BIBLIOTEK Udia pa Kapend
BIBLIOTEK
UDIA PA KAPEND
Uruund
  • BIBIL
  • MIKAND
  • YIKUMANGAN
  • w08 1/1 map. 14 ​-​ 17
  • Ov, Dikarumuk Dikwatijadin Nich Bibil?

Kwikil video ukimbina

Video winou umukimbinap amboku nawamp.

  • Ov, Dikarumuk Dikwatijadin Nich Bibil?
  • Chinong cha Kalam Chilejen Want wa Yehova—2008
  • Tumitu twa milong
  • Yom Yifanakena
  • Pikwadinga Kuchidi Muntu Umwing
  • Muntu Walik Kushal Uwanyidina
  • Ov, Ukutwish Kwitiyij Dikarumuk ni Ukristu Kumwing?
  • Mulong wak Usangaredinau Antu Avud Dikarumuk
  • Uman Wakin wa Kumwitiyij Sakatang
  • Ov, Nzamb Wasadina Dikarumuk Mulong wa Kutang Milad Kushalijan ya Mwom?
    Yakul ku Yipul ya Bibil
  • Ov, Nifanyidin Kwitiyij Malejan ma Dikarumuk?
    Yakul ku Yipul 10 Yikatau Ansand Kwiyipul
Chinong cha Kalam Chilejen Want wa Yehova—2008
w08 1/1 map. 14 ​-​ 17

Ov, Dikarumuk Dikwatijadin Nich Bibil?

OV, CHITWISHIKIN anch Nzamb wasadila dikarumuk chakwel ayitanga antu kusutil ku annam? Ov, Nzamb wasala anch tupwapu tukarumuka twikal ansh ni akarumuk ikala annam akata kwikak pansh niyawiy akarumuk ikal annam akat kwamwish, chawiy kwinsudiel mulad umwing wa ankim akarumuka ikal antu? In siyans ni amakurump a relijon amwing alondil anch itiyijin malejan mawonsu maad: ma dikarumuk ni ma Bibil. Alondil anch Disambishil, buku wa Bibil udi chishimu. Pamwingap wiyipulap kal anch, ‘Ov, dilejan dilondila anch muntu wadiokala ku kukarumuk kwa annam dikwatijadin ni Bibil?’

Anch twatesh nawamp kutwadiokala tukutesh nawamp tudi anany, kwisu kutuyila, ni mutapu utufanyidina kushakam. Ching anch twijik kwadiokalay muntu chawiy lel tukutwisha kutesh nawamp mulong ulikidinay Nzamb mar ni rutong rend mulong wa dikez dia muntu. Tukutwishap kwitiyik kudi Nzamb anch kitumwitiyijinap ang udi Sakatang wetu. Komb el tushinshikinany chilondilay Bibil piur pa kwadiokalay muntu, mwikadil wend wa katat, ni wa ku machuku ma kurutu. Kupwa tukuman anch dilejan dia dikarumuk dikwatijadin ni Bibil.

Pikwadinga Kuchidi Muntu Umwing

Chisu chivud in kwitiyij dikarumuk alondining anch annam kanang akarumuka ikal antu, kulond kwinoku kutandikin anch pa chisu kanang kwadinga ching muntu umwing kusu. Pakwez, Bibil ulejen yom mu mutapu windjing. Bibil ulondil anch tudiokil kudi muntu umwing kusu, Adam. Rusangu ra Bibil rimulejen Adam mudi muntu wadingaku chakin kamu. Bibil utulejin ni dijin dia mukajend ni majin ma anend amwing. Utuleijin kachom ni kachom kasalay, yalonday, chisu chadingay mwom, ni chisu chafay. Yesu kakwatap rusangu riner mudi chishimu chamwamu cha antu akad kwilej. Pisambay ni amakurump a relijon ileja nawamp, ndiy walonda anch: “Kand kal utanganyip anch, Wayitanga pakusambish watanga ikundj ni mband”? (Mateu 19:3-5) Pinap Yesu wajimbula mazu misambidinau piur pa Adam ni Eve mafundilau mu Disambishil 2:24.

Luka, mwin kufund Bibil ni mwin kulejan nawamp jinsangu ja pasak, umwisambidin Adam mudi muntu wadingaku chakin kamu mudi mwadingay Yesu. Luka ujimbwil dijuku dia Yesu wachirik djat kudiay muntu wa kusambish. (Luka 3:23-38) Chikwau, palonday kambuy Paul kurutu kwa chisak cha antu mwadingau afilozof ilejinau ku mashikol majim ma in Grek, ndiy wayileja anch: “Nzamb watanga ngand ni yom yawonsu yidiamu . . . watanga muntu umwing, chad ku muntu umwing kwawiy kwadiokala michid yawonsu.” (Midimu 17:24-26, Manswik Masu) Choviken patok, Bibil ulejen anch tudiokil kudi “muntu umwing.” Ov, yilondilay Bibil piur pa nsambishil ya muntu yikwatijadin nich dikarumuk?

Muntu Walik Kushal Uwanyidina

Kukwatijan nich Bibil, Yehova wamutanga muntu wa kusambish uwanyidina. Nzamb kakutwishap kutang yom mu mutapu windjing. Rusangu risambidina yom yatangau rilondil anch: “Nzamb wamutanga muntu mu chifu chend amwinend . . . Nzamb wamana yom yawonsu yatangay, ni kuyital yading yiwamp kamu.” (Disambishil 1:27, 31) Muntu uwanyidina uding nchik?

Muntu uwanyidina ukwet want ipend wa kwitondil ni ukutwish kwimburij ngikadil yawonsu ya Nzamb. Bibil ulondil anch: “Nzamb watutanga zwang, pakwez yetu ayinetu twiwejinaku yom yikash.” (Mulej 7:29) Adam watonda kumubwambwil Nzamb. Ku kubwambwil kwend, Adam wishadishina amwinend ni anend kuwanyin. Kuburen kuwanyin kwa muntu kurumburil mulong wak chisu ni chisu tukat kwirumbukin ayinetu, ap mwamu tusotil tusala yom yiwamp. Kambuy Paul wafunda anch: “Nikat kusal yinakad kusot kusal, pakwez yinikisila yawiy yinikata kusal.”—Rome 7:15.

Muntu uwanyidina ukushakam chikupu mu ukash wa mujimbu uwanyidina, kukwatijan nich Bibil. Choviken patok kukwatijan nich yamulejau Adam kudi Nzamb anch, ang muntu wa kusambish kamubwambwilap Nzamb, ndiy kelap kufa dichuku ap dimwing. (Disambishil 2:16, 17; 3:22, 23) Yehova kelap kulond pamutangay muntu anch “yiwamp kamu” anch muntu wadinga nich chibachikin cha kuyel ap cha kubwambwil. kuburen kuwanyin kurumburil mulong wak mujimbu wa muntu, ap anch autanga mu mutapu wamushena, ukwachikin ulim ni uyediling. Chawiy komb dikarumuk diambatenap nich Bibil. Dikarumuk dimulejen muntu wa katat mudi nnam wa manangu. Bibil umulejen muntu wa katat mudi an a muntu uwanyidina asheshikina.

Chitong cha kulond anch Nzamb watakela dikarumuk chakwel amutanga muntu ni chawiy kichambatenap nich yilondilay Bibil piur pa untu wa Nzamb. Anch Nzamb watakela dikarumuk, ing chirumburikin anch wayitakela antu ashikena ku mayej mau ma katat ni mwikadil wa mar udiaku ou. Pakwez, Bibil umwisambidin Nzamb anch: “Ndiy udi diyal, mudimu wend uwanyidin, mulong jinjil jend jawonsu jidi jakin. Udi Nzamb ujijamena, kakwetap kuyip, udi mwin kutentam ni mwin kuying. Awiy ijondisha ayinau kudi ndiy, kikalap kand anend.” (Kuvurik Yijil 32:4, 5) Chawiy lel, mar milel ma muntu kimadiap chibudikin cha dikarumuk diatakelay Nzamb. Madi chibudikin cha kwishadishin kwend muntu ni anend kuwanyin pamubwambwilay Nzamb. Katat mudi mutwamwisambidina Adam, tuchirikany katat kudi Yesu. Ov, dikarumuk dikwatijadin nich yilondilay Bibil piur pa Yesu?

Ov, Ukutwish Kwitiyij Dikarumuk ni Ukristu Kumwing?

“Kristu wafa mulong wa yitil yetu.” Mudi muwija pamwing ap, winou udi umwing pakach pa malejan majim ma Ukristu. (1 Korint 15:3; 1 Pita 3:18) Chakwel anch tumana mulong dikarumuk dikwatijadinap nich mazu minam, tuswiridin cha kusambish kutesh mulong wak Bibil ututazukin anch akayitil ni chitil ik chitwaswana.

Etu awonsu tudi akayitil charumburik anch tukutwishap kwimburij muchifanyidina ngikadil yitumbila ya Nzamb, mudi rukat rend ni kutentam kwend. Chawiy lel, Bibil ulondil anch: “Antu awonsu asala yitil, kawanyidinip ku uyaj wa Nzamb.” (Rome 3:23) Bibil ulejen anch chitil chawiy musul wa rufu. 1 Korint 15:56 ulondil anch: “Rumuny ra rufu chitil.” Chitil chetu chitwaswana chidi kand musul wa kashinsh wa mayej. Yesu walejana anch kudi kukwatijan pakach pa mayej ni mwikadil wa chitil. Wamulejan mwin mazal anch, “yitil yey ayilikish kal,” ni muntu wayerika.—Mateu 9:2-7.

Rufu ra Yesu ritukwashin nchik? Bibil umufanikeshin Adam ni Yesu Kristu ni ulondil anch: “Awonsu chifilau mu Adam, chawiy kand ni awonsu akez kikadil aom mu Kristu.” (1 Korint 15:22) Kusutil kupan mwom wend, Yesu wafuta usey wa chitil chitwaswana kudiay Adam. Chawiy lel, awonsu amwitiyijina Yesu ni amuziyidila akez kutambul chashadishay Adam—ruchingej ra mwom wa chikupu.—Yohan 3:16; Rome 6:23.

Ov, watesh kal, anch, dikarumuk dikwatijadinap nich Ukristu? Anch twidjidjek anch “awonsu chifilau mu Adam,” ov, mutapu ik lel tukwitiyija anch “awonsu akez kikadil aom mu Kristu”?

Mulong wak Usangaredinau Antu Avud Dikarumuk

Bibil ulejen mutapu wapalangana malejan minam mudi dikarumuk. Ulondil anch: “Mulong muten ukez kez anch antu kakuteship ku malejan makin, mulong wa matu mau makez kuyobakan, akez kisotil alej akatila michim yau; akez kadiosh matu mau ku yom yakin, akez kipwakalip ku jinfunk.” (2 Timote 4:3, 4) Ap anch dikarumuk adilejen mudi siyans, didi chakin kamu dilejan dia chirelijon. Dilejen filozofi wa mwom ni ngikadil pantaliken nend Nzamb. Yitiyij yad yidimukin nakash mulong wa kuyipwit antu akweta ushish, ni ngikadil ya kusot kwishakamin. Antu avud itiyijininga dikarumuk alondining anch amwitiyijin kand ni Nzamb. Pakwez, akwet want ipau wa kumutongin Nzamb mudi kindiyap watanga yom, kadingap nich cha kusal mu milong yaantu, ni kakezap kuyirumburish. Chidi chitiyij chisotiningau antu kutesh.

Alej a dikarumuk adi akasikeshinau chisu ni chisu, kichidiap nich uyakin, pakwez nich ‘maku mau’—pamwing ap maku ma kusot kwitiyik mu chisak cha in siyans mwitiyijinau dilejan dia dikarumuk. Michael Behe, mulej wa bioshimi, wasutisha chisu chijim cha mwom wend mu kwilej kusal kukash kwa mukach kwa maselil, warumburila anch in alejen mutapu usadilinga selil kakwetingap mayingishin ma yilondilau. Ov, dikarumuk diasadikina mu kaselil kinak kakemp mwamu? Ndiy wafunda kand anch: “Dikarumuk dia molekil diengamidinap pa ulabu wa siyans. Kwikil mukand mu mikand ya siyans—mu majurnal majim-majim, majurnal ma pakampwil, ap mikand—yirumburila mutapu wakarumuka molekil wa chom chakin, chikash, ditenchik dia bioshimi ap kwasadika ap kukutwisha kusadik. . . . Chitong cha Darwin cha kukarumuk kwa molekil chidi kwau makasu.”

Anch in kwitiyij dikarumuk katwishinap kurumburil, ov, mulong wak ulejenau yitongijok yau patok? Behe urumburil anch: “Antu avud, pamwing ni in siyans ajim ni alimishinau nakash, kakatiningap kwau kusu kwikalaku kwa yom piur pa chitangil.”

Dilejan dia dikarumuk diyisangareshin amakurump avud a chirelijon asotila kumekan mudi in manangu. Afaniken ni antu arumburilau mu mukand wa kambuy Paul wayifundilay in Kristu a ku Rome. Paul wafunda anch: “Mulong yijikish ya Nzamb yamekana mu awiy . . . Mulong Nzamb udia wakad kumekan ku mes kwisambishil kwa mangand ukat kumekan nawamp mu yom yatangau; wawiy usu wend wa chikupu ni wi-Nzamb wend, chawiy kakwetip cha kwiyingish nich; Mulong awiy chamwijikau Nzamb kamutumbishap mudi Nzamb, ap kusu kumujikitish; pakwez manangu mau mikal usup, ni michim yau yajimbara. Patongijokau manangu anch tudi in ronganyin, awiy ikala ayisup.” (Rome 1:19-22) Mutapu ik ukutwisha kwiyep kudimbiu nau alej a makasu?

Uman Wakin wa Kumwitiyij Sakatang

Bibil ukasikeshin usey ujim wa uman parumburilay ritiy. Ulondil anch: “Ritiy rawiy kushinshik kwa yom ya ruchingej, ni kwitiyil kwa yom yakad kumekan ku mes.” (Hebreu 11:1) Ritiy rakin mudiay Nzamb rifanyidin kwengamin pa uman ulejena ukinakin wa kwikalaku kwa Sakatang. Bibil ulejen kwisu ku ukutwisha kuutan.

Mwin kufund Bibil wapepilau David wafunda anch: “Nikat kupan kujikitish kudi Ey mulong wantanga nawamp mwamu.” (Kuseng 139:14) Kwitekin chisu cha kutongijokin pa rutong ramushena ra mujimbu wetu ni pa yitang yikwau yikweta mwom yitusadil twakama nakash manangu ma Sakatang wetu. Chikunku ni chikunku cha tunan twa yitenchik yisadila pamwing chakwel twikal aom ayitanga nich manangu. Chikwau, mangand mamekena malejen uman wa kuwanyin ni kutenchikiwu kwa tupamp. David wafunda anch: “Diur dikat kulejan uyaj wa Nzamb, ni yom ya mwiur yikat kumekesh mudimu wa makas mend.”—Kuseng 19:1.

Bibil amwinend udi musul ujim wa uman piur pa Sakatang. Kwitekin chisu cha kushinshikin kwovijan kwa mabuku 66, ukash wa yijil ya ngikadil yidiamu, ni kuwanyin kwa mauprofet kukukwinkish uman uvud ulejena anch Sakatang ndiy wamufundisha. Kutesh kurumburik kwa malejan ma Bibil kukez ni kwawiy kukwinkish kashinsh anch Bibil udi, chakin kamu, Dizu dia Sakatang. Chilakej, anch watesh malejan ma Bibil misambidina musul wa mar, Want wa Nzamb, dikez dia antu, ni mutapu wa kutan musangar, ukuman uman ulejena manangu ma Nzamb. Ukushiken ku kwov mudi mwovay Paul pafunday anch: “A, kujimb kwa rupit ni chiyul ni ronganyin ra Nzamb! Dirumburish diend diakad kwijikan ni jinjil jend jakad kurumburik kudi antu!”—Rome 11:33.

Piushinshikidina uman winou ni mu kupam kwa ritiy rey, ukwitiyij anch piutangina Bibil, umuteshin chakin kamu Sakatang. Ndiy ulondil anch: “Am yam natanga mangand, yam kand namutanga muntu kushakamamu. Natangurila maur nich ukach wam. Natenchika njil ya muten, ni ngond, ni atutumbu.” (Isay 45:12) Chakin kamu kiukezap kwinan anch wasal usu wey chakwel wijingunina amwiney anch Yehova udi Sakatang wa yom yawonsu.

[Tablo wa jinsangu udia pa paj wa 14]

Kambuy Paul wayileja Agrek ileja anch: “Nzamb watanga muntu umwing . . . kwawiy kwadiokala michid yawonsu”

[Tablo wa jinsangu udia pa paj wa 15]

Dikarumuk dimulejen muntu wa katat mudi nnam wa manangu. Bibil umulejen muntu wa katat mudi an a muntu uwanyidina asheshikina

[Tablo wa jinsangu udia pa paj wa 16]

“Dikarumuk dia molekil diengamidinap pa ulabu wa siyans”

[Tablo wa jinsangu udia pa paj wa 17]

Rutong ramushena ra yitang yikweta mwom ritukwatishin wom piur pa manangu ma Sakatang wetu

    Mikand ya Uruund (1999-2025)
    Budik
    Andam
    • Uruund
    • Kwangan
    • Yom ukatina
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Mbil ja Kusadin
    • Mbil ja Ujindj
    • Paramètres de confidentialité
    • JW.ORG
    • Andam
    Kwangan