7 Yachaqana

¿Imaraykutaq Dios ñakʼariy kananta saqin?

1, 2. a) Diosninchik Edén huertapi uqharikuqkunata wañuchinman karqa chayqa, ¿ñuqanchik kawsasunmanchu karqa? b) ¿Imatataq Jehová khuyakuyninpi watiqmanta quwasunchik?

‘PISILLATA kawsani, may llakiyniyuqtaq kawsayniyqa’, nispa ñawpa runa Jacob nirqa (Génesis 47:9). Jinallatataq Job nirqa: “Runaqa pisillata kawsan, kawsaynintaj llakiykunawan juntʼa kashan”, nispa (Job 14:1). Paykunajina ñuqanchikpis, llakikunchik, ñakʼarinchik, phutikunchik ima. Chaywanpis, Diosninchikta llakiy kawsaypi ñacekusqanchikmantaqa mana juchachasunmanchu. Manapis Adán, Evajina tʼikapachapichu kawsachkanchik, nitaq mana juchayuq juntʼa runachu kanchik. Tʼukuriy, ¿imaynataq kanman karqa Jehová ñawpa tatasninchikta uqharikusqankumanta chay ratupacha wañurparichiptin? Ichapis, unquy, nanay, wañuypis, mana kanmanchu karqa; chaywanpis ¿runa kanmanchu karqa? Mana, mana pipis nacekunmanchu karqa. Mana chaymanjinataq, Jehová khuyakuyninpi Adán Evawan wawayuq kanankuta saqirqa, paykunataq juchayuq nacekurqanku. Chantapis Diosqa Jesucristoniqta, Adán chinkachisqanta, watiqmanta runaman qunqa: wiñay kawsayta tʼikapacha Jallpʼapi (Juan 10:10; Romanos 5:12).

² Tʼikapachapiqa, chiqan runallawan, mana unquspa, mana llakikuspa, mana nanachikuspa, mana wañuspa ima, wiñaypaq kawsasunchik, chaytaq mayta sunquchawanchik (Proverbios 2:21, 22; Apocalipsis 21:4, 5). Biblia nisqanmanjina, Diosninchik salvakunanchikta munan, chaywanpis Diosqa, mana chayraykullachu imatapis ruwanqa, manaqa sutinrayku.

Jatun sutinrayku

3. ¿Imaraykutaq Diosninchik tukuy parlasqanta juntʼanqa?

³ Diosqa sutinrayku, Jallpʼapaq, runapaq ima, qallariymantapacha munasqanta juntʼanqapuni. Diospa sutin Jehovaqa, “Pay Ruwan Imapis Ruwakunanta”, niyta munan. Chay sutiqa, paylla Sumaq Kamachiqjina, tukuy parlasqanta juntʼasqantapuni rikuchiwanchik, chantapis chiqa kaqta parlaq Dios kasqanta ima. Chayrayku Sumaq Kamachiq kasqanrayku, tukuypis kusisqa kawsanankupaq, tiyasqa sunqu kawsanankupaq ima, tukuy payta kasukunanku tiyan, sutintataq jatunpaq qhawaspa uqharinanku tiyan.

4. ¿Imatataq astawan Diosninchik Jallpʼapaq munarqa?

⁴ Jehovaqa Adanta, Evatawan ruwaytawan, paykunaman juk ruwayta qurqa. Paykunaqa mana Jallpʼallatachu tʼikapachaman tukuchinanku karqa, manaqa mirayninkuwan juntʼachinanku karqa (Génesis 1:28). ¿Diospa munaynin paykuna juchallikusqankuraykuchu mana juntʼakunman karqa? Mana. Tukuy Atiyniyuq Diosninchik runapaq, Jallpʼapaq munayninta mana juntʼaptinqa, Sutin sarusqa kanman karqa.

5. a) ¿Maykʼaqtaq Diospa ñawpaqinpi Adán Evawan wañurqanku? b) ¿Imaynatá Jehová Génesis 2:17 nisqanta juntʼarqa, mana Jallpʼapaq munayninta tikraspa?

⁵ Jehovaqa Adanta Evatawan nirqa, allin kaqta mana allin kaqta yachanamanta sachʼap puquyninmanta amapuni mikhunkichikchu, ‘chay sachʼamanta mikhunkichik chayqa wañunkichik’, nispa (Génesis 2:17). Jehovaqa parlasqanmanjina paykuna juchallikusqankutawan, chay pʼunchaypacha wañunankuta nirqa, Diospaqqa Adán Evawan chay pʼunchaypi wañurqanku. Chaywanpis, Dios Jallpʼapaq munayninta juntʼananpaq, paykuna manaraq wañuchkaspa wawayuq kanankuta saqirqa. Diospaq waranqa watas juk pʼunchayjinalla kasqanrayku, Adán 930 watayuq wañupuspapis, Diospaqqa juchallikusqan pʼunchayllapitaq wañurqa (2 Pedro 3:8; Génesis 5:3-5). Jinamanta, Jehovaqa Adanpa wañuyninmanta parlaspa, mana llullakurqachu, nitaq Adán wañusqan Jallpʼapaq Diospa munayninta tikrachirqachu. Chaywanpis, Diosqa Jallpʼapi juchasapa runa, saqra runa kawsananta saqinan karqa.

6, 7. a) Éxodo 9:15, 16, nisqanmanjina, ¿imaraykutaq Jehová saqra runakunata mana usqhayta wañuchinchu? b) ¿Imaynatá Jehová jatun atiyninta Faraonwan rikuchirqa, imaynatá sutinta tukuyman riqsichirqa? c)  Diosninchik Supaypa ruwasqanta chinkachiptin, ¿imatataq rikuchinqa?

⁶ Moisespa pʼunchayninpi Jehová Egiptop reyninman nisqanqa, imaraykuchus saqra runa kananta saqisqanta sutʼinchawanchik. Israelitasta Egiptomanta mana kachariyta munaptin, Jehovaqa mana chay ratupachachu Faraonta wañurpachirqa, manaqa chunka ñakʼariykunata kachaspa, may atiyniyuq Dios kasqanta rikuchirqa. Qanchis kaq ñakʼarichiyta kachamunanpaq kachkaptin, Jehová Faraonta llaqtantawan juk ñawi chʼirmiypi wañuchiyta atisqanta nirqa. “Chaywampis kawsajta saqeyki, qampi atiyniyta rikuchinaypaj, qannejta sutiy willasqa kanampaj tukuy kay pachantimpi”, nispa willarqa (Éxodo 9:15, 16).

⁷ Jehová israelitasta kacharichisqantawan, tukuypis paypa sutinta riqsichirqanku (Josué 2:1, 9-11). Kunantaq yaqha 3.500 watanman, may chhika runa chay ruwasqanmanta yuyarikunku. Chaypachaqa mana Jehovap sutillantachu willakurqa, manaqa paymanta chiqa kaqta willakurqa. Tukuy parlasqanta juntʼaq Dios kasqanta, payta kasukuqkunata jarkʼasqanta ima, sutʼita rikukurqa (Josué 23:14). Jehovata munayninta juntʼananpaq mana imapis jarkʼasqanta rikukurqa (Isaías 14:24, 27). Chayrayku, tumpamantawan Diosninchik Supay tukuy ruwasqanta chinkachispa, chiqa sunquwan payta yupaychaqkunata yanapanqa. Chaypacha Diosqa Tukuy Atiyniyuq kasqanta, may jatun sutiyuq kasqanta rikuchinqa, chaytaq mana jaykʼaq qunqakunqachu, Diospa tukuy ruwasqanqa wiñay wiñaypaq kanqa (Ezequías 38:23; Apocalipsis 19:1, 2).

‘Diospa yachaynin mayjina jatunpuni’

8. ¿Imapitaq apóstol Pablo tʼukurinanchikta niwanchik?

⁸ Apóstol Pablo Romapi cristianokunata jinata tapurqa: “[¿]Ruwanmanchu Diosqa mana cheqan kajtaqa?”, nispa. Chayman payllataq jinata kutichirqa: “Ni imarayku”, nispa. Chaymanta, Diospa khuyakuyninta jatunchaytawan, Pabloqa imaraykuchus Diosninchik mana Faraonta usqhayta wañuchisqanta sutʼincharqa. Chantapis, runaqa Diospa makinpi tʼurujina kasqanchikta rikuchiytawan, ajinata Diosmanta nirqa: “Diosqa wakichikorqa phiñakuyninta, atiynintawan rikuchinampaj; chaywampis sajra runaswan pacienciakorqa, pikunachus wakisqa karqanku wañuypaj, chaykunawan. Ajinata ruwarqa jatun kaynimpa qhapaj kayninta rikuchinampaj khuyakuynimpi kajkunaman, pikunatachus ñaupajmantaña wakicherqa janaj pacha kʼanchaynimpi kananchejpaj. Jinaqa pay wajyawarqanchej judíos ukhumanta, mana judío kajkuna ukhumantapis”, nispa (Romanos 9:14-24).

9. a) ¿Pikunataq ‘Diospa phiñakuyninta rikuchinapaq wakichisqa runas kanku’? b) ¿Imaraykutaq Jehová paywan churanakuq runakunata mana usqhayta wañuchinchu, imaynatá payta munakuqkunata yanapanqa?

⁹ Edén huertapi uqharikusqankumanta qhipaman, tukuy pikunachus Diospa contranpi churanakuqkuna ‘Diospa phiñakuyninpi wañuypaq wakichisqa kanku’. Jehová Diosninchik chay kutimantapacha mayta pacienciakuspa, saqra runakuna ñanninmanta asikunankuta saqin, payta kasukuqkunatapis ñakʼarichinankuta saqin, astawanpis Churinta wañuchinankuta saqin. Diosqa mana phiñakuyninwan atipachikuspa kay chhika unayta suyan, tukuy rikunankupaq Diosmanta karunchakuspa, runapura kamachinakuspa ima, mana allinta kawsayta atisqankuta. Chantapis, Jesús wañusqanqa Diosta kasukuqkunata kacharichin, ‘kuraq Supaypa ruwasqasnintataq phirin’ (1 Juan 3:8; Hebreos 2:14, 15).

10. ¿Imaraykutaq Jehová saqra runata manaraq chikachinchu?

¹⁰ Jesús kawsarimusqanmantapacha, Jehová ‘phiñakuyninta rikuchinapaq runasta’ qhawachkallanraq, manaraq chinkachinchu. ¿Imaraykutaq? Imaraykuchus Jehovaqa Reinonpi Jesuswan kamachiqkunata wakichichkan. Kay runakunaqa 144.000 kanku. Pablo nisqanmanjina paykuna Diospa ‘khuyakuynimpi kajkuna’ kanku. Ñawpaqtaqa judío kaqkunallata waqyakurqa, chaymantaraq mana judío kaqkunata waqyakurqa. Jehovaqa mana pitapis payta kasukunankupaq matʼirqachu, chaywanpis pay qusqanta tukuy sunquwan japʼikuqkunata, Churinwan khuska janaqpachapi kamachinankupaq akllan. Kunanqa, janaqpachaman riqkunata wakichikuyta tukukuchkanña (Lucas 22:29; Apocalipsis 14:1-4).

11. a) Jehová suyasqanrayku, ¿pikunataq kusikuyta atinku? b) ¿Imaynatá wañusqakunata yanapakunqa?

¹¹ Kay Jallpʼapiri, ¿runa kawsanqachu? Ari, Dios suyasqanrayku tukuy llaqtakunamanta ‘may chhika runasta’ tantakuchkan, paykunaqa may chhika kanku. Jehová Diospa pʼunchaynin chayamuptin kay runakunataqa mana wañuchinqachu, manaqa wiñay wiñaypaq tʼikapacha Jallpʼapi kawsanqanku (Apocalipsis 7:9, 10; Salmo 37:29; Juan 10:16). Dios niptinqa achkha runa kay jallpʼapi kawsarimunqanku, paykunataq Diosta kasukuyta yachanqanku. Diospa rimayninqa Hechos 24:15 pʼitipi jinata ninña, ‘chiqan kaqta ruwaqkuna, saqrata ruwaqkunapis kawsarimunqanku’, nispa (Juan 5:28, 29).

12. a) Jehová runa ñakʼarinanta saqisqan, ¿imatataq paymanta yachachiwanchik? b) Jehová Kamachiq kayninta iskaychachikusqanta kutichinanpaq ruwasqanmanta, ¿imatataq niwaq?

¹² Dios kaykunata ruwaspa, ¿pantasqantachu nisunman? Mana. Saqra runata manaraq wañuchispaqa, Jehovaqa munasqanmanjina ruwachkan, jinamanta jatun khuyakuyninta, munakuyninta ima rikuchichkan. Chantapis, tukuy kay watakunapi, Jehová munayninta juntʼananpaq tukuy imata ruwasqanta rikuspa, astawan Jehovata riqsinchik. Diospa kʼacha kayninta chiqan kayninta, khuyakuyninta, suyakuyninta, jatun yachayninta ima rikuspaqa tʼukurinchik. Jehovaqa, paypa Kamachiq kayninta iskaychachikusqanman sumaq yachaywan kutichin, jinamanta paylla Sumaq Kamachiq kasqanta tukuyman wiñaypaq rikuchinqa. Ñuqanchikpis apóstol Pablojina ninchik: “May jina jatumpuni Diospa qhapaj kaynin, yachaynin, rejsiynimpis. Mana yachay atina yuyasqampis, jinallataj ñankunampis”, nispa (Romanos 11:33).

¿Imaynatá Dioswan kasqanchikta rikuchisunman?

13. ¿Imatataq ñakʼarichkaspa ruwasunman, imataq chayta ruwananchikpaq yanapawasunchik?

¹³ May chhika Diosta kasukuqkuna llakiypi kawsallankutaq, manaraq saqra runakunata nitaq llakiykunatapis chinkachisqanrayku. Jinata ñakʼarichkaspa, ¿anchatachu phutikusunchik, chayri Supay llulla kasqantachu rikuchisunchik? Supay llulla kasqanta rikuchinapaq, kay kʼamiriyta yuyarinanchik tiyan: “Yachayniyoj kay, wawáy, kusichiwankitaj; ajinamanta allinta kutichisaj pischus [Satanás] ñakʼarichiwayta munajkunata” (Proverbios 27:11). Dioswan churanakuq Satanasqa, runa ñakʼariptin, kapusqantataq chinkachiptin, Diosta juchachananta, maldecinanta ima, nirqa (Job 1:9-11; 2:4, 5). Chayrayku Jehovaqa, payta munakusqanchikrayku ñakʼariykunata muchuptinchik mayta kusikun.

14. Llakiykunapi kachkaspa Jehovapi atienekuptinchik, ¿imastataq yachakusunchik?

¹⁴ Ima ñakʼariypipis Jehovapi atienekuptinchik, allin runaman tukusunchik. Tʼukuriy, Jesús ñakʼarisqanrayku, ‘kasukuyta yacharqa’, chay kutikama manaraq jaykʼaqpis jinata ñakʼarirqachu. Ñuqanchikpis ñakʼariypi kachkaspa, astawan yachakusunchik, chantapis suyakuyninchik wiñarinqa, llakiykunatapis astawan muchuyta atisunchik, Diospa chiqan kamachisqasnintataq astawan munakusunchik (Hebreos 5:8, 9; 12:11; Santiago 1:2-4).

15. ¿Imaynatá runata yanapasunman ñakʼariywan mana urmaptinchik?

¹⁵ Runaqa rikuchkawanchik. Wakinkuna chiqan kaqta munakusqanchikrayku ñakʼarisqanchikta rikuspa, ichapis pikunachus chiqa cristianos kasqankuta yachanqanku. Ichapis qhipaman ñuqanchikwan khuska Jehovata yupaychaspa, tʼikapachapi tʼinkakunata japʼinqanku (Mateo 25:34-36, 40). Jehová, Churin ima, tukuy runata jinamanta yanapananchikta munanku.

16. ¿Imaynatá llakiykunata qhawananchik tiyan mana tʼaqanakunanchikpaq?

¹⁶ Llakiykunapi kachkaspa, Diosta munakusqanchikta, Diospa munaynin juntʼakunanpaq yanapasqanchikta ima rikuchinanchik tiyan. Jinamanta Jehovawan, Jesuswan juklla kayta munasqanchikta sutʼimanta rikuchisunchik. Jesusqa jinata tukuy cristianokunapaq Jehovamanta mañakurqa: “Mana paykunallapajchu mañakuni, astawanqa paykunaj willasqankurayku noqapi creenqanku, chaykunapajpis. Mañakuyki tukuyninku ujlla kanankupaj, imaynatachus, Tatáy, qanqa noqa[wan] kashanki, noqataj qam[wan], ajinata. Paykunapis noqanchejwan ujlla kachunku” nispa (Juan 17:20, 21).

17. Jehovata mana saqiptinchik, ¿imatataq japʼisunchik?

¹⁷ Jehovata mana saqiptinchik, payqa kicharisqa makiwan tʼinkawasunchik. Bibliaqa sutʼita willawanchik: “Ajina ari, munasqa hermanosníy, sinchʼita sayaychej mana saykʼuspa, wiñaspapuni Señorpa ruwaynimpi, imaraykuchus yachankichej Señorpa sutimpi ruwasqaykichejqa mana qhasipajchu kasqanta”, nispa (1 Corintios 15:58). Chantapis nillantaq: “Diosqa cheqan kaspa, mana qonqaponqachu ruwasqasniykichejmanta, jinallataq Diospa sutinta munakusqaykichejmantapis”, nispa (Hebreos 6:10). Santiago 5:11 niwanchik: “Yachanchej jina, pikunachus ñakʼariypi pashaspapis pacienciawan suyajkunata, kusikuyniyoj kasqankuta ninchej. Qankuna uyarerqankichej Job imaynatachus ñakʼariypi mana saykʼuspa sayasqanmanta, Señortaj tukukuypi imatachus paypaj ruwasqanmanta, imaraykuchus Señorqa jatun sonqoyoj, may khuyakuyniyojtaj”, nispa. ¿Ima tʼinkakunatataq Job japʼirqa? “Tata Dios Jobta bendecerqa chay wataspi, ñawpaj watasmanta nisqaqa astawan” (Job 42:10-16). Arí, Jehovaqa payta ‘maskʼaqkunaman sumaq tʼinkata qunanta’ nin (Hebreos 11:6). Chay tʼinkaytaq: wiñay wiñaypaq tʼikapacha Jallpʼapi kawsay kachkan.

18. ¿Imatataq llakiy yuyariykunawan pisimanta pisi ruwakunqa?

¹⁸ Diospa Reinonqa, kay waranqa waranqa watakunapi tukuy runap ñakʼarisqanta allinchanqa. Kusikuyqa ima llakiymantapis astawan jatun kanqa, jinamanta ñawpa llakikusqanchikta mana yuyarikusunchu. Runaqa musuq ruwaykunawan, musuq yuyaykunawan kawsayninta juntʼachinqa, jinamanta ima llakiy yuyaypis pisimanta pisi qunqasqa kanqa. Jehová niwanchik: “Noqaqa mosoj cielota, mosoj pachatawan ruwasaj. Chay ñawpaj kajkunaqa qonqasqa kanqa, manapunitaj yuyarisqachu kanqa. Qankunaqa maytapuni wiñaypaj kusikunkichej, imastachus ruwasaj, chaykunapi”, nispa. Arí, Jehová Diospa musuq pachanpi, chiqan runas ninqanku: “Kunantajrí tukuy runas samarikuypi kashanku, allinta kawsakuspa, kusiywantaj takishanku”, nispa (Isaías 14:7; 65:17, 18).

Yuyarinapaq

• Jehová llakiykuna kananta saqispapis, ¿imaynatá sutinta jatunpaq qhawasqanta rikuchin?

• ¿Imaynatá Jehová manaraq saqra runata chinkachispa, khuyakuyninwan yanapawanchik?

• ¿Imaynatataq llakiykunata qhawananchik tiyan?

[67 paginapi dibujos/fotos]

Jehová Diosqa ‘Jobta bendecirqa, ñawpaq watasmanta nisqaqa astawanraq’