Ov, Chidi Kuburen Chakin Kamu Kashinsh?

“Tenchik nawamp rapor wa akisidan wey, ni yom yawonsu yikez kawap.”

“Anyikel afutishina yitad kijap kwau chom.”

“Mulong ukash udi anch kangal akukwat.”

“Mulong wak kufut anch ukutwish kuchitambwil chamwamu?”

ANCH wit chiyul piur pa milong ya nfalang ukutwish kutesh mazu minam. Antu amwing amening mudi akwet manangu ma “kutwish” yom yawonsu. Chipul chawiy ech, ov, kutwish kwinoku kudi chakin kamu kwa win kashinsh?

Nlel unou, antu avud aburedin kashinsh, yisu yivud amening anch kulond makasu, kwiy yakul ku shikol, ni yom yayen chiwapil mulong wa kwipuk kuyipup, kwikal ni nfalang, ap kuya kurutu. Yid ya katumb ya mu chisak yipanining yisu yivud chilakej chiyimp piur pa kashinsh. Mwingand yimwing ya Mwimputu wij wapandakana pa chilik cha 85 pa chitot kusambish muvu wa 2005 kushik pa muvu wa 2006. Pakad kuwejaku yisal yikemp yivud ya kuburen kashinsh, yitazukinau kudi antu amwing anch kurumbuk, ap “tuyitil tukemp.” Chadingap chom chishimokishina pa kuyiman in kutakel milong ya kwisak ni ya chipolitik mwingand iyandjikin mu milong ya usany mwadingau ni kwisadil ma diplom ma makasu mulong wa kuya kurutu mu midimu yau.

Pakwez, chikalap nchik kupandakan kwa kuburen kashinsh, antu avud asotining kusal yom yitentamina. Ukutwish kwikal umwing wau. Pamwing ap mulong umukatin Nzamb, ni usotin kusal yom yitentamina ku mes mend. (1 Yohan 5:3) Ukutwish kwiyov mud mwiyovay kambuy Paul, wafunda anch: “Twij kal anch tukwet kom katokila mulong tusotil yisu yawonsu kusal yom yiwamp.” (Hebereu 13:18) Chawiy lel, tukwitin chakwel utala mikadil yimwing yikutwisha kupak rusot ra muntu amwinend ra kusal “yisu yawonsu yom yiwamp.” Tukez kashinshikin kand yany ya Bibil yikutwisha kwikal ya ukwash mu mikadil yiney.

Ov, Nany Ufanyidin Kufut Anch Kudi Akisidan?

Dichuku dimwing, padingay ni kwendish motak, changadim umwing utazukinau anch Lisaa warumbuka ni wabubijana nich motak ukwau. Kwikil muntu ap umwing wabukuka, pakwez miotak yawonsu yaad yayipa. Mwingand yend, ayangadim endishina motak afutining nfalang jivud mulong wa kwikal ni asirans wa motak, ni uvud wa nfalang auwejining kupwa kwa chak ni chak. Mulong Gregor mwanamakwend a Lisa mukurump wadinga nend mu motak, murund nend umwing wamuleja anch ukutwish kudimban anch Gregor ndiy wading wendishina motak wend. Mu mutapu winiwa, Lisa wela kwipuk kufut nfalang jivud ja asirans. Kusal mwamu kwading kumeken mudi kwa manangu. Ov, chom ik chafanyidinay kusal?

Yapu yitadila milong ya asirans yikat kusadilang nfalang jivud jikatau kufut antu mulong wa asirans chakwel kuyifut in miotak yisadila akisidan. Chawiy lel, anch Lisa walondula chamulejau kudi murunend, ndiy wela kumubachik muntu mukwau chakwel afuta nfalang ja asurans jivud nakash mulong wa akisidan wend. Kelap kusal kusu rapor wamakasu pakwez wela kuyiy kand antu akwau. Chikwikal chilik chimwing anch muntu walond yom ya makasu mulong wa kuwejaku uvud wa nfalang ja kumufut ku asirans.

Kupup kwa chijil kukutwish kukangesh mu mutapu ukash yisal yiney ya kuburen kashinsh. Pakwez diyingish dimwing dia usey mulong wa kwipuk kuburen kashinsh chidi mu Dizu dia Nzamb. Chijil chimwing pa Yijil Dikum chilondin anch: “Kangal wiy.” (Kubudik 20:15) Kambuy Paul wachirikina chijil chinech kudi in Kristu, ni kulond anch: “Ukata kwiy kangal wiya kand.” (Efes 4:28) Kusutil ku kuziyil ku Dizu dia Nzamb pa milong yiney ya asirans, ukwipuk kusal yom yilikishinay Nzamb. Ukutwish kumekesh kand rukat ni kalimish pantaliken ni chijil cha Nzamb ni mutej ney.​—Kuseng 119:97.

“Yom ya Kaisar Kudi Kaisar”

Pita udi mwin kwisak. Mwin kulam chipau chend cha nfalang wamuyula chakwel ita kukepish uvud wa yitad mulong wa “kuland” yom ya usey ya ordinater. Kuland yom yiney kudi kwa usey kudi mwin kwisak mudi Pita. Ap anch Pita kalandap yom yiney, anyikel kelap kukimbijol mulong wa kwijik anch walanda chakin kamu. Kukepish kwinoku kwela kusal anch Pita ipuka kufut yitad ya nfalang jivud. Ov, chom ik chafanyidinay ndiy kusal? Ov, chom ik chela kumutakel chakwel akwata mupak wend?

Kambuy Paul wayileja in Kristu a mu chirung chend anch: “Chifanyidin antu awonsu kuziyil kudi in kutakel . . . Panany ku yawonsu yau yikusotau, yitad ni yitad; yilimishany afanyidina kulimish.” (Rom 13:1, 7) Antu asotina kutambul dilau dia Nzamb afutining yitad yawonsu yiyitiningau kudi in kutakel. Chikwau kand, anch chijil cha ngand chalet mbil ja kukepish uvud wa nfalang ja yitad kudi antu amwing ap in kwisak, chiyipinap kusend nfalang jinija anch chijil cha ngand chawiy chitina kusal mwamu.

Kudi mwikadil ukwau wimedina pa kufut yitad. David wadinga nsongamabay mu chapu cha mu ul wau. Pakwez arunend ni amutej nend amwita chakwel ayisadina makabach ni yom ya mu yikumbu yau, ni wayisadina mudimu winou kupwa kwa yisu ya mudimu. Amufuta nfalang jivud kupandakanamu ni jadingay ni kutambul ku mudimu wend wa dichuku ni dichuku, pakad kufut yitad. Chawiy lel kwikil muntu ulejeninga yisadinay amwinend, ap ufutininga yitad. Antu avud atongining anch chiwapin, anch muntu ni muntu wisakin mu yitenchik yend. Mulong David wading usotin kumusangaresh Nzamb, ov mutapu ik wafanyinay kuman mudimu usadinay pakad kuwijikish kudi Kaisar?

Ap anch muntu usadina mwamu kakutwishap kumukwat, ndiy kafutinap yitad yifanyidinay guvernema kutambul. Yesu walonda anch: “Panany yom ya Kaisar kudi Kaisar, pakwez yom ya Nzamb kudi Nzamb.” (Mateu 22:17-21) Yesu walonda mwamu mulong wa kukwash yitongijok ya in kumutesh piur pa kufut yitad. Anyikel a ma guvernema, atazukau kudi Yesu anch Kaisar, amening anch akwet mbil ya kutambul yitad. Chawiy lel, in kumulondul Kristu ij anch kufut yitad yawonsu chidi chijil cha muspiritu chifanyidinau kuziyil.

Kwiy Yakul ku Ekzamen

Mwan wa shikol yimwing ya piur utazukinau anch Marta wirijeka mulong wa kusal ekzamen wend wa nsudiel. Mulong wa kutan mudimu uwamp, wading ufanyidina kutwish ku yakul yivud, chawiy chasutishay yisu yivud mu kwilej. Antu amwing pakach pa ambay nend a shikol irijeka niyawiy​—mu mitapu kushalijan. Awiy asadila ma paj, ma mashiny ma kuchind nich (calculatrice), ni matelefon mulong wa kwiy yakul chakwel ashikena pa ndond ya piur. Ov, Marta wafanyina kusal yasalau “antu awonsu” mulong wa kushinshikin anch ukushiken pa ndond ya piur?

Mulong antu avud akat kwiy yakul ku shikol, avud atongining anch chiyipiningap kwau. Atongining anch ‘Mulong ukash udi anch kangal akukwat.’ Pakwez, in Kristu akin kakutwishap kwitiyij chitongijok chinech. Ap anch mulej kamumenap muntu wiyina yakul, kudi muntu mukwau umumen. Yehova Nzamb wij yitusadina ni ukez katufish nich mulong wa yisal yetu. Paul wafunda anch: ‘Kwikil chom chikutwisha kujingam kudi Nzamb, pakwez yitang yawonsu yimekening patok, ndiy ukat kuman yom yawonsu yiburikin kudi ndiy.’ (Hebereu 4:13) Mulong twij anch Nzamb ukat kutal mulong ukat kuta muchim ku yisal yetu chom chitentamina chidi chibachikin chikash chitukwashina kwikal in kashinsh pa chisu chitupakinau, ov, kimwawiyap?

Ov, Chom ik Ukeza Kusal?

Lisa, Gregor, Pita, David, ni Marta amana ukash wa mikadil yayishikena. Akwata mupak wa kusal yom nich kashinsh ni kulam kom kau kishitwila ni kushinshaman kwau kwa mu manangu. Ov, chom ik chiukeza kusal anch mikadil mudi yiney yakushiken?

Ambay ney a mudimu, a ku shikol, ni amutej ney akutwish kubanginakwap piur pa makasu, kwiy yakul ku shikol, ap kwiy yom yayen. Pa chinech, akutwish kukuswingish chakwel kupakish kukubachik usala chilik chimwing. Ov, chom ik chikutwisha kukukwash ukwat mupak utentamina chikalap nchik chipwichik cha kukubachik kusal pakad kashinsh?

Vurik anch kusal yom kwambatan ni rusot ra Nzamb kukez kukushikij ku kwikal nich kom kishitwila ni kwitiyik kudiay Nzamb. Mwant David wafunda anch: “A [Yehova], nany ukushakama mu dizang diey? Ov, nany ukushakama pa mukandu wey utumbila? Ching muntu ukata kwendil mu kashinsh ni kusadil kutentam, ni kulond uyakin ku muchim wend. . . . Mwin kusal mwamu ukujamish.” (Kuseng 15:1-5) Kom kishitwila ni urund ni Nzamb wa mwiur yidi yom yipandikenamu nakash yom yawonsu ya kumujimbu yitukutwisha kutambul kusutil ku kuburen kashinsh.

[Dizu didia kwishin kwa paj]

[Dizu dirumburila chipich chidia pa paj wa 12]

“Ukata kwiy kangal wiya kand.”

Kulimish chijil cha Nzamb ni kuyikat amutej netu kutubachikin ku kwikal nich kashinsh mu milong ya kufut asirans

[Dizu dirumburila chipich chidia pa paj wa 12]

“Panany ku yawonsu yau yikusotau, yitad ni yitad.”

Chakwel anch tutambula dilau dia Nzamb, tufanyidin kufut yitad yawonsu yitinau kudi chijil

[Dizu dirumburila chipich chidia pa paj wa 13]

‘Yitang yawonsu . . . ndiy ukat kuman yom yawonsu yiburikin kudi ndiy.’

Ap anch Alej kakutwishap kutukwat pitwiyina yakul, tusotin kwikal nich kashinsh kumes kwa Nzamb

[Kamushet/​Yipich yidia pa paj wa 14]

Wij Wakad “Kumekan Patok”

Murund ney walandin program musu wa ordinater, usotin niyey wikala nich. Kupwa ndiy wakulej anch ukutwish kulet nfalang ni kupwa wakusadil kopi umwing wa program winou. Ov, kudi kuburen ukashinsh?

Pakatau antu kuland program wa ordinater, itiyijining kulondul mipak yikatau kuyitekin kudi mbil ya in kusal program winou. Mbil ya in program yikutwish kumwinkish muntu ulandina program winou mbil ya kumutek ching pa ordinater umwing kusu. Pa chinech, kusal kopi wa program winou mulong wa muntu mukwau chidi kuyipish chijil cha in program ni kusal mwamu kudi kuburen kulondul chijil. (Rom 13:4) Kusal kopi winou kudi kwiy, mulong kudi kusend mbil ja in program ni kwisakin pakad ayinau kutaninamu.​—Efes 4:28.

Antu amwing akutwish kulond anch: ‘Kwikil muntu ap umwing ukeza kwijik.’ Chinech chikutwish kwikal cha kashinsh pakwez tufanyidin kuvurik yalonday Yesu anch: “Sal yom mudi antu akwau mudi mu ukatila in ni yau akusadila ey.” (Mateu 7:12) Etwawonsu tusangaredin kutufut mulong wa mudimu wetu ni tusotin anch antu akwau akwata yitusadina nich kalimish. Pakwez, tufanyidin kumekesh kalimish kinak kudi antu akwau. Tukwipuk wij “wakad kumekan patok,” mudi kusend yom yafundau ni manangu maub yakad kwikal yetwetu.​—Kubudik 22:7-9.

[Dizu didia kwishin kwa paj]