BIBLIOTEK Udia pa Kapend
BIBLIOTEK
UDIA PA KAPEND
Uruund
  • BIBIL
  • MIKAND
  • YIKUMANGAN
  • w15 1/2 map. 17 ​-​ 21
  • Michid Yitenchikinau Mulong wa “Malejan ma Yehova”

Kwikil video ukimbina

Video winou umukimbinap amboku nawamp.

  • Michid Yitenchikinau Mulong wa “Malejan ma Yehova”
  • Chinong cha Kalam Chilejen Want wa Yehova—2015
  • Tumitu twa milong
  • UKWASH WA CHISAMBU CHA IN ROM AP PAX ROMANA
  • MUTAPU WA KUSAL WENY WASWAPALA
  • MUTAPU WAKWASHA RUDIM
  • MUTAPU WAKWASHA CHIJIL CHA IN ROM
  • CHIBUDIKIN CHA KUPALANGAN KWA IN YUDA
  • CHASADIKA NICH UKWASH WA YEHOVA
Chinong cha Kalam Chilejen Want wa Yehova—2015
w15 1/2 map. 17 ​-​ 21

Michid Yitenchikinau Mulong wa ‘Malejan ma Yehova’

“Chilol chamanay yom yasalau witiy, [washimoka mulong wa malejan ma Yehova, NWT].”​—MID. 13:12, TMK.

OV, UKUTWISH KWAKUL?

  • Ov, mutapu ik wataninaumu in kwilej a Yesu mu Chisambu cha in Rom, ap Pax Romana?

  • Ov, kutenchik kwa ma weny kwayikwasha mutapu ik in Kristu a kusambish, ni mutapu ik kand wayikwasha dizu dia Grek?_

  • Ov, mutapu ik wadinga nich usu chijil cha in Rom ni kupalangan kwa in Yuda pa mudimu wa in kwilej a Kristu?

1-3. Ov, yikokujol ik yarishau nich in kwilej a Yesu mulong wa kulejan rusangu ruwamp ‘kudi antu a michid yawonsu’?

YESU KRISTU wapana chisend chijim nakash kudi in kwilejend. Ndiy wayileja anch: “Yangany kudi antu a michid yawonsu, yikarumunany kwikal in kwilejam.” Mulong afanyina kudandamen nich mudimu winou, ‘Rusangu Ruwamp ra Want wa Nzamb afanyina kurilejan bil ku mangand mawonsu ni chakwel rikala uman kudi antu a michid yawonsu.’​—Mat. 24:14; 28:19.

2 In kwilej ading amukatin Yesu ni rusangu ruwamp. Pakwez, awiy ela kwiyipul anch mutapu ik welau kuwanyish chisend chayinkishau. Mulong, awiy ading kwau akemp. Yesu, walondau anch udi Mwan a Nzamb, ading amujipin kal. Antu ayimana in kwilejend mudi “antu amwamu akad kwilej.” (Mid. 4:13) Antakel in Yuda ileja mashikol ma piur ma antakel a chirelijon madinga ma pasak, pakwez in kwilej, kilejap mashikol minam. Kayilimishangap in kwilej mwin ngand yau. Mu kwisikej nich katumb ka Want wa in Rom, ov, mutapu ik wadinga muchid wa in Isarel?

3 Chikwau kand, Yesu wayileja in kwilejend anch akez kuyikis ni kuyizengol, ni amwing pakach pau akez kuyijip. (Luka 21:16, 17) Afanyina kurish nich matung, aprofet a makasu, ni kuvulijan kwa uyimp. (Mat. 24:10-12) Ap anch afanyina kwitiyij rusangu rau ndond yawonsu, ov, chom ik chelau kusal chakwel rusangu rishika djat ni “kwisudiel kwa mangand”? (Mid. 1:8) Yikokujol yiney yading yikash mud ik!

4. Ov, mutapu ik watanau in kwilej yiyukish mu mudimu wau wa kulejan mu mivu chitot ya kusambish?

4 Chikalap nchik yovil yelau kwikal nich, in kwilej alejana nakash rusangu ruwamp mu Yerusalem, mu Samaria ni ku michid yikwau yawonsu. Ap anch in kwilej amana mar nakash, mu mivu 30, rusangu ruwamp adandamena kurilejan kudi “antu a mangand mawonsu” ni radandamena ‘kulet yiyukish ni kupalangan mu mangand mawonsu.’ (Kol. 1:6, 23) Chilakej: Mulong wa yom yalonday ni yasalay kambuy Paul mu ditung dia Shipre, chilol wa ditung mwin Rom watazukangau anch Serigius Paulus washikena ku ‘kumwitiyij Yesu, mulong washimwoka nakash ku malejan ma Yehova.’​—Tang Midimu 13:6-12.

5. (a) Ov, mutapu ik wayikasikeshay Yesu in kwilej end? (b) Anch twashinshikin pa mikadil yashikena mu mivu chitot ya kusambish, ov, chom ik chalondau antu amwing?

5 In kwilej a Yesu ading ij anch kafanyinap kuwanyish mudimu wa kulejan ku usu wau. Yesu wayileja anch ndiy wafanyina kwikal nau ni mwiku utumbila wafanyina kuyikwash. (Mat. 28:20) Yisu yimwing, mikadil yadinga mu mangand minima yela kuyikwash chakwel alejana nawamp Want. Buku utazukinau anch L’Évangélisation dans l’Église primitive ulejen anch: “Pamwing ap kwikil chisu chadinga chiwapina nakash mu rusangu ra mangand cha kwitiy Egliz wadinga kwinsambishil mudi mwadinga mu mivu chitot ya kusambish Kurutu kwa Chirung Chetu . . . Mu mivu yitot yaad, in Kristu . . . asambisha kulond anch Nzamb ndiy watenchika yom chakwel win Kristu uya kurutu mu mangand.”

6. Ov, chom ik tukwileja (a) mu mutu wa mulong winou? (b) ni mu mutu wa mulong ulondwilaku?

6 Pakwez, Bibil kalejenap patok chasalay Nzamb mu mivu chitot ya kusambish mulong wa kutwal mudimu wa kulejan kurutu. Pakwez chidi chakin anch: Yehova wasota anch rusangu ruwamp arilejana, ap anch Satan kakatinap mwamu. Mu mutu wa mulong winou, tukushinshikin piur pa yom yimwing yasala anch mudimu wa kulejan uswapala mu mivu chitot ya kusambish kupandakanamu yisu yawonsu mu rusangu ra muntu. Mu mutu wa mulong ulondwilaku, tukushinshikin piur pa kuya kurutu kwa machuku minam ni mutapu utukwashina kuya kurutu kwinoku kulejan rusangu ruwamp djat ni kwinsudiel kwa mangand.

UKWASH WA CHISAMBU CHA IN ROM AP PAX ROMANA

7. Ov, chom ik chading chirumburikina Chisambu cha in Rom, ni mulong wak chading cha usey?

7 Mu chilik kanang, want wa mu mivu chitot ya kusambish wa in Rom waleta yiyukish kudi in Kristu. Chilakej, kwading Chisambu cha in Rom, ap Pax Romana mu rudim ra latin. Want wa in Rom waleta mashakamin mawamp kudi antu mwi ngand yau. Kupwa, Yesu wasambela kubwak anch, yisu yimwing kukez kwikal “njit ni mikinkish ya njit.” (Mat. 24:6, TMK) Amasalay a in Rom ashesha Yerusalem mu muvu wa 70 C.C., ni asa njit jikemp jikemp ku mwimbu wa musumb. Pakwez, mu mivu piswimp ni 200 pa chirung cha Yesu, ngand jadinga ku chikum cha karung wa Mediterane jikala mu chisambu. Buku umwing ulejen anch: “Mu rusangu ra muntu, kwadingap chisambu mudi chinech, ni kukezap kand kwikal chisambu mu mashakamin ma antu mudi minam.”

8. Ov, mutapu ik wataninaum in Kristu a kusambish mu mashakamin ma chisambu?

8 Palejanay chitongijok chend, Origène wading wilejina milong ya Nzamb wa mu mivu yitot yisatu wafunda anch: “Ela kukangesh malejan ma Yesu chakwel kangal mapalangana pa mangand mawonsu anch kwading mant mavud . . . mulong antu a ndond jawonsu ayita chakwel ikala amasalay mulong wa kurish ni kulam ngand yau. . . . Pa chinech, ov, mutapu ik wela malejan minam, mafundishina chisambu ni makad kuyifundish mutapu wa kuyifundakeshin akankuny nau, ni maya kurutu djat ni pa chisu chakarumuka mikadil ya mangand mawonsu ni pamekana mwiku wa chisambu pa chirung cha Yesu?” In kulejan Want ayipompata mu want wa in Rom, pakwez ading in chisambu ni ataninamu mu mashakamin ma chisambu madingaku chirung chinicha.​—Tang Rom 12:18-21.

MUTAPU WA KUSAL WENY WASWAPALA

9, 10. Ov, mulong wak in kwilej atwisha kwendangan mu Musumb wa in Rom?

9 In Kristu asadila nawamp jinjil ja in Rom. Mulong wa kuyilam ni kuyitakel antu nawamp, Rom wading ni amasalay akash ni ija nawamp kwas njit. Mulong wa kutum swa yisak ya amasalay, afanyina kwikal ni jinjil jiwamp, ni in Rom ading ija nawamp mutapu wa kusal. In kutung ajim a in Rom asalanga jinjil ja akilometre 80 000 jading jisutidina mu mal min mawonsu. Kwading jinjil jading jisutidina mu matikit, mwimpay, ni mu mikandu.

10 Kuwejaku ku mutapu wau ku kusal jinjil, in Rom asadila kand mawit ma akilometre 27 000 mulong wa kuyikwash kusutilamu nich maat mau. Maat majim ma in Rom masalanga maweny mu jinjil 900 ja a turung masutinanga mu yau yitot. Chawiy lel, in Kristu atwisha kwendangan mu Rom mwawonsu. Ap anch kwading yikokujol, pakwez kambuy Paul ni antu akwau atwisha kwendangan pakad kwikal nich pasepor ap mikand ya weny. Kadingap kuyit in kwendangan mikand ya kusal nich weny. Antu ayimp ovanga wom mulong wa yibau ya in Rom, chawiy chasala anch jinjil jau jikala jikinginau nawamp. Kusadin weny pa karung kwading ni kwawiy kwa diking mulong maat majin ma in Rom mading malamin jinjil ja karung mulong wa ij. Ap anch Paul wasutinanga mu jinjil jinej yisu yivud nich waat ni ap anch kwading ubaj pa karung, pakwez Bibil kalejenap patok anch weny wend aukangesha kudi ij ap yom kanang yiyimp.​—2 Kor. 11:25, 26.

MUTAPU WAKWASHA RUDIM

11. Ov, mulong wak in kwilej asadinanga rudim ra Grek?

11 Rudim ralondangau antu awonsu, ap rudim ra Grek wa antu awonsu ap Koine, rayikwashanga antu kwambamb nawamp ni rateka yikumangen ya win Kristu mu uumwing. Mulong Alexandre le Grand wakwata mal mavud, chawiy chasala anch rudim ra Grek arilonda ni aritesha nawamp kudi antu avud. Chawiy lel, atushalapol a Nzamb atwisha kwambamb ni antu a mitapu yin yawonsu, ni chinech chayikwasha kupalangesh rusangu ruwamp. Chikwau kand, in Yuda adinga mu Idjibit atwisha kukarumun Mikand ya Hebereu mu rudim ra Grek. Antu ijika nawamp dikarumun dined dia Septante, ni in kwilej a Kristu a kusambish asadinanga nawamp dikarumun dined. In Kristu amana kand anch chading chiwamp kusadil rudim ra Grek mu mikand yau. Rudim riner rading nich mazu mavud ni mitapu kushalijan ya kulond yayikwasha kurumburil nawamp yom ya muspiritu.

12. (a) Ov, mukand wa codex chom ik, ni mulong wak wading uswapel kuusadin kupandakanamu muvungur? (b) Ov, chisu ik chasambishau in Kristu avud kusadil nakash codex?

12 Ov, mutapu ik wafanyinau in Kristu kusadil Bibil mu mudimu wau wa kulejan? Mivungur yading yilimin, mulong afanyina kuyivung ni kuyivunguril, ni ayifundanga mutambu umwing. Rusangu ra Mateu rizula pa muvungur umwing. Pakwez, kwading mukand umwing wa pasak watazukangau anch​—codex. Wading mubomb wa mapaj mabombau pamwing. Mwin kutang wafanyina kuburil codex ap mukand winou chakwel atanga swaa verse udia mu Bibil. Ap anch chisu chasambishau in Kristu kusadil codex chijikenap nawamp, buku umwing ulejen anch: “Mu mivu yitot yaad in Kristu adinga pa mangand mawonsu asambisha kusadil codex, chawiy lel kusadil kwa codex kwasambisha mu muvu wa 100 Chirung Chetu.”

MUTAPU WAKWASHA CHIJIL CHA IN ROM

13, 14. (a) Ov, mutapu ik wasadilay Paul wan a ngand wend wa win Rom? (b) Ov, mutapu ik wayikwashau in Kristu kudi chijil cha in Rom?

13 Chijil cha in Rom chadinga nich usu mu musumb wawonsu, ni wan a ngand wa in Rom wasala anch muntu ikala ni mbil ya usey nakash ni ipuka kumukas. Paul wasadila yisu yivud wan a ngand wend wa win Rom. Pasotau kumubul mu Yerusalem, kambuy wamwipula mukurump wa amasalay wa in Rom anch: “Ov, yijil yey yikwinkishin usu wa kumubul mwin Rom wakad kal kumufish nich?” Chadingap chifanyidin kusadik mwamu. Payilejau kudi Paul anch ndiy wadinga mwan a ngand wa in Rom wa chivadikin “antu ela kumwipul Paul adiokala, amusha. Chad kalal wa amasalay wova wom nakash pijikay anch, Paul udi mwin Rom, ndiy ading amukasang kal mu jimbwambu.”​—Mid. 22:25-29.

14 Wan a ngand wa Paul mu chijil wikala ni usu pa mutapu wamusadinau mu Filip. (Mid. 16:35-40) Mu Efes, mwin kutakel wa musumb amuteka pa ndond pa ditenchik dia in Rom kupwa kwa kuyinenetish antu ova ujim. (Mid. 19:35-41) Paul wita ukwash wa dirumburish dijim padingay mu Sezarey ni chinech chamukwasha chakwel achidija ritiy rend kurutu kwa Kaisar. (Mid. 25:8-12) Chawiy lel, Chijil cha in Rom chamukwasha “kulond mulong wa Rusangu Ruwamp ni kurikasikesh.”​—Fil. 1:7.

CHIBUDIKIN CHA KUPALANGAN KWA IN YUDA

15. Ov, mutapu ik wapalangana yisak ya in Yuda mu mivu chitot ya kusambish?

15 Mu mitapu kanang, in Kristu amana anch chading chiswapel kusal mudimu wau wa kulejan mulong in Yuda apalangana mwi ngand ya Rom. Pasuta yitot ya mivu, in Asiria ni in Babilon ayikwat in Yuda mu uswik. Kwinsambishil kwa mu mivu yitot yitan K.C.C., yisak ya in Yuda yading mu mal 127 madinga mu Witakel wa in Peris. (Est. 9:30) Padingay Yesu pa divu, kwading yisak ya in Yuda mu Idjibit ni akwau Kwiyand kwa Afrik, mu Grek, mu Aziy Mukemp ni mu Mesopotamiy. Chamekana anch pakach pa antu 60 000 000 adinga mu Want wa in Rom, muntu 1 pakach pa antu 14 wading mwin Yuda. Pachirikau in Yuda, achirika kand ni relijon wau.​—Mat. 23:15.

16, 17. (a) Ov, mu mitapu ik wataninaum antu akad kwikal in Yuda mu kupalangan kwa in Yuda? (b) Ov, Yom ik ya in Yuda yadandamenau kusal kudi in kwilej?

16 Mulong in Yuda apalangana ndond yawonsu, antu avud akad kwikal in Yuda ashikena ku kwijik nawamp Mifund ya Hebereu. Awiy ileja anch kud ching Nzamb umwing wakin ni antu amusadidila afanyidin kulondul yijil ya piur ni kwikal nich mashakamin mishitwila. Chikwau kand, mu Mifund ya Hebereu mwading kand uprofet walejana piur pa Mesia. (Luka 24:44) In Yuda ni in Kristu atesha awonsu kurumburik kwa Mifund ya Hebereu anch yadinga Dizu dia Nzamb diapepilau, chawiy chamukwasha Paul chakwel ovijana ni antu adinga nich michim ya kutesh yom yitentamina. Pa chinech, kambuy winou wading ni chaku cha kwandam mu ma sinagog ma in Yuda ni walondanga nau yom ya mu Mukand wa Nzamb.​—Tang Midimu 17:1, 2.

17 In Yuda ading atenchikin kal mutapu wau wa kwifukwil. Ading ni chaku cha kukumangan pamwing mu ma sinagog pakad kujing ap pol. Ading ni kuwang miminy, kulembil, ni kwisambin pa Mukand wa Nzamb. Yisal yiney yidandamedin kand kusadik mu yikumangen ya in Kristu nlel unou.

CHASADIKA NICH UKWASH WA YEHOVA

18, 19. (a) Ov, mikadil ik yakwasha mu mivu chitot ya kusambish? (b) Ov, wiyovil nchik piur pa Yehova kukwatijan nich malejan minam?

18 Chad, kwading chom chimwing chamekana patok chakwasha chakwel mudimu wa kulejan rusangu ruwamp uya kurutu. Chisambu cha in Rom, kusal ma weny, rudim rimwing, chijil cha in Rom, ni kupalangan kwa in Yuda yayikwasha in kwilej a Yesu chakwel atwisha kusal mudimu wau wa kulejan wayinkishau kudi Nzamb.

19 Mu mivu yitot yinying ya kusambish, filozof umwing mwin Grek Plato walonda anch: “Chikasiken nakash kujingunin muntu udia tatuku ni watanga mangand metu minam mawonsu, ap anch tukutwish kumutan, chikasiken kuyirumburil antu akwau mutapu udiay.” Pakwez, Yesu walonda anch: “Yom yikasikena kudi antu, kiyikasikenap kudi Nzamb.” (Luka 18:27) Sakatang wa mangand mawonsu usotin anch antu amutana ni ashikena kumwijik. Chikwau kand, Yesu wayileja in kwilej end anch: “Yangany kudi antu a michid yawonsu, yikarumunany kwikal in kwilejam.” (Mat. 28:19) Chitwishikin kuwanyish chisend chinech nich ukwash wa Yehova. Mutu wa mulong ulondwilaku ou ukulejan mutapu usadikina mudimu winou nlel.

    Mikand ya Uruund (1999-2025)
    Budik
    Andam
    • Uruund
    • Kwangan
    • Yom ukatina
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Mbil ja Kusadin
    • Mbil ja Ujindj
    • Paramètres de confidentialité
    • JW.ORG
    • Andam
    Kwangan