5 PUČIBE

So te kerav ako zakačinena man ki škola?

SOSKE TANO VAŽNO

Adava sar ka reagirine šaj te kerel o bukja te oven pošukar ili pološno.

SO BI KEREA TU?

Zamislin tuke akaja situacija: O Dejani na mangela više te džal ki škola. O problemi počmingja angleder trin masek keda ki škola počmingje te širinen leske lafija. Vikinena le sine različno anavencar te šaj te ladžakeren le. Ponekogaš namerno peravena sine o lila taro leskere vasta. A nekogaš pali leste džana sine bari grupa čhave hem khuvena le sine bizo ov te džanel koj khuvgja le. Erati ulo nešto panda pološno o Dejani dobingja zakane ko internet...

Te ove sine ko e Dejaneskoro than, so bi kerea sine tu?

AČHOV HEM RAZMISLIN!

Na sian bizi pomoš. Okolen so zakačinena pe tuja šaj te pobedine len bizo te mare tut lencar. Sar?

MA SIGJAR AHČOV SMIRIMO. I Biblija vakerela: „O bigogjaver manuš na kontrolirinela pli holi, a okova soj gogjaver, ačhovela mirno dži ko krajo“ (Izreki 29:11). Ako ačhovea smirimo keda zakačinena pe tuja, tegani šaj ka ciden pe tutar.
MA IRAN LENGE LOŠNIPAJA. Ki Biblija pišinela: „Bašo lošnipe, nikaske ma iran lošnipaja“ (Rimjanite 12:17). Ako nekaske iraneja lošnipaja, adava šaj te kerel i situacija te ovel pophari.
MA ČHIV TUT KI BELJA. I Biblija vakerela: „O gogjaver manuš dikhela o lošnipe hem cidela pe“ (Izreki 22:3). Kobor so šaj, cide tut podur taro manuša so kerena belje hem taro situacie so šaj te anen tuke problemija.
IZNENADIN LEN TLE REAKCIJAJA. I Biblija vakerela: „O ljubezno odgovor smirinela i bari holi“ (Izreki 15:1). Probin te šaline tut lencar. Na primer, ako nekoj zadinela tut bašo tlo thulipe šaj te vakere: „Na, na sium thulo, nego me šeja tiknile taro thojbe“.
DŽA TUKE ADATHAR. „Ako džaja tuke hem na phenea ništo, tegani sikavea kaj sian zrelo manuš, isto agjaar kaj sian posilno taro adala so zakačinena tut“, vakerela i Nora (19). „Agjaar ka sikave kaj šaj te kontrolirine tut — osobina so nane e nasilnikon“ (2. Timotej 2:24).
NEKA OVEL TUT POBARI DOVERBA KI TUTE. O nasilnikija obično šaj te dikhen keda nekoj nane le doverba ki peste hem nane te iranel lenge. Tari javer strana, o nasilnikija ka našen tutar ako dikhena kaj na daraja lendar.
VAKER NEKASKE. Jekh manušni so sine nastavnička vakerela: „Sovetinava sarinen kaste so isi len akava problemi, ma te čutinen. Ako vakerena kola tane o nasilnikija, adava šaj te čhinavel len te zakačinen e javeren da“.

Jekh terno čhavo protivinela pe nekaske so zakačinena le adalea so isi le doverba ki peste — Keda isi tut doverba ki tute, adava ka del tut sila te kontrolirine tut — osobina so nane adale so zakačinela tut

DALI DŽANLJAN?

Keda zakačinena pe o terne maškari peste, adava nane samo maribaja, adava vklučinela javera da bukja:

Te napadinel tut nekoj lafencar. „Nikogaš nane te bistrav save anava čhivena sine mange hem o lafija so vakerena len sine. Adava kergja te osetinav man otfrlimi nesposobno hem kaj sium bezvredno. Pošukar ka ovel sine te maren man“ (Selin 20).
Te ciden tut taro društvo. „O čhave kolencar so džava sine ki škola počmingje te ciden pe mandar. Keda sine amen odmor ola stalno vakerena sine kaj nane than uzi lende te bešel pe. Celo berš korkori hava sine maro hem rovava sine“ (Hejli, 18).
Te maltretirinen tut preku internet. „Samo nekobor puti te mečine ki tastatura, šaj te uništine nekaskoro ugled, pa čak leskoro životo. Šaj ka misline kaj akava tano preterano, ama adava tano o čačipe“ (Daniel, 14).

**KVIZ**
TOČNO ILI NANE TOČNO	ODGOVORIJA
1. O maltretiribe postoinela taro but odamna.	1. Točno. I Biblija kerela lafi bašo Nefilija — zorale, bare manuša so marena sine e javeren (1. Mojseeva 6:4, fus.).
2. Nane doborom strašno nekas te ponižine hem te le le ki hajgara.	2. Nane točno. O maltretiribe tano pričina soske but terne mudarena pe.
3. Najšukar način te branine tut, tano te irane leske sar so kergja tuke ov.	3. Nane točno. O nasilnikija, but puti tane pozorale adalendar kasaja so zakačinena pe hem adaleske nane šukar te irane lenge.
4. Ako dikhea kaj nekas zakačinena, najšukar tano te cide tut.	4. Nane točno. Ako dikhea kaj javeren zakačinena, a tu na vakerea nikaske, ikljola kaj tu da poddržinea len.
5. Okova so falinela pe maribaja, obično nane sigurno ki peste.	5. Točno. Iako but nasilnikija mislinena kaj tane nekoj hem nešto, pobuter lendar nane sigurna ki peste hem adaleske marena javeren te šaj te bajraren pumari doverba.
6. O nasilnikija šaj te promeninen pe.	6. Točno. Ako nekoj pomožinela len, ola da šaj te promeninen pe.