Cristiänunö Kawakunapaq y Yachatsikunapaq Reunionchö Yachakunapaq këkunata leyishun
© 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
7 A 13 DE JULIU
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ PROVERBIUS 21
Casädu vïdachö kushishqa kawakunapaq consëjukuna
Noviu kayanqëki witsan alli reqinakuyë
¿Ëka tiemputan noviu kayanman? Imatapis raslla rurëqa, mana allimanmi chätsikun (Prov. 21:5). Tsëmi casakunëkipaqqa, noviuykita o noviëkitaqa alli reqinëki. Peru alläpa tiempupa noviu këpis manam allitsu. Bibliam kënö nin: “Imatapis shuyaräyanqan prontulla mana cumplikaptinqa, tsëman yarpararmi llakikuyan” (Prov. 13:12). Tsënöllam alläpa tiempupa noviu karqa, oqllanakuy munëninkunata mana aguantar jutsaman ishkiyanqa (1 Cor. 7:9). Tsëmi ëka tiempupana noviu kayanqëkiman pensayänëkipa rantin, kënö pensayänëki: “Noviüwan o noviäwan casakunäpaq o mana casakunäpaqpis decidinäpaqqa, ¿imakunachötan masraq reqinä pishin?”.
¿Wakinkunapita mas alliku kantsik?
3 Jehoväqa warmiwan ollqu kushishqa kayänantam munan. Tsënö kaptimpis, jutsa ruraq kashqam imallachöpis llakitsinakuntsik. Tsëpaq parlarmi apostol Pabluqa, casädu vïda mana fäcil kanampaq kaqta nirqan (1 Cor. 7:28). Wakin cristiänukunaqa casädu vïdankunachö mana alli karninmi, raslla rakikëta munayan. Diablupa makinchö nunakunanö pensarqa, kikinkunallapaq imatapis munarmi imëkanöpa rakikëta ashiyanqa.
4 Casädu vïdantsik mana alli kanqantaqa ama pensashuntsu. Y yarpäshun, pillapis rakikëtaqa puëdinqa majan jukwan kakushqa kaptinran (Mat. 5:32). Tsëmi Pablu ninqan mana allikunapa pasarqa, ama permitishuntsu allish tukoq kënintsikrëkur kënö tapukuyta: “¿Kushishqaku sientikü casädu vïdächö? ¿Munanqänö kushishqaku sientikü? ¿Mas kushishqatsuraq käman jukwanqa?”. Kënö pensëqa manam casädu vïdantsikpaq allitsu. Diosta mana sirweq nunakunanö pensëqa, shonquntsik munanqanta y kikintsik kushishqa këllatam yachatsimantsik. Tsëmi Diosnintsikqa “ama kikikikunapa biennikikunallataqa ashiyëtsu, sinöqa wakinkunapa bienninkunatapis” ashiyë nimantsik (Filip. 2:4). Jehoväqa mana rakikashpa kawakunatam munan (Mat. 19:6). Awmi, Jehoväqa munan pënö pensanatam.
5 Casädukunaqa kuyanakuyänan y respetanakuyänanmi (leyi Efesius 5:33). Bibliachöqa wakinkunapa biennin ruranapaqmi nimantsik (Hëch. 20:35). Casädukuna tsënö kayänampaqqa humildim kayänan. Tsënö karqa majampa bienninmi imatapis rurayanqa (1 Cor. 10:24).
w06-S 15/9 päg. 28 pärr. 13
“Jövin kënikichö casakunqëki warmillawanmi imëpis kanëki”
13 Casädu vïdachö ishkampis mana alli tratanakurqa, kallpachakuyänanmi mejorayänampaq. Capaz ishkampis llakitsinakur imëpis parlapänakuyan (Proverbius 12:18). Yachakunqantsiknöpis tsënö parlapänakuyqa mana allimanmi chätsikun. Proverbius libruchömi kënö nin: “Discutillata gustaq y mana alli geniuyoq warminwan täkunampa rantinqa, tsunyaq sitiuchö japallan täkunqanmi mas alliqa” (Proverbius 21:19). Casäda vïdëkichö tsënö pasakuykanqanta cuentata qokurqa, allim kanman kënö pensanëki: “¿Mana alli trataptïku qowä o runä wayichöpis këta munannatsu?”. Y ollqu kaqtanam Diosnintsik Bibliachö kënö consejan: “Casädu ollqukuna, warmikikunata kuyar sïguiyë y ama pëkunawan cölerakuyëtsu” (Colosensis 3:19). Tsëmi këman pensanëki: “¿Llakitsipa trataptïtsuraq warmïqa juk mas alli trataptin pëwan këta munanqa?”. Ima pasakuptimpis manam tsërëkurqa engañanakuyänantsu. Tsëmi mana engañanakuyänampaqqa cläru parlakur problëmankunata ras arreglayänan.
Bibliata leyir yachakunqantsik
Imëpis pacienciayoq kashun
9 Pacienciayoq karqa, imatapis allitam decidishun. Imatapis jinan höra o mana pensëpa decidinantsikpa rantinmi, pacienciayoq karqa alliraq pensashun ruranantsikpaq kaq alli o mana alli kanqanta (leyi Proverbius 21:5). Këllaman pensarishun: capaz trabäjuta ashikashqa, juk trabäjuta äniramashwan y ichik shuyärita mana munarqa capaz tsë trabäjuman yëkurishwan, peru capaz tiempuntsik tinkunqatsu reunionkunaman ëwanapaq y yachatsikoq yarqunapaq. ¿Imataraq rurashun pacienciayoq karqa? Tsë trabäju alli o mana alli kanqanmanmi alliraq pensashun. Y pensashunmi ëka höra trabajanapaq kaqta, familiantsikwan kanapaq y Jehovä Diosnintsikta sirwinapaq tiempu tinkunampaq kaqta o mana tinkunampaq kaqta. Pacienciayoq karqa, imatapis mana alli decidirqa manam llakikushuntsu.
14 A 20 DE JULIU
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ PROVERBIUS 22
Wamrata alli wätanapaq consëjukuna
¿Jatunyärirqa Jehoväta sirwiyanqatsuraq?
7 Wamrayoq këta munaqkunaqa këman pensayë: “Jehovä Diosnintsik wamrëkikuna qarayäshuptiki shumaq cuidayänëkipaqqa, ¿humildi y llapanchöku Jehoväta cäsukuyanki?” (Sal. 127:3, 4). Y wamrayoq kaqkunaqa këman pensayë: “¿Wamrëkikunata yachëkätsiyankiku trabäjuta mana mantsayänampaq?” (Ecl. 3:12, 13). “¿Imëkanöpaku yanapëkäyanki mana allikunaman mana chäyänampaq?” (Prov. 22:3). Musyanqantsiknöpis, llapan problëmakunapita tsapëtaqa manam puëdintsiktsu. Peru Bibliachö ninqankunata cuentaman churayänampaq yachatsiyaptikiqa, imëkachöpis allim tsarakuyanqa (leyi Proverbius 2:1-6). ¿Imanötan tsëta yachatsiyankiman? Mëqan familiëkikunapis Jehovä sirwita dejariptinqa, wamrëki Jehoväta llapanchö cäsukunampaq Biblia ninqanwan yanapë (Sal. 31:23). O pïnikikunapis wanukuykuptinqa, yamë këta tariyänampaq Biblia ninqanwan yachatsiyë (2 Cor. 1:3, 4; 2 Tim. 3:16).
Teytakuna, Jehoväta kuyayänampaq wamrëkikunata yachatsiyë
17 Wamrallaraq kayanqampita wamrëkikunata yachatsiyë. Mas alliqa kanqa, wamrallaraq kayanqampita wamrëkikunata yachatsiyanqëkim (Prov. 22:6). Tsëtam Timoteupa maman Eunïci y awilan Loida rurayarqan, pëkunaqa yurikunqampita patsëmi Jehoväpita yachatsiyarqan (2 Tim. 1:5; 3:15). Tiempu pasariptinqa, mëta tsëta ëwanqanchömi Pabluta yanaqarqan.
18 Jina Costa de Marfil nacionpita John y warmin Paulam, joqta wamrankunata Jehoväta kuyayänampaq y sirwiyänampaq yachatsiyarqan. ¿Imataq yanaparqan tsëta lograyänampaq? Eunïci y Loida rurayanqantam rurayarqan. Pëkunam kënö niyan: “Yurikuyanqampita patsëmi wamräkunata Diospa Palabrampita yachatsiyarqä” (Deut. 6:6, 7).
19 Peru ¿imanötaq wamrakunataqa Diospa Palabrampita alli yachatsinantsik? Alli yachatsi ninanqa, imatapis yarpänampaq kutin kutin yachatsi ninanmi. Tsëmi teytakunaqa, wamrankunata shumaq yachatsiyänampaq tiemputa jorqayänan. Höraqa itsa imapitapis kutin kutin yachatsirqa qelanäriyanman o utiriyanman. Tsënö kaptimpis, Diospa Palabranchö këkaq consëjukunata mas entienditsiyänampaq y tsëkunata wiyakuyänampaq yapë yachatsiyänampaq alli tiempu kanqantanömi rikäyänan.
Wamrëkikunata yachatsi: pishillaraq kayanqampita
Qamqa, wamrëkita kuyarninmi consejanki. Ima mana allitapis rurariptinqa höraqa precisanqa imanir mana alli kanqanta entiendiratsinqëkillam (Proverbius 22:15). ¿Peru mana wiyakuptinqa? Jesus ruranqantam ruranëki. Sïgui consejarnin, mana allita rurayaptin piñaparnin y pacienciawan yachatsirnin. Mëchö consejanëkipaq kaqta y alli kayanqan hörata kuyakïwan consejanëkipaq akrë. Sudafricapita Elaine jutiyoq panim yarpan teytakuna imanö piñapäyanqanta. Imanö portakunanta munayanqanta imëpis niyaq. Tantiyarinapaq, mana alli portakuptinqa astayänampaq kaqtam niyaq y tsënömi rurayaq. Peru imëpis entienditsiyaqmi imarëkur astëkäyanqanta y manam piñashqa kayanqan höraqa consejayaqtsu. Tsëmi rikätsirqan teytankuna alläpa kuyayanqanta.
Bibliata leyir yachakunqantsik
Jehoväpaq rurëta puëdinqantsikpita kushikushun
11 Tsënöllam noqantsikpis, Jehoväta sirwinqantsik rurënintsikkunachö puëdinqantsikmannö kallpachakushqaqa mas kushishqa kashun. Llapan puëdinqantsikmannö Diospita yachatsikushun y congregacionchö yanapakushun (Hëch. 18:5; Heb. 10:24, 25). Reunionkunachö parlakunqantsikwan wakinkunata yanapanapaq alli preparakushun. Semänachö kaq reunionnintsikchö imallachöpis yanapakunapaq nimashqaqa, alli alistakushun. Congregacionchö ima trabäjuta ruranapaqpis nimashqaqa, tempränu chäshun y confiakuypaq kashun. Ama ima trabäjutapis pöcu cäsupaq churashuntsu. Imatapis mas alli ruranapaq kallpachakushun (Prov. 22:29). Imëka rurëyoq kashqa y chaskinqantsik carguta alli cumplinapaq kallpachakushqaqa, masmi yachakushun y kushishqam kashun (Gäl. 6:4). Y chaskita munanqantsik carguta jukkuna chaskiyaptimpis, mas fäcilmi kanqa pëkunawan kushikunantsikpaq (Rom. 12:15; Gäl. 5:26).
21 A 27 DE JULIU
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ PROVERBIUS 23
Alcohol asuntupaq Bibliachö consëjukuna
lff 43 2 kaq
¿Ima nintaq Bibliachö alcohol upuypaq?
Jehoväqa manam munantsu alläpa upuyänanta ni machayanqanyaq upuyänanta (Gälatas 5:21). Bibliachöqa kënömi nin: “Vïnuta alläpa upyaqkunawan ama juntakëtsu” (Proverbius 23:20). Tsëmi japallantsik upur o jukkunawan upurpis, machanqantsikyaq, llutankunata parlanqantsikyaq y mana allikunata ruranqantsikyaqqa upunantsiktsu. Alläpa upurqa qeshyapäkurmi qallëkushwan. Upur qallëkur dejëta mana puëdinqantsikta cuentata qokurqa, imëpis manana upunapaqmi decidinantsik.
¿Ima nintan Bibliachö alcohol upuypaq?
Diosnintsikmi Palabranchö cläru willamantsik alcoholta machanqantsikyaq upushqaqa, mana alliman chätsimanqantsikta. Këllaman pensarishun: Proverbius 23:29 a 35 textukunachömi willakun juk machakoq nunapaq y problëmakunachö ushanqampaq. Euröpapita Daniel jutiyoq anciänum manaraq Testïgu karnin imapa pasanqanta kënö willakun: “Alcoholta machanqäyaq upurkurmi mana allikunata decidirqä, tsëpitaqa mana allimanmi charqä y alläpam llakikurqä y mana allim sientikurqä”.
Bibliata leyir yachakunqantsik
‘Teyta Diospa yachaq këninmi cällikunachö qayëkachëkan’
Kapamanqantsikkunawan kushishqa kawakushun. Bibliachömi kë consëju qellqarëkan: “Ama rïcuyëta munar paqasta junaqta trabajëtsu […]. Qellëqa rikarëkaptikim juklla ushakärinqa, älanta kicharkur ëwakoq pichaknömi ëwakunqa” (Prov. 23:4, 5). Imatapis tarinqantsiktaqa, rasllam oqrarita puëdintsik. Tsënö kaptimpis, rïcu kar o waktsa karpis, nunakunaqa qellëllamanmi yarparäkuyan. Tsëman yarparäkurmi, mana alli parlashqa këman chäyan, wakinkunawan amïgu këninkuna ushakan y qeshyapäkuyan (Prov. 28:20; 1 Tim. 6:9, 10). Peru yachaq kanqantsikqa, qellëllaman alläpa mana yarparäkunapaqmi yanapamantsik. Tsëmi, imëkayoq këta mana procuranapaq y kapamanqantsikllawan kushishqa kawakunapaq yanapamantsik (Ecl. 7:12).
28 DE JULIUPITA 3 DE AGOSTUYAQ
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ PROVERBIUS 24
¿Imatataq rurashwan mana allikunapa pasar mana qelanäkurinapaq?
“Imëpis alli aguantar firmi kayë”
Diospa Palabrantam estudianantsik y yachakunqantsikmanmi alli pensanantsik. Juk planta alli tsarakunampaqqa, alli watsiyoqmi o matsuyoqmi kanan. Tsënöllam noqantsikpis Satanaspa trampankunaman mana ishkinapaqqa, Diosnintsikpa Palabranman alli firmi markäkunantsik o yärakunantsik. Juk planta winaptinqa, watsimpis o matsumpis masmi winan y masmi patsa rurinman yëkun. Tsënöllam Diosnintsikpa Palabranta mas estudiarqa y yachakunqantsikkunaman mas pensarqa, Diosnintsikman mas markäkuntsik o yärakuntsik y llapan yachakunqantsikkuna rasumpa kanqanmanmi confiakuntsik (Col. 2:6,7). Unë sirweqninkunata Jehovä consejanqan y mana allikunapita tsapanqan imanö yanapanqantam alli pensanantsik. Këllaman pensarishun: juk suëñunchönö juk angel templuta mediptinmi, Ezequielqa alkäbulla rikararqan. Tsë rikanqanmi Ezequielta yanaparqan Jehoväman mas markäkunampaq o yärakunampaq. Tsënöllam noqantsiktapis yanapamantsik Jehovä mandakunqankunata respetanapaq y alli kaqllata imëpis ruranapaq (Ezeq. 40:1-4; 43:10-12). Noqantsiktapis allim yanapamäshun, Diosnintsikpa Palabranta estudianapaq y yachakunqantsikkunaman alli pensanapaq tiempuntsikta rakishqaqa.
w09 1/12 päg. 17 pärrk. 12, 13
Problëmakunapa pasëkarnimpis kushishqa kashun
12 Bibliam kënö nimantsik: “¿Mana allikunapa pasar alläpaku llakikurqonki? Tsëqa kallpëki pishinqam” (Pro. 24:10). Hinamampis “shonqu nanatsikushqa kaptenqa kallpapis ushakanmi” (Pro. 15:13). Awmi, wakin cristiänokunataqa pasëpam llakikïninkuna qelanäratsin, y Diospa Palabrantapis manam leiyannatsu y yachakuyanqanmampis mananam yarpakachäyannatsu. Hinamampis manam shonqunkunapita patsënatsu Diosman mañakuyan y karupäkuriyanmi cristiano mayinkunapitapis. Pero manam allitsu unëpa llakishqalla kakïqa (Pro. 18:1, 14).
13 Huk lädopaqa problëmantsikkunaman alläpa mana yarpakachanqantsikmi yanapamäshun hukkunata rurarnin kushishqa kawakunapaq. Rey Davidmi kënö qellqarqan: “Teyta Diosllä, munanqëkita rurarmi alläpa kushikorqö” (Sal. 40:8). Imëkapa pasarnimpis Diospa kaqtaqa manam imëpis haqinantsiktsu, tsëmi yanapamäshun llakikïnintsikta vencinapaq. Kikin Jehovämi yachatsimantsik Palabranta mana haqishpa estudiarnenqa kushishqa kawakunata (Sal. 1:1, 2; Sant. 1:25). Diosnintsikpa Palabranta leirnin y reunionkunaman ëwarninmi “shumaq palabrakunata” yachakuntsik, tsëkunam kushitsimantsik y animamantsik (Pro. 12:25; 16:24).
Leyeqkuna tapukuyanqan
Proverbius 24:16 (TNM) textum kënö nin: “Alli kaq nunaqa qanchis kuti ishkirirpis sharkurinqam”. Kë versïculuqa, ¿pipis kutin kutin jutsallakuptimpis Dios perdonanampaq kaqtaku parlëkan?
Manam tsëpaqtsu parlëkan. Kë versïculuchö ishkir nirqa, pillapis tukuy problëmakunapa y mana allikunapa pasarpis sharkunqampaqmi parlëkan, juk parlakuychöqa, alli tsarakunqampaqmi.
Proverbius 24:16 ninqanchöqa, manam mana allikunata rurar jutsaman ishkipaqtsu parlëkan. Tsëpa rantinqa, kutin kutin mana allikunapa pasanqantsikpaqmi parlëkan. Kanan witsanqa, alli kaqta ruraq nunakunapis itsa hörataqa qeshyapäkuyanqa o imëka mana allikunapa pasayanqa. Hörataqa, itsa autoridäkunapis chikirnin sufritsiyanman. Tsënö kaptimpis, Dios yanapaptin alli tsarakuyänampaq kaqtaqa segürum këkäyan. ¿Manaku Diosta sirweqkunaqa imachöpis allilla yarqapakuyan? Tsënö alliqa yarqapakuyan, “ullpanashqakunatam kallpan qonki. Llakishqa këkaqkunatapis kushikïtam qonki” nir Bibliachö Jehoväpaq niptinmi (Sal. 41:1-3; 145:14-19).
Bibliata leyir yachakunqantsik
lvs 10 kaq yachatsikuy päg. 137 pärrk. 13-15
Diosnintsikmi casakuyta patsätsishqa
13 Casakuyta munarqa, alli qowa o alli warmi kanëkipaqmi yarpänëki. Höraqa casakunapaq listuna kanqantsiktam nintsik. Tsënö kaptimpis, ¿ima ninantan casakunapaq listuna këqa?
14 Bibliachöqa yachatsimantsik, casakoq nunawan warmiqa jukläya rurëkunayoq kayanqantam. Tsëmi casakuyta munarqa, ishkampis juknöpa juknöpa alistakuyänan. Casakuyta munaq ollquqa kënömi tapukunan: “¿Familiä dirigita puëdishaqtsuraq?”. Ollqu kaqmi Jehovä Diospita familianta yachatsinan. Jehovä Diosqa shuyaran familianta manteninanta y warmintawan wamrankunata cuidanantam. Tsëkunata mana rurarqa, “markäkïninnaq nunapitapis” mas peor kanqantam Bibliaqa nin (1 Timoteu 5:8). Casakuyta munaq nunaqa, Diospa Palabran kënö ninqantam cäsukunan: “Wayita shäritsinëkipaq puntata chakrachö ruranëkipaq kaqkunataraq rurapakï”. Jehovä Diosnintsikqa munan, casakoq nunaqa alli qowa kanantam (Proverbius 24:27).
15 Tsënöllam casakuyta munaq warmikunapis, casakurir alli warmi o alli mama kayänampaq alistakuyänan. Bibliachöqa, qowanta y wamrankunata imanö cuidayänampaqmi warmikunapaq shumaq yachatsikuykuna kan (Proverbius 31:10-31). Kanan witsan casakoq nunakuna y warmikunaqa, majankunalla imëkatapis rurayänantam shuyaräyan. Tsënö kaptimpis, Jehovä Diosqa majantsikpaq mas yarpachakunantsiktam munan.
4 A 10 DE AGOSTU
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ PROVERBIUS 25
Shumaq parlakunapaq consëjukuna
Parlakïnintsikta alli utilizäshun
6 ¿Imanirtaq imatapis ninapaqqa imë parlanapaq kaqta alleq rikänantsik precisan? Porqui Proverbius 25:11 textum nin, mas wanayanqa hörachö shumaq palabrakunaqa, “qellëpita shumaq rurashqachö churaraq örupita” manzänanö kanqanta. ¿Ima ninantaq këqa? Örupita rurashqa manzänakunaqa alläpa shumaqmi kayan. Peru mas shumaqran rikakan plätapita rurashqa churakunaman churëkuyaptinnäqa. Jina tsënömi parlakïnintsikwampis pasan. Pitapis parlapärinapaq mas alli kaq tiemputaraq akrashqaqa, masmi yanapanqa. Këta mas tantiyarinapaq juk pasakunqampita parlarishun.
7 Mana conviëninqan hörachö parlarishqaqa, itsa entiendiyanqatsu ni chaskikuyanqatsu (leyi Proverbius 15:23). Këllaman pensarishun, 2011 wata marzu killam Patsa alläpa kuyurnin y lamar yaku yarqamur Japon nacionpa atska markankunata ushakäratsirqan. 15 milpitapis masmi nunakuna wanuyarqan. Y atskaq Testïgukunapam familiankuna y amïgunkuna wanuyarqan. Tsënö kaptimpis vecïnunkunatam Bibliawan yanapëta munayarqan. Peru wanushqakuna kawariyämunampaq kaqpita tsë hörakunachö mana parlapäriyänampaqmi decidiyarqan. ¿Imanirtaq tsëpita parlapäyarqantsu? Porqui tsëchö nunakunaqa budista religionyoqmi kayan y Bibliapitaqa manam musyayanllatsu. Tsëmi wawqikuna y panikunaqa shoqayarqan y mana allikuna imanir pasakunqankunallata entienditsiyarqan.
w15 15/12 päg. 21 pärrk. 15, 16
Parlakïnintsikta alli utilizäshun
15 Rikanqantsiknömi alleqraq pensanantsik imata ninapaq kaqta. Jina alleqran pensanantsik imanö ninapaq kaqtapis. Kuyëpa parlapaptinmi nunakunaqa Jesus parlanqanta wiyëta gustayaq (Lücas 4:22). Noqantsikpis kuyëpa parlakushqaqa, nunakuna kushishqam wiyamäshun y ninqantsikta chaskimäshun (Proverbius 25:15). ¿Imaraq yanapamäshun kuyëpa parlakunapaq? Wakinkunata respetanqantsik y imanö sientikuyanqanta cuentachö katsinqantsikmi. Tsëtam Jesus rurarqan. Tantiyarishun, yachatsinanta munar mëtsikaq nunakuna imëka rurëninkunata jaqirir qepanta ëwayashqa kayanqanta musyarirmi, tiemputa kushishqa jorqarqan imëkakunapita yachatsinampaq (Marcus 6:34). Y nunakuna mana allipa tratariyaptimpis manam mana allipaqa imëpis kutitsirqantsu (1 Pëdru 2:23).
16 Llapantsikmi kuyantsik familiantsikta y amïguntsikkunata. Peru imëpis juntu karnin itsa pensashwan pëkunata respëtuwan y shumaq parlapëqa manana precisanqanta. Höraqa itsa hasta nirishwan llakitsinqan cösaskunata. Peru Jesusman pensarishun, pëqa amïgunkunata imëpis respëtuwanmi trataq. Precisaq këta qochinakur wakin discïpulunkuna plëtuyaptinmi kuyëllapa consejarirqan. Hasta juk wamrawan igualatsirmi yanaparqan pensëninkunata cambiayänampaq (Marcus 9:33-37). Tsënöllam anciänukunapis pitapis consejarqa kuyëpa consejayänan (Gälatas 6:1).
¿Imanirtaq animanakunantsik precisan?
10 Manam anciänukunallatsu wakinkunata animëta puëdiyan. Apostol Pabluqa, llapantsiktam nimantsik wakinkunata animanapaq (Efes. 4:29). Llapantsikmi alkäbu këkänantsik cristiänu mayintsikkuna imapa pasëkäyanqanta y imata wanayanqanta. Apostol Pablum hebreu cristiänukunata kënö nirqan: “Mana tsarakoq makikunata y dëbil këkaq qonqukunata sinchiyätsiyë, y chakikikuna alli kaq nänipa imëpis purirnin sïguitsun, tsënöpa dañashqa kaq moqu mana mukllikärinampaq, antis tsëpa rantinqa, kachakärinampaq” (Heb. 12:12, 13). Hasta jövinkunapis wakinkunata animëtaqa puëdiyanmi.
Bibliata leyir yachakunqantsik
Tranquïlu kanqëkim yanapashunki
3 ¿Yachanëpaq o tranquïlu nunaqa mantsallïshuku? Manam, valientim. Valienti karmi ofendiyaptimpis tranquïlulla këkan. Yachanëpaqqa kayan Diosnintsikpa santu espïritun yanapaptinllam (Gäl. 5:22, 23). Griëgu idiömachöqa, “yachanëpaq” palabrataqa utilizäyaq mansashqana chukaru cawallupaq parlarmi. Tsë cawalluqa manshuyashqana karpis kallpasapallam këkan. Y noqantsikqa, ¿imanötan yachanëpaq nuna karpis valienti kashwan? Tsënöqa kashun Diosnintsikpa santu espïritun yanapamashqallam. Mëtsikaq Testïgukunam nunakuna discutita munar o despreciarnin imatapis tapuyaptin shumaq tranquïlu y respëtuwan contestayashqa. Tsënö respetakoq kayanqanta rikarmi wakin nunakunaqa espantakuyashqa (leyi 2 Timoteu 2:24, 25). ¿Imatataq rurashwan imëpis yachanëpaq nuna kanapaq?
11 A 17 DE AGOSTU
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ PROVERBIUS 26
Pensëta mana yachaq upa nunawan juntakuytsu
it-2-S päg. 249 pärr.1
Tamya witsan
Tiempukuna. Dios Änikunqan Patsachöqa tamya tiempum kan y usya tiempum kan (rikäri Sl 32:4; Can 2:11, nöta). Abrilpita octubriyaqqa pöcullam tamyan, tsëmi murukuyanqanta cosechapakuyan. Proverbius 26:1 textuchömi willakun cosëcha witsanchö fuerti tamyamunanta shuyarëqa upa kë kanqanta (rikäri 1Sa 12:17-19). Tamya tiempuchö mana seguïdu tamyaptimpis alalanmi, peru hörataqa intïrinmi o achärinmi. Y manam musyëtsu imë höra tamyamunampaq kaqpis (Esd 10:9, 13). Tsëmi tamyapita tsapäkuyänampaq sitiuta ashiyanqanqa alläpa alli kaq (Isa 4:6; 25:4; 32:2; Job 24:8).
w87-S 1/10 päg. 19 pärr. 12
Corregiyanqanqa allipaqmi
12 Wakin nunakunaqa alli corregiyänantaraqmi necesitäyan, tsëtam Proverbius 26:3 textuchöpis nin, “chikutiwanqa cawallutam astayan, frënutanam ashnupa shiminman churayan, y garrutiwannam pensëta mana yachaq nunata waqtan waqtan garrutiyan”. Israelïtakuna mana alli portakuyaptinmi, höraqa Jehovä permitirqan juk nacionpita nunakuna sufritsiyänanta. “Tsënöqa sufriyarqan Teyta Dios ninqanta mana cäsukuyanqampitam, Llapanta Gobernaq Poderösu Diosta mana respetayanqampitam. Humildi këta yachakuyänampaqmi Teyta Diosqa imëkapa pasayänanta permitirqan y mana allikunaman ishkiriyaptinqa manam ni pï yanaparqantsu. Imanö këtapis mana puëdirmi Teyta Jehoväman rogakur mañakuyarqan. Pëqa tsënö sufrikäyaptinmi salvarqan” (Salmus 107:11-13). Pensëta mana yachaqkunaqa tercu karmi, tukuynöpa corregiyaptimpis cäsukuyantsu. Tsëmi ‘kutin kutin corregiyaptimpis mana cäsukoq nunaqa, ushakanqa y manam salvakunqatsu’ (Proverbius 29:1).
it-1-S päg. 502 pärr. 4
Cöju
Proverbius libruchö consëju: Gobernanti Salomonmi kënö nirqan: “Kikinlla malograkurnin cöju tikrareq nunanömi, pensëta mana yachaq nunapa makinchö problëmanta arreglapunampaq dejaq nunaqa”. Pipis pensëta mana yachaq nunata imatapis ruranampaq mandaptinqa, manam pë munanqannötsu ruranqa. Y chakinta roqureq cuentam kanqa. Rurëta munanqampis, manam pensanqannötsu rurakanqa y llakikunqam (Pr 26:6).
Bibliata leyir yachakunqantsik
Tranquïlu kanqëkim yanapashunki
Imanöpis contestëta yachanqantsikllaqa manam yanapamäshuntsu. Peru tranquïlu y respëtuwan parlapashqaqa wiyamäshunmi (leyi Colosensis 4:6). Piwampis creenciantsikkunapita parlëqa pelötawan pukllënömi. Pelötata alläpa fuerti jitashqaqa manam pukllëta munayanqatsu, peru shumaqlla jitashqaqa masllam pukllëta munayanqa. Tsënömi creenciantsikkunapita tapupämashqapis tranquïlu y respëtuwan contestashqaqa parlakuyta munayanqa. Capaz wakinkunaqa discutita munayanqa, tsënö kaptinqa manam parlapänantsiknatsu (Prov. 26:4). Discutita munaq nunakunaqa wallkaqllam kayan, peru wakinkunaqa shumaqmi wiyakuyta munayan y parlakuyta munayan.
18 A 24 DE AGOSTU
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ PROVERBIUS 27
Alli amïguyoq këqa alläpa allim
Jehoväqa alläpam kuyan humildi sirweqninkunataqa
12 Humildi nunaqa consejayanqampitam agradecikun. Këllaman pensarishun: Diospita Yachatsikuna wayichö wakin wawqi panikunawan parlakur këkashwan. Tsëna pëkunapita jukninqa juk läduman pusharamarnintsik kiruntsikchö imallapis laqarëkanqanta niramashwan. Tsënö nimashqaqa penqakushwanchi. Peru alläpachi agradecikushwan. Y mas puntallata pillapis niramänantsiktachi munashwan karqan. Tsë cuentallam juk cristiänu mayintsik consejaramashqaqa, shonqupita patsë agradecikunantsik, kikintsik musyanqantsiknöpis pitapis consejëqa manam fäciltsu. Ama chikimaqnintsiktanöqa rikäshuntsu, sinöqa kuyamaqnintsik amïguntsiktanö (leyi Proverbius 27:5, 6; Gäl. 4:16).
it-2-S päg. 1185 pärr. 6
Amïgu, vecïnu
Juk alli amïguqa confiakuypaqmi kanan y imëpis yanapamänapaqmi listu këkänan, tsëtam Proverbius libruchö kënö nir consejamantsik: “Ama amïguykita y papänikipa amïgunta imëpis qonqëtsu, ni mana allikunapa pasanqëki höra wawqikiman ëwëtsu. Karuchö këkaq wawqipitaqa amänuntsikchö këkaq amïgum mas alliqa” (Pr 27:10). Capazchi familiantsikkunaqa karuchö karnin yanapamënintsikta puëdiyanqatsu, tsëmi kë Proverbius libruta qellqaqqa amïguntsikkunata alläpa valoranapaq consejamantsik. Pëkunaqa amänuntsikchö karmi yanapamënintsikta puëdiyanqa, tsëmi imapa pasëkanqantsikta willarinantsik.
Jövin, ¿imatataq rurankiman alli kawakunëkipaq?
7 Jehoas mana allita decidinqampitaqa yachakuntsik, Jehoväta kuyaq y mandakunqanta llapan shonqunwan cäsukoq nunakunallawan amïgu kanantsikpaqmi. Amïguntsikkunaqa tukuy edäyoqmi kayänan. Jehoaspapis mayorna Jehoiadä jutiyoq nunam amïgun karqan. Kananqa amïguykikunaman pensari y kënö tapukuy: “¿Amïgükunaqa yanapayämanku Jehoväman mas markäkunäpaq o yärakunäpaq? ¿Animayämanku Jehovä mandakunqankunata cäsukunäpaq? ¿Gustayanku Jehoväpita y Bibliapita yachakuyanqankunapita parlëta? ¿Cäsukuyanku Jehovä mandakunqankunata? Imachöpis pantaptïqa, ¿corregiyämanku o alabapäyämanllaku?” (Prov. 27:5, 6, 17). Rasumpa kaqchöqa, Jehoväta mana kuyaq amïguykikunaqa manam ni imachöpis yanapayäshunkitsu. Peru Jehoväta kuyaq amïguykikunaqa yanapayäshunkim y pëkunapa amïgunkuna këtaqa manam dejanëkitsu (Prov. 13:20).
Bibliata leyir yachakunqantsik
Anciänukuna Gedeonpita yachakuyë
Rurayanqëkikunapita Jehoväta alabayë. Gedeontaqa madianïtakunata vencinqampitam nunakuna alabapäyarqan, peru Gedeonqa Jehovä yanapashqa kanqantam nirqan (Juëc. 8:22, 23). ¿Imatataq Gedeonpita anciänukuna yachakuyanman? Imata rurarpis Jehoväta alabayänampaqmi (1 Cor. 4:6, 7). Këllaman pensarishun: capaz juk anciänuta shumaq yachatsikunqampita alabapäyanman, tsëqa allichi kanman Diospa Palabranllapita yachatsikushqa kanqanta y Jehoväpa sirweqninkunata dirigeqkuna alli yachatsikoq kanampaq yanapanqampita parlakurinqan. Tsëmi höra höraqa anciänukuna kënö tapukuyänan: “Kë rurëkanqäpitaqa, ¿noqataku o Jehovätaku alabëkäyan?”. Timothy jutiyoq anciänuta pasanqanta rikärishun. Anciänu tikrarirqa, alläpam gustarqan congregacionkunachö discursë. Kënömi willakun: “Discursar qallarqa, alli pensëkurmi shumaq ejemplukunawan yachatsikoq kä, y tsënö yachatsikunqäpitam wawqi panikunaqa alläpa alabapäyämaq. Jehoväta alabayänampa rantin o Biblia yachatsikunqanman pensayänampa rantinmi, noqallata alabapëkayämarqan”. Tsëmi Timothyqa juknöpana yachatsikur qallëkurqan (Prov. 27:21). ¿Y alliku karqan? Kikinmi kënö willakun: “Kananqa wawqi panikuna willayäman mana allikunapa pasayanqan hörakuna o Jehoväpa mas amïgun tikrayänampaq yachatsikunqä imanö yanapashqa kanqantam. Kananqa puntata alabayämanqampitapis tsënö willayämaptinmi masqa kushikü”.
25 A 31 DE AGOSTU
BIBLIAPITA ALLI YACHAKUNAPAQ PROVERBIUS 28
¿Imachötan alli nunakunaqa mana alli nunakunapita jukläya kayan?
w93-S 15/5 päg. 26 pärr. 2
¿Llapan shonquykiwanku Jehoväta sirwikanki?
“Alli nunakunaqa leonnömi imatapis mantsayantsu” (Proverbius 28:1). Alli nunakunaqa Jehovämanmi markäkuyan o yärakuyan, Teyta Diospa Palabranmanmi confiakuyan y imëka problëmapa pasarpis Jehovätam mas sirwiyan.
¿Noënö, Danielnö y Jobnöku Jehoväta alleq reqinki?
USHANAN junaqkunachönam kawëkantsik, y mana alli nunakunaqa mana alli qoranömi mirëkuyan (Sal. 92:7). Jehovä mandakunqantaqa manam cäsukuyantsu. Tsëmi noqantsikqa mana alli rurëkunapitaqa rakikashqa kanantsik, y Dios mandakunqankunataqa alleq musyanantsik (1 Cor. 14:20). Y tsëpaqqa, ¿imatataq rurashwan?
Proverbius 28:5 textum kënö nimantsik: “Jehoväta asheq kaqkunaqa llapantam entiendita puëdiyan”. Y Proverbius 2:7, 9 textunam nin alli ruraq nunakunata, yachëta Jehovä qoptin alli kaqta y mana alli kaqta entiendiyanqanta.
it-1-S päg. 1244 pärr. 4
¿Ima ninantan Jehoväta llapan shonquwan sirwiqa?
Jehovä alläpa poderösu kaptinmi, pë yanapamashqalla imëkapa pasarpis aguantëta puëdintsik. Tsëmi llapan shonquntsikwan pëman confiakushqaqa, mana dejashpa sirwinapaq yanapamäshun (Sl 25:21). Jehovä Diosnintsikmi änimantsik, Pëta mana dejëpa sirwishqaqa “escüdunö” tsapämänapaq y “alli murallashqa markanö” noqantsikpaq kanampaq (Pr 2:6-8; 10:29; Sl 41:12). Tsëmi, Jehovä munanqannö kawakuyänampaq kallpachakoqkunaqa kushishqa kayanqa y alli kawakuyanqa, y bendicionkunatapis chaskiyanqam (Sl 26:1-3; Pr 11:5; 28:18). Peru Job ninqannömi allita ruraq nunakunaqa capaz mana alli gobernantikunapa culpan sufriyanqa y pëkunanölla wanuyanqa, peru Jehoväqa allita ruraqkunataqa manam qonqanqatsu y chaskiyänampaq kaq herenciatam entreganqa, tsëmi yamëna kawakur imëka bendicionkunata chaskiyanqa (Job 9:20-22; Sl 37:18, 19, 37; 84:11; Pr 28:10). Jobqa manam rïcu o imëkayoq kanqampitatsu mas respetashqa karqan o mas välirqan, sinöqa Jehoväta mana dejëpa sirwinqampitam (Pr 19:1; 28:6). Juk teyta imëkapa pasarpis Jehoväta mana dejashpa sirwiptinqa, wamrankunapis papäninkunapita orgullösu sientikurmi kushikuyanqa (Pr 20:7). Papäninkuna alli ejemplu kayanqampita y respetashqa kayanqampitam, wamrankunapis respetashqa y alabashqa kayanqa.
Bibliata leyir yachakunqantsik
Jutsata mana ruranapaq alli cuidakushun
Jutsa rurëman yarpararqa, ¿imatataq rurankiman jutsa rurëman mana chänëkipaq? Jesus kënö ninqantam cäsukunëki: “Tentacionman mana ishkiyänëkipaq, alkäbu alkäbu [...] këkäyë”. Jutsa rurëman mana ishkinëkipaq kaqta següru karnimpis, allim cuidakunëki tsë jutsa rurëman chätsishoqniki rurëkunata mana ruranëkipaq (1 Cor. 10:12). ¿Imakunata ruranqëkitan yanapashurqunki tsë jutsaman mana ishkinëkipaq? Tsëkunata rurarnin sïgui. Proverbius 28:14 textum kënö nin: “Imatapis mana allita mana ruranampaq alli cuidakoq nunaqa kushishqam kawakunqa” (2 Pëd. 3:14).