¿Imatataq yachakuntsik wanukunampaqna këkar Jacob ninqankunapita? (2 kaq)

1. ¿Imatataq këchö yachakushun?

PAPÄNIN Jacob cada ünuta parlapanqanta wiyarmi llapan tsurinkuna lädunchö këkäyarqan. Punta kaq yachatsikuychömi yachakurqantsik Rubenta, Simeonta, Levïta y Judäta imata ninqankunapita. Tsë ninqankunata wiyarqa, llapankunachi mantsakashqa y yarpachakur këkäyarqan. Peru wakin tsurinkunataqa, ¿ima nirqantan Jacob? Këchömi yachakurishun Zabulonta, Isacarta, Danta, Gadta, Aserta, Neftalïta, Josëta y Benjaminta imata ninqankunapita.a

ZABULON

2. ¿Ima nirqantan Jacob tsurin Zabulonta, y imanötan ninqan cumplikarqan? (Genesis 49:13; recuadruta rikäri).

² (Leyi Genesis 49:13). Jacobqa tsurin Zabulonta nirqan Dios Änikunqan Patsaman chärir, kastankuna lamar kuchunchö kawakuyänampaq kaqtam. Y tsënö ninqampita 200 watakunapitapis mas pasariptinmi Zabulonpa kastankunaqa herenciankunata chaskiyarqan. Tsë chaskiyanqan herenciaqa Mediterraneu lamarman y Galilëa qochamampis amänullam karqan. Y Moisesnam kënö nirqan: “Mëta ëwarpis Zabulonpa kastankunaqa kushishqa kayätsun” (Deut. 33:18). ¿Imanir-raq tsënö nirqan? Mediterraneu lamarpa y Galilëa qochapa amänunchö kayanqanchi negociuta rurayänampaq yanapakurqan. Tsëmi Zabulonpa kastankunaqa kushishqa kayarqan.

3. ¿Imaraq yanapamäshun imëpis kushishqa kanapaq?

³ ¿Imatataq yachakuntsik? Mëchö täkushqapis o imakunapa pasashqapis, imëkallapis kanqam kushishqa sientikunapaq. Tsëmi kapamanqantsikkunata valoranantsik (Sal. 16:6; 24:5). Mana kapamanqantsikkunaman yarparäkurqa, manam kapamanqantsikkunata valorashuntsu ni manam kushishqatsu kawakushun. Tsëmi alli kanman kapamanqantsikkunata valoranantsik y alli kaqkunaman pensanantsik (Gäl. 6:4).

ISACAR

4. ¿Ima nirqantan Jacob tsurin Isacarta, y imanötan ninqan cumplikarqan? (Genesis 49:14, 15; recuadruta rikäri).

⁴ (Leyi Genesis 49:14, 15). Jacobqa alli trabajaq kanqampita felicitarmi Isacarta nirqan valienti ashnunö kanqanta. Y alli chakrakunachö kawakunampaq kaqtam nirqan. Tsënö ninqanqa cumplikarqan Isacarpa kastankuna Jordan mayu kuchunchö alli wayoq chakrakunata chaskiriyaptinmi (Jos. 19:22). Pëkunaqa alli cösachi chakrankunachö trabajayarqan, peru alli trabajarpis jukkunatapis yanapayänampaqmi kallpachakuyarqan (1 Rëy. 4:7, 17). Juk kutim juez Baracwan Diospa willakoqnin Dëbora niyarqan guërraman yanapaq ëwayänampaq. Tsëmi Isacarpa kastankunaqa Baractawan Dëborata yanaparnin Sïsarawan y soldädunkunawan pelyayänampaq ëwayarqan (Juëc. 5:15).

5. ¿Imanirtan Isacarpa kastankunanö trabajador kanapaq kallpachakushwan?

⁵ ¿Imatataq yachakuntsik? Jehoväqa alläpam valorarqan Isacarpa kastankuna alli trabajayanqanta, tsënöllam kanampis sirweqninkuna alli trabajayanqanta alläpa valoran (Ecl. 2:24). Pensarishun wawqi panikunata cuidarnin alli trabajaq anciänukunaman (1 Tim. 3:1). Anciänukunaqa guërraman mana ëwarpis, Isacarpa kastankunanömi Jehoväpa sirweqninkunata yanapayan pëta sirwirnin sïguiyänampaq (1 Cor. 5:1, 5; Jüd. 17-23). Tsënöllam discursunkunawan wawqi panikunata animayänampaq alli preparakuyan (1 Tim. 5:17).

DAN

6. ¿Imanötan Danpa kastankuna yanapakuyarqan? (Genesis 49:17, 18; recuadruta rikäri).

⁶ (Leyi Genesis 49:17, 18). Jacobqa tsurin Danta nirqan venenösu culëbranö kanampaq kaqta y mas puëdeq chikeqninkunata o cawallunkuna montashqa chikeqninkunatapis vencinampaq kaqtam. Tsënö nirqa nikarqan israelïtakunapa chikeqninkunawan mana mantsëpa pelyayänampaq kaqtam. ¿Imanötan ninqan cumplikarqan? Israelïtakuna Dios Änikunqan Patsaman ëwayaptinmi Danpa kastankunaqa israelïta mayinkunata cuidarnin llapankunapa ‘qepanta ëwayarqan’ (Nüm. 10:25). Rurayanqankunata jukkuna mana musyayaptin o mana rikäyaptimpis, Danpa kastankuna rurayanqanqa alläpam yanapakurqan.

7. Imachö yanapakurpis, ¿imatataq yarpänantsik?

⁷ ¿Imatataq yachakuntsik? Jehoväta sirwinqantsikchöqa limpiapakurnin, Diosta adoranantsik wayikunata altsarnin, asamblëakunachö y maskunachömi yanapakuntsik. Tsëkunachö yanapakushqa kaptikiqa, alläpam kushikuyä. Peru ruranqantsikkunataqa capazchi wakinkuna musyayantsu o rikäyantsu. Tsënö kaptimpis yarpänëkim, ruranqëkikunata Jehovä Diosnintsik rikëkämunqanta y alläpa valoranqanta. Pëqa mas valoran pëta kuyarnin imatapis ruraptikim y manam alabashqa këta munar ruranqëkitatsu (Mat. 6:1-4).

GAD

8. ¿Imanirtan Gadpa kastankunata chikeqninkuna atacayänampaq fäcil-lla karqan? (Genesis 49:19; recuadruta rikäri).

⁸ (Leyi Genesis 49:19). Jacobqa tsurin Gadpaq nirqan, grüpuypa pureq ladronkuna atacayänampaq kaqtam. Tsënö ninqanqa 200 watakunapitapis mas pasariptinmi cumplikarqan. Gadpa kastankunam Jordan mayuta manaraq tsimpar herenciata chaskiyarqan. Tsë chaskiyanqan herenciankunapa lädunkunachöqa mëtsikaq chikeqninkunam täkuyarqan, tsëmi Gadpa kastankunata atacayänampaqqa fäcil-lla karqan. Peru Gadpa kastankunaqa animalkunata wätayänampaq atska pastu kaptinmi tsë sitiuchö quedakuyarqan (Nüm. 32:1, 5). Gadpa kastankunaqa, ¡valientim kayarqan! Chaskiyanqan herenciata defendiyänampaq Jehovä yanapanampaq kaqmanmi confiakuyarqan. Tsënö confiakurmi guërrachö pelyëta yachaq kaqkunaqa israelïta mayinkunata guërrachö yanapayänampaq Canaan markata ëwakuyarqan y atska watataran kutiyämurqan (Nüm. 32:16-19). Pëkunaqa llapan shonqunkunawanmi confiakuyarqan warminkunata y wamrankunatapis Jehovä cuidanampaq kaqta. Y tsënö confiakuyanqampita y yanapakoq kayanqampitam Jehovä Diosnintsikqa bendicirqan (Jos. 22:1-4).

9. Jehoväman confiakurqa, ¿imakunachö yanapakunapaqraq listu këkäshun?

⁹ ¿Imatataq yachakuntsik? Yanapakunantsikpaq mana fäcil kaptimpis, llapan shonquntsikwanmi Jehoväman confiakunantsik (Sal. 37:3). Kanan witsankunaqa mëtsika wawqi panikunam construccionchö, Diospita yachatsikoqkunata wanayanqan markakunachö y imëka rurëkunachö yanapakuyan. ¿Imanirtan mana fäcil këkaptimpis tsënö yanapakuyan? Jehovä Diosnintsik cuidanampaq kaqta confiakurmi (Sal. 23:1).

ASER

10. ¿Imatataq rurayarqantsu Aserpa kastankuna? (Genesis 49:20; recuadruta rikäri).

¹⁰ (Leyi Genesis 49:20). Jacobqa tsurin Aserpaq nirqan, rïcu kanampaq kaqtam; y rasumpam Aserpa kastankunaqa imëkayoq kayarqan. Herenciankunaqa wakin israelïtakuna chaskiyanqan chakrakunapitapis mas alli wayoq chakrakunam karqan (Deut. 33:24). Chaskiyanqan herenciaqa Mediterraneu lamar kuchunchömi karqan y feniciachö këkaq Sidon markayaqmi charqan. Tsë markachömi negociukunata puritseq barcukunapa puertumpis karqan. Peru Aserpa kastankunaqa manam chaskiyanqan herenciapita cananeu nunakunata qarquyarqantsu, tsëmi pëkunata rikarnin imëkayoq këllata mas puntaman churayarqan (Juëc. 1:31, 32). Tsë nunakunawan juntu täkurmi y imëkayoq karnin Diosnintsiktaqa voluntäwan sirwiyarqannatsu. Tsëmi cananeukunawan pelyayänampaq Barac niptinqa, Aserpa kastankunaqa ëwayarqantsu. Y mana ëwashqa karmi chikeqninkunata Jehovä imanö ushakätsinqanta rikäyarqantsu (Juëc. 5:19-21). Y alläpachi penqakuyarqan guërrachö ganarir Baracwan Dëbora Aserpa kastankunapaq kënö cantayanqanta wiyarnin: “Aserpa kastankunaqa manam imatapis rurayarqantsu y lamar kuchunchömi jamarëkayarqan” (Juëc. 5:17).

11. ¿Imanirtan qellëta o imëkayoq këtaqa mas puntaman churanantsiktsu?

¹¹ ¿Imatataq yachakuntsik? Jehoväta llapan shonquntsikwan sirwita munarqa, manam Jehoväta mana sirweq nunakunanöqa qellëta o imëkayoq këta alläpa kuyanantsiktsu (Prov. 18:11). Imëkayoq këtaqa manam Diosnintsikpita mas puntaman churanantsiktsu (Ecl. 7:12; Heb. 13:5). Ni manam Jehoväta maslla sirwita puëdikarnin qellëta ashinantsikrëkur o imëkayoq këta munarqa, höra höralla sirwinantsiktsu. Tsëpa rantinqa, kanan tiempum llapan puëdinqantsikmannö Jehoväta sirwinantsik, y confiakunantsikmi shamoq tiempuchöqa alli kawakunapaq y imëka munanqantsikkunawan bendicimänapaq kaqman (Sal. 4:8).

NEFTALÏ

12. Neftalïta Jacob ninqanqa, ¿imanöraq cumplikarqan? (Genesis 49:21; recuadruta rikäri).

¹² (Leyi Genesis 49:21). Jacobqa tsurin Neftalïpaq nirqan ‘shumaq parlakuyta yachanampaq’ kaqtam. Tsënö ninqanqa capazchi cumplikarqan kë Patsachö këkarnin Jesus yachatsikurnin shumaq parlakunqanwan (Juan 7:46). Jesusqa Neftalïchö këkaq Capernaum markachömi masqa päraq, tsëmi Bibliaqa nirqan Capernaumqa ‘markan’ cuenta kanqanta (Mat. 4:13; 9:1). Y Isaïasnam nirqan Jesusqa, Zabulonpa y Neftalïpa kastankunapaq aktsi cuenta kanampaq kaqta (Is. 9:1, 2). Y rasumpam Jesusqa imëka aktsinö karnin “tukuyläya nunakunata” shumaq parlaparnin Diosnintsikpita yachatsirqan (Juan 1:9).

13. Parlakunqantsikwan Jehovä Diosnintsikta kushitsita munarqa, ¿imatataq rurashwan?

¹³ ¿Imatataq yachakuntsik? Jehoväqa musyëkanmi imata ninqantsikkunata o imanö parlakunqantsikta. Tsëmi Jehovä Diosnintsikta kushitsita munarqa, ‘shumaq parlakuyta’ yachakunantsik. Peru ¿imanötan rurashwan? Tsëpaqqa imëpis rasumpa kaqllatam parlakunantsik (Sal. 15:1, 2). Y pipaqpis quejakunantsikpa rantin o rimanantsikpa rantinqa, ninqantsikkunawanmi animanantsik y allikunata rurayanqampitam felicitänantsik (Efes. 4:29). Tsënöllam kallpachakunantsik pitapis parlapar qallanapaq, tsënöpam Diosnintsikpita yacharatsita puëdishun.

JOSË

14. ¿Imanötan cumplikarqan Josëpaq Jacob willakunqan? (Genesis 49:22, 26; recuadruta rikäri).

¹⁴ (Leyi Genesis 49:22, 26). Jacobqa alläpa kushishqachi sientikurqan tsurin Josëta ‘wawqinkunapita [Jehovä] akrashqa’ kanqanta musyar. Josëtam kënö nirqan: “Frütata alli wayoq plantapa brötinmi kanki”. Kikin Jacobmi frütata alli wayoq plantanö karqan y Josënam tsë plantapita yarqoq brötinö karqan. Josëqa karqan Raquelpa mayor kaq wamranmi; Raqueltaqa alläpam Jacob kuyaq. Y Jacobmi willakurqan Lëapa mayor kaq wamran Ruben perdinqan kaq herenciata Josë chaskinampaq kaqta (Gen. 48:5, 6; 1 Crön. 5:1, 2). Tsënö ninqanqa cumplikarqan Josëpa tsurinkuna Efrainwan Manases Israelchö ishkë kastakuna tikrariyaptin y herenciata chaskiriyaptinmi (Gen. 49:25; Jos. 14:4).

15. ¿Imatataq Josë rurarqan mana allikunapa pasarnin?

¹⁵ Jacobmi Josëta kënö nirqan: “Kutin kutin[mi] flëchayäshurqëki, y alläpam chikiyäshurqëki” (Gen. 49:23). Tsë chikeqkunaqa wawqinkunam kayarqan. Pëkunaqa Josëta chikir y envidiarmi mana alli tratayarqan. Peru Josëqa tsënö tratëkäyaptimpis, manam wawqinkunawan ni Jehoväwampis cölerakurqantsu. Jacobmi Josëta kënö nirqan: “Flëchanëkipaq flëchakunatam alli tsararqëki, y makikiqa fuertim karqan y imapaqpis listum këkarqan” (Gen. 49:24). Josëqa mana allikunapa pasëkarpis Jehovämanmi confiakurqan y wawqinkunatapis perdonarqanmi y allim tratarqan (Gen. 47:11, 12). Pëqa mana allikunapa pasarmi mas alli nuna tikrarqan (Sal. 105:17-19). Y mas alli nuna tikrashqa kaptinmi Jehoväqa Josëta utilizarqan imëkakunata ruranampaq.

16. ¿Imatataq Josëpita yachakuntsik?

¹⁶ ¿Imatataq yachakuntsik? Mana allikunapa pasarqa, manam ni Jehoväpita ni wawqi panikunapita rakikäkurinantsiktsu. Yarpänantsikmi, mana allikunapa pasanantsikta Jehovä permitinqanqa pëman maslla markäkunapaq o yärakunapaq y mas alli cristiänu tikranapaq yanapamanqantsikta (Heb. 12:7). Tsënö mana allikunapa pasarmi mas llakipäkoq këta y perdonakoq këta yachakuntsik (Heb. 12:11). Y allim musyantsik mana allikunapa pasarpis alli aguantashqaqa, Josëtanöpis Jehovä bendicimänapaq kaqta.

BENJAMIN

17. ¿Imanötan Benjaminta Jacob ninqan cumplikarqan? (Genesis 49:27; recuadruta rikäri).

¹⁷ (Leyi Genesis 49:27). Jacobqa tsurin Benjaminta nirqan, kastankunaqa imëka atoqnö chikeqninkunata rachir ushayänampaq kaqtam. Tsënö nirqa, guërrachö alli pelyëta yachaq soldädukuna kayänampaq kaqtam nikarqan (Juëc. 20:15, 16; 1 Crön. 12:2). Tsëpitanam nirqan ‘patsa warë’ y ‘tardipa’ imata rurayänampaq kaqta. ‘Patsa warë’ ninqanqa cumplikarqan, Benjamin kastapita Israelpa punta kaq gobernantin Saul mana mantsëpa filisteukunawan pelyaptinmi (1 Sam. 9:15-17, 21). Y ‘tardipa’ ninqannam cumplikarqan, Israelchö gobernantikuna manana kanqan witsan, Benjamin kastapita Esterwan Mardoqueu persa nunakuna ushakätsiyänampaq kaqpita israelïtakunata salvariyaptin (Est. 2:5-7; 8:3; 10:3).

18. ¿Imatataq Benjaminpa kastankunapita yachakuntsik?

¹⁸ ¿Imatataq yachakuntsik? Benjaminpa kastankunaqa alläpachi kushikuyarqan Saul gobernanti tikrariptin, tsënömi cumplikarqan Jacob willakunqan. Peru Jehoväqa, tsëpita tiempuwanmi Judäpa kastampita Davidta gobernanti kanampaq churarqan. Y Benjaminpa kastankunaqa manam cölerakuyarqantsu, tsëpa rantinqa Jehovä churanqan gobernantitam yanapayarqan (2 Sam. 3:17-19). Y tsëpita tiempuwannam Israelpa wakin kastankunaqa Judä kastapa contran churakäyarqan, peru Benjaminpa kastankunaqa Judäpa kastankunata y Jehovä churanqan gobernantitam yanapar sïguiyarqan (1 Rëy. 11:31, 32; 12:19, 21). Kanan witsampis Diosnintsikqa dirigimänantsikpaqmi nunakunata churashqa. Tsëmi noqantsikpis Benjaminpa kastankunanö pëkunata cäsukunantsik y yanapanantsik (1 Tes. 5:12).

19. ¿Imatataq yachakurquntsik wanukunampaqna këkar Jacob ninqankunapita?

¹⁹ Wanukunampaqna këkarnin tsurinkunata Jacob ninqankunapitaqa, ¡mëtsikatam yachakurquntsik! Jacob ninqankuna cumplikanqanmi rikätsimantsik Diosnintsik änikunqankunaqa llapan cumplikänampaq kaqta. Y Jacobpa tsurinkuna bendicionkunata chaskiyanqanwannam entiendintsik, noqantsikwan Jehovä kushishqa kananta munarqa, imakunata ruranantsikpaq kaqta.