehn ketin padahkihong irail duwen sapwellime mour mwohn e ketin wia aramasala ni eh ketin wia tohnleng kehlail men nanleng mwohn Eipraam eh ipwidi. Ekei koasoia me iretikitik wet kin kasalehda Sises iei Koht. Re akupwungki me lepin lokaiahn Krihs me kadoadoahk wasaht, e·goʹ ei·miʹ (ekei Paipel kawehwehdi “Ngehi iei”), kin dokedoke kawehwehn Septuagint en Eks 3:14 oh me iretikitik riau pwukat koaros pahn anahne kawehwehdi ni wehwe tehieu. (Kilang mehn onop ong Soh 4:26.) Ahpw nan ire wet, mwekid me sansalda sang lokaiahn Krihso ei·miʹ tepida “mwohn Eipraam eh ipwidi” oh mwekido saikinte uhdi. Ihme kahrehda e pwung en kawehwehdiong lokaia wet “I mieier” a kaidehn “Ngehi iei,” oh kawehwe tohto mahso oh rahnpwukat kin doadoahngki lepin lokaia kan me duwehte “I mieier.” Ni mehlel, nan Soh 14:9, lepin lokaiahn Krihsohte ei·miʹ kadoadoahk pwehn kawehwehdi sapwellimen Sises mahseno: “Pilip, mwurin ei mihmikiher rehmwail ahnsou reirei, a ke saikinte ese ie?” Pali laud en kawehwe kan pil doadoahngki lepin lokaiaohte, oh met kasalehda me nan ekei ire kan, e sohte sapwung en kawehwehdi ei·miʹ ong “mieier.” (Ekei karasepe kan me kawehwehda lepin lokaiahn Krihs ehu me wiewiawi ni eh doadoahngki lepin lokaia ehu me wiawiher dierek nan Lu 2:48; 13:7; 15:29; Soh 1:9; 5:6; 15:27; Wi 15:21; 2Ko 12:19; 1So 3:8.) Pil sapwellimen Sises kawehwe me mi nan Soh 8:54, 55 kin kasalehda me e sohte ketin songosong en kawehwehda me ih oh Semeo duwepenehte.