Jesuspa Chaquita Catishpa Causashunchi Yachachishunchi tandanajuipi yachajungapaj hojapa referenciacuna
3-9 DE AGOSTO
BIBLIAPA VALISHCA YUYAICUNA | ÉXODO 13, 14
‘Shinlli shayarishpa Mandaj Dios cangunata imashna quishpichijta ricuichi’
w13-S 1/2 4
Moisesca tucui shunguhuan crij runagumi carca
Moisesca, Jehová Dios mar Rojota partijpi israelitacuna chaquishca alpatashna yalinataca, talvez yaitallapash na yashcangachu. Shinapash israelitacunata salvangapaj Jehová Dios imatapash ruranataca seguromi carca. Israelitacunapash shinallata seguro cachunmi, Moisesca ayudangapaj munarca. Éxodo 14:13pica ninmi: ‘Moisesca, israelcunataca cashnami nirca: “Na manllanachu canguichi, shinlli shayarichi. Shina shayarishpaca, Mandaj Dios cangunata, cunan imashna quishpichijta ricuichi” nishpa’. Shinaca ¿israelitacuna tucui shunguhuan crichunga ayudaita usharcachu? Ari ayudarcami. Bibliapica ninmi, Moisespash israelitacunapashmi mar Rojotaca ‘chaquishca pambatashna yalirca’ nishpa. Shinallata ninmi, ‘crishcamandami’ shina yalirca nishpa (Hebreos 11:29). Tucui shunguhuan crinaca, Moisespapash, paipa ejemplota catijcunapapash alipachami carca.
Jehová Diosca Tucui Ushaita Charishpapash considerashpami tratan
13 (Éxodo 14:19-22, liingui). Pensaripashunchi, Faraonba soldadocuna ñucanchita catimunajujpimi ñucanchi ñaupajpica mar Rojo ricurin. Maita rinatapash na atinanajujpimi Jehová Diosca shuj fuyuta churashpa Faraonba soldadocunata jarcashpa ñucanchita ayudan. Jehová Dios shina rurajpimi Faraonba soldadocunaca yana yana tutapishna quedan. Cutin ñucanchica ninahuan punchayachijpimi tucuita ricui ushanchi. Chai ratollatami Moisesca mar yacu jahuapi paipa vara caspita ricuchin. Shina rurajpimi shinlli huaira shamujpi mar yacuca cada ladoman shicanyashca quedan. Chaimi tucuicuna ñucanchi familiandi, ñucanchi animalcunandi chaquishca alpata alimanda rishpa mar yacu chaupita yalinajunchi.
w09-S 15/3 7 párrs. 2, 3
“Jehová Diostaca ama cunganguichu”
Egipciocunaca paicunapa carretacuna dañarijpimi, chai carretacunata purichitaca na ushanajurca. Chaicamanmi tucuilla israelitacunaca mar Rojo chaishuj ladoman chayarca. Israelitacuna ña chayajpimi Moisesca, mar Rojo jahuapi paipa maquitaca chutarca. Chaimi Jehová Diosca mar Rojo yacucuna separarishcataca cutin tandachirca. Shina tandachijpimi, ushashca yacucuna talirimushpa faraondapash y paipa soldadocunatapash tapamurca. Chaipimi paicunaca, tucuillacuna ahogarishpa huañurca. Paicunaca ni shujllapash na salvarircachu. Shinami israelitacunaca por fin salvarirca (Éxodo 14:26-28; Salmo 136:13-15).
Chaita uyashpami chai llacta ladolla llactacunaca, unaita manllarishcalla causanajurca (Éxodo 15:14-16). Cuarenta huatacuna yalijpipash, Rahab shuti huarmiguca, cashnami ishcai israelita runagucunataca Jericó llactapica nirca: ‘Cangunata ninandapacha manllanaca, ñucanchi jahuapimi shamushca. Egiptomanda canguna Ilujshimujpi, mar Rojota canguna chimbachun, Mandaj Dios chaquichishcataca uyarcanchimi’ nishpa (Josué 2:9, 10). Shinaca, Jehová Diosta na sirvij llactacunapash, Jehová Dios paipa llactata imashina salvashcata yarijpica ¿nachu Israel llactacarin Jehová Dios paicunata imashina salvashcataca yaria cashcanga?
Bibliapa Valishca Yuyaicunata Mascashunchi
it-1-S 396
Empedrashca ñanguna, ñanguna
Punda tiempocunamandami Palestina llactaca, shuj shuj llactacunahuan conectaringapaca, yangalla ñangunata, empedrashca ñangunata, jatungapalla randingapalla rina ñangunata charirca (Nú 20:17-19; 21:21, 22; 22:5, 21-23; Jos 2:22; Jue 21:19; 1Sa 6:9, 12; 13:17, 18; CAMINO DEL REY nishcata ricupangui). Punda tiempocunapica shuj importante ñanmi tiarca. Chai ñanga Gaza llactata, Asquelón llactata yalishpami, indi llujshimuj ladomanshna ashtahuan jahuaman rishpa, Meguidó llactata yalin carca. Chai jipaca Hazor nishca llactatapashmi yalin carca. Chai jipami ashtahuan jahuaman rishpa, mar de Galileata yalishpa, Damasco llactacaman chayan carca. Egipto llactamandaca chai ñanda catishpami, Filistea llactata yalishpa Jehová Dios cusha nishca alpacunamanga ñapash chayanalla carca. Shinapash Jehová Diosca na chai ñandachu israelitacunataca pusharca. Sino shuj ñandami pusharca. Ñapash chayanalla ñanda yalijpica, Filistea llactamanda gentecuna atacajpimi israelitacunaca desanimarinman carca. Ama chashna llaqui apanajuchunmi Jehová Diosca shuj ñanda israelitacunataca aparca (Éx 13:17).
it-1-S 894 párrs. 5, 6
Éxodo
Israelitacuna yalita ushachunga ¿maijan ladopita mar Rojopa yacucunaca chaupirishcanga?
Israelitacuna Ezam shuti pushtupi cajpimi, Jehová Diosca ‘cutin tigrashpa, Pihahirot pueblo chimbapurapi, [mar Rojo] ladollapi carpacunata shayachichi’ nirca. Ezam pushtuca ‘jichushca pambaman yaicunalla’ pushtupi o desierto manñapimi carca. Shina rurajpimi Faraonga yanman carca, ‘israelitacunaca vichai tucushcashnami purinajun’ o chingashcami purinajun nishpa (Éx 13:20; 14:1-3). Huaquin estudiashcacunaca ninmi, israelitacunaca Haj shuti ñandami rinajushcanga nishpa. Shinallata ninmi, hebreo shimipi “cutin tigrashpa” nishpaca “shuj ñanda rinatalla” o “chai ñanmanda ashatalla caruyanataca” na nijunllu nishpa. Chaipa randica “tigraitapacha tigranata” o “ashtacatapacha caruyanatami” shina nijun ninmi. Ashtahuanbash chai estudiashca gentecunaca ninmi, golfo de Suez nishcapa jahua ladoman chayashpami israelitacunaca tigrashpa, Jebel ‘Ataqah pushtupa indi huashajuj ladota yalirca nishpa. Shinallata ninmi, Jebel ‘Ataqah pushtuca golfo de Suez nishcapa indi huashajuj tucuilla ladotami urcu muyuria carca. Israelitacunaca, ashtaca ashtaca gentecuna caimandaca, contracuna jahua ladota shamushpa llaquichingapaj munajpica, na uchalla chaimanda rita ushanmanllu carca. Yalina ñanda mar Rojo trancariajujpimi, israelitacunaca caimanda chaimanda corralashca quidanman carca ninmi.
Siglo primeropipash chaitallami nin carca (PIHAHIROT nishcata ricupangui). Pero ashtahuanbacha, Bibliapi escribishca shimicunahuanmi pacta can. Cutin estudiashca ashtaca gentecunapa yuyaicunaca na Bibliapi escribishca shimicunahuanga pactachu can (Éx 14:9-16). Shinaca, golfo de Suez nishcapa jahua lado manñamanda carutapachami israelitacunaca yalishcanga (Mar Rojo na tucurijuj ladotami golfo de Suez nin carca). Chaimi Faraonba soldadocunaca, golfo de Suez nishcapa jahua ladomanda manñapa shuj ladota muyushpa, israelitacunata japigritaca na ushashcanga (Éx 14:22, 23).
10-16 DE AGOSTO
BIBLIAPA VALISHCA YUYAICUNA | ÉXODO 15, 16
“Candashpa Jehová Diosta alabashunchi”
w95-S 15/10 11 párr. 11
¿Imamandata ciertopacha shujlla Taita Diosta manllana capanchi?
11 Egipto llactapi soldadocunata tucuchijpimi, Jehová Diosta juyaj gentecunaca, Jehová Diosta alicachishpa jatunbi churarca. Shinallata, chaimi tucui ladocunapi gentecunapash Jehová Diospa shutita rijsirca (Josué 2:9, 10; 4:23, 24). Egipto llactapa maquihuan rurashca dioscunapa shutita yangapi churashpami, Jehová Diospa shutica jatunbi churai tucurca. Chai dioscunaca paita juyaj gentecunata salvaitaca na usharcachu. Egipciocunaca yangami, chai dioscunapi, soldadocunapi, gentecunapipash confiarca. Llaquirishpallami quidarca (Salmo 146:3). Tucui Ushaita Charij, Causaj Taita Dios salvajpimi israelitacunaca, Taita Diosta tucui shunguhuan manllashcata ricuchishpa, Taita Diosta alabashpa candashca.
w95-S 15/10 11, 12 párrs. 15, 16
¿Imamandata ciertopacha shujlla Taita Diosta manllana capanchi?
15 Moiseshuan igual salvai tucushca cashpaca, ñucanchipashmi cashna nishpa candanchiman carca: “Mandaj Dioslla, dios puracunamandaca canshna shuj Diosca, ¿pita tiangayari? Canshna, jucha illajpachaca, ¿pita tiangayari? Canga, jatun manllanayai juyailla ruranacunata, jatun manllarinacunata rurashcamanda, manllana Diosmi cangui” (Éxodo 15:11). Ashtaca ashtaca huatacuna yalijpipash, chai punllamandapachami ashtaca gentecunaca chai shimicunata yaria cashca. Apóstol Juanga Apocalipsis libropimi Jehová Diosta ali sirvijcunataca cashna nin: ‘Taita Diosta sirvij Moisés rurashca candanatapash, Llamapaj candanatapashmi, cashna nishpami candanajurca: “Tucui Ushaita Charij, Mandaj Taita Dios, can rurashcacunaca manllarishpa juyailla ricunayaimi. [Alita] ruraj, na llullajmi cangui. Canllami, canbajlla causajcunataca, Jatun Mandaj cangui. Jatun Dioslla, ¿pita candaca na manllashpa, canba shutitapash na jatunyachingayari? Canllami, jucha illaj cangui” (Apocalipsis 15:2-4).
16 Cunanbipashmi Jehová Diosta juyaj gentecuna tian. Paicunaca Jehová Dios imatalla rurashcataca ninandami agradicin. Shinallata Jehová Dios imatalla mandashcatapash ninandami agradicin. Paicunaca Jehová Diospa mandashcacunata yachajushpa pactachishpami, cai mundopi panda yachachishcacunamanda libre quidashpa chaicunamanda caruyashca. Tucui huatacunami ashtaca ashtaca gentecunaca, cai nali mundopa yachachishcacunamanda caruyashpa, Jehová Diospa limpio, ali organizacionda catinajun. Ñallami Jehová Diosca panda religiongunatapash juzganga, tucui ima nali tiashcacunatapashmi tucuchinga. Chaipimi Jehová Diosta juyaj gentecunaca shuj juyailla alpagupi para siempre causanga.
it-2-S 445 párr. 2
Música
Israel llactapica, grupopimi candan cashca yarin. Chai grupoca ishcai grupopimi separarin cashca. Chai ishcai grupocunaca parecido estrofacunatami shuj shuj candan cashca. Cutin huaquinbica, shujllami candan cashca. Chai candashcatami grupo candajcunaca candashpa contestan cashca. Grupopi chashna candashcacunatami Taita Dios Escribichishca shimipica contestana nin cashca (Éx 15:21; 1Sa 18:6, 7). Salmo 136ta y Salmo libropa shuj capitulocunatapash imashina escribishcata ricushpami, chashna candaj cashcata cuenta japipanchi. Bibliapica parlanmi, profeta Nehemiaspa tiempopica, Taita Diosta agradicishpa candangapaj ishcai jatun grupocuna tiashcata. Chai ishcai grupocunami Jerusalenba jatun pircacunata cutin shayachishpa inauguracionda rurajpica candanajurca. Chaicunamanda parlaj textocunata ricushpami, shuj grupo candajpica, chaishuj grupoca candashpa contestaj cashcata cuenta japipanchi (Ne 12:31, 38, 40-42; CANCIÓN nishcata ricupangui).
it-2-S 729
Profeta huarmigu
Bibliapica Míriam huarmigutami por primera vez profeta nin. Jehová Diosca Miriamda utilizashpa, talvez canciongunata candachun Taita Diosca paipa espíritu santota Miriamman cushpami israelitacunamanga shuj o ishcai mensajecunata cushcanga (Éx 15:20, 21). Chaimi Míriam y Aaronga Moisestaca cashna nirca: “¿Nachu [Jehová Diosca] ñucanchihuanbash rimashcayari?” nishpa (Nú 12:2). Jehová Diosca profeta Miqueasta utilizashpami nirca, israelitacunata Egiptomanda llujchishpa pushamungapaca ‘Moisesta, Aaronda, Mariamdami’ cacharcani nishpa (Miq 6:4). Miriamga Taita Diospa mensajecunata villashpapash, nunca na paipa turi Moiseshna Jehová Dioshuan llevaritaca usharcachu. Jehová Dios cushca responsabilidadcunamandapash paira yalishpa ashtahuan rurangapaj munajpimi Jehová Diosca Miriamda castigarca (Nú 12:1-15).
Bibliapa Valishca Yuyaicunata Mascashunchi
w11-S 1/9 14
¿Yachaparcanguichu?
Israelitacuna desiertopi cajpica ¿imamandata Jehová Diosca codorniz animalgucunata micuchunga curca?
Egipto llactamanda llujshishca jipaca, israelitacuna aichata micuchunmi Jehová Diosca ishcai viajeta codorniz nishca animalgucunata ashtacata curca (Éxodo 16:13; Números 11:31).
Codorniz animalgucunaca palomagucunashna cashpapash ashtahuan uchillagucunami can. Más o menos 18 centímetro largomi can. Shinallata más o menos 100 gramocunatami pesan. Codornizcunaca shuj pushtupilla causajcunaca na canllu. Cai codorniz animalgucunaca Asia occidentalpi y Europa llactacunapimi lulungunata huachashpa tujyachin. Pero chiri chiri tiempocunapica Arabia llactapi, norte de Africapimi yalin. Chai llactacunaman chayangapaca, mar Mediterráneo, shinallata península del Sinaí nishcacunatami tauca tauca tandanajushpa volashpa yalin.
Diccionario Manual Bíblico nishcapica ninmi, codorniz animalgucunaca “huaira maiman huactajuj ladoman volashpami ñapash volaita ushan. Pero huaira shuj ladomanda huactamujpi, o codorniz animalgucuna unaita volashpa shaijushpaca muspayashpami alpaman urmamun” nin. Shuj ladocunaman rishpa catingapaca, shuj o ishcai punllacunatami alpapi saman. Chaimi cazadorcunaca facillla paicunataca japin. Siglo XX, callaripica, casi tres millón codorniz animalgucunatami cada huata Egipto llactaca shuj llactacunaman jatun carca.
Israelitacunaca ishcai viajetami primavera punllacunapica codornizcunata micurca. Chai temporadapica volashpami codornizcunaca península del Sinaí nishcataca yalin carca. Pero Jehová Diosmi chai temporadapica ninanda huairachishpa israelitacuna causajushca pushtuman urmamurca (Números 11:31).
w06-S 15/1 31
Gentecunaca tapunmi
Egiptomanda llujshishca jipallami, israelitacunaca micunamanda quejari callarirca. Chaimi Jehová Diosca maná nishca micunaguta cararca (Éxodo 12:17, 18; 16:1-5). Chaipimi Moisesca Aarondaca cashna nirca: “Shuj funduta japishpa chaipica, ishcai kilo yali maná shuti tandata churai. Chaitaca, cangunapaj miraicunamambash alichiriajuchun, Mandaj Diospaj ñaupajpi churai nircami. Shina nijpimi Aaronga, imashna causanata yachachishcata [caipica arca del testimoniomandami parlajun. Chaipimi importante documentocunata alichin carca] alichishca tiajuj arca ñaupajpi tandata alichingapaj, Mandaj Dios imashna Moisesman mandashcashnallata churarca” (Éxodo 16:33, 34). Aunque maná nishcaguta jarra ucupi chai punlla churashca cashpapash, Aaronga Arca del Testimonio ñaupajpi maná nishcata churangapaca, Moisés Arcata rurachun shuyanarami carca. Shinallata Leyta escribishca tablacunatapash chai Arca ucupi churachunbash shuyanarami carca.
17-23 DE AGOSTO
BIBLIAPA VALISHCA YUYAICUNA | ÉXODO 17, 18
“Humilde huauquicunaca shujcunata yachachin, imagupipash ayudachunbashmi mingan”
w13-S 1/2 6
Moisesca ninandami juyan carca
Moisespashmi israelitacunataca ninanda juyan carca. Israelitacunaca, paicunata ñaupaman pushachun Moisesta Jehová Dios agllashcataca alimi yacharca. Chaimi paicunaca, paicunapa problemacunataca Moisesman villagrin carca. Bibliapica ninmi, “Israelcunaca, Moisespaj ñaupajpimi tutamandata callarishpa, chishicaman shuyanajurca” nishpa (Éxodo 18:13-16). Pensaripashunchi, punlla entero israelitacunata uyashpa shayajushpaca Moisesca shaijunmi carianga. Shinapash israelitacunata juyaimandami paica con gusto uyan carca.
w03-S 1/11 6 párr. 2
Cushilla causangapaca confianami capanchi
Chai jaricunaca, nara imapash nombramientota chasquishpallatami, Jehová Dios munashcashna cualidadcunata charishcata ricuchina carca. Por ejemplo, Tucuita Ruraj Taita Diosta respetaimanda, paita na llaquichingapaj munashpa Taita Diosta manllashcatami, ña ricuchishpa causajuna carca. Taita Diospa mandashcacunata pactachishpa causajushcataca, shuj gentecunaca ricunallami carca. Nalicunata rurashpa charijyangapaj munanataca millanayachinami carca. Porque shina cashpami, autoridadta charishpa shujcunata na aprovechanataca ricuchijunman carca. Shinallata, paicunapi confiashca gentecunamandaca na paicunapa bien, o na paicunapa amigocunapa, o paicunapa familiacunapa bien aprovecharinachu carca.
w02-S 15/5 25 párr. 5
Alita rurajcunaca Jehová Dios munashcata ruranataca yariami can
Moisesca humildemi carca. Israelitacunata paicunapa problemacunapi ayudangapaj munashpa Moisés shaijujujpimi, paipa suedro Jetroca nirca, alita ruraj jaricunata agllashpami, can rurajushca huaquin ruraicunataca paicunaman mingana cangui nishpa. Suedro shina nijpimi, Moisesca na tucuita rurai ushashcata reconocishpa, suedro imata nishcata rurarca (Éxodo 18:17-26; Números 12:3). Humilde jaricunaca, paicuna charishca huaquin responsabilidadcunata shujcunaman minganataca na manllanllu. Shinallata na pensajunllu, espiritualmente ali caj huauquicunaman huaquin responsabilidadcunata cushpaca, ñucaca ñana ñaupaman pushaita ushashachu nishpa (Números 11:16, 17, 26-29). Ashtahuangarin, espiritualmente ashtahuan progresachunmi ayudan (1 Timoteo 4:15). ¿Nachu ñucanchipash chaitallata rurangapaj munana capanchi?
Bibliapa Valishca Yuyaicunata Mascashunchi
Cangunapa shaijushca maquita shinlliyachinami canguichi
14 Israelitacuna Amaleq llactamanda contracunahuan macananajujpica Aaronbash Hurpashmi Moisespa maquicunata alzashpa shinlliyachinajurca. Ñucanchicunapash Aarón shina, Hur shinami shujcunapa maquita shinlliyachina canchi. ¿Picunatata shinlliyachishun? Huaquingunaca mayorllagu caimanda, ungushca caimanda, familia jarcashcamanda, sololla sintirimanda o shuj familia huañushcamandami pipash shilliyachichun minishtinajun. Cai nali mundopica jovengunatapashmi nalicunata rurachun, ashtahuan estudiachun o ashtaca cosascunata charichun atichinajun. Chaimandami jovengunapash paicunata shinlliyachichun minishtinajun (1 Tesalonicenses 3:1-3; 5:11, 14). Shinaca, Tandanajui Huasipi cashpa, villachingapaj rishpa, shujcunahuan micunajushpa o telefonopi cayashpapash shujcunamanda tucui shunguhuan preocuparishcata ricuchingapaj esforzaripashunchi.
it-1-S 416
Taita Dios paipa espíritu santota cushpa escribichishca librocuna
Moisés imatalla escribishcata ricushpami, cai librocunataca Taita Dios paipa espíritu santo cushpa escribichishcata yachanchi. Chaimi chai librocunaca Jehová Diosta aliguta adorangapaj alipacha can. Moisesca na paipa munaichu israelitacunataca ñaupaman pushai callarirca. Porque callaripica, israelitacunata ñaupaman pushaitaca na ushashachu nishpami Moisesca, chai responsabilidadta chasquingapaca na munarca (Éx 3:10, 11; 4:10-14). Ashtahuangarin, Taita Diosmi Moisestaca agllarca. Taita Diosmi paimanga milagrocunata rurana poderta curca. Faraonba brujocunapashmi reconocirca, Moisesca Jehová Diospa ayudahuan milagrocunata rurajujta. (Éx 4:1-9; 8:16-19). Shinaca na imapash ventajamandachu Moisesca Bibliapa huaquin librocunata escribirca, yachachirca. Sino Taita Diosta cazuimanda, Taita Diospa espíritu santota chasquimandami Bibliapa huaquin librocunata escribina yuyaita japirca y jipamanga escribirca (Éx 17:14).
24-30 DE AGOSTO
BIBLIAPA VALISHCA YUYAICUNA | ÉXODO 19, 20
“¿Diez Mandamientos nishcataca cunanbipash cazunachu capanchi?”
w89-S 15/11 6 párr. 1
Diez Mandamientos nishcamandaca ¿imatata yuyapangui?
Diez Mandamientocunapa callari chuscu mandamientocunaca, Jehová Diospa ñaupajpi responsabilidadcunata charishcatami ricunchi. (Primero) Taita Diosca cunangamanmi paitalla adorachun munan (Mateo 4:10). (Segundo) Jehová Diosta adorajcunaca nipi na maquihuan rurashca dioscunataca adoranachu can (1 Juan 5:21). (Tercero) Taita Diospa shutitaca siempremi respetohuan tratana canchi, nunca na respeto illajca tratanachu canchi (Juan 17:26; Romanos 10:13). (Cuarto) Ñucanchi tucui causaipimi Jehová Diospa munaita pundapica churana capanchi. Shinami ñucanchi munaita rurashpa causana ruraicunamanda ‘samaita’ ushanchi (Hebreos 4:9, 10).
w89-S 15/11 6 párrs. 2, 3
Diez Mandamientos nishcamandaca ¿imatata yuyapangui?
(Quinto) Familiacuna shujllashna tandanajushca cachunga, huahuacunaca taitamamata cazunami can. Cazujpica ashtacatami Jehová Diosca bendician. Bibliapica ninmi, “chaita mandashpa callarishpami, carashapachami” nijun nishpa. Chai mandashcacunata pactachinaca ñucanchipa alipallatami ayudan. Ashtahuangarin ‘cai pachapipash unai unaicaman causachunmi’ ayudan (Efesios 6:1-3). Cunanbica cai nali mundopa ‘tucurimui punllacunapimi’ causanajunchi. Taita Diosta cazushpaca, nunca na huañushpa causana esperanzatami jovengunaca charin (2 Timoteo 3:1; Juan 11:26).
Juyaimandami shujcunata nali ruraicunata rurashpaca, na llaquichishun. Por ejemplo, (Sexto) na huañuchishunllu, (Séptimo) na huainayana juchapi urmashunllu, (Octavo) na ushashunllu, (Noveno) na llullashunllu (1 Juan 3:10-12; Hebreos 13:4; Efesios 4:28; Mateo 5:37; Proverbios 6:16-19). Pero ¿ima yuyaicunahuanda imacunatapash ruranchi? (Décimo) mandamientopica na ansiarishpa munanachu cangui nijunmi. Chai mandamientopi nishcashnaca, imata rurashpapash Jehová Diospa ñaupajpi ali ricurishca munaicunahuanmi rurana canchi (Proverbios 21:2).
Bibliapa Valishca Yuyaicunata Mascashunchi
it-2-S 893 párr. 6-894 párr. 1
Sacerdotecuna
Jesusta catij sacerdotecuna. Jehová Diosca israelitacunataca nishcarcami, ñucahuan rurashca pactota pactachishpaca, “ñuca mandana llactapi causana curacunapash, jucha illaj gentecunapashmi canguichi” nishpa (Éx 19:6). Aaronba familiaca jipa punllacunapi sacerdotecuna tianatami ricuchijurca. Chai sacerdotecuna tiana tiempocamanllami Aaronba familiaca sacerdotecuna caita usharca (Heb 8:4, 5). Pacto de la Ley tucurishpa, mushuj pacto callaringacamanllami sacerdotecuna caita ushana carca (Heb 7:11-14; 8:6, 7, 13). Primeroca Israel llactamanllami Jehová Diosca paipa Gobiernopi sacerdotecuna cana oportunidadtaca curca. Tiempohuanga na judío gentecunapashmi chai oportunidadtaca charirca (Hch 10:34, 35; 15:14; Ro 10:21).
Huaquin judiocunallami Cristotaca chasquirca. Chaimi Israel llactamanda gentecunaca Taita Gobiernopi sacerdotecuna, jucha illajcuna caitaca ñana usharca (Ro 11:7, 20). Israelitacuna na cazujpimi Jehová Diosca profeta Oseasman cashna nishpa israelitacunataca advirtirca: “Ñuca mandashcata yachashpapash yangapi churashcamandami, candaca curacanamanda anchuchisha. Cambaj Taita Dios mandashcata cungashcamandami, cambaj huahuacunataca ñucapash cungasha” nishpa (Os 4:6). Jesuspash paipa tiempopi ñaupaman pushaj judiocunataca cashnami nirca: “Taita Dios mandajuj llactaguman canguna yaicunatapash quichushpami, ali fucunshna paita cazuj gentecunaman cunga” nishpa (Mt 21:43). Jesús cai alpapi causajushpaca Moisesman Cushca Leyta cazushpami causajurca. Chaimi Aaronba familiamanda sacerdotecunata respetashpa, leproso runagucunata jambishca jipaca, sacerdotecunapaman rishpa, paicunaman cuna ofrendata cugrichi nirca (Mt 8:4; Mr 1:44; Lu 17:14).
w04-S 15/3 27 párr. 1
Éxodo libropa valishca yuyaicuna
20:5. Jehová Diosca ¿imashinata ‘nalita ruraj taitacunapa huahuacunata llaquichij Dios can’? Gentecuna ña mayor de edad tucujpica, paicunapa comportamientomanda, paicunapa rurashcacunamandami Taita Diosca paicunatallata juzgan. Pero israelitacuna yanga dioscunata adorajpica, paicunapa culpamandami paicunapa huahuacunapash, chai huahuacunapa huahuacunapashmi llaqui aparca. Jehová Diosta tucui shunguhuan cazuj israelitacunapashmi paicunapa tiempopi yanga dioscunata adoraj israelitacunapa culpamandaca Jehová Diosta na ali sirvi ushashpa llaquicunata charirca.
31 DE AGOSTO—6 DE SEPTIEMBRE
BIBLIAPA VALISHCA YUYAICUNA | ÉXODO 21, 22
“Causaitaca Jehová Dios ricushcashna ricupashunchi”
it-1-S 1028
Macana
Shuj hebreo runagu esclavocunata charishpaca, chai esclavocuna na cazujpi, o na cazungapaj munajpica jari cajpi o huarmi cajpipash caspihuan macanallami carca. Shinapash caspihuan macajujpillata shuj esclavo huañujpica, chai esclavopa dueñoca castigai tucunami carca. Pero si chai esclavo macai tucushca jipa shuj o ishcai punllacunata causashpa catijpica, dueñoca na chai esclavota huañuchingapaj munashcatami ricuchijushca yarin. Chai esclavota paipa culquihuan randishca caimandami chai esclavopa dueñoca esclavo intindichunga macanalla carca. Esclavota macashpa, huañuchishpa culquita perdingapaca nipi na munanmanllu carca. Ashtahuangarin shuj o ishcai punllacuna jipa esclavo huañujpica, macai tucushcamanda huañushcata yachanaca dificilmi cashcanga. Chaimi shuj o ishcai punllacunata macai tucushca esclavo causashpa catijpica, dueñoca na castigai tucunllu carca (Éx 21:20, 21).
Jehová Dioshnami causaitaca ninan valishcatashna ricuna capanchi
16 Jehová Diospaca, vijsa ucupi chaira viñajuj huahuagupa causaipish valishcapachami can. Moisesman Cushca Leypica nijurcami, shuj vijsayu huarmita o paipa vijsa ucupi huahuaguta por accidente huañuchij runataca, huañuchina munaihuan huañuchishcatashnami Jehová Diosca ricun nishpa. Accidentella cashca cajpipash, chai runaca paipa causaihuanmi chai huarmi o chai huahua huañushcamandaca pagana carca. Shinallata Bibliapica: “Ishcai runacuna macanajunajushpa vijsayu huarmita chayachishcamanda, huahuaguta ungushpapash na imapash pasajpica, chai huarmipa cusa nishcashna llaquichij runa pagajtami, juezcunaca ricuna can. Shinapash huahua cashpa o mama cashpa huañujpica, llaquichij runapashmi huañuchi tucuna can” ninmi (Éxodo 21:22, 23, NM ). Jehovapaca vijsa ucupi huahuagupash gentellanami can. Shinaca tauca millón huahuagucunata cada huata abortajta ricushpaca ¿imashinashi Jehová Diosca sintirin?
w10-S 15/4 29 párr. 4
Jehová Diosca ñucanchicuna sano cachun, causachunmi munan
Moisesman Cushca Leypica, gentecuna charishca animalcuna shuj genteta huañuchijpi imata ruranatami villajun. Si shuj toro huagra pitapash topashpa huañuchijpica, ña ama pitapash topashpa huañuchichunmi huagra dueñoca chai torota huañuchina carca. Chai huañushca toropa aichataca ni micuita, ni jatuita na ushanachu carca. Shinami huagra dueñoca culquita perdin carca. Huaquinbica, toro topajpipash genteca na huañunllu carca. Shinaca chai huagrata dueño na corralpi churajpi o pitapash chai huagra huañuchijpica ¿imata dueñotaca pasan carca? Shina pasajpica tanto huagratapash dueñotapash huañuchin carca. Shina mandamientocuna tiajpimi gentecunaca, animalcuna ama pitapash llaquichichun animaltaca aliguta cuidaj cashcanga (Éxodo 21:28, 29).
Bibliapa Valishca Yuyaicunata Mascashunchi
w10-S 15/1 4 párrs. 4, 5
¿Imamandata Jehová Diostaca candallami siempre sirvisha nishpa mañana can?
4 Jehová Diosta, candallami sirvisha nishpa mañanaca tucuita yali importantepachami can. Shinapash ¿imamandata Jehová Diosta shina nishpa mañanaca ali can? Chai intindingapaca, ñucanchi amigocunahuan shuj responsabilidadta charishcatami intindina capanchi. Amistadta charinamanda parlapashun. Ali amigocunata charingapaca, ñucanchirami primeroca ali amigocuna cana canchi. Shuj amigota charishpaca, paita cuidana responsabilidadta charishcataca intindinami capanchi. Bibliapica ishcai ali amigocuna tiashcatami parlan. Paicuna David y Jonatanmi carca. Paicunaca alipacha amigocuna caimandami paicunapura shuj pactota rurarca (1 Samuel 17:57; 18:1, 3). Cunan punllacunapipash alipacha amigocunami tian. Shinaca punda tiempocunapipash, cunan tiempocunapipash amigocunaca, siempremi ali amigocuna cana cashcata, shinallata amigocunata cuidana responsabilidadta charishcatapash yaipi chairin (Proverbios 17:17; 18:24).
5 Israel llactapipash, shuj esclavoca paipa amohuan shuj pactota rurashpami, paihuan shuj responsabilidadta para siempre charishcata ricuchirca. Moisesman Cushca Leypica nijurcami: ‘Sirvij runaca: “Ñuca amota, ñuca huarmita, ñuca huahuacunatapash juyanimi, na saquishpa Ilujshishachu” nijpica, paipaj amoca, paitaca juezcunapajmanmi pushanga. Chai jipaca, paitaca pungu ladopi, na cashpaca pilar ladopi shayachishpami paipaj amoca, rinrita utujuna jirruhuan rinrita utujunga. Shina rurajpimi, huañungacaman paita sirvishpa causanga’ (Éxodo 21:5, 6). Shinaca, amo llaquijpi, paipa amopa cuidadopi cashpa catingapaj munashpaca, paipa amohuanmi esclavoca shuj pactota rurashpa na libre llujshingapaj munanichu nina carca.
it-1-S 608, párr. 7
Cacho
Éxodo 21:14pi shimicunaca, sacerdotecuna huañuchijpica paicunatapash huañuchina cashcatami talvez nijunga. O talvez, huañuchingapaj munashpa huañuchij runa altarpa cachocunapi huarcurijpipash na libre saquinatami nijushcanga (1Re 2:28-34huan comparashpa ricupangui).