Shinlli feta charina, Taita Diosta manllanaca gentecunata ama manllachunmi ayudan
“Shinlli tucungui y ama manllanguichu. […] Ñucami canba Jehová Dios cani. Ñucami can maiman rijpipash canhuan casha” (JOSUÉ 1:9).
1, 2. a) Gentecunapa ricuipica israelitacunaca ¿cananeocunataca mishaita ushanachu carca? b) Jehová Diosca ¿imatata Josuemanga nirca?
JESÚS cai alpaman nara shamujpi 1473 huatapica israelitacunaca Jehová carasha nishca alpaman yaicungapami listo carca. Shinapash Moisés nishcashnami israelitacunaca jarcaicunata chimbapurana carca. Paica: “Cangunaca cunanga Jordán yacuta chimbagringuichimi. Cangunata yali ashtaca gentecuna, ninan shinlli runacuna causanajuj llactacunaman yaicushpa japingapajmi chimbanguichi. Jahua jahuacaman muyundita jatun pircahuan jarcashca pueblocunata japingapajmi chimbanguichi. Chai pueblocunapica, Anac shuti runapaj mirai, manllanayai jatun runacunami causanajun. [...] Paicunamandaca, cashna ninajujtami uyashcangui: ‘¿Anac shuti runapaj miraicunapaj ñaupajpi shayaritaca, pita ushangayari?’” nircami (Deuteronomio 9:1, 2). Chai soldadocunaca jatunbachami carca. Shinallata huaquin cananeo soldadocunaca alipacha, ashtaca armacunatami charirca. Por ejemplo, fierrohuan rurashca carretacunatami charirca (Jueces 4:13).
2 Cutin israelitacunaca esclavocuna cashca jipaca, 40 huatacunatami desiertopi causashcarca. Shinaca gentecunapa ricuipica israelitacunaca cananeocunataca na mishaita ushanachu carca. Shinapash Moisesca shinlli feta charishcamandami Jehová Dios paicunata ayudanataca ali yacharca (Hebreos 11:27). Chaimandami israelitacunamanga: “Canda Mandaj Taita Diosca canda ñaupashpami ringa. [...] Paica, cambaj ñaupajpi tucuilla tucuchishpami, pingaichishpa urai cumuchinga” nirca (Deuteronomio 9:3; Salmo 33:16, 17). Moisés huañushca jipaca Jehová Diosca Josuetapashmi ayudasha nishpa prometirca. Chaimandami: “Canbash y cai gentecunapash río Jordanda yalishpa israelitacunaman ñuca carashca alpacunaman yaicuichi. Can causashcacamanga candaca pipash na mishaita ushangachu. Imashinami Moisesta ayudarcani, shinallatami candapash ayudasha” nirca (Josué 1:2, 5).
3. Ama manllashpa shinlli feta charichunga Josuetaca ¿imata ayudarca?
3 Jehová Diospa ayudata charingapaca Josueca Taita Diospa Shimita liishpa, chaicunapi pensarishpa, liishcacunata paipa causaipi pactachishpami causana carca. Shina rurajpica Jehová Dios nishca shimicunami paipa causaipica pactarina carca. Jehová Diosca: “Shinami aliguta causai ushangui. Y imata cashpapash aliguta pensarishpami rurai ushangui. Ñucami candaca shinlli tucungui y ama manllanguichu nishpa mandajuni. Shinaca na manllanachu cangui. Porque ñucami canba Jehová Dios cani. Ñucami can maiman rijpipash canhuan casha” nishpami prometirca (Josué 1:8, 9). Josueca Jehová Diosta cazushcamandami na manllaj, shinlli, imagutapash ali ruraj runagu carca. Shinapash paipa edadtallata charij mayoría israelitacunaca Jehovataca na cazurcachu. Chaimandami paicunaca desiertopi huañurca.
Israelitacunaca feta na charijcuna, manllajcunami carca
4, 5. a) Jehová carasha nishca alpacunata chapagrishca 10 jaricunahuan, Josué y Caleb runacunahuanga ¿imapita diferente carca? b) Jehová Diosca israelitacuna paipi na confiashcata ricushpaca ¿imashinata sintirirca?
4 40 huatacuna huashaman israelitacuna Canaán llactaman ña yaicunallapimi Moisesca chai alpacunata pacalla chapagrichunga 12 jaricunata cacharca. Ña tigrashpaca paicunamanda 10 jaricunaca manllarishpami cashna nirca: “Chai llactapi causajcunata ñucanchi ricushca gentecunaca, tucuicunami ninan jatun runacuna cashca. Chaipica, manllanayai jatun runacunatapashmi ricurcanchi. Anac shuti runapaj mirai manllanayai jatun runacunatami ricurcanchi. Ñucanchica, ñucanchi ricuipica, langostacunashnallami carcanchi” nishpa. Shinapash ¿chaipi causaj ‘tucui’ gentecunachu anaquim nishca runacunashna jatun jatunguna carca? Shinallata anaquim nishca runacunaca ¿Ninan Manllanai Jatun Tamia nara shamujpillata causashca Nefilim runacunapa miraicunachu carca? Na. Chapangapaj rishca 10 jaricuna shina exagerashpa parlashcamandami israelitacunaca ninanda manllarishpa Egipto llactapi esclavocunashna causashca cashpapash chaiman cutin tigrangapaj munanajurca (Números 13:31-14:4).
5 Shinapash chai alpacunata chapagrishca Josué y Caleb ishcai runagucunaca Jehová Dios carasha nishca alpacunaman ninanda yaicungapaj munaimandami cashna nirca: “[Cananeocunataca], tandata micunshnami tucuchishun. Paicunata ayudajca, pipash illanmi. Ashtahuangarin Mandaj Diosca ñucanchihuanmi. Paicunataca, napacha manllanachu canguichi” nishpa (Números 14:9). Josué y Calebca ¿yangamandachu shina ninajurca? Na. Paicunapash, israelitacunapashmi Jehová Dios Egipto jatun llactata y chai llactamanda dioscunata imashina llaquichishcata ricushcarca. Shinallata Jehová Dios israelitacunata cuidangapaj faraondapash, paipa soldadocunatapash mar Rojopi imashina huañuchishcatapashmi ricushcarca (Salmo 136:15). Shinaca chaishuj 10 jaricunapash, paicunata uyajcunapash na manllanachu carca. Jehová Diosca paipi na confiashcata ricushpaca ninandami llaquirirca. Chaimandami cashna nirca: “Cai gentecunaca, ¿ima punllacamanda ñucataca fiñachigrihuanyari? Paicunapaj chaupipi cai tucui rurashcacunata ricuchijujpipash, ¿ima punllacamanda ñucataca na crishpa causanajunyari?” nishpa (Números 14:11).
6. Feta charinapash, na manllanapash importantepacha cashcataca ¿imashinata cunan punllacunapica ricupashcanchi?
6 Israelitacuna shinlli feta na charimanda manllajcuna cashcatami Jehová Diosca ricuchirca. Apóstol Juanbashmi feta charinapash, na manllanapash importantepacha cashcata ricuchirca. Chaimandami cristianocuna espiritualmente ali cangapaj esforzarina cashcata ricuchingapaca cashna escribirca: “Cai mundotaca feta charimandami mishashcanchi”nishpa (1 Juan 5:4). Cunan punllacunapipashmi testigo de Jehovacunaca jovenguna o mayorllagucuna cashpapash, shinllicuna o irquillacuna cashpapash Josué y Caleb runacunashnallata shinlli feta charishcamanda Taita Diospa Gobiernomanda ali villaicunata predicashpa cati ushashca. Testigo de Jehovacuna shinllicuna, na manllajcuna cashcamandami maijan contracuna ricurishpapash ali villaicunata predicashpa catichunga paicunataca na jarcaita ushashca (Romanos 8:31).
Taita Diosmandaca ama ‘caruyapashunchichu’
7. Taita Diosmanda “caruyanaca” ¿imatata nisha nin?
7 Cunan punllacunapica Jehová Diosta sirvijcunaca apóstol Pablopa ejemplota catishcamandami ali villaicunataca na manllashpa predicapanchi. Apóstol Pabloca: “Ñucanchicunaca Taita Diosmanda caruyashpa tucuchi tucunacunaca na capanchichu. Sino tucui shunguhuan crishpa ñucanchi causaita salvajcunami capanchi” nircami (Hebreos 10:39). Bibliamanda parlaj shuj diccionariopica: “‘Taita Diosmanda caruyana’ nishca shimicunaca ‘suchurina, anchurina’ o ‘cabal shimicunata na difindingapaj munana’ ningapami munan” ninmi. Shinaca apóstol Pabloca “Taita Diosmanda caruyana” nishpaca imagutapash manllaimandalla Taita Diosmanda caruyanataca na nijurcachu. Porque Taita Diosta ali sirvijcunapashmi manllaitaca charishca (1 Samuel 21:12; 1 Reyes 19:1-4). Huaquin barcocunaca vela nishca jatun tela pascaria cashpaca uchallami rin. Shinapash chai telata tandachishpa pillujpica barcoca alimandami ri callarin. Shina cuendallami huaquinbica Jehovata sirvinapica asha asha bajarita ushapanchiman. Shinapash shinlli feta charijcunaca Jehová Dios paicunata ninanda juyashcata, paicuna imatalla rurai ushashcata Jehová ali yachajtami intindin. Chaimandami llaquichi tucushpapash, ima unguita charishpapash o shuj llaquicunata charishpapash Jehová Diostaca tucui shunguhuan ali sirvishpa catin (Salmo 55:22; 103:14). Quiquinga ¿chashna shinlli fetachu charipangui?
8, 9. a) Jehová Diosca ¿imashinata punda cristianocunapa feta shinlliyachirca? b) Ñucanchi feta shinlliyachingapaca ¿imatata rurana capanchi?
8 Shuj viajeca apostolcunaca ashtahuan feta minishtishcata cuenta japishpami Jesustaca: “Tucui shunguhuan crichun ayudahuayari” nishpa mañarca (Lucas 17:5). Jehová Diosca huata 33pi Pentecostés fiestapimi chai mañashcataca contestarca. Chaipimi discipulocunaca espíritu santota chasquishpa Taita Diospa Shimita y paipa voluntadta ashtahuan intindi usharca (Juan 14:26; Hechos 2:1-4). Paicunapa fe shina shinlliyajpimi contracuna llaquichinajujpipash discipulocunaca tucui ladocunapi ashtahuan predicashpa catirca. Ashtahuangarin “ali villaicunaca mundo enteropimi predicashca” cagrijurca (Colosenses 1:23; Hechos 1:8; 28:22).
9 Ñucanchitaca Bibliata liina, liishcapi pensarina y Jehová Diospa espíritu santota mañanami shinlli feta charichun, ashtahuan predicashpa catichunbash ayudanga. Caleb, Josué y punda cristianocunashnami ñucanchicunapash Jehovapa cabal yachachishcacunataca ñucanchi shungupi, ñucanchi yuyaipi charina capanchi. Shina rurashpaca shinlli fetami charipashun. Shinami Jehová Diostaca na manllashpa ultimocaman ali sirvishpa catipashun (Romanos 10:17).
Taita Dios tiajta crinallaca na suficientechu can
10. Shinlli feta charingapaca ¿imatata rurana capanchi?
10 Taita Diosta punda ali sirvijcunaca ama manllangapaj, Taita Diosta ali sirvishpa cati ushangapaca pai tiajta crinallaca na suficiente cashcatami ricuchirca (Santiago 2:19). Taita Dios tiajta crishca jahuapash, shinlli feta charingapaca paita ali ali rijsina, shinallata paipi tucui shunguhuan confianami minishtirin (Salmo 78:5-8; Proverbios 3:5, 6). Shinallata Jehovapa leycunata, consejocunata cazuna tucuimanda yali ashtahuan ali cashcatami seguro cana capanchi (Isaías 48:17, 18). Ashtahuangarin shinlli feta charingapaca Jehová Dios paipa tucui promesacunata pactachinata, shinallata ‘paita tucui shunguhuan sirvingapaj munajcunata bendicianataca’ tucui shungumi crina capanchi (Hebreos 11:1, 6; Isaías 55:11).
11. Josué y Caleb shinlli feta charishcamanda, na manllashcamandaca ¿imashinata Jehová Diosca paicunataca bendiciarca?
11 Ñucanchi feta shinlliyachingapaca Bibliapa cabal yachachishcacunatami ñucanchi causaipi pactachina capanchi. Shinallata ali cristianocuna cana ñucanchipallata ali cashcatami cuenta japina canchi. Ashtahuanbash Jehová Dios ñucanchi mañashcacunata imashina contestajtami ricuna capanchi. Y shuj shuj cosascunapi Jehová imashina ayudajtapashmi cuenta japina capanchi (Salmo 34:8; 1 Juan 5:14, 15). Jehová Dios llaquishpa tratashcata ricushcamandami Josué y Calebpa fepash shinlliyarca (Josué 23:14). Por ejemplo, caipi pensaripashunchi. Jehová Diosca Josué y Calebtaca: “Desiertopi cashpaca na huañunguichichu” nishpami prometishca carca. Chaimandami paicunaca desiertopica 40 huatacunata causaita usharca (Números 14:27-30; 32:11, 12). Shinallata cati 6 huatacunataca Canaán alpacunata japingapaj Josué y Caleb macanajuipi ayudachunmi Jehová Diosca saquirca. Chai jipaca paicunapa propio alpacunapillatami unai unaita aliguta causaita usharca. Jehová Diosca na manllashpa tucui shunguhuan paita sirvijcunataca ninandami bendician (Josué 14:6, 9-14; 19:49, 50; 24:29).
12. Jehová Diosca ¿imashinata paipa shimita o paipa nishcacunataca “jatunyachin”?
12 Jehová Dios Josué runaguta y Caleb runaguta llaquishpa tratashcata yachajushpami salmista runagupa shimicunata yaripanchi. Paica: “Canmi, cambaj shutitapash, cambaj Shimitapash tucuita yali jatunyachishcangui” nircami (Salmo 138:2). ¿Imamandata salmista runaguca camba shimitapash tucuita yali “jatunyachishcangui” nirca? Porque imapash promesata Jehová Dios paipa shutipi rurashpaca ñucanchi pensashcamanda ashtahuan yalitami pactachin (Efesios 3:20). Shinaca Jehová Diosca paihuan ‘cushijujcunata’ aliguta tratashpami paicunamanga tucuita caranga (Salmo 37:3, 4).
Taita Diosca “paihuan cushijushcami carca”
13, 14. Enoc runaguca ¿imamandata shinlli feta charinata minishtirca y na manllaj cashcatapash ricuchina carca?
13 Enoc runagupa ejemplomanda yachajushpami feta charinamanda, na manllanamandaca ashtacata yachajuita ushapanchi. Enoc runaguca nara profeta tucushpallata shinlli feta charishcata, na manllashcata ricuchingapaj jarcaicunata charinataca alimi yachashcanga. ¿Imamandata shina nipanchi? Jehová Diosca jardín de Edenbillatami paipa sirvijcunahuan, Diablopa sirvijcunahuan contracuna cana cashcata ña villashcarca (Génesis 3:15). Caín paipa huauqui Abelta huañuchijpi chai shimicuna pactari callarishcatapashmi Enoc runaguca yacharca. Caín y Abelpa taita Adanga Enoc runagu nacirishca jipamandapash cazi 310 huatacunatami causarca (Génesis 5:3-18).
14 Shinapash Enoc runaguca “Taita Dioshuanmi purirca”. Shinallata Taita Diosmanda ‘nalicunata parlaj’ gentecuna nalita ruranajushcatapashmi ricuchirca (Génesis 5:22; Judas 14, 15). Enoc runaguca ali religionda difindimandami ashtaca contracunata charirca. Chaimandami paipa causaipash peligropi carca. Shinapash Jehová Diosca paipa profeta sufrishpa huañuchunga na munarcachu. Chaimi primeroca, Jehová Diosca Enoc runagumanga ‘paihuan cushijushca cashcata ricuchirca’. Chai jipaca, shuj muscuipishnami shamuj punllacunapi causai imashina canata talvez ricuchishcanga. Shinapimi Enoc runagutaca Jehová Dios ‘apashpa’ ñana causachun saquirca (Hebreos 11:5, 13; Génesis 5:24).
15. Enoc runaguca ¿imata rurashpata shuj alipacha ejemplota ñucanchimanga saquirca?
15 Apóstol Pabloca: “Jehová Diosmi Enoc runagutaca aparca” nircami. Chaita nishca jipallami shinlli feta charina importantepacha cashcataca cutin parlarca. Paica: “Ashtahuangarin, na tucui shunguhuan crishpaca, Taita Diosta cushichitaca nimamanda na usharinllu” nircami (Hebreos 11:6). Enoc runagutaca shinlli feta charinami Jehovahuan purichun y chai tiempopi nali gentecunata Jehová Dios ñalla tucuchina cashcata na manllashpa villachun ayudarca. Cunan punllacunapipashmi gentecunaca ali religionda catijcunataca na ricunayachin. Shinallata chai gentecunaca nalicunata rurashpami causan. Y ñucanchipashmi cai nali mundo ñalla tucurina cashcataca predicanajupanchi. Chaimandami Enoc runaguca ñucanchicunapaca shuj alipacha ejemplo can (Salmo 92:7; Mateo 24:14; Apocalipsis 12:17).
Taita Diosta manllashpaca gentecunataca na manllashunllu
16, 17. Abdiasca ¿pita carca? ¿Ima situaciongunatata chimbapurana tucurca?
16 Shinlli feta charishca jahuapash, gentecunata ama manllangapaca Taita Diostami manllana capanchi. Taita Diosta manllaj shuj runagupa ali ejemplota ricupashunchi. Paica profeta Eliaspa y Israel llactamanda rey Acabpa punllacunapillatami causarca. Rey Acabca israelitacunapa 10 jatun familiacunatami mandajurca. Chai tiempopica israelitacunaca Baal nishca yanga diostami ninanda adoranajurca. Ashtahuangarin Baal shuti yanga diospa 450 profetacunaman, Aserá shuti huarmi diospa 400 profetacunamanbashmi rey Acabpa ‘Jezabel shuti huarmica micunata carashpa charin’ carca (1 Reyes 16:30-33; 18:19).
17 Jezabel huarmica Jehová Diospa contrami carca. Chaimandami pai mandajushca llactapica ali religionda o Jehová Diosta ali sirvijcunataca tucuchingapaj munarca. Paica Jehovapa huaquin profetacunatami huañuchirca. Eliastapashmi huañuchingapaj munarca. Shinapash Taita Dios mandajpimi Eliasca Jordán yacuta chimbashpa chai pushtumanda pacajushpa rirca (1 Reyes 17:1-3; 18:13). Chai tiempopi Acab y Jezabel mandajushca llactacunapi causajushpaca Jehová Diosta aliguta adoranaca ¿nachu difícil canman carca? Rey mandajuj huasipi sirvinacarin ¿nachu ashtahuan difícil canman carca? Abdías runaguca Jehovata ali cazuj Acabpa huasipi trabajaj mayordomo runagumi carca.a Chai trabajota charimandami chai difícil situaciongunataca chimbapurana tucurca (1 Reyes 18:3).
18. ¿Imamandata Abdías Jehová Diosta ali sirvij cashcataca nipanchi?
18 Abdías runaguca chai tiempopi Jehová Diosta sirvijushcamandami ninanda cuidarina carca. Shinapash Jehová Diostaca siempremi cazurca. Chaimi 1 Reyes 18:3pica: ‘Abdiasca, Mandaj Diostaca ninanda manllaj runami carca’ ninmi. Abdías runagu Taita Diosta shina ninanda manllashcamandami gentecunataca na manllarca. Y Jezabel huarmi Jehovapa profetacunata huañuchishca jipallami Abdiasca gentecunata na manllashcataca ricuchirca.
19. Abdiasca ¿imashinata na manllashcataca ricuchirca?
19 Bibliapica cashnami nin: “Jezabel huarmi mandajpimi, Mandaj Dios ima nishcata villajcunata tucuchinajurca. Chaimandami Abdías runaca, chai villajcunataca patsaj runacunata apashpa pacarca. Paicunataca, picha chungataca shuj jatun utujupi, shuj picha chungataca caishuj jatun utujupimi pacarca. Chaipimi tandata, yacuta carashpa charirca” ninmi (1 Reyes 18:4). Cien jaricunaman micunata pacalla caranaca peligrosopachami carianga. Abdías runaguca Acab y Jezabel paita ama ricuchunllaca na cuidarinachu carca. Ashtahuanbash reypa huasipi sirvij 850 yanga profetacunapash paita ama ricuchunmi ninanda cuidarina carca. Shinallata chai llactapica tucui laya gentecunami yanga dioscunataca adoran carca. Paicunaca rey Acabpa y reina Jezabelpa ñaupapi ali ricuringapaj munaimandallami Abdías runagu imata rurajushcataca villanmanlla carca. Shinapash Abdías runaguca na manllashpami chai yanga dioscunata adorajcunapa ñaupapillata Jehovapa profetacunata cuidashpa catirca. Imashinami ricupashcanchi Jehová Diosta manllanaca gentecunata ama manllachunga ninandami ayudan.
20. Diosta manllanaca ¿imashinata Abdiastaca ayudarca? Paipa ejemploca ¿imashinata ñucanchitaca ayudan?
20 Abdiasca Taita Diosta manllashcamandami gentecunataca na manllarca. Chaimandami Jehová Diosca paipa contracunamanda paitaca cuidarca. Proverbios 29:25pica: “Runata manllanaca, lazuta churashcashnami canga. Ashtahuangarin Mandaj Diosta yariashpa causaj runami, jatumbi churai tucunga” ninmi. Abdiasca ñucanchishnallatami carca. Chaimandami paipa contracuna japishpa huañuchinataca manllashcanga (1 Reyes 18:7-9, 12). Shinapash Jehová Diosta manllashcamandami chai nali gentecunataca na manllarca. Ñucanchicunatapash Jehová Diosta adorashcamanda carcelpi churangapaj munajpi o ñucanchi causai peligropi cajpica Abdías runagupa ejemplomi ñucanchitaca ninanda ayudaita ushan (Mateo 24:9). Shinaca tucuicunallatami Jehová Diosta ‘manllashpa, tucui shunguhuan respetashpa pai munashcashna sirvingapaj’ ninanda esforzarina capanchi (Hebreos 12:28).
21. Cati temapica ¿imatata ricugripanchi?
21 Shinlli feta charina y Taita Diosta manllanaca gentecunata ama manllachunmi ayudan. Shinapash juyaimi ashtahuanbachaca ayudanga. Chaimandami apóstol Pabloca: “Taita Diosca ñucanchicuna manllachunga na paipa espíritu santotaca cararcachu. Sino ushaita charichun, juyachun, aliguta pensarichunmi cararca” nircami (2 Timoteo 1:7). Cati temapica cai shinlli último punllacunapi na manllashpa Jehová Diosta sirvingapaj juyai imashina ayudajtami ricugripanchi (2 Timoteo 3:1).
[Nota]
a Caipi parlashca Abdías runaguca na profeta Abdiaschu can.
¿Imatata nipanguiman?
• Josué y Caleb ama manllachunga ¿imata ayudarca?
• Shinlli feta charingapaca ¿imatata rurana capanchi?
• Nali gentecunata Taita Dios ñalla tucuchigrijujtaca ¿imamandata Enoc runaguca na manllashpa villarca?
• Taita Diosta manllanaca ¿imashinata gentecunata ama manllachunga ayudan?
[Foto]
Jehová Diosca Josuetaca: “Shinlli tucungui y ama manllanguichu” nishpami mandarca
[Foto]
Abdiasca Taita Diospa profetacunata cuidashpami ayudarca
[Foto]
Enocca Taita Diospa shimicunatami na manllashpa villarca