Nayimana Muyikudila Mu Corée
Rusangu ralonday Milton Hamilton
“Tukwet ushon wa kukwijikishany anch guvernema wa Ngand ya Corée walik kal kwitiyijin kand mbil yakwinkishay en amishoner ni walondil anch kasotilap akumanany kand mwi ngand. . . . Pa chinech, yangany ukashakamany bil mu kachisu kakemp mu Japon.”
KUSHIK mu muvu wa 1954, am ni mukajam twatambul rusangu riner kudiokal ku Brooklyn, New York, mu États-unis. Kwisambishin kwa muvu winou, twapwisha kalas ka 23 ka Shikol ya Gilead kwi mpat kwa New York. Patwatambula mukand utwisambina kwiur oku, twasadila mu kachisu kakemp mu Indianapolis, mu Inde.
Am ni mukajam, Liz (pakusambish adinga ni kumutazuk anch Liz Semock), twadinga arund ku shikol yijim. Mu muvu wa 1948, twatijana. Wadinga ukatin nakash mudimu wa chisu chawonsu pakwez kadingap ukatina kushakam mu États-unis mulong wa kusadil mwi ngand ya wingendj. Chad chom ik chakarumuna yitongijok yend?
Liz witiyija tuya nend ku chikumangan cha antu adinga asotila kwilej ku Gilead. Chikumangan chinech achisala pa kupim ku chitentam cha mangand chasadika mu Yankee Stadium, mu New York, pa chishipu cha mu muvu wa 1953. Kupwa kwa chikumangan chinech chadinga chikasikeshina, twizwisha fomu wa kuya ku Gilead. Twakashimuka, atutazuka tuya tukileja ku kalas kalondwilaku, kasambisha pa Kasan mu muvu wa 1954.
Atutuma mu Corée papwa mivu yisatu ya njit mu chishipu mu muvu wa 1953, ni twadiokala mwi ngand yasheshau. Mudi mwatulejau mu mukand witwisambina kwisambishin, twaya bil mu Japon. Kupwa machuku 20 ma weny pa karung, twashika pa Chiwong mu muvu wa 1955 pamwing ni ambay netu musamban amishoner atumau mu Corée. Lloyd Barry, wadinga pa chisu chinicha kalam wa mudimu wa mu Japon, weza kutusakan pamanch pa 6:00 ku chau. Kapamp kamwing atutwala ku chikumbu cha amishoner cha mu Yokohama. Kwinyim kwa asaa avud pa dichuku dinidia, twaya mu mudimu wa kulejan.
Twandama mu Corée
Pa kusut kwa chisu, atwinkisha mbil ya kwandam mwi Ngand ya Corée. Pa Rish 7, 1955, kajil wend wa yikungu watumbuka kudiokal ku Chiwandj cha Mangand chidinga ku Haneda mu Tokyo ni twasala masaa masatu pa kushik ku Chiwandj cha ku Yoido mu Séoul. Atwaka kudi Atuman 200 a mu Corée. Ni twadila mulong wa musangar. Kwadinga pa chisu chinech Atuman 1 000 mu Corée mwawonsu. Mudi mudingau antu awonsu a Kurand, twatonga anch chikalap nchik ngand yau kwadiokalau, antu awonsu adinga Kwingangel ading kwau chilik chimwing ni asadiling yom chilik chimwing. Kitwalabap kwilej yom mutapu yidinga. In Corée kakwetingap kusu rudim rau ayinau ni alufabe wau pakwez akweting kand mutapu wau ayinau wa kwisuk, yifu yau, ni kudjal kwa angakau, pamwing ni yom yikwau yikwetingau ching awiy kusu, mudi mutapu wa kutung yikumbu yau.
Mulong ujim wa kusambish twadinga nich wadinga kwilej rudim rau. Kwadinga mikand ya kutukwash mutapu wa kwilej rudim ra in Corée. Kapamp kamwing twatesha chiswapelap kulond mazu ma rudim ra in Corée nich kusadil mazu ma Inglish. Muntu ukutwish wilej nawamp kujimbul mazu ching anch wilej alufabe wa in Corée.
Twadinga ni kulond nayimp. Chilakej, Liz wamwipula mwin chikumbu anch ukwet Bibil. Mwin chikumbu wamutala mutapu windjing ni wamusha waya kupwa wamuletin chikumbu cha alimet. Liz wamwita sungnyang (alimet) pa ndond pa kumwit sungkyung, dizu dirumburikina “Bibil.”
Kupwa kwa angond akemp, atutuma tukasambisha chikumbu cha amishoner mu Pusan, musumb udinga kurul, ni kuding chau. Twatwisha kufutin tupalikan tusatu tukemp-tukemp mulong wetwetu pamwing ni anambaz aad atumau kwinikwa pamwing netu. Mu tupalikany twinetu kimwadingap mem ni kwimwadingap musalany. Ching uchuku mem madinga kwez nich usu ukash mulong wa kubachik mem chakwel makandama ku etaj wa kaad. Chawiy twadinga ni kulank pamanch nakash chakwel tuvita mem. Twadinga ni kumisuk ap kutekamu mon chadi lel tumana.
Kwadinga milong yikwau. Kasu ka nzembu kadinga kakemp ni kitwatwishap kusadil chamu cha kowish nich ap chamu cha kukom nich. Mpish yetu yadinga mu kabway, ni mwadinga ching kusu mbwabul wa kusadilang nich kasarony. Kupwa kwa chisu chikemp umwing ni umwing wileja mutapu wa kwisuk mulong wa kwisukang pichuku ni pichuku. Kupwa kwa mivu yisatu kudiosh pa twashikina, am ni Liz twasambisha kuyel mayej ma kunan michim. Amishoner avud ayela musong winou mu mivu yiniya. Pasuta angond pakwel anch tuyerika, ni twikala kand nich milong yikwau ya ukash wa mijimbu yetu.
Atukwasha Chakwel Tupandakana Yikangesh
Mu mivu 55, kwadinga kanrumbangesh kavud pa ditung dia Corée mudi kadinga mu Asia. DMZ, ap anch ngand yakad amasalay, yaurila ditung. Diding ku makilometre 55 kwindum kwa Séoul, musumb ujim wa Ngand ya Corée. Mu muvu wa 1971, Frederik Franz wadinga ku mutiy ujim wa Brooklyn weza kututal. Namutwala ku DMZ, mwimbu umwing wadinga ni amasalay akash pa divu diawonsu. Mu kusut kwa mivu, amakurump a Uumwing wa Michid adinga chisu ni chisu kukumangen kwinikwa pamwing ni antimesh a maguvernema maad.
Chakin kamu, kitwiyandjikap mu milong ya mafef ya mangand minam, pamwing ni mu mikadil ya mu ditung dia Corée. (Yoh. 17:14) Mulong wa kulik kwau kukwat pantaliken nau ambay nau antu, Atuman in Corée 13 000 ni kusut asadil kal mivu 26 000 mu rukan. (2 Kor. 10:3, 4) Akadivar ansand awonsu adia mwi ngand yiney ij nawamp anch akez kurish nich mulong winou, pakwez kovilingap wom. Chidi cha ushon anch guvernema ukat kuyimekesh atushalapol in Kristu mudi “in kujipan” mulong “kurumbuk” kwau kusu kudi kulik kujiril chijil cha Ukristu cha kulik kwiyandjik mu milong ya mangand.
Pasak mu muvu wa 1944, pa chirung cha Njit ja Mangand ja 2, niyam nalika kusal mudimu wa usalay ni nasala mivu yaad ni chikunku mu rukan mu États-Unis mu ul wa Lewisbourg, mu Pennsylvanie. Chawiy lel, ap anch akadivar in Corée asutishin yisu yimwing yikash mu rukan, nij yikokujol yikwikalau nich ansand Atuman inay. Chiyikasikeshin avud pa kwijik anch amwing pakach petu amishoner tudia mu Corée amana niyawiy mar ma chilik chimwing.—Isay 2:4.
Twapandakana Choziu
Kulik kwetu kwengamin ku mutambu umwing kwadinga mulong walanka mu muvu wa 1977. Amakurump a guvernema atonga anch tuyibachikining ansand a mu Corée chakwel alika kusal mudimu wa usalay ni kulik kukwat mat. Chawiy guvernema wakwata mupak wa kuyilikin kand kuyinkish mbil amishoner adiokila mwi ngand kuchirik kand ngand kwikalap diyingishin ap disu. Kujidik kwinoku kwasadika kusambish mu muvu wa 1977 djat mu muvu wa 1987. Ing, anch twadiokala mu Corée mu mivu yiney, ing kakutwitiyijinap kand tuchirik. Chawiy kitwayap kwolikwetu ap mulong wa kuyital anamakwetu mu mivu yiney yawonsu.
Yisu ni yisu twadinga ni kutanijan nau amakurump a guvernema ni kuyirumburil kulik kwetu kwikal ku mutambu umwing chitudia in kwilej a Kristu. Chakin kamu, twashikena ku kwijik anch kwikil ukutwisha kutwakamish, chawiy kutujidik kwapwa—pa kusut kwa mivu dikum. Mu mivu yiney yawonsu amishoner akemp kusu adiokala mwi ngand mulong wa diyingishin dined mulong wa mayingishin mudi mayej, pakwez etu akwau twashala, ni tukwet musangar mulong twashala.
Pakach pa mivu ya 1980, in kupompat mudimu wetu amufunda nich kumudimben makasu antu adinga ni kutal mudimu wetu anch akat kuyilej ansand alika kusal mudimu wa usalay. Pa chinech, guvernema watazuka umwing ni umwing mulong wa kutwipul. Pa Chiwong 22, 1987, nkalansambu mujim wajingunina anch kufund kwadinga kwa makasu. Chawiy chasala chakwel atenchikirila kand yom mulong wa machuku ma kurutu.
Nzamb Uyukishin Mudimu Wetu
Mu Koréa, kwadinga kupompat nakash mudimu wetu wa kulejan mu mivu yiney yawosu mulong wa kulik kwetu kwikal ku mutambu umwing. Chawiy, chadinga chikasikena nakash pa kutan jindond jiwamp mulong wa kusadilamu yitentam yetu yijim-yijim. Chawiy lel, Atuman asambisha kutung Chot cha Yitentam mu Pusan, chawiy cha kusambish mwin ngand yiney ya Kwingangel. Am nitapila dilau dia kusal diskur dia kushikij nich pa Ndol 5, 1976, ni kwadinga antu 1 300.
Mu muvu wa1950, makum ma tunan twa amasalay a mu États-unis adinga mu Corée. Pachirikau mu États-unis, avud au ikala Atuman akash. Chisu ni chisu adinga ni kutufundinang mikand, ni twachimana kwikal chiyukish cha kuyikwash muspiritu.
Cha ushon, nafisha mbay mukatish nam, Liz, pafay pa Mwinses 26, 2006. Namushadisha kamu. Mu mivu yend yawonsu 51 yasalay kunoku, wadinga ni kwitiyijin nich musangar mudimu win wawonsu ni kadingap ni kwinan. Katonginap ap dimwing ap kwisambin piur pa kusot kuchirik mu États-unis, ngand yadingay ni kulond anch kakezap kuyidiokal!
Nadandamena kusadil mudi chid cha dijuku dia Bethel dia mu Corée. Dijuku diajimbin kal, kwisambishil adinga kamuzam pakwez mu kusut kwa mivu ikadil 250 nlel. Nitapidil dilau dia kusadil pamwing ni amakundj akwau sambwad mu Komite wa Mutiy utakedila mudimu.
Ap anch Corée yadinga ngand ya uzweny patwashika, katat yidi yimwing ya michid yiyila kurutu mu mangand. Katat mu Corée mwikadil kal Atuman 95 000, piswimp antu 40 pa chitot adia pakach pau asadil mudi ayibol a rawonsu ap mudi ayibol ankwash. Yom yiney yawonsu yiwejidin pa mayingishin masala anch nasangera kutwish kumusadil Nzamb kunoku ni kuman muvulijadinau amikoku a Nzamb.
[Chipich chidia pa paj wa 24]
Patwashika mu Corée pamwing ni ambay netu amishoner
[Chipich chidia pa paj wa 24]
Kusadil mu Pusan
[Chipich chidia pa paj wa 25]
Pamwing ni Mukadivar Franz ku DMZ, mu muvu wa 1971
[Chipich chidia pa paj wa 26]
Pamwing ni Liz piswimp ni rufu rend
[Chipich chidia pa paj wa 26]
Mutiy wa mu Corée kunadandamena kusadil mudi chid cha dijuku dia Bethel