“Kaidehn Kisehn Sampah”
“Sampah kailongkiniraillahr pwehki irail kaidehn kisehn sampah.”—SOHN 17:14.
Ia Wehwehn Met: Pwehki Sises kaidehn kisehn sampah, e sohte kin ketin iang pidada palien politik oh akamai kan me kin wiawi nanpwungen pwihn en aramas kan. E ketin kawehwehda: “A ma ei wehi kisehn sampah wet, ei tungoal papah kan pahn peikin ie, pwe emen de pangielahng rehn mehn Suhs akan. Ahpw soh! Ei wehi kaidehn kisehn wasaht!” (Sohn 18:36) E pil ketin kangoangehki sapwellime tohnpadahk kan ren soikala madamadau kan, lokaia oh wiewia kan me kin uhwong Mahsen en Koht.—Madiu 20:25-27.
Ia Duwen Tepin Kristian kan Ar Kin Wia Met: Emen sounnting en pelien lamalam Jonathan Dymond koasoia me tepin Kristian kan “kin soikala iang [mahwen] sohte lipilipil dahme kin wiawi ong irail, ma aramas kin kasarowe irail, salihiraildi de kemeirailla.” Re kin pilada ren lokolok, sang kauwehla arail soupoupali. Koasoandi en arail wiewia kan pil kin katohreirailla. Paipel mahsanih duwen Kristian kan: “Eri, met ihme me rotorot akan pwuriamweikilahr amwail sohte kin patehng irail iang wia soangen mwoarong suwed oh kanamenek pwukat, re ahpw kin lahlahwei kumwail.” (1 Piter 4:4) Soupoad Will Durant ntingihedi me Kristian kan “kin kamedekih aramas kan me kin rapahkihte arail peren sang ni arail kin poadidi oh tiahk mwakelekel.”
Ihs me Kin Wia Met Ahnsou Pwukat? Me pid Kristian akan arail kin soupoupali, ehu dikseneri en Kadolik koasoia: “E sapwung en soikala iang mahwen.” (New Catholic Encyclopedia) Ehu doaropwehn rohng koasoia me ehu ripoht sang ehu pwihn me kin apwalih pwungen aramas (African Rights) duwen kamakamlahn mehn Rwanda kan nan pahr 1994 kasalehda me pelien sarawi koaros iang pidada met. Ripoht wet nda me “ihte Sounkadehdehn Siohwa kan me sohte iang pidada met.”—Reformierte Presse.
Ni emen sounpadahk en high sukuhl eh koasoia duwen kamakamalahn aramas pahn kaundahn Nazi (Holocaust), e nsensuwedkihla me “sohte ehu pwihn kin kasalehda arail sapwungki likamw tohto oh wiewia lemei tohto.” Mwurin eh tehk ire wet ni ehu wasa nan Amerika me kin kasalehda kamakamala wet (Holocaust Memorial Museum), e ntingihedi: “Met I alehdier ei pasapeng.” E esehda me Sounkadehdehn Siohwa kan kin kesihnenda teng ong dahme re kin kamehlele mendahki soangen lokolok me re kin alehdi.
Ia duwen arail koasoandi en wiewia kan? Ehu makasihn en Kadolik koasoia: “Tohto me pwulopwul me iang Kadolik kin sapwungki padahk ong ire kan me duwehte mihmihpene oh wendipene mwohn arail saikinte pwopwoudida.” (U.S. Catholic) Makasihno kasalehda dahme emen dihken nda: “Me tohto, mwein daulih persent 50 kin mihmihpene mwohn arail pwopwoudida.” Ehu dikseneri koasoia me Sounkadehdehn Siohwa kan “kin kehliki arail koasoandi en tiahk mwakelekel.”—The New Encyclopædia Britannica.