¿Jeremiasjinachu salvakusunchik?

1, 2. ¿Imaraykutaq juk runa, pay kikinmanta, familianmanta ima llakikunan tiyan?

JOSUEQA, israelitasman pitachus servinankuta akllakunankuta niytawan, jinata nirqa: “Noqatajrí tukuy aylluywan Tata Diostapuni sirvikusqayku”, nispa (Jos. 24:15). Josueqa, Diosman chiqa sunqullapuni kananta nirqa, familianpis payjinallataq ruwananta yacharqa. Aswan qhipaman, Jerusalén thuñikunan qayllata, Jeremiasqa Sedequiasman nirqa: “Sichus Babiloniamanta reypa kurajkunanman chimpaykapuwaj chayqa, qan, jinataj aylluykiwan salvakunkichej”, nispa (Jer. 38:17). Chaywanpis Sedequiasqa, mana kasukurqachu, chayraykutaq pay, warmisnin, wawasnin ima, ñakʼarirqanku. Babiloniamanta kamachiqqa, Sedequías qhawachkaptin churisninpa umanta qhuluchichirqa, chantá paypa ñawisninta urqhuchirqa, cadenaswan wataykuspataq Babiloniaman apachirqa (Jer. 38:18-23; 39:6, 7).

² Iskaynin kutispi, mana Josuellamantachu, nitaq Sedequiasllamantachu parlakun, manaqa familiankumantawan. ¿Imaraykutaq? Imaraykuchus sapa runa Diosman cuentata qunan kaptinpis, yaqha tukuy israelitas casarakuspa familiayuq kaq kanku. Paykunapaqqa, familianku may allin karqa, ñuqanchikpis familianchikta kikillantataq qhawanchik. Chaytataq rikunchik, Bibliata ñawirisqanchikpi, tantakuykunapi qhariwarmi kawsaymanta, wawasta uywaymanta, familia ukhupi jatunpaq qhawakuymanta ima yachakusqanchikpi (1 Cor. 7:36-39; 1 Tim. 5:8).

JUK KUTILLATA QUSQA KAMACHIY

3, 4. ¿Imapitaq Jeremiaspa kawsaynin, tiemponmanta runaspa kawsayninkuwan mana kikinchu karqa, chantá imaynatá payta soltero kasqan yanaparqa?

³ Jeremiasqa Jerusalén thuñikuchkaptin salvakurqa. Paypa kawsayninqa, tiemponmanta runaspa kawsayninkuwan, mana kikinchu karqa (Jer. 21:9; 40:1-4). Diosqa, Jeremiasman mana casarakunanta, nitaq wawasniyuq kananta kamachirqa, nillataq tiemponmanta judiospa ususninkuta ruwananchu karqa (Jeremías 16:1-4 ñawiriy).

⁴ Profetap tiemponpi, llaqtanpi ima, yaqha tukuy casarakuq, wawasniyuq ima kaq kanku. Yaqha tukuy judiostaq ajinata ruwaq kanku, ajinamanta ayllunkupi, familiankupi ima, herencia jallpʼasninkuta mana chinkachiqchu kanku (Deu. 7:14).a Chantá, ¿imaraykutaq Jeremías mana casarakunanchu karqa? Jehovaqa, ñakʼariy tiempo qayllamuchkasqanrayku, mana wañuy wasiman, nitaq fiesta wasiman yaykunanta kamachirqa. Wañuqpa familiantapis mana sunquchananchu karqa, nitaq paykunawan mikhunanchu karqa, casarakuqkunawanpis mana kusikunanchu karqa. Imaraykuchus chay ruwaykunap tukukuyninqa, qayllapiña kachkarqa (Jer. 7:33; 16:5-9). Jeremiaspa kawsayninqa, wakkunata willayninta uyarinankupaq yanaparqa, chantapis juicio pʼunchay, may llakiy kananta rikuchirqa. Nisqanmanjinataq, chay ñakʼariy chayamurqa. Chay tiempopi, yarqhaymanta wawasninkuta mikhuqkuna chayri familiankuta ayallataña rikuqkuna, ¿imaynataq sientekurqankurí? (Jeremías 14:16 ñawiriy; Lam. 2:20.) Chayrayku Jeremías soltero qhipakusqanqa, mana llakikunapaqchu karqa. Jerusalén llaqtapi 18 killasta may llakiy kasqanrayku, familias mayta ñakʼarirqanku, chaywanpis Jeremiasqa, soltero kasqanrayku, ni pimantapis waqananchu karqa.

5. Jeremías 16:5-9 nisqanta, ¿ñuqanchikpis kasukunanchikchu tiyan?

⁵ Jeremías 16:5-9 nisqanta, ¿ñuqanchikpis kasukunanchikchu tiyan? Mana. Imaraykuchus Bibliaqa, “llakiypi, ñakʼariypi kajkunata” ima, sunquchananchikta niwanchik, chantapis nillawanchiktaq, “kusikuychej kusikojkunawan” nispa (2 Cor. 1:4; Rom. 12:15). Jesuspis juk casarakuman rirqa, chaypi runas kusikunankupaqtaq yanapakurqa. Chaywanpis kay saqra pachaqa, tumpamantawan may ñakʼariypi rikukunqa, cristianospis, ichá llakiykunata, pisichikuykunata ima rikullasuntaq. Jesusqa, Judeamanta ayqiq ñawpa cristianosjina, tukukuykama sinchita sayananchikta nirqa. Chayrayku soltero kaypi, casarakuypi chayri wawasniyuq kaypi, allinta tʼukurina tiyan (Mateo 24:17, 18 ñawiriy).

6. Jehová, Jeremiasman soltero qhipakunanta kamachisqan, ¿pikunatataq yanapanman?

⁶ Jehová, Jeremiasman mana casarakunanta, nitaq wawasniyuq kananta kamachisqanmanta, ¿imatá yachakunchik? Qutuchakuypi chiqa sunqu cristianosmanta wakinqa, solteros chayri casarasqas mana wawasniyuq kanku. ¿Imatataq paykuna Jeremiasmanta yachakunkuman? ¿Imaraykutaq wawasniyuq kaqkunapis, Jeremiaspa kawsayninpi tʼukurinanku tiyan?

7. Jehová, Jeremiasman mana wawasniyuq kananta kamachisqanpi, ¿imaraykutaq tʼukurinanchik tiyan?

⁷ Rikunchikjina, Jeremiasqa mana wawasniyuqchu kanan karqa. ¿Cristianosrí? Jesusqa mana kamachirqachu discipulosninman, mana familiayuq kanankuta. Chaywanpis, Jerusalenpi 66-70 wataspi ñakʼariy tiempopi kawsaq wiksayuq warmismanta, ñuñuq wawayuq warmismanta ima, “ay” nispa nirqa. Imaraykuchus chay tiempoqa, paykunapaq manchay ñakʼariy kanan karqa (Mat. 24:19). Yachanchikjina, jatun ñakʼariy tiempo chayamuchkallantaq, chayrayku qhariwarmi kaqkunaqa, wawasniyuqchus manachus kanankupi, allinta tʼukurinanku tiyan. Kay tiempo mayta saqrayasqanrayku, ¿manacharí allinta kawsakuyta atillanchikchu? Wawasniyuq kaqkunapis, wawasninkuta mana kawsay ñanpi uywayta atillasqankuta ninku. Sapa qhariwarmi wawasniyuqchus manachus kanankuta akllananku kaptinpis, Jeremiaspa kawsayninpi tʼukurinanku tiyan. Chaywanpis Jehová, Jeremiasman mana casarakunanta kamachisqanmanta, ¿imatá nisunman?

JEREMÍAS SOLTERO KASQANMANTA YACHAKUNA

8. ¿Imaraykutaq Diosta kusichinapaq mana casarasqapunichu kananchik tiyan?

⁸ Jehová, Jeremiasman mana casarakunanta kamachisqanqa, mana tukuynin kamachisninpaqchu karqa. Casarakuyqa mana juchachu. Imaraykuchus Jehovallataq qhariwarmi kawsayta qallarichirqa, Jallpʼata runamanta juntʼachinanpaq, kusisqa kawsakunankupaq ima (Pro. 5:18). Chaywanpis, mana tukuy kamachisninchu casarakurqanku. Diospa llaqtanpiqa, Jeremías llamkʼayninta juntʼachkaptin, eunucos, viudos, viudas ima karqa.b Arí, mana Jeremiasllachu soltero kachkarqa. Payqa, kay tiempomanta wakin cristianosjina, Diospaq llamkʼananrayku soltero qhipakurqa.

9. Casarakuymanta, ¿Diospa ima yuyaychasqantataq japʼikuna tiyan?

⁹ Mana tukuy cristianoschu casarakunku. Jesuspis mana casarakurqachu, chantapis nillarqataq, wakin discipulosnin yuyayninkupi, sunqunkupi ima, soltero kakuyta “japʼi[nankuta]”. Chayta ruwayta atiqkunamantaq, payjina soltero kakunankuta nirqa (Mateo 19:11, 12 ñawiriy). Chayrayku, Diospaq astawan llamkʼanankurayku mana casarakuqkunamanta, mana chanzakunachu, astawanpis allinta ruwasqankuta nina. Chaywanpis wakinqa, wak imasrayku juk tiempollapaq solteros qhipakunku. Sutʼincharinapaq, ichapis paykunapaqjina juk cristiano qusata chayri juk warmita casarakunankupaq, mana tarinkuchu; Dios “cree[ypi]” kaqkunallawan casarakunata kamachisqantataq kasukuyta munanku, chay ruwasqankuta jatunpaq qhawana tiyan (1 Cor. 7:39). Wakinkunataq viudos chayri viudas kasqankurayku, sapallanku kanku.c Paykunaqa, Jehová, Jesús ima, paykunamanta mana qunqakusqankuta yuyarinanku tiyan (Jer. 22:3; 1 Corintios 7:8, 9 ñawiriy).

10, 11. a) ¿Imataq Jeremiasta soltero kaspa kusisqa kawsananpaq yanaparqa? b) Soltero hermanosninchikpa kawsayninku, ¿imaynatá mana casarasqa kaspapis kusisqa kawsayta atikusqanta rikuchin?

¹⁰ Arí, Jeremiasqa soltero kachkaspa, Diospa yanapayninta maskʼayta atirqa. ¿Imaynamantá? Yuyarikuna, profetaqa Diospa Palabranta ñawirispa miskʼichikuq, chaytaq profetajina llamkʼachkaptin, kallpacharqa, sunqucharqataq. Chantapis soltero kasqanmanta asipayaqkunawan mana masichakurqachu. Arí, paykunawan masichakunanmantaqa, ‘sapallan kakuyta’ akllarqa (Jeremías 15:17 ñawiriy).

¹¹ Tukuy wiñamanta achkha soltero cristianos —warmis, qharis ima—, Jeremiasjina ruwanku. Kawsayninkupi rikusqankutaq, Diospaq llamkʼaypi yuyayninkuta churasqanku, mayta yanapasqanta rikuchin. Sutʼincharinapaq, chino qallupi qutuchakuymanta juk hermana nin: “Precursorajina llamkʼayqa kawsayniypaq may sumaq. Imaptinchus achkha ruwanasniyuq kasqayrayku, mana sapallay kasqayta yuyanichu. Diospa Reinonmanta runasman willaspapis astawan kusikuni”, nispa. Chantá 38 watasniyuq wak precursorataq nin: “Ñuqaqa, casarasqa chayri soltero kaypipis, kusiyta tariy atikusqanta yuyani”, nispa. Europamanta uraniqpi tiyakuq wak hermanataq nin: “Kawsayniyqa, mana ñuqa suyasqayjinapunichu, chaywanpis kusisqa kani, kusisqallapunitaq kasaq”, nispa.

12, 13. a) ¿Imatataq soltero kaymanta, casarakuymanta ima, yuyananchik tiyan? b) Pablop kawsaynin, yuyaychasqan ima, ¿imatataq soltero qhipakuymanta rikuchiwanchik?

¹² Jeremías, ¿kawsaynin mana yuyasqanmanjina kasqanta yuyanmanchu karqa? Ichapis. Chaywanpis ichá payqa, casarakuspa wawasniyuq kaqkuna, kikillantataq yuyasqankuta rikurqa. Españamanta juk precursora nin: “Wakin casarasqasta riqsini, paykunamanta wakinkunaqa kusisqas kawsakunku, wakinkunataq mana. Chaytaq mana casarasqa kawsaypipunichu, kusiy kasqanta rikuchiwan”, nispa. Jeremiaspa kawsaynin, wakkunapta ima, soltero kaqkuna kusisqa, sunqu juntʼasqa ima, kawsakuyta atisqankuta rikuchiwanchik. Apóstol Pablop kawsayninpis kikillantataq rikuchin, pay nirqa: “Solterosman, viudasman imaqa kayta nini: Allin kanman noqa jina mana casarakuspa qhepakunaykichej”, nispa (1 Cor. 7:8). Pabloqa, ichapis viudo karqa, jinapis manapis, misionerojina llamkʼachkaptinqa, sapallan kachkarqa (1 Cor. 9:5). ¿Manachu nisunman soltero kasqan, Diospaq astawan llamkʼananpaq yanapasqanta? Arí, payqa “ni imaj jarkʼasqan Señorta tukuy sonqo sirvi[rqa]”, chaytaq wakkunatapis yanaparqa (1 Cor. 7:35).

¹³ Pabloqa, Diospa yuyasqanmanjina ajinata qillqallarqataq: “Casarakojkuna llakiyniyoj kanqanku”, nispa. Chantataq kayta sutʼincharqa: “Pitajchus payllamanta tukuy sonqo ninman [...] mana casarakuspalla qhepakunanta chayqa, allinta ruwan. Chayrayku, pichus [...] casara[kun], chay runaqa allinta ruwan. Chantá, pitajchus mana casara[kun] chayrí, aswan allinta ruwan”, nispa (1 Cor. 7:28, 37, 38). Kay pʼitis Jeremiaspa tiemponpi manaraq kasqanrayku, payqa mana ñawirirqachu. Chaywanpis kawsayninqa, soltero kaqkuna Diospaq llamkʼaspa kusiyta tariyta atisqankuta rikuchin. Chantapis soltero kaspaqa, chiqa yupaychaypi astawan llamkʼayta atinkuman. Kamachiq Sedequiasqa casado karqa, chaywanpis Diospa nisqasninta mana uyarisqanrayku wañurqa. Mana chaymanjinataq Jeremiasqa, soltero kaspapis Diospa nisqanmanjina kawsasqanrayku salvakurqa.

PURAQMANTA KALLPACHANAKUNA

14. Aquilap familian, Pablowan amigos kasqanku, ¿imatá rikuchin?

¹⁴ Rikunchikjina, Jeremiaspa tiemponmanta yaqha tukuy qharis, warmis ima, casarakuspa familiayuq kaq kanku. Pablop tiemponpi runasmantapis, kikillantataq nisunman. Chay tiempopi familiayuq cristianosqa, manachá wak suyusman Pablojina Diosmanta willaq riyta atillaqchu kanku. Chaywanpis maypichus tiyakurqanku chaypi, Diospaq llamkʼayninpi achkha ruwanasniyuq karqanku, juktaq karqa, soltero hermanosta yanaparinanku. Yuyarikuna, Pablo Corinto llaqtaman chayaptin, Áquila, Priscila ima, wasinkuman waqyarirqanku, paywan khuskataq, toldosta ruwaspa llamkʼarqanku. Chaywanpis mana chayllachu, Pablowan masichakusqankuqa, chiqamantachá payta mayta kallpacharqa. Chantapis, achkha kutispichá mikhunata khuska mikhurikurqanku, puraqmantataq kallpachanakurqanku. Jeremiaspatarí, ¿ajina amigosnin karqachu? Diospaq llamkʼananrayku soltero qhipakuspapis, payqa mana runasmanta karunchakuqchu. Baruc, Ebed-melecpa ima familiasninkuwan masichakuspa, maytachá kusikurqa (Rom. 16:3; Hechos 18:1-3 ñawiriy).

15. ¿Imaynatá Diosta yupaychaq familias, soltero kaqkunata kallpachankuman?

¹⁵ Kunanpis soltero cristianosqa, Aquilap familianwanjina masichakuspa, mayta kusikunku. Familianchikrí, ¿soltero kaqkunata ajinata kallpachanchu? Juk hermana nin: “Kay saqra pachamanta lluqsimuniña, manataq kutiyta munanichu. Chaywanpis wakkuna munakunawankuta necesitallanipuni. Chayrayku Jehovamanta mañakuni, kallpachanawaykuta, publicacionesta wakichipunallawaykutapuni ima. Imaraykuchus kallpachanata necesitayku, manataq tukuy solterospunichu casarakuyta munayku. Chaywanpis wakin kutiqa, sapallaykupis kaykumanjina sientekuyku. Jehovap yanapayninta mañakuyta atisqaykuta yachayku, chaywanpis masichakuyta necesitaptiyku, ¿qutuchakuymanta hermanosniyku yanapawaykumanchu?”, nispa. Achkha solteros, qutuchakuymanta hermanos mayta yanapasqankuta ninku. Manataq wiñamasisninkullachu amigosninku kanku. Imaraykuchus qutuchakuypi tukuywan masichakuyta munasqankurayku, machituswan, waynaswan, sipaskunawan ima, amigos kanku.

16. ¿Imastataq soltero hermanosninchikta yanapanapaq ruwasunman?

¹⁶ Soltero kaqkunata familiapi ruwanasninchikman waqyarispa, mayta kallpachayta atisunman. Ichapis Familiapi Diosta Yupaychanapaq Chʼisiman waqyarisunman. Juk soltero hermanota, khuska mikhurinapaq waqyariptinchikqa, puraqmanta kallpachanakusunman. Mana chayqa, chay hermanota waqyarisunman: willayman ñuqanchikwan khuska lluqsinanpaq, Tantakunapaq Wasita allinchanapaq chayri rantiq rinapaq. Wakin familiasqa, jatun tantakuyman chayri puriykachaq mayllamanpis richkaspa, juk viudota, viudata chayri juk soltero precursorta, paykunawan khuska rinanpaq waqyarinku. Ajinata ruwaspaqa, puraqmanta kallpachanakunku.

17-19. a) ¿Imaraykutaq familia, machuyasqa chayri unqusqa tatasta, imaynatachus qhawanankupi sumaqta tʼukurinanku tiyan? b) Jesús mamanmanta mana qunqakusqan, ¿imatataq yachachiwanchik?

¹⁷ Soltero hermanosqa, machuyasqa tatasninkuta qhawanankupi tʼukurinallankutaq tiyan. Jesuspa tiempomanta wakin riqsisqa judiosqa, tatasninkuta mana qhawanankupaq, imaymana achakista churaq kanku. Paykunaqa, Dios kamachisqanmanjina tatasninkuta jatunpaq qhawanankumantaqa, churasqanku kamachiykunata astawan valechiq kanku (Mar. 7:9-13). Diosta yupaychaq familiasqa, mana paykunajinachu kananku tiyan (1 Tim. 5:3-8).

¹⁸ Machuyasqa tatas achkha cristiano wawasniyuq kanku chayrí, ¿mana casarasqa kaq wawankupunichu paykunata qhawanan tiyan? Japonmanta juk hermana qillqarqa: “Casarakuyta munani, chaywanpis tatasniyta qhawanayrayku, mana casarakunichu. Yachani Jehová allinta yachasqanta, tatasta qhaway imaynachus kasqanta, mana casarakuyta atisqaymanta sunquy nanawasqantapis”, nispa. Ichapis payqa, casarasqa hermanosniyuq, paykunataq ichá mana tapurispalla tatasninta qhawananta kamachirqanku. Ajinapi rikukuqkunaqa, Jeremiastapis wawqisnin wasanchasqankuta yuyarikunkuman (Jeremías 12:6 ñawiriy).

¹⁹ Jehová Diosqa, solteros imaynachus sientekusqankuta allinta yachan, llakikuptinkupis khuyakun (Sal. 103:11-14). Chantapis machuyasqa chayri unqusqa tatasqa, tukuynin wawasninkupata tatasninku kanku, mana solterospallatachu. Ichá wakin wawasninku casarasqa, familiasniyuq ima kanku. Chaywanpis, tatasninkuta munakuyta, qhawayta ima, mana qunqakunankuchu tiyan. Jesuspa ruwasqanmanta yuyarikuna, payqa kurkupi warkhusqa kachkaspapis, mamanmanta mana qunqakurqachu (Juan 19:25-27). Bibliaqa, familias imaynasmantachus machuyasqa chayri unqusqa tatasta qhawanankuta, mana ninchu; nillataq ninchu, soltero kaqkunalla tatasninkuta qhawanankuta. Familiasqa chaypi tʼukurichkaspa, allin yuyaywan, munakuywan ima, ima ruwaytapis akllananku tiyan, Jesús mamanmanta mana qunqakusqantataq, yuyarinanku tiyan.

20. ¿Imaynataq sientekunki qutuchakuypi juk familiajina kawsakusqanchikmanta?

²⁰ Jeremiasqa Dios yuyaychasqanmanjina, Diospa llaqtanpi juk familiajina kawsakunanchikta nirqa (Jer. 31:34). Ñuqanchikqa, casarasqas, soltero hermanoswan ima, qutuchakuypi masichakuspa, mayta kusikunchikña. Chiqamanta nisunman, puraqmanta kallpachanakuyta munasqanchikta, kawsay ñanpi purillaytapuni munasqanchikta ima.