KʼUTUNEM 23
BʼIXONEM 2 Jehová ri abʼiʼ
¿La nim ubʼanik ri ubʼiʼ ri Jehová chqawach?
«Ix ix nu testigos —kcha ri Jehová—» (IS. 43:10).
KYAʼ UBʼIXIK
¿Jas kqabʼan che ukʼutik che nim kqil wi ri ubʼiʼ ri Jehová y che kqatoʼ uwiʼ?
1, 2. ¿Jasche qetaʼm che ri Jesús nim kril wi ri ubʼiʼ ri Jehová?
RI MÁS nim ubʼanik chuwach ri Jesús are ri ubʼiʼ ri Jehová. Ri Jesús are ri nabʼe ri xutoʼ uwiʼ ri ubʼiʼ ri Utat. Junam rukʼ ri xqil pa ri jun kʼutunem kanoq, ri areʼ xkamisaxik rumal che xutoʼ uwiʼ ri ubʼiʼ ri Jehová chuwach ri molom taq tzij che xubʼij ri Satanás (Mar. 14:36; Heb. 10:7-9). Y are chiʼ kkʼis ri Mil Junabʼ kunimarisaj na uqʼij ri ubʼiʼ ri Jehová rumal che kutzalij na ri Qʼatbʼal tzij pa uqʼabʼ ri Jehová (1 Cor. 15:26-28). Juntir ri ubʼanom y ri kubʼan na ri Jesús rumal ri ubʼiʼ ri Jehová, kukʼutu che kuloqʼoqʼej ri Jehová.
2 Ri Jesús xtaq lo rumal ri Jehová cho ri uwach Ulew (Juan 5:43; 12:13). Xukʼut ri ubʼiʼ ri Jehová chkiwach ri u discípulos (Juan 17:6, 26). Xubʼan predicar y xubʼan milagros pa ubʼiʼ ri Jehová (Juan 10:25). Are chiʼ xubʼan orar che ri Jehová, xuta wariʼ che: «Cheʼachajij rumal ri abʼiʼ» (Juan 17:11). We jun winaq kubʼij che cristiano, ¿jas kʼu che kukoj ta ri ubʼiʼ ri Jehová junam rukʼ ri xubʼan ri Jesús?
3. ¿Jas kqil na pa wajun kʼutunem riʼ?
3 Ri oj qastzij cristianos kqakoj qachuqʼabʼ che resaxik uwach ri Jesús y rumal laʼ nim kqil wi ri ubʼiʼ ri Jehová (1 Ped. 2:21). Pa wajun kʼutunem riʼ, kqetaʼmaj na che ri Jehová uyaʼom ri ubʼiʼ chke ri tajin kkitzijoj ri «utz taq noticias re ri Uqʼatbʼal tzij» (Mat. 24:14). Y kqil na jas kqabʼan chqajujunal rech kqakʼutu che nim kqil wi ri ubʼiʼ ri Jehová.
JUN TINAMIT CHE KOJOM RI UBʼIʼ CHE
4. a) ¿Jas xubʼij ri Jesús chke ri u discípulos are chiʼ xpaqiʼ pa ri kaj? b) ¿Jas preguntas kqil na pa wajun kʼutunem riʼ?
4 Are chiʼ ri Jesús ya mer kpaqiʼ pa ri kaj xubʼij wariʼ chke ri u discípulos: «Are taq kʼu chpe ri Ruxlabʼal ri Dios pa iwiʼ, kikʼam na kuʼinem kixel kʼu na bʼik che uyaʼik qʼalajisanik chwij, pa Jerusalén pa ronojel ri ulew re Judea xuqujeʼ pa Samaria, xuqujeʼ kʼu pa taq ri tinamit ri sibʼalaj naj e kʼo wi cho ronojel ri uwach ulew» (Hech. 1:8). Rumal laʼ, ri utz taq noticias xaq xiw ta xtzijox pa Israel xaneʼ chke e kʼi winaq re jalajoj tinamit rech kekunik keʼux u discípulos ri Jesús (Mat. 28:19, 20). Pero chojchoman chrij wariʼ che xubʼij ri Jesús: «Kixel kʼu na bʼik che uyaʼik qʼalajisanik chwij» o kixok che nu testigos. ¿La rajawaxik che ri discípulos riʼ kketaʼmaj na ri ubʼiʼ ri Jehová o xaq e u discípulos ri Jesús? Ri capítulo 15 re Hechos kojutoʼ che uriqik ri u respuesta
5. ¿Jas xkibʼan ri apóstoles y ri kʼamal taq bʼe pa Jerusalén che ukʼutik che rajawaxik ketaʼmax ri ubʼiʼ ri Jehová? (Xuqujeʼ chawilaʼ ri wachbʼal).
5 Pa ri junabʼ 49, ri apóstoles y ri kʼamal taq bʼe pa Jerusalén xkimulij kibʼ rech kkibʼij chke ri judíos taj ri rajawaxik kkibʼano rech keʼux cristianos. Are chiʼ xetoʼtaj che tzijonem, ri Santiago xubʼij: «Ri Simon Luʼ [Pedro] ubʼim chqe jas ri xubʼan ri Dios che utoqʼobʼisaxik kiwach ri man aj judeyibʼ taj nabʼe mul rech kresaj jun tinamit chkixoʼl ri e rech ri areʼ» o che ri ubʼiʼ. ¿Jachin ubʼiʼ? Y xukamulij ubʼixik ri xubʼij ri profeta Amós: «Rech ri nikʼaj chik kkitzukuj na ri Ajawaxel junam kukʼ konojel ri nimaʼq taq tinamit ri e tastal che ri nubʼiʼ» (Hech. 15:14-18). Rumal laʼ ri winaq che kʼateʼ keʼux cristianos xaq xiw ta kketaʼmaj jun jastaq chrij ri Jehová, xaneʼ rajawaxik kkoj na ri ubʼiʼ ri Jehová chke y kkikʼut na chkiwach ri winaq.
Ri apóstoles y ri kʼamal taq bʼe re Jerusalén xketaʼmaj che ri cristianos rajawaxik kkikʼut na ri ubʼiʼ ri Dios. (Chawilaʼ ri párrafo 5).
6, 7. a) ¿Jasche xpe ri Jesús cho ri uwach Ulew? b) ¿Jas jun rumal che nim ubʼanik che xpe ri Jesús cho ri uwach Ulew?
6 Chnaʼtaj chqe che ri ubʼiʼ ri Jesús kraj kubʼij «Jehová are ri toʼl qech». Y are laʼ ri xubʼan ri Jehová: xukoj ri Jesús che kitoʼik ri winaq ri kkikubʼsaj kikʼuʼx chrij. Ri Jesús xpe cho ri uwach Ulew rech kuya ri ukʼaslemal pa kiwiʼ ri winaq (Mat. 20:28). Are chiʼ xubʼan wariʼ, xubʼano che juntir ri winaq kkuyutaj ri kimak y kkiriq na ri kʼaslemal kʼo ta ukʼisik (Juan 3:16).
7 Pero, ¿jasche rajawaxik xkam ri Jesús? Rumal ri xkʼulmataj pa ri kotzʼiʼj Edén. Junam rukʼ ri xqil kan pa ri jun kʼutunem, ri Adán y Eva xeniman ta che ri Jehová y rumal laʼ xekamik (Gén. 3:6, 24). Pero ri Jesús xaq xiw ta xpe che kitoʼik ri winaq xaneʼ xpetik rumal che ri Satanás xubʼij molom taq tzij chrij ri ubʼiʼ ri Jehová (Gén. 3:4, 5). Rumal laʼ rajawaxik che ri winaq kketaʼmaj che ri Dios kʼo ta umak y che xaq molom taq tzij xbʼix chrij. Xaq xiw ri Jesús xkunik xuqʼalajisaj wariʼ rumal che xpe che ukʼexwach ri Jehová y xubʼan juntir ri xubʼij che.
We jun winaq kubʼij che cristiano, ¿jas kʼu che kukoj ta ri ubʼiʼ ri Jehová junam rukʼ ri xubʼan ri Jesús?
8. ¿Jas rajawaxik kketaʼmaj ri kkaj keʼok che u discípulos ri Jesús?
8 Juntir ri kkaj keʼux u discípulos ri Jesús, e judíos o e judíos taj rajawaxik kketaʼmaj y kkikojo che are ri Jehová ri keresaj chuxeʼ ri makaj (Juan 17:3). Y kchʼobʼtaj na kiwach rumal che kojom ri ubʼiʼ ri Jehová chke. Y rajawaxik kketaʼmaj che nim ubʼanik ktoʼ uwiʼ ri ubʼiʼ ri Jehová, rech kkuyutaj kimak y kkiriq ri kʼaslemal kʼo ta ukʼisik (Hech. 2:21, 22). Rumal laʼ, juntir ri discípulos rajawaxik kketaʼmaj chrij ri Jehová y ri Jesús. Y ri oración che kʼo pa Juan 17 ri Jesús kukʼis ubʼixik rukʼ ri e tzij riʼ: «Nukʼutum ri abʼiʼ chkiwach, y kinya ta kan ukʼutik chkiwach rech ri e areʼ kekiloqʼoqʼej ri nikʼaj chik junam rukʼ ri xabʼan at che nuloqʼoqʼexik, y kinkʼojiʼ kukʼ areʼ» (Juan 17:26).
RI IX IX NU TESTIGOS
9. ¿Jas kqabʼan che rilik ri ubʼiʼ ri Jehová ri oj testigos rech Jehová?
9 Junam rukʼ ri qilom chik. Ri oj testigos rech Jehová rajawaxik nim kqil wi ri ubʼiʼ ri Dios y kqatoʼ uwiʼ (Mat. 6:9, 10). Chqawach, ri ubʼiʼ ri Jehová are más nim na ubʼanik chuwach apachike jastaq. Y rajawaxik kqakʼut wariʼ rukʼ ri kqabʼano. ¿Jas kqabʼano rech kqatoʼ uwiʼ ri ubʼiʼ ri Jehová chuwach ri molom taq tzij che xubʼij ri Satanás?
10. ¿Jas kuya ubʼixik ri capítulos 42 a 44 re Isaías? (Isaías 43:9; 44:7-9; xuqujeʼ chawilaʼ ri wachbʼal).
10 Ri capítulos 42 a 44 re Isaías kubʼij chqe ri kojkunik kqabʼano rech kqatoʼ uwiʼ ri ubʼiʼ ri Jehová. Y kubʼij chke ri winaq che chkikʼutu we e qastzij dioses ri tajin kekiqʼijilaj. Pero kʼo ta nijun xkunik xukʼutu che e qastzij dioses ri tajin kekiqʼijilaj (chasikʼij Isaías 43:9; 44:7-9).
Ri kqabʼano rech kqatoʼ uwiʼ ri ubʼiʼ ri Jehová. (Chawilaʼ ri párrafos 10 y 11).
11. Junam rukʼ ri kubʼij Isaías 43:10-12, ¿jas kubʼij ri Jehová chke ri upatanelabʼ?
11 (Chasikʼij Isaías 43:10-12). Ri Jehová kubʼij chke ri upatanelabʼ: «Ix ix nu testigos [...], y ri in in Dios». Y tekʼuriʼ kubʼan wajun pregunta riʼ: «¿La kʼo chi puch jun dios?» (Is. 44:8). Ri oj kojkunik kqaya u respuesta wajun pregunta riʼ. Rukʼ ri kqabʼano y ri kqabʼij kqakʼutu che ri Jehová are ri qastzij Dios y che ri ubʼiʼ are ri más nim ubʼanik chuwach apachike bʼiʼaj. Y rukʼ ri kqachaʼ ubʼanik pa ri qakʼaslemal kqakʼutu che kqaloqʼoqʼej ri Jehová rukʼ ronojel qanimaʼ y che kqaya ta kan upatanixik paneʼ kqariq kʼax. Je wariʼ tajin kqatoʼ uwiʼ ri ubʼiʼ ri Dios chuwach ri molom taq tzij che ubʼim ri Satanás.
12. ¿Jas xbʼan che utzʼaqatisaxik ri profecía re Isaías 40:3, 5?
12 Ri Isaías xuqujeʼ xubʼij kan pa jun profecía che kʼo jun kpe na y kupak na ri ubʼe ri Jehová (Is. 40:3; nota). ¿Jampaʼ xtzʼaqat wajun profecía riʼ? Xtzʼaqatik are chiʼ ri Juan el Bautista xupak ri ubʼe ri Jesús, che xpe che ukʼexwach ri Jehová y xchʼaw chrij ri ubʼiʼ (Mat. 3:3; Mar. 1:2-4; Luc. 3:3-6). Ri Isaías xuqujeʼ xubʼij: «Kʼateʼ riʼ kukʼut na ri Ajawaxel ri ujuluwem» (Is. 40:5). Are chiʼ ri Jesús xpe cho ri uwach Ulew xtzʼaqat ri profecía che xubʼij kan ri Isaías, rumal che je taneʼ are ri Jehová ri xpe cho ri uwach Ulew rumal che ri Jesús xresaj uwach ri jeʼlalaj taq ubʼantajik ri Jehová (Juan 12:45).
13. ¿Jas kqabʼan che resaxik uwach ri Jesús?
13 Kqesaj uwach ri Jesús are chiʼ kqatoʼ uwiʼ ri ubʼiʼ ri Jehová chuwach ri molom taq tzij che xubʼij ri Satanás. Y junam rukʼ ri Jesús ri oj xuqujeʼ oj testigos rech Jehová. Kqaqʼalajisaj ri ubʼiʼ ri Jehová chke ri winaq y kqabʼij chke ronojel ri ubʼanom. Pero xuqujeʼ rajawaxik kqakʼut chkiwach ri xubʼan ri Jesús y ri kubʼan na rech kuya uqʼij ri ubʼiʼ ri Jehová (Hech. 1:8). Ri Jesús are ri testigo rech Jehová che más nim ubʼanik y rajawaxik kqesaj uwach (Apoc. 1:5). Pero ¿la rajawaxik che chqajujunal nim kqil wi ri ubʼiʼ ri Jehová?
¿LA NIM UBʼANIK RI UBʼIʼ RI JEHOVÁ CHQAWACH?
14. Junam rukʼ ri kubʼij Salmo 105:3, ¿jas kqabʼan che rilik ri ubʼiʼ ri Jehová?
14 Sibʼalaj kojkikotik rumal che oj testigos rech Jehová (chasikʼij Salmo 105:3). Ri Jehová utz krilo are chiʼ rukʼ kikotemal kojchʼaw chrij ri ubʼiʼ y che kbʼix testigos rech Jehová chqe (Jer. 9:23, 24; 1 Cor. 1:31; 2 Cor. 10:17). We kojkikot che upatanixik ri Jehová, tajin kqaya uqʼij ri ubʼiʼ. Are jun nimalaj eqeleʼn che kojkunik kojtobʼanik rech kbʼan saq che ri ubʼiʼ ri Jehová y kyaʼ uqʼij. Utz taj che kojkʼix che ubʼixik che oj testigos rech Jehová pa ri qachak, pa ri escuela, pa ri tinamit che kojel wi o apachike lugar che oj kʼo wi. Ri Satanás kraj taj che kojchʼaw chrij ri ubʼiʼ ri Jehová (Jer. 11:21; Apoc. 12:17). Ri Satanás keʼukoj ri qastzij taj kojonem rech kkibʼij molom taq tzij chrij ri Jehová y kkikʼut ta ri ubʼiʼ ri Jehová chke ri winaq (Jer. 23:26, 27). Pero ri oj, rumal che kqaloqʼoqʼej ri ubʼiʼ ri Jehová amaqʼel kqaya uqʼij (Sal. 5:11; 89:16).
15. ¿Jas kraj kubʼij che kqaya ubʼixik chrij ri ubʼiʼ ri Jehová?
15 Kqaya ta kan ukojik ri ubʼiʼ ri Jehová (Joel 2:32; Rom. 10:13, 14). Ukojik ri ubʼiʼ ri Jehová kraj ta kubʼij che xaq xiw kqetaʼmaj ri ubʼiʼ y kqakojo. Xaneʼ kraj kubʼij che kqachʼobʼo jas ri qas ubʼantajik, kqakubʼsaj qakʼuʼx chrij y kqataʼ ri utobʼanik rech kukʼam qabʼe pa ri qakʼaslemal (Sal. 20:7; 99:6; 116:4; 145:18). Xuqujeʼ rajawaxik kqatzijoj chke nikʼaj chik jas ri ubʼiʼ ri Dios, ri e ubʼantajik y keqatoʼo rech kkikʼex ri kikʼaslemal rech je wariʼ kekunik kkipatanij ri Jehová (Is. 12:4; Hech. 2:21, 38).
16. ¿Jas kqabʼan che ukʼutik che ri Satanás are jun bʼanal tzij?
16 Kqaya ta kan upatanixik ri Jehová paneʼ kqariq kʼax (Sant. 5:10, 11). Are chiʼ kqaya ta kan upatanixik ri Jehová paneʼ kʼi kʼax kqariq pa ri qakʼaslemal rukʼ wariʼ tajin kqakʼutu che ri Satanás are jun bʼanal tzij. Pa taq ri uqʼij ri Job, ri Satanás xubʼij wariʼ chke juntir ri upatanelabʼ ri Jehová: «Ri achi kuyaʼ utzij chi ksach uwach ronojel rumal utoʼtajisaxik ri ukʼaslemal» (Job 2:4). Ri Satanás xraj xubʼij che ri winaq xaq xiw kkipatanij ri Jehová are chiʼ utz kiwach, pero are chiʼ kkiriq kʼax kkiya kan upatanixik, ri Job xukʼutu che wariʼ qastzij taj are chiʼ xuya ta kan upatanixik ri Jehová. Y ri oj kojkunik kqabʼan qe junam rukʼ ri xubʼan ri Job che kqaya ta kan upatanixik ri Jehová paneʼ kqariq kʼi kʼax. Qas qetaʼm che ri Jehová kojuchajij na rumal ri ubʼiʼ (Juan 17:11).
17. Junam rukʼ ri kubʼij 1 Pedro 2:12, ¿jas jun chik kqabʼano rech kojkunik kqaya uqʼij ri ubʼiʼ ri Jehová?
17 Kqakʼutu che nim kqil wi ri ubʼiʼ ri Jehová (Prov. 30:9; Jer. 7:8-11). Rumal che oj testigos rech Jehová, ri kqabʼan pa ri qakʼaslemal kukʼutu che nim kqil wi ri ubʼiʼ ri Jehová y kqaj taj kyoqʼik (chasikʼij 1 Pedro 2:12). Rumal laʼ paneʼ kʼo jujun jastaq kojsach wi, are kʼu kqakoj qachuqʼabʼ rech ri kqabʼano y ri kqabʼij kuya uqʼij ri ubʼiʼ ri Jehová y kqatoʼ uwiʼ.
18. ¿Jas jun chik kojkunik kqabʼano rech kqakʼutu che ri ubʼiʼ ri Jehová nim ubʼanik chqawach? (Xuqujeʼ chawilaʼ ri nota).
18 Ri kqaj are che más nim kil wi ri ubʼiʼ ri Jehová (Sal. 138:2). ¿Jasche kqabʼij wariʼ? Rumal che kqaloqʼoqʼej ri Jehová y kqabʼan ri kraj ri areʼ. Pero jujun taq mul, wariʼ kubʼano che ri winaq ketzeʼn chqij y kojkiyoqʼo.a Ri Jesús xuchʼijo are chiʼ xbʼan kʼax che y rukʼ itzelal xkamisaxik xa rumal ri ubʼiʼ ri Jehová. Junam rukʼ ri kubʼij Hebreos 12:2-4, xubʼan wariʼ paneʼ xesax ukʼixbʼal y are ta más xbʼison chrij ri kkichomaj ri nikʼaj chik chrij. Ri más nim ubʼanik chuwach are unimaxik ri Dios (Mat. 26:39).
19. ¿La nim ubʼanik ri ubʼiʼ ri Dios chawach at y jasche?
19 Kojkikotik rumal che tajin kqapatanij ri Jehová y kojkikotik che kbʼix testigos rech Jehová chqe. Rumal laʼ kojbʼison taj we ri winaq ketzeʼn chqij o kojkiyoqʼo. Are más nim ubʼanik ri ubʼiʼ ri Jehová chqawach y are ta ri kkichomaj ri winaq chqij. Rumal laʼ kqaj taj kqaya kan uyaʼik uqʼij ri ubʼiʼ ri Jehová apastaneʼ ri kʼax che kubʼan ri Satanás chqe. Je wariʼ kojkunik kqabʼan qe ri xubʼan ri Jesús y kqakʼutu che ri ubʼiʼ ri Jehová are ri más nim ubʼanik chqawach.
BʼIXONEM 10 ¡Chqayaʼ uqʼij ri qaTat Jehová!
a Ri Job are más xchoman chrij ri kkichomaj ri winaq chrij are chiʼ ri oxibʼ achijabʼ xkibʼij kʼaxalaj taq tzij che. Are chiʼ xekam ri ralkʼwal y xsach uwach juntir ri jastaq re, «man xmakun ta kʼut mawi kʼo jun lawaloyil xubʼij ta chrij ri Dios» (Job 1:22; 2:10). Pero are chiʼ xbʼix kʼaxalaj taq tzij che, ri areʼ xuchomaj ta na ri xubʼij y xubʼij tzij che qastzij taj. Are más xchoman chrij ri kkichomaj ri nikʼaj chik chrij ri areʼ y are ta xchoman chrij ri kchomax chrij ri Dios (Job 6:3; 13:4, 5; 32:2; 34:5).