“Pandikanany Tuyimp Nich Kuwap”
“Kangal akupandikanany kudi kuyip, pakwez pandikanany tuyimp nich kuwap.”—ROM 12:21.
1. Mulong wak tukutwisha kwikal nich kashinsh anch tukutwish kupandakan tuyimp?
OV, CHISWAPEL kudandaken kurutu kwa antu apompatina kamu nakash difukwil diakin? Ov, chiswapel kupandakan usu upakishina kutuchirish kwinyim mu mangand makad kumukat Nzamb? Chakul chidi anch inge ku yipul yawonsu yaad! Mulong wak twakula kal mwamu? Mulong wa yilondilay kambuy Paul mu mukand wend kudi in Rom. Ndiy ufundin anch: “Kangal akupandikanany kudi kuyip, pakwez pandikanany tuyimp nich kuwap.” (Rom 12:21) Anch twamuchingejin Yehova ni twajijaman kulik mangand chakwel kangal matupandakana, tuyimp twau tukezap kutupandakan. Chikwau kand, mazu “pandikanany tuyimp nich kuwap” mamekeshin anch tukutwish kupandakan tuyimp anch twadandamen kusal usu wa mu spiritu wa kurish nich tuyimp. Ching antu alikina kucha ku mes ni kurish awiy akezau kupandakan kudi mangand minam mayimp ni nyikel wau muyimp, Satan Djabul.—1 Yohan 5:19.
2. Mulong wak tukushinshikina yishiken yimwing ya mwom wa Nehemi?
2 Mivu 500 kurutu kwa chirung cha Paul, kashalapol umwing wa Nzamb wadinga ni kushakam mu Yerusalem wamekesha uyakin wa mazu ma Paul piur pa kurish nich tuyimp. Muntu winou wa Nzamb, Nehemi, karishap kusu nich rupompat ra antu akad kumwijik Nzamb pakwez wapandakana kand tuyimp nich kuwap. Yikokujol ik yarishay nich? Yom ik yamukwasha kupandakan? Mutapu ik tukutwisha kumwimburij? Chakwel kwakul ku yipul yiney, tushinshikinany yishiken yimwing ya mu mwom wa Nehemi.a
3. Nehemi wadinga mu mikadil ya mutapu ik, ni yom ik yishimokishina yasalay?
3 Nehemi wadinga ni kusal mu chipang cha Mwant Aritakizerse wa in Peris. Ap anch Nehemi wading ushich pakach pa antu akad ritiy, ndiy ‘kilikejap chaku cha mangand minima.’ (Rom 12:2) Pikwikala maswir mu Yuda, ndiy washa mwom wend uwamp, wakasa weny umwing ukash kuya ku Yerusalem, ni wakwata mudimu ukash wa kutungiril mpwembu ya musumb. (Rom 12:1) Ap anch ndiy wadinga nyikel wa Yerusalem, Nehemi wadinga ni kusal mudimu pamwing ni ambay nend in Isarel “kudiokal pamanch pafe djat ni urel mwis bwi.” Mudi chibudikin, mu angond aad kusu, apwisha kusal mudimu! (Nehemi 4:21; 6:15) Chadinga chom cha kushimok nakash, mulong mudimu wa kutung ni in Isarel ayipompata mu mitapu kushalijan. Ov, anany adinga ni kumupompat Nehemi, ni rusot ik radingau nich?
4. Akankuny a Nehemi adinga ni rutong ik?
4 Antu a kusambish adinga ni kumupompat, adinga Sanbalat, Tobija, ni Geshem, amakundj adinga nich ulabu ashakamanga piswimp ni Yudeya. Chadingau akankuny a antu a Nzamb, “awiy ova ujim nakash, atongijoka anch, muntu mwinou [Nehemi] wezin kuyikwash in Isarel mulong wa kuman kuwap.” (Nehemi 2:10, 19) Akankuny a Nehemi asota kamu kwimik mudimu wa kutung wasalangay Nehemi, akwata ap mpung yiyimp mu ujindj. Ov, Nehemi ‘walikina uyimp chakwel upandakana kuwap’?
“Wajimana, Waswej Nakash”
5, 6. (a) Mutapu ik wasalau akankuny a Nehemi pasambishau mudimu wa kutung? (b) Mulong wak Nehemi kovap wom wa akankuny?
5 Nich kutakaman Nehemi wayikasikesha antu anch: “Ezany, tutungirilany mpwembu ya Yerusalem.” Awiy amwakula anch: “Tumbukany, tuyany, tutungany.” Nehemi ulondil anch: “Awiy akasikesha kusal mudimu winou uwamp nich makas mau,” pakwez in kuyipompat “[asambisha] kutuswingish etu atupipej anch: ‘Ov, usadilany ik? Ov, usotilany kwen umubwambwilany mwant?’” Nehemi kwovap wom bwat mulong wa kuswingishan kwau ni kufundan kwau kwa makasu. Ndiy wayileja in kuyipompat anch: “Nzamb wa mwiur, ndiy ukutukwasha etu kupwish. Etu, atushalapol end, tukuya ni kutung.” (Nehemi 2:17-20) Nehemi wadandamena kuyish kurutu “mudimu uwamp.”
6 Umwing wa antu adinga ni kuyipompat, Sanbalat, “wajimana, waswej nakash” ni wasambisha kuyiswingish. Ndiy wayisipa anch: “Ov, yom ik yisadilau antany in Yuda ay? Ov, komb akutwish kand kwimik mayal minam ma yipuchipuch mashau kal mu kasu ni kushikidin?” Tobija winunga nend mu kuswingishan, walond anch: “Anch muyeu umwing wez ukuumbwol mpwembu yau ya mayal.” (Nehemi 4:1-3) Mutapu ik wasalay Nehemi?
7. Mutapu ik wakulay Nehemi ku mases ma antu adinga ni kumupompat?
7 Nehemi wadiula kwend kuswingishan. Ndiy walondula chijil cha Nzamb ni kasotap kuyichirishin kuyip bwat. (In Levi 19:18) Pakwez, ndiy washa mulong mu makas ma Yehova ni walembila anch: “A! Nzamb wetu, tesh mutapu utuswingishinau! Yichirishina masaal mau.” (Nehemi 4:4) Nehemi wateka ruchingej mudiay Yehova: “Kufundakesh kudi kwamam, ni difut.” (Kuvurik Yijil 32:35) Chikwau kand, Nehemi nau anamakwend ‘adandamena kutung mpwembu.’ Kakatap kulik chakwel ikala azuwodilau. Chawiy, “mpwembu yawonsu yapwa djat ni ku chikumbu chau cha kuya piur, mulong antu ading nich muchim wa kusal mudimu.” (Nehemi 4:6) Akankuny a difukwil diakin akanganya kwimik mudimu wa kutung! Mutapu ik tukutwisha kuyimburij?
8. (a) Mutapu ik tukutwisha kumwimburij Nehemi in kutupompat patufundinau ya makasu? (b) Shimunin rusangu rakushikena ap riwatesha rimekeshina mutapu chidia cha manangu kulik kufundakesh.
8 Ilel, in kutupompat ku shikol, ku mudimu, ap ku chikumbu akutwish atuswingish nich mases. Pakwez, chisu chivud mases minam ma makasu tukutwish kumapwish kamu nakash kusutil ku kusadil chijil cha Bibil: “Chom ni chom chikwet chisu chau . . . chisu cha kunenet.” (Mulej 3:1, 7) Chawiy lel, mudi Nehemi, tukat kwipuk kufundakesh nich kusadil mazu ma yitamp. (Rom 12:17) Tukat kumulembil Nzamb, Ndiy kamu tutekidina ruchingej ni utulejina anch: “Yam nikez kafutan.” (Rom 12:19; 1 Pita 2:19, 20) Mu mutapu winou, tukuyishilangap in kutupompat chakwel atuzuwola mu mudimu wetu wa mu spiritu tufanyidina kusal ilel—mudimu wa kulejan rusangu ruwamp ra Want wa Nzamb ni kwikadish in kwilej. (Mateu 24:14; 28:19, 20) Chisu chawonsu tukata kusal mudimu wa kulejan ni kulik kwikal azuwodilau nich rupompat, tukat kumekesh spiritu wa kushishaman wasalay Nehemi.
‘Etu Tukwez Kukujip’
9. Rupompat ra mutapu ik rasambishau kand akankuny a Nehemi, ni mutapu ik wakulay Nehemi?
9 In kupompat difukwil diakin a pa chirung cha Nehemi chateshau anch “midimu ya kutungiril mpwembu ya Yerusalem yiyil kurutu,” awiy akwata mpak jau ja misamun chakwel “kumurishikish Yerusalem.” Ku mutambu wa Ayuda avud mwikadil winou wadinga wakad ruchingej. Kwindum kwadinga in Samariy, in Amon kwingangel, in Arab kurul, ni in Ashidod kurand. Yerusalem wading amwombilamu; antu adinga ni kutung adinga mudi mu mupit! Yom ik yading yifanyidinau kusal? Nehemi ulondil anch: “Twamulembila Nzamb wetu.” Akankuny netu atwelang anch: “Tukwez kwandam pakach pau ni kuyijipol awonsu, chad tukukangesh mudimu wau chikupu.” Nehemi wayakula kusutil ku kuyinkish in kutung mudimu wa kuking musumb “nich jimpak jau ja musamun, ni mirumbu yau, ni mat mau ma nseu.” Chakin, mu kulondwish yitongijok ya muntu, chisak chikemp cha in Yuda chelap kutwish kupandakan usu wa akankuny, pakwez Nehemi wayikasikesha anch: “Kangal wayakamany antu inay . . . Tongijokany kudi Nsalejetu [Yehova], udi mujim, ukwamushena.”—Nehemi 4:7-9, 11, 13, 14.
10. (a) Yom ik yasala anch yom yiswimpa kapamp kamwing pakach pa akankuny a Nehemi? (b) Mipak ik yakwatay Nehemi?
10 Kupwa milong yakarumuka kapamp kamwing kamu. Akankuny alika kuyipompat. Mulong wak? Nehemi ulondil anch: ‘Nzamb wakin warumbangesha kurijek kwau.’ Pakwez, Nehemi wajingunina anch akankuny au adinga kamu chak. Chawiy lel, nich manangu ndiy watenchikirila mutapu wa kusal mudimu wa in kutung. Kudiosh kamu pinipa, “awonsu ading ni kutung mpwembu, asalanga mudimu ni chikas chikwau akweting yom ya njit.” Nehemi wamwinkisha ikundj umwing mudimu wa “mwin kubul mpuny” mulong wa kuyibabesh in kutung anch akankuny ez ni kuyirishish. Kupandakan yawonsu, Nehemi wayikasikesha antu anch: “Nzamb wetu ukuturishin.” (Nehemi 4:15-20) Payikasikeshau ni kuyirijek mulong wa kurish, in kutung adandamena kusal mudimu. Malejan ik tukutwisha kwilejin ku rusangu riner?
11. Chom ik chiyikwashina in Kristu akin kujijaman ku tuyimp mu jingand mujidikinau mudimu wa Want, ni mutapu ik ukatau kupandakan tuyimp nich kuwap?
11 Yisu yimwing, in Kristu akin akat kurishang nich rupompat ra chisum. Chakin, mu jingand jimwing akankuny ayimp a difukwil diakin asadin kal usu umwing ukash. Kulondwish nich kuman kwa chiuntu, ambay netu akaritiy adia mu jingand jinija kakutwishap kupandakan rupompat. Chikalap nchik mwamu, Atuman inay akwet ruchingej anch ‘Nzamb ukez kuyirishin.’ Chakin, antu azengodilau mulong wa ritiy rau akwet chisu ni amening kand mutapu wakwilingay Yehova ku malembil mau ni ‘kukangesh chiyul’ cha akankuny a usu. Ap mu jingand mujidikinau mudimu wa Want, in Kristu akat kukimb mutapu wa kudandamen nich kulejan rusangu ruwamp. Mudi mwatenchikau antung a mu Yerusalem mutapu wau wa kusal mudimu, mwamu kand ilel Atuman a Yehova akat kutenchik nich kubabal milad yau ya kulejan nich pa chisu chiyipompatinau. Chakin kamu, kakatap kusadil mat ma ku mujimbu. (2 Korint 10:4) Ap kuyovish wom wa kuyisal nayimp ku mujimbu kukatap kuyikangesh kusal mijikit yau ya kulejan. (1 Pita 4:16) Pakwez, akadivar ni anambaz inay akapukina akat kupandakan “tuyimp nich kuwap.”
“Ez, Tutanijanany”
12, 13. (a) Nkeu ik yasadilau akankuny a Nehemi? (b) Ov, mulong wak Nehemi walika kuya kutanijan nau akankuny?
12 Kwinyim kwa akankuny a Nehemi kujingunin anch kuyipompat kwau kwakangany kal, awiy akarumukina ku rupompat rindjing rijingamena nakash. Chakin, apakisha kusal yom yijim yisatu. Yom ik yiney?
13 Cha kusambish, akankuny a Nehemi apakisha kumudimb. Amwela anch: “Ez, tutanijanany mu ul umwing udia mwi Nkurubuk mwa Ono.” Ono wadinga oku Yerusalem oku Samariy. Chawiy akankuny atonga anch Nehemi atanijana nau pakach pa njil mulong wa kupwish milong yau. Nehemi wela kutong anch: ‘Chidi chitongijok chiwamp. Chiwapidil kwambamb pa ndond pa kurish njit.’ Pakwez Nehemi walika. Warumburila mulong wak walikay anch: “Awiy ading ni kutongijok ya kwinsal nayimp.” Watala kulemp mwi nkeu yau ni kamudimbap. Wayileja akankuny nend tupamp tunying anch: “Nikwataken nakash nich midimu yijim, kinikutwishap kukurumuk kwez, chamwamu mudimu ukulab anch naulik mulong wa kwez kuudiany en!” Nkeu ya akankuny ya kumusal Nehemi nayimp yakanganya. Nehemi wasina ching pa mudimu wa kutung.—Nehemi 6:1-4.
14. Mutapu ik wasalay Nehemi ku yom ya makasu yamufundau?
14 Cha kaad, akankuny a Nehemi akwata mupak wa kupalangesh makasu, amufunda Nehemi anch ‘watenchikin kal kumubwambwil’ Mwant Aritakizerse. Amuleja kand Nehemi anch: “Ez twovijana pamwing.” Nehemi walika kand, mulong wajingunina yitongijok ya akankuny. Nehemi warumburila anch: “Akatil kutwovish etu awonsu wom. Atong anch: ‘Makas mau makulik kusal mudimu, ni mudimu win kiukupwap kand.’” Pakwez, kapamp kinak, Nehemi wakarumukina ku mazu mayifundau nich kudi akankuny nend, walond anch: “Kwikil chom ap kusu chimwing twasadila ku yom yawonsu yiulondila, ni yom yiney yidi kamu yitongijok ya muchim wey!” Chikwau kand, Nehemi wakarumukina kudi Yehova mu malembil chakwel amukwasha, walembila anch: “Pakwez katat, A! Nzamb, nkasikesha!” Ndiy wachingejina anch nich ukwash wa Yehova ukutwish kukangesh mpung yiney yiyimp ni ukutwish kuya kurutu nich mudimu wa kutung.—Nehemi 6:5-9.
15. Chiyul ik chaletay muprofet wa makasu, ni mulong wak Nehemi wachilika?
15 Cha kasatu, akankuny a Nehemi amusadila Shemayeja, mwin matungu, chakwel apakisha kumushikij Nehemi ku kujiril Chijil cha Nzamb. Shemayeja wamuleja Nehemi anch: “Tuyany ku Chikumbu cha [Nzamb], kwi Ndond Yitumbila. Tupatany nawamp yis ya Ndond Yitumbila, mulong antu akwez ni kukujip.” Shemayeja walonda anch asotil kumujip Nehemi pakwez ukutwish kupandish mwom wend anch wajingam mu tempel. Pakwez, Nehemi kadingap mwin kupesh. Wela kusal chitil anch waya wakajingam mu chikumbu cha Nzamb. Ov, ndiy wela kujiril Chijil cha Nzamb mulong wa kupandish mwom wend? Nehemi wamwakula anch: “Ov, muntu ik ukweta chisend mudi chamam ukutwisha kwandam mwi Ndond yitumbila chakwel apandish mwom wend? Bwat, amboku kinikwandamap!” Ov, mulong wak Nehemi kafap mu mupit wamutilau? Mulong wadinga wij anch, ap anch Shemayeja wadinga mbay nend mwin Isarel, “kadiap Nzamb wamutuma.” Twamb oku twel oku, muprofet wakin kakutwishap kumuyul ajirila Chijil cha Nzamb. Kapamp kakwau kand, Nehemi kalikap amwinend uyimp umupandakana. Kwinyim kwa kachisu kakemp ndiy walonda anch: ‘Mpwembu yapwa mwi ngond wa musamban wa in Yuda, pa dichuku dia makum maad ni matan dia ngond wa Elul, mu machuku makum matan ni maad.’—Nehemi 6:10-15; Kuchind Michid 1:51; 18:7.
16. (a) Mutapu ik tufanyidina kuyisadil arund a makasu, in kufundan a makasu, ni akadivar a makasu? (b) Mutapu ik ukumekesha anch ulikin kwitun yitiyij yey ku chikumbu, ku shikol, ni ku mudimu?
16 Mudi Nehemi, niyetu tufanyidin kura tutaku nau akankuny adia arund a makasu, in kutufund kwa makasu, ni akadivar a makasu. Antu amwing akutwish kutuladikij chakwel tusankanijan nau pakach pa njil, mu kulond kwa chifanikesh. Akutwish kutwitiyish anch ang twamusadil Yehova nich mushiku uwanyidinaku, tukutwish kand kulondul ntong ja mangand pa chisu chawiy chimwing. Pakwez, mulong Want wa Nzamb ufanyidin kwikal pa ndond ya kusambish mu mwom wetu, tulikining kwitun ritiy. (Mateu 6:33; Luka 9:57-62) Akankuny akutwish kand kupalangesh jinsangu ja makasu piur petu. Mu jingand jimwing akat kutufund anch tukat kwakamish Winyikel, mudi kamu mwamufundau Nehemi anch ukat kumubwambwil mwant. Jinsangu jimwing jikatau kutufundin ajikarikina ku matribinal. Pakwez chikalap nchik chawonsu chikutushikena mudi muntu ni muntu pa nrend, tukat kumulembil Yehova anch atakela milong kukwatijan nich rusot rend. (Filip 1:7) Rupompat rikutwish kand kudiokal kudi antu afila mu kan anch akat kumusadil Yehova. Mudi kamu mutapu mbay mwin Yuda wapakishay kumulembijek Nehemi chakwel ajirila Chijil cha Yehova mulong wa kupandish mwom wend, mwamu kand musadiningau antu adinga pasak Atuman pakwez apumbuka kal, apakishining kutubachik kujiril mwi njil yimwing ap yikwau. Pakwez, tuyilikining in kupumbwok mulong twij anch mwom wetu aupandisha kal, kichidiap kusutil ku kujiril yijil ya Nzamb, pakwez chidi kusutil ku kuyilam ni kuyisadil! (1 Yohan 4:1) Inge, nich ukwash wa Yehova tukutwish kupandakan uyimp win wawonsu.
Lejanany Rusangu Ruwamp Kwikalap Nchik Mar
17, 18. (a) Satan ni antu end asadil usu wak? (b) Wakwatin kal mupak wa kusal ik, ni mulong wak?
17 Dizu dia Nzamb dilondil piur anamakwend a Kristu azizidilau many anch: “Ni yau amupandikan kal [Satan] usu mulong wa . . . dizu dia uman wau.” (Kuburik 12:11) Chawiy, kudi kukwatijan pakach pa kumupandakan Satan—musul wa tuyimp—ni kulejan uruu wa Want. Chidiap cha kushimok anch pakad kuziy Satan ukat kuyirishish atushal a azizidilau many pamwing ni “chisak chipandiken kujimb” kusutil ku kulangwish rupompat!—Kuburik 7:9; 12:17.
18 Mudi mutwileja kal, rupompat rikutwish kwikal ku mazu ap chisum cha ku mujimbu ap mwi njil yimwing ya ujindj. Mu mitapu yawonsu, diloz dia Satan didi dimwing—kukangesh mudimu wa kulejan. Pakwez, ukukangany cha usany mulong mudi Nehemi, antu a Nzamb akwata kal mupak wa kupandakan “tuyimp nich kuwap.” Mwamu mukusalau ni kudandamen nich kulejan rusangu ruwamp djat pakezay Yehova kulond anch mudimu wawanyin kal!—Marko 13:10; Rom 8:31; Filip 1:27, 28.
[Mazu madia kwishin kwa paj]
a Piur pa jinsangu jitadina yishiken yiniya, tang Nehemi 1:1-4; 2:1-6, 9-20; 4:1-23; 6:1-15.
Ov, Uvurikin?
• Rupompat ik rarishau nich atushalapol a Nzamb a pasak ni ririshinau nich kand kudi in Kristu ilel?
• Diloz ik dia kusambish diadingau nich akankuny a Nehemi, ni diloz ik dikwetau akankuny a Nzamb ilel?
• Mutapu ik tudandamedina ilel kupandakan tuyimp nich kuwap?
[Kamushet/Chipich chidia pa paj wa 31]
Malejan Madia mu Buku wa Nehemi
Atushalapol a Nzamb arishin nich
• dises
• kukojiu
• makasu
Makasu akat kumasadil kudi
• arund a makasu
• in kufundan a makasu
• akadivar a makasu
Atushalapol a Nzamb apandaken tuyimp kusutil ku
• kulamat ku mudimu wayinkishau kudi Nzamb
[Chipich chidia pa paj wa 32]
In Kristu akin alejen rusangu ruwamp pakad wom