BIBLIOTEK Udia pa Kapend
BIBLIOTEK
UDIA PA KAPEND
Uruund
  • BIBIL
  • MIKAND
  • YIKUMANGAN
  • w07 1/7 map. 15 ​-​ 19
  • ‘Atutanga Nawamp Nakash’

Kwikil video ukimbina

Video winou umukimbinap amboku nawamp.

  • ‘Atutanga Nawamp Nakash’
  • Chinong cha Kalam Chilejen Want wa Yehova—2007
  • Tumitu twa milong
  • Yom Yifanakena
  • Kupam kwa Mujimbu Wetu Kukwamushena
  • Manangu Metu ma Pakampwil
  • Chitina Ritiy
  • Tukimbany Umutakel wa Sakatang Wetu!
  • Tumulondulany Sakatang Wetu Ukwamushena!
  • Atutanga Nawamp Nakash
    Mudimu ni Mashakamin ma in Kristu—Mukand Wa Chikumangan (2016)
  • “Nleja Mwakusadil Rusot Rey”
    Chinong cha Kalam Chilejen Want wa Yehova—2012
  • Ikal Mwin Manangu—Mwova Nzamb Wom!
    Chinong cha Kalam Chilejen Want wa Yehova—2006
  • Yehova—“mwin Kukwash” Pa Yisu Yafundau Bibil
    Chinong cha Kalam Chilejen Want wa Yehova—2008
Tal Yom Yivud
Chinong cha Kalam Chilejen Want wa Yehova—2007
w07 1/7 map. 15 ​-​ 19

‘Atutanga Nawamp Nakash’

“Wantanga nawamp mwamu, chidi cha kushimok.”—KUSENG 139:14.

1. Ov, mulong wak antu in manangu amwitiyijin Nzamb pa kuman yitang yikwamushena yidia pa divu?

MANGAND mizwil too nich yitang yikwamushena. Mutapu ik yashikena ku kwikalaku? Antu amwing atongining anch chitwishikin kutan chakul pakad kutongin padiay Sakatang mwin manangu. Akwau niyawiy alondiling anch kwitiyij kwikalaku kwa Sakatang kukangeshin kutesh kwetu nawamp kwa yom yatangau. Itiyijin anch yitang yidia pa divu yidi yikash nakash, yidi milad yivud kushalijan ni, ukutwish kuwejinaku anch, yikwamushen nakash kutongin anch yiyezina ayinay ku mwom. Kudi antu avud, pamwing nau in siyans amwing, uman umekeshin anch mangand makwet Sakatang mwin manangu, mwin usu, ni mwin ranaken.a

2. Chom ik chamubachika David amushimana Yehova?

2 Mwant David wa Isarel wa pasak witiyija anch chifanyidin kumushiman Sakatang mulong wa yitang Yend yikwamushena. Ap anch David wadingaku kurutu kwa chirung ch’ilel chiyila siyans kurutu, ndiy wamana anch yitang yikwamushena ya mudimu wa kutang kwa Nzamb, yamwombamu bwalikan. David wading uswiridin kwishinshikin mutapu wamutangau chakwel wom ukash umukwata pa kujingunin ukaliweny wa kutang yom ukwetay Nzamb. Chawiy wafunda anch: “Nikat kupan kujikitish kudi Ey mulong wantanga nawamp mwamu, chidi cha kushimok, midimu yey yikwamushen, ni mupim wam wij kal, ukuvurik.”—Kuseng 139:14.

3, 4. Ov, mulong wak chidi cha usey kudi umwing ni umwing wetu kutongijokin nakash piur pa midimu ya Yehova?

3 David washikena ku ritiyij riner rikash kusutil ku kutongijokin nakash. Ilel, malejan malejenau ku mashikol ni ku matelevizion, maradio, magazet mizwil too nich malejan masheshina ritiy piur pa nsambishil ya kwikalaku kwa muntu. Chakwel twikala nich ritiy mudi radingay nich David, niyetu tufanyidin kutongijokin nakash. Chidi cha ubaj kuyilikin antu indjing asambisha kutongijok pa ndond yetu, pakampwil pa milong yiney yijim mudi kwikalaku ni mudimu wa Sakatang.

4 Chikwau kand, kushinshikin midimu ya Yehova kukasikeshin kumukat ni kumusanger kwetu ni kutwinkish kashinsh mu kushilamu kwend mulong wa machuku ma kurutu. Chom chinech nichawiy, chikutwish kutukasikesh tumwijika Yehova nawamp ni kumusadil. Katat tushinshikinany mutapu ukasikeshidinay siyans wa katat mazu ma David, malonday anch ‘atutanga nawamp nakash.’

Kupam kwa Mujimbu Wetu Kukwamushena

5, 6. (a) Mutapu ik twasambisha mwom wetu? (b) An ansuk etu asadining mudimu ik?

5 “Mulong Ey wintangila michim yam, wantungila mwivumu mwa makwam.” (Kuseng 139:13) Etu awonsu tusambishining mwom wetu mwivum mwa maku mudi selil umwing mukemp uda mudi dinans didia kwisudiel kwa mufund winou. Selil winou mukemp nakash wakad kumekan ku mes wadinga ukasiken nakash kutesh mutapu usadinay—wadinga kamu kalaboratwar kakemp ka shimi! Wapama mau-mau. Kupwa kwa angond aad mwivumu, yid yey yijim-yijim yading yasadika kal. Mukach mway mwadinga an ansuk (makund mey maad). Piwavadika, an ansuk ey adinga tayad kutat mash mey—kudiosh ulemb ni mem ma chamwamu pakwez alamin yom ya usey. An ansuk ey, anch asadil nawamp, atatining mem madia mu mash mey—piswimp malitre 6 ma muntu mukurump—mu minit 45 yawonsu!

6 An ansuk ey akwashining kand kutal yom mudi utad wa nfoy utokirikina, mungu, sufre yidia mu mash mey pamwing ni acid (udiap ulemb) ni usu wa kwend kwa mash. Asadining midimu yikwau yivud ya usey, mudi kukarumun vitamin D ikala mulad ukwau wa usey mulong wa kupam kuwamp kwa difup ni kubudish utonvu ujimbwilau anch eritropoyiyetin (érythropoïétine), ukata kusongish maselil mansuz ma mash mu mafup mey. Chidiap cha kushimok anch ayitazukining an ansuk anch “misul yijim ya usu wa mujimbu.”b

7, 8. (a) Rumburil mutapu upaminingay mwan wakad kuvadik. (b) Mutapu ik ‘ujingamenay jimu mu divu’ mwan usisikina?

7 “Mafup mam kimadingap majingamin kudi Ey pantangilau mu ujindj, panfanikeshila mwishin mwi ndond yijingamina mwivumu mwa maku.” (Kuseng 139:15) Selil wa kusambish wavalijana, ni maselil masu madandamena kuvalijan. Kupwa maselil masambisha kwitenchik kwikal ma chid ni chid, mikala maselil ma mijir, ma misuny, ma chikit, ni yikwau-yikwau. Maselil ma mulad umwing mikumangeja pamwing masala masalet ni kupwa yid. Chilakej, pa rubing ra kasatu kudiosh pa dichuku dia kusisik, mafup masambisha kuminy. Pa kusut kwa chisu wadinga kusu ni reng ra mbing sambwad ni chimbu cha 2,5 cm, mitapu yawonsu 206 ya mafup mawonsu miukeza kwikal nich mu ukurump yamekana, ap anch yadinga yichidi ya ulaaj-ulaaj, kand kal yikasikan pwamu.

8 Ditenchik dined dia kupam dikwamushena dikat kusadikin mwivumu mwa maku, pakad kumekan ku mes kwa antu mudi anch ayijikin jimu mu divu. Chakin kamu, kudi yom yivud yisadikininga pitupamininga yakadiau antu kwijik. Chilakej, chom ik chikata kusal anch misul ya pakampwil ya maselil (gènes) mey yisambisha kwisal yikala yid yijikena? Chakin, siyans ukutwish kwijik, pakwez mudi mwalonday kand David, Sakatang wetu—Yehova—uyij nawamp yom yiney yawonsu.

9, 10. Mutapu ik ‘ufundilau’ yid ya mwan udia mwivumu mu “mukand” wa Nzamb?

9 “Mes mey masambishil kal kuman yom yam piwakad kal kuwanyish mujimbu wam, machuku mam amafundil kal mu mukand wey pimadinga makadiaku kal, ap chimwing kusu chau.” (Kuseng 139:16) Selil wey wa kusambish wadinga nich ditenchik (plan) dia mujimbu wey wawonsu. Ditenchik dined diawiy diatakela kupam kwey mu angond chidivu mwivumu kurutu uvadik ni kupwa mu mivu yawonsu makum maad ni kusut ya kupam kwey wikala mukurump. Pa chisu chinech, mujimbu wey wasuta mu yilik yivud, yawonsu ayitakedil nich jinsangu jatenchikau kal mu selil winou wa kusambish.

10 David kadingap wija milong ya maselil ni misul (gènes), kadingap ap nich mikroskop wa kutal nich. Pakwez washinshikina nawamp anch kupam kwa mujimbu wend amwinend kudi uman wa ditenchik dia piur nakash. Pamwing ap David wadinga wij mutapu ukatay kusisik mwan ni kupam, chawiy chatongay anch chilik ni chilik chikutwish kusadik kwambatan nich mutapu wachitenchikau ni pa chisu chau. Mu mazu ma nkumbu, David warumburila ditenchik dined mudi anch ‘adifunda’ mu “mukand” wa Nzamb.

11. Mutapu ik twashikena ku kwikal nich ngikadil kushalijan ya mujimbu wetu?

11 Ilel, yijiken anch ngikadil yiwaswana kudiokal kudi anvaj ey ni angak ey—mudi chimbu chey, chifu, ulombu wa mes ni wa nswich, ni tunan twa yom yikwau—ayitenchika kudi misul (gènes) yey ya maselil. Selil ni selil wey ukwet makum ma tunan twa misul, ni musul ni musul udi chikunku cha mulong ulemp wa ADN (Acide désoxyribonucléique). Jinsangu ja kupam kwa mujimbu wey ‘ajifunda’ mu ditenchik dia usu dia ADN wey. Chisu ni chisu maselil mey makat kuvalijan—mulong wa kusal maselil masu ap mulong wa kuswinkesh maselil mafila—ADN wey ndiy ukata kulet jinsangu jinej, chawiy udia mwom ni kulam chifu cha mujimbu wey. Chilakej cha uman ujim mudi ik wa usu ni manangu ma Sakatang wetu wa mwiur!

Manangu Metu ma Pakampwil

12. Yom ik ya pakampwil yisadila anch antu ashalijana ni annam?

12 “A Nzamb, yitongijok yey yaswej kuwap nakash kudi am! Mudi mujimbidila bil yom yau pakuyibombakesh! Anch napakish kuyichind yikupandakan usukuril kuvul!” (Kuseng 139:17, 18a) Annam niyau ayitanga mutapu ukwamushena, ni amwing akweting yovil kanang ni ukaliweny kanang yipandikenamu ya antu. Pakwez Nzamb wayinkisha antu ukaliweny wa manangu upandikenamu kulemp wa nnam ap wisu. Buku umwing wa siyans ulondil anch: “Ap anch etu antu tufaniken nakash mu yom yivud ni yitang yikwau, tudi a pakampwil mukach mwa yitang yikweta mwom yidia pa divu mu ukaliweny wetu wa kulond ni kutong. Tudi kand a pakampwil mu kusot kwetu kwiyijik ayinetu: Mutapu ik watangau mujimbu wetu? Mutapu ik watusalau?” Yipul yiney yidi mudi yipul yiyipulay David.

13. (a) Mutapu ik washikenay David ku kutongijokin pa yitong ya Nzamb? (b) Mutapu ik tukutwisha kwimburij chilakej cha David?

13 Chijim nakash, mu kushalijan ni annam, tudi a pakampwil mu ukalikweny wetu wa kushinshikin yitongijok ya Nzamb.c Katok kinak ka pakampwil kadi kamwing ka yom yimekeshina anch atutanga mu “chifu cha Nzamb.” (Disambishil 1:27) David wasadila nawamp katok kinak. Watongijokina pa uman wa kwikalaku kwa Nzamb ni ngikadil yend yiwamp yimekedina mu yom yimwombilamu pa divu. David niyend wadinga kand nich mikand ya kusambish ya Mifund Yitumbila, mudi yasadilay Nzamb mulong wa kwiyijikish amwinend ni midimu yend. Mikand yiney yapepidilau yamukwasha David kutesh yitongijok, untu ni rutong ra Nzamb. Kutongijokin pa Bibil, pa yitang, ni pa yisal yamusadilau kudi Nzamb, kwamubachika David amushimana Sakatang wend.

Chitina Ritiy

14. Ov, mulong wak kituswiridinap kwijik kachom ni kachom piur pa Nzamb chad lel tumwitiyija?

14 Mu chilik chashinshikinay David yitang ni Mifund, chawiy kand chashikenay ku kutesh kurumburik kwa ronganyin rijim ra Nzamb ni ukaliweny ujim wamupandikanamu kutesh. (Kuseng 139:6) Mwamu chidia kand kudi etu. Kitukezap kutesh yom yawonsu piur pa yitang yawonsu ya Nzamb. (Mulej 3:11; 8:17) Pakwez Nzamb ‘wamekesha’ ronganyin rijim kusutil mu Bibil ni mu yitang mulong wa kuyitwishish in kukimb uyakin adia kwawonsu-kwawonsu aka ritiy rengamidina pa uman.—Rom 1:19, 20; Hebreu 11:1, 3.

15. Let chilakej chifanikeshina ritiy retu ni urund wetu ni Nzamb.

15 Kwikal nich ritiy kwitin yom yivud kupandakanamu kwau kwijik anch mwom ni mangand ayitanga kudi Muntu mwin manangu. Kudi kand kumuchingejin Yehova Nzamb mudi muntu—muntu utusotidina anch tumwijik ni twikal nend mu urund uwamp. (Yakob 4:8) Tukutwish kutongin ritiy ni ruchingej rikwetay muntu mudiay tatuku mwin rukat. Anch muntu widjidjekina ukat kwiyipul anch chakin kamu anch tatukwey ukutwish wakukwash pa chisu cha mar, ukutwishap kumwitiyish anch ukat kumuchingejin tatukwey. Pakwez, anch kusutil ku yiumena, wikadil kal ni uman wa ngikadil yiwamp ya tatukwey, ukumuchingejin anch kakukukwatishap usany. Chawiy chimwing, kumwijik Yehova kusutil ku kwilej Bibil, kushinshikin yitang, ni kuman ukwash wend pakwilay ku malembil metu kutubachikining kumuchingejin. Kukat kutusal tusota kwilej yom yivud piur pend ni kumushiman chikupu nich rukat ni kwipan pakad choy. Rawiy riner rutong rijim nakash rifanyidinay umwing ni umwing wetu kulondul.—Efes 5:1, 2.

Tukimbany Umutakel wa Sakatang Wetu!

16. Chom ik tukutwisha kwilejin ku urund wa piswimp wa David ni Yehova?

16 “Mpapata A Nzamb, wijik muchim wam; mpaka, wijik yitongijok yam. Ntalamu bil anch mu am mudi chom chiyimp, ni wintakel mwi njil mwakad kushemunikang.” (Kuseng 139:23, 24) David wadinga wij anch Yehova wij nawamp win kamu—kachom ni kachom kadingay ni kutong, kulond, ap kusal, Sakatang wend wadinga uyimen yawonsu. (Kuseng 139:1-12; Hebreu 4:13) Kumwijik Nzamb kwa mutapu winou kwamusala David iyova mu diking, mudi mudingay mwan mukemp mu diking mu makas ma anvaj end in rukat. David wakata nakash urund winou wa piswimp ni Yehova ni wasala usu wa kuulam kusutil ku kutongijokin nakash pa midimu Yend ni kusutil ku kumulembil. Chakin kamu, kuseng kuvud kwa David—pamwing ni Kuseng kwa 139—madi malembil madingay ni kuwang. Kutongijokin ni malembil yikutwish kutukwash kumushejin Yehova piswimp.

17. (a) Ov, mulong ik wasotay David anch Yehova ausopa muchim wend? (b) Mutapu tusadidila want ipetu wa kutond ukwet usu ik pa mwom wetu?

17 Chatutangau mu chifu cha Nzamb, atwinkisha want ipetu wa kwitondin. Tukutwish kutond kusal uwamp ap kusal uyimp. Nich want ipetu winou wa kwitondin tukez kupan kuchind. David kasotap kumuchindin kumwing ni antu ayimp. (Kuseng 139:19-22) Wasota kwiyep kusal yilim yijim nakash. Chawiy, kupwa kwa kushinshikin ronganyin ripandikenamu ra Yehova, nich kwitudish David wamwita Nzamb ashinshikina untu wend wa mukach nakash ni amutakela mwi njil yiyila ku mwom. Yijil ya ngikadil ya Nzamb yisadil kudi muntu ni muntu; chawiy niyetu tufanyidin kutond, kutond kuwamp. Yehova utukasikeshin etu awonsu tumuziyila. Anch twasal mwamu tukez kwitapil dilau diend ni yiyukish yivud. (Yohan 12:50; 1 Timote 4:8) Kwend ni Yehova dichuku ni dichuku kutukwashin kukudish chisambu cha mu muchim, ap anch tukwet milong yikash.—Filip 4:6, 7.

Tumulondulany Sakatang Wetu Ukwamushena!

18. Chom ik chalonday David pa kushinshikin kwend yitang?

18 Padingay nsand, David chisu chawonsu mwisuku, walamanga amikoku. Amikoku azengamishanga nshing jau adia masuk, pakwez ndiy wadinga ni kuzambul mes mend watal mwiur. Pa urel wa mididim, David watongijokina pa kujimb kwa mangand ni kurumburik kwa yom yiney yawonsu. David wafunda anch: “Diur dikat kulejan uyaj wa Nzamb, ni yom ya mwiur yikat kumekesh mudimu wa makas mend. Dichuku diasend uruu ku dichuku, uchuku wachilejan ku uchuku.” (Kuseng 19:1, 2) David watesha anch uswiridin kukimb nakash ni kumulondul Muntu watanga yom yiney yawonsu yikwamushena. Niyetu tuswiridin kusal mwamu.

19. Dilejan ik dikutwishau kwilej ansand ni amapal kusutil ku mutapu ‘uwamp watutangau’?

19 David wadinga mudi chilakej cha chiyul chaletay mwanend ikundj Salomon kudi ansand: “Muvurika Sakatang wey mu machuku ma usand wey . . . Mulimisha Nzamb, ziyil ku malejan mend, mulong wa chom chinech chawiy chamutangilau muntu.” (Mulej 12:1, 13) Padingay nsand, David washinshikina anch ‘amutanga nawamp nakash.’ Kushakam kwambatan nich ronganyin riner kwamuletina yiyukish yijim mu mwom wend wawonsu. Anch, ansand ni amapal, twamushiman ni kumusadil Sakatang wetu Mujim, mwom wetu wa katat ni wa kurutu ukez kwikal usangareshina nakash. Piur pa antu adia piswimp ni Yehova ni ashicha kwambatan nich jinjil jend jitentamina, Bibil ushidilamu anch: ‘Akez kasong mabuj ni mu upal wau, yikwikal yitalel nich mem mau, mulong wa kupan uman wau anch: Nsalejetu udi utentamin.’ (Kuseng 92:14, 15) Ni tukez kwikal nich ruchingej ra kusanger chikupu midimu yikwamushena ya Sakatang wetu.

[Mazu madia kwishin kwa paj]

a Tal nimero wa Réveillez-vous ! wa Kalol 22, 2004, wapalangeshau Atuman a Yehova.

b Tal kand “Les reins : des filtres essentiels à la vie (An Ansuk—Tunying twa Usey mu Mwom),” mu Réveillez-vous ! wa Kafumpul 8, 1997

c Mazu ma David madia mu Kuseng 139:18b masotil kurumburik anch, ang wasutisha muten wawonsu djat ni palalay uchuku mu kuchind yitongijok ya Nzamb, djat ni pakulankinay pamanch, kwela kumushadil kand yivud nakash ya kuchind.

Ov, Ukutwish Kurumburil?

• Mutapu upaminingay mwan mwivumu umekeshin nchik anch ‘atutanga nawamp nakash’?

• Ov, mulong wak tufanyidina kutongijokin pa yitongijok ya Yehova?

• Ritiy ni urund wetu ni Yehova yambatanijadin nchik?

[Chipich chidia pa paj wa 17]

ADN

[Dizu dirumburila]

Mwan mukemp mu dichimb: Lennart Nilsson

[Chipich chidia pa paj wa 17]

Kupam kwa mwan mwivumu kulondwiling ditenchik diasalau kal

    Mikand ya Uruund (1999-2025)
    Budik
    Andam
    • Uruund
    • Kwangan
    • Yom ukatina
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Mbil ja Kusadin
    • Mbil ja Ujindj
    • Paramètres de confidentialité
    • JW.ORG
    • Andam
    Kwangan